ARTICULUS I.

- PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum igitur ad primum, sit Prima conclusio : Quod licet in Deo non sit potentia passiva, stat tamen quod in eo est maxime potentia activa. Istam conclusionem probat, de Potentia Dei, q. 1, art. 1, dicens : " Potentia dicitur ab actu. Actus autem est duplex, scilicet : primus, qui est forma; et secundus, qui est operatio. Et sic videtur, ex communi hominum intellectu, quod nomen actus primo fuit attributum operationi; sic enim quasi omnes intelligunt actum; secundo autem exinde fuit translatum ad formam, in quantum forma est principium operationis et finis. Unde similiter duplex est potentia : una activa, cui correspondet actus qui est operatio; et huic primo videtur nomen potentiae fuisse attributum ; alia est potentia passiva, cui correspondet actus primus, qui est forma; ad quam similiter secundario nomen potentiae videtur fuisse devolutum. Sicut autem nihil patitur, nisi ratione potentiae passivae; ita nihil agit, nisi ratione actus primi, qui est forma ; dictum est enim quod ad ipsum primo nomen actus ex actione devenit. Deo autem convenit esse actum purum, et primum ; unde ipsi convenit maxime agere, et suam similitudinem in alia perfundere. Et ideo ei maxime convenit potentia activa; nam potentia activa dicitur secundum quod est principium actionis. Sed sciendum quod intellectus noster Deum exprimere nititur, sicut aliquid perfectissimum. Et quia in ipsum devenire non potest, nisi ex effectuum similitudine; nec in creaturis invenit aliquid summe perfectum, quod omnino imperfectione careat; ideo ex diversis perfectionibus in creaturis repertis, ipsum nititur designare, quamvis cuilibet illarum perfectionum aliquid desit; ita tamen quod quidquid alicui istarum perfectionum imperfectionis adjungitur, totum a Deo amoveatur. Verbi gratia : esse significat aliquid completum, et simplex, et non subsistens; substantia autem significat aliquid subsistens, sed alteri subjectum; ponimus ergo in Deo substantiam et esse; sed substantiam ratione subsistentia?, non ratione substandi; esse vero ratione simplicitatis et complementi, non ratione inhaerentiae, qua alteri inhaeret. Et similiter, attribuimus Deo operationem ratione ultimi complementi, non ratione ejus quod operatio transit. Potentiam vero attribuimus ratione ejus quod permanet et quod est principium effectus, et non ratione ejus quod per operationem completur. " - Haec ille. - Et, ad 6 , ponit quod potentia passiva nullo modo est in Deo. Item, 1 p., q. 25, art. 1, dicit : " Duplex est potentia, scilicet: passiva, quae nullo modo est in Deo; et activa, quam oportet in Deo summe ponere. Manifestum est enim quod unumquodque, secundum quod est in actu et perfectum, secundum hoc est principium activum alicujus; patitur autem unumquodque, secundum quod est deficiens et imperfectum. Ostensum est autem supra, quod Deus est actus purus, et simplex, et universaliter perfectus; nec in eo aliqua imperfectio habet locum. Unde sibi maxime competit esse principium activum, et nullo modo pati. Ratio autem activi principii competit activae potentiae : nam potentia activa est principium agendi in aliud; potentia vero passiva est principium patiendi ab alio, ut Philosophus dicit, 5. Metaphysicae (t. c. 17). Relinquitur ergo quod in Deo sit maxime potentia activa.

Haec ille. Secunda conclusio est quod divina potentia non est aliud ab ejus substantia secundum rem, sed solum secundum rationem. Istam ponit, 2. Contra Gentiles, cap. 8. Cujus primam partem probat sic : " Potentia activa competit alicui secundum quod est actu (a). Deus autem est actus ipse; non autem est ens actu per aliquem actum qui non sit quod est ipse, cum in eo nulla sit potentialitas, ut in primo libro ostensum est. Ergo ipse est sua potentia. "

Secundo sic : a In rebus quarum potentiae non sunt earum substantiae, ipsae potentiae sunt accidentia; unde potentia naturalis, in secunda specie qualitatis ponitur. In Deo autem non potest esse aliquod accidens. Ergo Deus est sua potentia. "

Tertio sic: " Omne quod est per aliud, reducitur ad illud quod est per se, sicut ad primum. Alia vero agentia reducuntur in Deum, sicut in primum agens. Est igitur agens per se. Quod autem per se agit, per suam essentiam agit. Id autem quo quis agit, est ejus activa potentia. Ipsa igitur Dei essentia, ejus est activa potentia, "

Quarto : " Potentia activa, ad perfectionem rei pertinet. Omnis autem divina perfectio, in ipso suo esse continetur. Divina igitur potentia non est aliud ab ipso esse ejus. Deus autem est suum esse. Igitur est sua potentia. "

Haec ille.

