ARTICULUS I.

QUOMODO IN DIVINIS NON FALSIFICATUR ILLA MAXIMA : QUAECUMQUE UNI ET EIDEM SUNT EADEM, INTER SE SUNT EADEM A. - EXPOSITIO VERITATIS Quantum ad primum dico quod illa maxima : Quaecumque uni et eidem sunt eadem, inter se sunt ,eadem, tripliciter potest exponi, secundum mentem sancti Thomae. Primus intellectus illius est, ut intelligatur tantum habere veritatem in illis quae sunt eadem.alicui tertio, non solum re, sed etiam ratione, saltem quod utrumque (") in ratione illius includatur; ut, quia homo et animal sunt idem realiter Socrati, et homo et animal includuntur in ratione Socratis, ideo homo et animal sunt idem inter se. Si autem aliqua sint idem realiter eidem rei singulari, non tamen sunt de ratione illius, immo ad invicem differunt ratione, et ab illa re cui sunt eadem realiter, non oportet illa esse idem sibi invicem ; praesertim si ratio unius (6) opponitur rationi alterius, aliquo modo oppositionis. Et isto modo exponit sanctus Thomas dictam maximam, prima parte, q. 28, art. 3, in responsione ad primum, ubi sic ait : " Illud argumentum : Quaecuinque uni et eidem sunt eadem etc. tenet, secundum Philosophum (3. Physio., t. c. 21), in his quae sunt idem re et ratione, sicut tunica et indumentum ; non autem in his quae differunt ratione. Unde ibidem dicit quod licet actio sit idem motui, et similiter passio, non tamen sequitur quod actio et passio sint idem, quia in actione importatur respectus, ut a quo est motus in mobili, in passione vero, ut qui est ab alio. Et similiter, licet paternitas sit idem secundum rem cum divina essentia, et similiter filiatio, tamen haec duo in suis propriis rationibus important oppositos respectus; unde distinguuntur ad invicem. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod iste primus modus exponendi praedictam maximam est secundum mentem Aristotelis. Secundus modus exponendi eamdem maximam, etiam secundum mentem sancti Thomae, est ut dicatur sic : quaecumque uni et eidem sunt eadem, inter se sunt eadem, isto modo quod unum istorum est reliquum, vel saltem illud quod est idem uni illorum est reliquum. Et sic diceretur quod, quia Pater et Filius sunt idem essentiae divinae, non sequitur quod si Pater sit isto modo idem Filio, quod Pater sit Filius, sed isto modo, quod aliquid idem Patri est Filius, scilicet essentia divina, quae est Patri eadem. Hanc enim expositionem intendit sanctus Thomas in de Potentia, q. 8, art. 2, ad 10"", cum dicit: " Idem est instans quod est tinis praeteriti et principium futuri; non tamen principium futuri dicitur esse in praeterito, sed illud quod est principium futuri. Et similiter non dicitur quod paternitas sit in Filio, sed illud quod est paternitas, scilicet essentia divina, est in Filio. "

Haec ille. A simili in proposito : quia Filius et Spiritus sanctus sunt idem essentiae divinae secundum rem, non tamen secundum rationem, ideo non sequitur quod Spiritus sanctus sit Filius, sed quod aliquid idem Spiritui sancto sit Filius, scilicet essentia divina. Tertius modus exponendi praedictam maximam, secundum mentem sancti Thomae, foret iste, ut dicatur sic : quaecumque uni et eidem sunt eadem, inter se sunt eadem, quantum ad illud in quo sunt eadem tertio. Et ideo quia Pater et Filius sunt idem essentiae divinae quantum ad suum esse, ideo bene sequitur quod Pater et Filius sint idem ad invicem secundum esse. Quia tamen Pater non est idem essentiae divinae secundum suam rationem, immo, ut sic, distinguitur ab essentia, ideo Pater, secundum rationem paternitatis, distinguitur a Filio, nec est idem illi. Verumtamen non oportet quod si Pater et Filius non distinguuntur a divina essentia, nisi ratione sola, quod nec inter se distinguantur nisi sola ratione, quia ratio essentiae non opponitur rationi Patris aut Filii, sicut Pater et Filius relative opponuntur. Et quia sola oppositio relativa relationum realium distinguit in divinis realiter, bene stat, immo sequitur quod Pater et Filius realiter ad invicem distinguantur, non tamen a divina essentia. Istum sensum innuit i. Sentent., dist. 33, q. 1, art. 1, ad 2"", sic dicens : " Si aliqua duo sint idem, secundum id quod idem sunt, in quocumque est unum, et (a) alterum. Paternitas autem et divina essentia sunt idem secundum esse. Et ideo, sicut in Filio est esse ipsius essentiae, ita et in Filio est esse paternitatis : quia in divinis non est nisi unum esse. Sed paternitas habet aliquid in quo non unitur cum essentia, scilicet rationem paternitatis, quae est alia a ratione essentiae. Unde, secundum istam rationem, respectus potest esse in Patre, et non in Filio, scilicet distinguere (6) Patrem a Filio. Nec oportet in his aliquid simile inquiri; quia in nulla re creata in venitur aliquid simile divinae simplicitati, ut habens sit illud quod habetur. Omnia enim similia quae possunt induci, vel de punctis in linea, vel de differentiis exsistentibus in genere, plus habent de dissimilitudine quam de similitudine; et ideo magis abducunt intellectum a veritate quam inducant in verum. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod, quia paternitas est eadem essentiae secundum esse, non tamen secundum rationem, ideo non sequitur quod ubicumque est essentia sit paternitas, secundum rationem paternitatis, licet ubicumque est essentia sit paternitas quantum ad suum esse. Sic etiam, licet Pater sit idem essentiae, non tamen oportet quod cuicumque essentia divina est eadem, Pater sit idem, nisi quoad esse. B. - OBJECTIONES Sed contra ista arguit Aureolus, in praesenti distinctione (dist. 2, q. 3, art. 3); praesertim contra primam expositionem dictae maximae. Iste, inquit, modus declarandi, minime stare potest, nec difficultatem evacuat. Quaecumque enim uni et eidem sunt eadem realiter, sed differentia sola ratione, talia inter se sunt eadem secundum rem quamvis differant ratione; talis namque est identitas extremorum inter se, qualis est eorum identitas in medio, vel tollitur omnis forma syllogistiea et demonstrativa quae tenet ex isto principio ; unde negans ipsum vel in Deo, vel in quocumque alio, tollit omnem viam demonstrandi et sciendi aliquid de Deo. Sed secundum te, paternitas et filiatio sunt idem secundum rem essentiae divinae, licet sint distincta secundum rationem ab ea. Ergo inter se erunt eadem secundum rem quamvis distinguantur secundum rationem. Et per consequens Pater et Filius sola ratione distinguuntur, et redit error Sabelii. Secundo arguit contra exemplum ibi datum. Aut enim actio et passio realiter distinguuntur a motu, aut sola ratione. Si sunt idem realiter motui nec differunt nisi ratione, erunt inter se idem realiter, differentia sola ratione. C. - SOLUTIONES Ad primum negatur major, et sua probatio. Non enim oportet quod talis sit identitas extremorum inter se qualem habent illa extrema in medio, potissime quando medium est idem extremis, non formaliter, sed identice, hoc est identitate rei, non rationis, quin potius medium identificatur eis quasi per accidens, sicut res unius generis rei alterius generis, quo modo videtur essentia divina identifi-cari relationibus, aut personis, sicut absolutum relativo ; tunc enim non oportet extrema talem identitatem habere inter se, qualem habent in medio : quia talia extrema, per accidens identificata medio, possunt minus convenire inter se quam cum medio; ut patet de albedine et humiditate in nive : quodlibet enim convenit cum nive in faciendo compositum unum, verius quam inter se, quia albedo est actus nivis, non autem humiditatis, et consequenter plus est de unitate inter album et nivem, quam inter album et humidum, et similiter verius unitur humidum nivi quam albo, et sic non tanta est unitas aut identitas illorum duorum extremorum ad invicem, quanta est cujuslibet extremi, seorsum sumpti, in ordine ad medium, scilicet nivem. Ita in proposito, licet similitudo longe a proposito distet. Posset etiam dari exempjum de differentiis respectu generis. Non tanta est enim convenientia differentiarum ad invicem quanta est cujuslibet earum ad genus quod dividunt. Dicta ergo propositio, scilicet qualis est identitas extremorum in medio, talis (") est extremorum ad invicem, debet intelligi quando extrema non quasi per accidens se habent ad medium, ita quod praedicatio medii de extremitatibus, vel econtra, non est per accidens, et solum identifica, non formalis, et propter identitatem esse, non rationis, cujusmodi est cum dicitur : Pater est essentia, vel econtra, talis enim praedicatio est quasi per accidens, et non per se, est enim vera non propter identitatem significationis subjecti et praedicati, sed propter identitatem rei subjecti et praedicati. Nec enim Pater significat essentiam, nec nomen essentiae significat Patrem, licet res sit eadem. Sciendum etiam quod quandocumque aliqua extrema sic identificentur