Ex quibus patet quomodo potentia Dei est secundum rem ejus substantia. LIBRI I. SEN TENTURUM Quomodo autem distinguantur secundum rationem, ostendit,q. 1, de Potentia Dei, art. 1, ad 9 : " Essentia divina, inquit, sufficit ad hoc quod per eam Deus agat. Nec tamen superfluit potentia; quia potentia non intelligitur quasi quaedam res addita super essentiam, sed superaddit, secundum intellectum, solam relationem principii. Ipsa enim essentia, ex hoc quod est principium agendi, habet rationem potentiae. "

Haec ille. - Et, ad 10 ", dicit : " Relationi principii, quam addit potentia super essentiam, correspondet in re aliquid, non immediate tamen, sed mediate. Intellectus enim noster intelligit creaturam cum aliqua relatione et dependentia ad Creatorem; et ex hoc ipso, quia non potest intelligere aliquid relatum alteri, nisi e converso intelligat relationem ex opposito, ideo intelligit in Deo quamdam relationem principii, quae consequitur modum intelligendi; et sic refertur ad rem mediate. "

Haec ille. Idem ponit, 1. Sentent., dist. 42, q. 1, ad 2 "", dicens quod " potentia importat rationem principii actionis; unde quidquid sit illud quod est principium agendi, potentia dicitur; sicut et calor, et frigus, et hujusmodi. Sic ipsa essentia divina, secundum quod est principium operationis, potentia vocatur; non quod potentia sit aliud ab essentia in Deo ".

Haec ille. Item, 1 p.,ubi supra (q. 25, art. 1), ad 4" , dicit: " Potentia non ponitur in Deo ut aliquid differens a scientia et voluntate secundum rem (a), sed solum secundum rationem, in quantum potentia importat rationem principii exsequentis illud quod voluntas imperat, et ad quod scientia dirigit; quae tamen tria, secundum idem re conveniunt Deo. " Item, q. 19, art. 4, ad 4"" : " Unius et ejusdem effectus, etiam in nobis, causa est scientia ut dirigens, qua concipitur forma operationis. Voluntas, ut imperans; quia forma, ut est in intellectu tantum, non determinatur ad hoc quod sit in effectu vel non sit, nisi per voluntatem ; unde intellectus speculativus nihil dicit de operando. Sed potentia est causa ut exsequens; quia nominat immediatum principium operationis. Sed haec omnia in Deo unum sunt. "

Haec ille. Sciendum autem quod " potentia non significat ipsam relationem principii solum, alioquin esset in genere relationis; sed significat illud quod est principium, non quidem sicut agens dicitur principium, sed sicut illud quo agens agit ", secundum quod ipse ponit, 1 p., q. 41, art. 5, ad l , et in responsione principali. Tertia conclusio : Quod potentia divina non est principium secundum rem dlvlnae actionis, sed solum secundum rationem; quamvis sit princlplum secundum rem Ullus quod producitur per actionem. Istam conclusionem probat ipse, 2 Contra Gentiles, cap. 9, quantum ad illam partem quod potentia divina non principiet realiter divinam actionem, ex isto medio, quia sunt idem realiter. Quod sic probat: " Quae, inquit,uni et eidem sunt eadem,sibi invicem sunt eadem. Divina autem potentia est ejus substantia, ut ostensum est; similiter ejus actio est ejus substantia, ut in primo libro ostensum est de intellectuali operatione; eadem enim ratio in aliis competit. Igitur in Deo non est aliud potentia, et aliud actio.

Item. Actio alicujus rei est quoddam complementum potentiae ejus; comparatur enim ad potentiam, sicut actus secundus ad primum. Divina autem (a) potentia non completur alio quam seipsa, cum sit ipsa Dei essentia. In Deo igitur non est aliud potentia, aliud actio.

Item. Sicut potentia activa est aliquid agens, ita essentia est ens. Sed divina potentia est ejus essentia, ut ostensum est. Ergo suum agere est suum esse. Sed ejus esse (6) est sua substantia. Igitur divina actio est sua substantia, et consequenter potentia. "

Haec ille. Sed quoad alias partes, probatur conclusio per eumdem, ibidem, cap.10 : " Quia vero, inquit, nihil est sui ipsius principium, cum divina actio sit non aliud quam ejus potentia, manifestum est quod potentia non dicitur in Deo sicut principium actionis, sed sicut principium facti. Et quia potentia respectum ad alterum importat in ratione principii; est enim potentia activa principium agendi in aliud, ut patet per Philosophum, 5. Metaphysice (t. c. 17); manifestum est quod potentia dicitur in Deo per respectum ad facta, secundum rei veritatem, non per respectum ad actionem, nisi (y) secundum modum intelligendi, prout intellectus noster diversis conceptionibus utrumque considerat, scilicet divinam potentiam, et ejus actionem. Unde si aliquae actiones Deo conveniant, quae non in aliquod factum transeant, sed maneant in agente, respectu harum non dicetur in Deo potentia, nisi secundum modum intelligendi, non secundum rei veritatem. Hujusmodi autem actiones sunt intelligere et velle. Potentia igitur Dei, proprie loquendo, non respicit hujusmodi actiones, sed solos effectus. Intellectus igitur et voluntas, in Deo, non sunt ut potentiae, sed solum ut actiones. "

Haec ille. Et, de Potentia Dei, ubi supra (q. 1, art. 1) ad 1"", dicit : " Potentia non solum est principium operationis, sed etiam effectus; unde non oportet quod si potentia ponitur in Deo, quae sit effectus principium (a), quod ideo operationis, quae est divina essentia, sit principium. Vel dicendum, et melius, quod in divinis invenitur duplex relatio. Una realis, scilicet illa qua personae ad invicem distinguuntur, ut paternitas et filiatio; alias personae divinae non realiter, sed ratione distinguerentur, ut Sabellius dixit. Alia rationis tantum, quae significatur, cum dicitur quod operatio divina est ab essentia divina, vel quod Deus operatur per essentiam suam. Praepositiones enim quasdam habitudines designant. Et hoc ideo (6) contingit, quia, cum attribuitur Deo operatio secundum suam rationem , quae requirit aliquod principium, attribuitur ei etiam relatio exeuntis vel existentis a principio; unde ista relatio non est nisi rationis tantum. Est autem de ratione operationis habere principium (y), non de ratione essentiae; unde, licet divina essentia non habeat aliquod principium, nec re, nec ratione, tamen operatio divina habet aliquod principium secundum rationem. "

Haec ille. Item, 1 p., q. 25, art. 1, ad 3"" : " Dicendum, inquit, quod potentia in rebus creatis non solum est principium actionis, sed etiam effectus. Sic igitur in Deo salvatur ratio potentiae, quantum ad hoc quod est principium effectus, non autem quantum ad hoc quod est principium actionis, quae est divina essentia; nisi forte secundum modum intelligendi, prout divina essentia, quae in se habet simpliciter quidquid est perfectionis in rebus creatis, potest intelligi sub ratione actionis, et sub ratione potentiae; sicut intelligitur etiam sub ratione suppositi habentis naturam, et sub ratione naturae. "

Haec ille. Item,l. Sentent., ubi supra (dist.42,q. 1, art. 4), ad 4" : " Deus, inquit, non agit operatione media, quae sit aliud ab essentia sua; sed suum esse est suum operari, et suum operari (o) est sua essentia. Nihilominus tamen essentia sua significatur ut principium essendi; et eadem ratione, potentia sua potest significari ut principium operandi, et praeter hoc ut principium operati, i Quarta conclusio est quod divinae potentiae actlvae non correspondet aliqua potentia passiva eam adaequans; licet materia prima inultas formas possit a Deo recipere, ad quas non est in potentia naturali, licet sit (e) in potentia obedientiae. Primam partem hujus conclusionis probat sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 43, q. 1, art. 1, ad 3 , dicens : " Potentia Dei activa, non est propter finem, sed finis omnium. Et quamvis nulla potentia passiva adaequet eam, non tamen est frustra; quia frustra est, secundum Philosophum (2. Physicorum, t. c. 62), quod est ad finem quem non inducit. Aliae tamen potentiae activae et passivae accedunt ad eam, quantum possunt. "