medio aut alicui tertio, quod nullum extremorum iden-tificat sibi illud adaequate, immo medium pluribus identificatur quam aliquod extremum, sic quod non solum medium est idem ipsi extremo, immo ab extremo quolibet seorsum sumpto aliud vel aliud includit, tunc non oportet quod extrema identificata in tali medio identificentur inter se. Exemplum hujus est de homine in universali realiter, quem aliqui ponunt. Ille enim homo est idem Socrati, et similiter est idem Platoni, nec tamen Socrates ideo est idem Platoni, immo sunt realiter distincti, quia licet Socrates sit idem homini universali, non tamen adaequate et convertibiliter. Ita in proposito. Quaelibet persona est eadem divinae essentiae, non tamen adaequate, et convertibiliter. Et ideo, licet duae personae sint eaedem divinae essentiae, non tamen inter se, sic quod haec sit illa. Ex istis ergo duobus potest conflari una expositio illius maximae quam sumit arguens, scilicet: talis est identitas extremorum inter se, qualis est identitas eorum in medio. Debet enim intelligi, quando extrema identificentur medio, non per accidens, sed per se. Item, quando identificentur illi medio adaequate, modo praeexposito. Si autem regula tenet, istis non servatis, hoc est gratia materiae, non autem gratia formae. Et cum dicit arguens quod illa propositione negata tollitur, etc; dico quod non est verum, immo illa data sine quacumque expositione, sequuntur multa falsa. Verumtamen concedo quod propositio Philosophi, in forma quam ponit primo Priorum, et exponit tertio Physicorum (t. c. 19), scilicet, quaecumque uni et eidem etc, vera est; et illa negata, sequerentur multa inconvenientia. Mirum autem est, quomodo ipse arguens ita velit illam maximam sine quacumque modificatione tenere, cum ipse, eadem quaestione, art. 4, eam glosset de capite proprio, dicens quod solum habet verum in illis quae habent - QUAESTIO III. realem identitatem in primo modo dicendi per se, quae est identitas per repetitionem ejusdem rei; in secundo modo autem non tenet, nisi in his quae habent identitatem indistinctionis; et finaliter dicit quod potest unico verbo glossari quod illud principium : Quaecumque uni et eidem sunt eadem etc, habet veritatem in his quae sic sunt eadem in tertio quod quodlibet repetit rem tertii; non autem teneret in illis in quibus est identitas omnimodae indistinctionis, immo est fallacia accidentis. Ecce glossam suam ; et credo quod pauciora concludet de Deo, ex illa maxima, si solum teneat secundum suam glossam, quam si secundum nostram. Dico igitur quod sicut illa maxima : Quaecumque uni et eidem etc, tenet in illis quae sunt eadem adaequate alicui tertio re et ratione; ita illa : talis est identitas extremorum inter se etc, tenet in illis extremis quae sunt adaequate eadem alicui tertio ratione et re; sed in aliis non oportet eam tenere, nisi aliquo modo predictarum expositionum ; utpote quod si quodlibet extremum est idem medio realiter, ipsa extrema sunt eadem inter se, sic quod vel hoc extremum est illud, vel aliquid idem uni extremo est aliud extremum; et hoc penes secundam expositionem ; vel sic quod, si duo extrema sunt eadem in medio, ilia possunt dici eadem inter se, isto modo, scilicet, cum additione medii; utpote, quia Pater est idem essentiae, et Filius est idem essentiae, non sequitur quod Filius sit Pater, sed quod Filius sit idem Patri secundum essentiam; et hoc secundum tertiam expositionem superius datam. Ad secundum similiter negatur ista consequentia: actio et passio sunt idem motui realiter, nec differunt ab eo nisi sola ratione; ergo nec differunt inter se nisi sola ratione. Istam autem consequentiam ipse non probat. Ideo non plus dico ad eam. Utrum autem actio et passio sint duae res vel una, non est pro nunc ad propositum. Videtur tamen quod idem motus est actio et passio; sed dicitur actio prout importat originem ejus, secundum quod incipit ab agente, et terminatur in passum ; dicitur autem passio prout est in mobili, et importat relationem fundatam in passo, et terminatam ad agens. Illae tamen relationes realiter differunt, et una est subjective in agente, alia vero in passo. Ista videtur esse sententia sancti Thomas, 1. p., q. 41, art. 1, ad 2 , et q. 28, art. 3, et multis aliis locis in Summa et scriptis, et expresse in scripto supertertio Physicorum , et super undecimum Metaphysicae.

Et in hoc primus articulus terminatur.