Haec ille. Et, de Potentia Dei, q. 1, art. 2, ad l , idem ponit. Argumentum enim erat tale : " Ut dicitur, lib. 9. Metaphysice (t. c. 2), frustra esset in natura aliqua potentia activa, cui non corresponderet aliqua passiva. Sed divinae potentiae infinita? non correspondet aliqua passiva in natura. Igitur, i Et respondet quod " Philosophus loquitur de potentia activa naturali. Res enim naturales coordinatae sunt ad invicem, et etiam omnes creaturae. Deus autem est extra hunc ordinem; ipse enim est ad quem totus hic ordo ordinatur, sicut ad bonum extrinsecum, ut exercitus ad ducem, secundum Philosophum, in 12 Metaphysicae (t. c. 52). Et ideo non oportet ut ei quod est in Deo, aliquid in creaturis correspondeat j.

Haec ille. Item, 2. Contra Gentiles, cap. 16, ostendit quod Deus in agendo non praesupponit aliquod subjectum, aut materiam, aut potentiam passivam. Arguit enim sic : " Omne agens, quod in agendo requirit suam materiam praejacentem, habet materiam proportionatam suae actioni, ut quidquid est in virtute agentis, totum sit in potentia materiae; alias non posset in actum producere quidquid est in sua virtute activa, et sic frustra haberet virtutem ad illa. Materia autem non habet talem proportionem ad Deum; non enim materia est potentia ad quantitatem quamcumque, ut patet per Philosophum, in 3. Physicorum (t. c. 60); cum tamen divina potentia sit simpliciter infinita, ut in primo ostensum est. Deus igitur non requirit materiam praejacentem, ex qua de necessitate agat. "

Item : " Diversarum rerum diversae sunt materiae. Non enim est eadem materia spiritualium, et corporalium; nec corporum coelestium, et corruptibilium. Quod quidem ex hoc patet, quod recipere, quod est proprietas materiae, non ejusdem rationis est in praedictis : nam receptio quae est in spiritualibus, est intelligibilis, sicut intellectus recipit species intelligibilium, non secundum esse materiale; corpora vero coelestia recipiunt innovationem situs, non autem innovationem essendi, sicut corpora inferiora. Non est igitur una materia, quae sit in potentia ad esse universale. Ipse autem Deus, est totius esse activus universaliter. Ipsi igitur nulla materia proportionaliter respondet, j

Haec ille. Ex quibus patet prima pai-s conclusionis. Secunda vero probatur per eumdem, de Potentia Dei, q. 6, art. 1, ad 18"". Argumentum enim erat tale : " Cum omne genus per potentiam et actum dividatur, ut patet, 3. Physicorum (I. c. 3), ad TENTURUM potentiam autem potentia passiva (a) pertineat, ad actum autem activa, oportet quod ad illa solum potentia passiva inveniatur in natura, ad quae invenitur potentia activa naturalis; haec enim sunt ejusdem generis; et hoc etiam dicit Commentator, in 9. Metaphysices (t. c. 11). Ergo Deus non potest facere nisi quae fiunt per causas naturales in materia creata. " Et respondet : (C Dicendum, inquit, quod quanto aliqua virtus activa est altior, tanto potest eamdem rem producere in effectum altiorem; unde natura potest ex terra facere aurum, aliis elementis commixtis; quod ars facere non potest. Et inde est(6) quod res aliqua est in potentia ad diversa, secundum habitudinem ad diversos agentes. Unde nihil prohibet quin natura creata, sit in potentia ad aliqua fienda per divinam potentiam, quae inferior potentia facere non potest; et ista vocatur potentia obedientiae, secundum quam quaslibet creatura obedit Creatori. "

Haec ille. De hac potentia obedientia?, loquitur, q. 1, art. 3, ad 1"" : " In creaturis, inquit, distinguitur duplex potentia : una naturalis, ad proprias operationes vel motus; alia obedientia?, dicitur, ad ea qua? a Deo recipiunt. "

Item, 1. Sentent., dist. 42, q. 2, art. 2, ad 4 : " Deus, inquit, materia? indidit duplices rationes, scilicet causales, vel obedientiales, per quas omnes res nata? sunt obedire Deo, ut fiat ex eis quidquid ei placuerit. Indidit etiam rationes seminales, scilicet principia activa, per quae effectus naturales exercentur. Et contra has aliquando dicitur facere, in miraculis quae facit; sed, proprie loquendo, tunc etiam contra eas non facit, sed praeter eas, vel supra eas. Supra eas facit, quando inducit effectum in quem natura nullo modo attingere potest, sicut formam gloriae in corporibus gloriosis. Praeter eas facit, quando effectum quem natura potest inducere, sine officio causarum naturalium producit, ut quando aquam convertit in vinum, Joann. 2. Sed contra eas non facit, quia non facit ut causa naturalis activa, manens eadem secundum speciem, habeat alium effectum essentialem; ut quod ignis, manens ignis, infrigidet; sicut non potest facere quod simul sit eadem et alia. "

Haec ille.

Idem ponit, 4. Senteni., dist. 43, q. 1, art. 1, q " 3. Totam conclusionem sententialiter ponit, 2. Contra Gentiles, cap. 22, dicens : " Omni potentia; passiva? correspondet potentia activa; potentia enim est propter actum, sicut materia propter formam. Non potest autem ens in potentia consequi quod sit in actu, nisi per virtutem alicujus exsistentis in actu. Otiosa igitur esset potentia, nisi esset virtus activa agentis, qua? eam in actum reducere posset; cum tamen nihil otiosum sit in rebus natura?. Et per hunc modum videmus quod omnia quae sunt in potentia naturali materia? generabilium et corruptibilium , possunt reduci in actum per virtutem activam, quae est in corpore coelesti, quod est primum (a) principium activum in natura. Sicut autem corpus coeleste est primum agens respectu corporum inferiorum, ita Deus est primum agens respectu totius entis creati. Quidquid igitur est in potentia creati entis, totum hoc Deus per suam virtutem activam facere potest. In potentia autem entis creati est omne quod enti creato non repugnat; sicut in potentia natura? humana? sunt omnia quae naturam humanam non tollunt. Omnia igitur Deus facere potest. "

Haec ille.

Sciendum tamen quod per (6) ista verba non intendit quod divina? potentia? activa? correspondeat aliqua potentia passiva eam adaequans, sed solum quod omne possibile fieri,Deus potest facere; ita quod tanti ambitus est ratio possibilis, quod scilicet non includit contradictionem quanti divina potentia. In cujus declarationem ponitur Quinta conclusio (y) : Quod divina potentia est omnipotentia. Istam conclusionem probat sanctus Doctor, 2. Contra Gentiles, cap. 22 : te Quod effectus, inquit, non subsit (S) potentia? alicujus agentis, potest ex tribus contingere. Uno modo, per hoc quod non habet cum agente affinitatem, vel similitudinem : omne enim agens agit sibi simile aliquo modo ; unde virtus quae est in semine hominis, non potest producere brutum, vel plantam ; hominem autem potest, qui tamen praedicta excedit. Alio modo, propter excellentiam effectus, qui transcendit proportionem virtutis activa?; sicut virtus activa corporalis non potest producere substantiam separatam. Tertio modo, propter materiam determinatam ad effectum, in quam agens agere non possit; sicut carpentarius non potest facere serram, quia sua arte non potest agere in ferrum, ex quo fit serra. Nullo autem istorum modorum potest aliquis effectus subtrahi (t) divina? virtuti. Neque propter dissimilitudinem effectus ; aliquid enim ei dissimile esse non potest, cum omne ens, in quantum habet esse, sit ei simile, ut ostensum est. Nec etiam propter effectus excellentiam ; cum ostensum sit quod Deus est supra omnia entia in bonitate et perfectione. Nec iterum propter defectum materia? ; cum ipse sit causa materia?, quae non possibilis est causari nisi per creationem; ipse etiam in agendo non requirit materiam, cum, nullo praeexsistente, rem in esse producat; et sic propter materia? defectum, ejus actio impediri non potest ab effectus productione. Restat ergo quod divina virtus non determinetur ad aliquem effectum, sed simpliciter (a) omnia potest; quod est eum esse omnipotentem.

Amplius. Omne agens agit, in quantum actu est. Secundum igitur modum actus uniuscujusque agentis, est modus suae virtutis in agendo; homo enim generat hominem, et sol, et ignis ignem. Deus autem est actus perfectus, in se omnes perfectiones habens. Igitur quascumque repugnant rationi ejus quod est esse (6) in actu, impossibilia sunt sibi. Hoc autem est solum quod contradictionem implicat. Omnia igitur praeter hoc potest Deus.

Amplius. Omni potentiae passivae respondet potentia activa, " etc, ut recitatum fuit in fine probationis praecedentis conclusionis.

" Amplius. Omnis virtus perfecta, ad illa omnia se extendit, ad quae per se et proprius ejus effectus se extendere potest; sicut aedificativa ad omnia se extendit, si perfecta sit, quae possunt habere rationem domus. Virtus autem divina, est per se causa essendi; et esse est proprius ejus effectus, ut ex praedictis patet. Ergo ad omnia illa se extendit, quae rationi entis non repugnant; si enim tantum in quemdam effectum posset virtus ejus, non esset per se causa entis in quantum ens, sed hujus entis. Rationi autem entis repugnat oppositum entis, quod est non ens. Omnia igitur Deus potest, quae in se rationem non entis non includunt. Haec autem sunt, quae contradictionem non (y) implicant. Relinquitur ergo quod quidquid contradictionem non implicat, potest Deus; quod est eum omnipotentem esse. "

Haec sunt rationes ejus, ibidem. Quod autem esse sit proprius effectus Dei, probat, cap. 15 : c( Secundum ordinem, inquit, effectuum, oportet esse ordinem causarum, eo quod effectus causis suis proportionati sunt. Unde oportet quod, sicut effectus proprii reducuntur in causas proprias, ita illud quod commune est in effectibus propriis, reducatur in aliquam causam communem; sicut supra particulares causas hujus vel illius, est sol universalis causa generationis; et rex est universalis causa regiminis in regno, supra praepositos regni, et etiam urbium singularum. Omnibus autem commune est esse. Oportet igitur quod supra omnes causas sit aliqua causa, cujus sit dare esse. Prima autem causa Deus est, ut supra ostensum est, scilicet cap. 6. Ergo oportet omnia quae sunt, a Deo esse, et quod esse sit proprius effectus Dei. " Sexta conclusio est quod Deus dicitur omnipotens, quia potest omne possibile absolutum. Istam ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 25, art. 3, I. - QUAESTIO I. ;;09 dicens : " Communiter, inquit, omnes confitentur Deum esse omnipotentem. Seri rationem omnipo-tentiae, difficile videtur assignare. Dubium enim esse potest, quid comprehendatur "ub ista distributione, cum dicitur, Deum omnia posse. Sed si quis recte consideret, cum potentia dicatur ad possibilia, cum Deus omnia posse dicitur, nihil rectius intelligitur quam quod possit omnia possibilia (x), et ob hoc omnipotens dicatur. Possibile autem dicitur dupliciter, secundum Philosophum, 5. Metaphysices (t. c. 17). Uno modo, per respectum ad aliquam potentiam; sicut quod subditur humanae potentiae, dicitur esse possibile homini. Non autem potest dici quod Deus dicatur omnipotens, quia potest omnia quae sunt possibilia naturae creatae; quia divina omnipotentia in plura extenditur. Si autem dicatur quod Deus dicitur omnipotens, quia potest omnia quae sunt possibilia suae potentiae, erit circulatio in manifestatione omnipotentiae; hoc enim non erit aliud dicere, quam quod Deus est omnipotens, quia potest omnia quae potest. Relinquitur igitur quod Deus dicatur omnipotens, quia potest omnia possibilia absolute; qui est alter modus dicendi possibile. Dicitur autem possibile vel impossibile aliquid absolute, ex habitudine terminorum : possibile quidem, quia praedicatum non repugnat subjecto, ut Socratem sedere; impossibile vero absolute (6), quia praedicatum repugnat subjecto, ut hominem esse asinum. Est autem considerandum quod quia unumquodque agens agit sibi simile, unicuique potentiae activae correspondet possibile, ut objectum proprium, secundum rationem actus illius in quo fundatur potentia activa; sicut potentia calefactiva refertur, ut ad proprium objectum, ad omne calefactibile. Esse autem divinum, super quod ratio divinae omnipotentiae fundatur, est esse infinitum, non limitatum ad aliquod genus entis, sed praehabens in se totius esse perfectionem. Unde quidquid potest habere rationem entis, continetur sub possibilibus absolutis, quorum respectu Deus dicitur omnipotens. Nihil autem opponitur rationi entis, nisi non ens. Hoc igitur repugnat rationi possibilis absolute, quod subditur divinae potentiae, quod implicat in se esse et non esse simul; hoc enim omnipotentiae non subditur, non propter defectum divinae potentiae, sed quia non potest habere rationem facti-bilis neque possibilis. Quaecumque ergo contradictionem implicant, sub divina omnipotentia non continentur; quia non possunt habere possibilium rationem. Unde convenientius dicitur quod talia non possunt fieri, quam quod Deus non potest ea facere. Nec hoc est contra verbum Angeli dicentis : Non erit impossibile apud Deum omne verbum; illud enim quod contradictionem implicat, verbum esse non potest, quia nullus intellectus illud potest concipere. "

Haec ille. Eamdem probationem ponit, de Potentia Dei, q. 1, art. 1. - Item, 1. Sentent., dist. 42, q. 2, art. 2. Septima conclusio est quod Deus non potest illa quae sunt potentiae passivae, nec illa quae sunt contra rationem factitius, nec illa quae ejus derogant voluntati vel scientiae. Primam partem hujus conclusionis probat, 2. Contra Gentiles, cap. 25, dicens : " Quamvis Deus, inquit, sit omnipotens, aliqua tamen dicitur non posse. Ostensum enim est supra, in Deo esse potentiam activam; potentia vero passiva in Deo esse non potest, ut supra ostensum est, in primo libro. Secundum autem utramque potentiam., dicimur posse. Illa igitur Deus non potest, quae posse est potentiae passivae. Quae autem sint hujusmodi, investigandum est :

Primo quidem, potentia activa est ad agere, potentia autem passiva ad esse. Unde in illis solis est potentia ad esse, quae materiam habent contrarietati subjectam. Cum ergo in Deo potentia passiva non sit, quidquid ad esse suum pertinet, Deus non potest. Non potest igitur Deus esse corpus, aut aliquid hujusmodi.

Adhuc. Hujus potentiae passivae motus, actus est. Deus igitur, cui potentia passiva non competit, mutari non potest. Potest autem ulterius ostendi et concludi, quod Deus non potest mutari secundum singulas mutationum species, ut quod non potest augeri, minui, aut alterari, aut generari, aut corrumpi,

Praeterea. Defectus omnis, secundum privationem aliquam est. Privationis autem subjectum (a.), potentia materiae est. Nullo igitur modo potest deficere.

Adhuc. Cum fatigatio sit per defectum virtutis, oblivio autem per defectum scientiae, patet quod neque fatigari, neque oblivisci potest.

Amplius. Neque vinci, aut violentiam pati potest; haec.enim non sunt nisi ejus quod natum est moveri. Similiter autem neque poenitere potest, neque tristari; cum omnia haec in defectum sonent. "

Haec ille.

Ex quibus patet prima pars conclusionis, scilicet quod Deus non potest ea quae sunt potentiae passivae. Secundam partem vero, scilicet quod nec possit illa quae sunt contra rationem facti vel entis, probat sic, dicens : " Rursus : quia (6) potentiae activae objectum , et effectus, est ens factum; nulla autem potentia operationem habet, ubi deficit ratio objecti sui; sicut visus non videt, deficiente visibili in actu ; oportet quod Deus dicatur non posse illud quod est contra rationem entis in quantum est ens (y) , vel facti entis in quantum est factum.

Quae autem sint hujusmodi, inquirendum est. Primo quidem, contra rationem entis est quod entis rationem tollit; tollitur autem ratio entis per suum oppositum, sicut ratio hominis per oppositum ejus, vel partium (a) ipsius; oppositum autem entis est non ens. Hoc igitur Deus non potest, ut faciat simul esse et non esse; quod est contradictoria esse simul.

Adhuc. Contradictio in contrariis et privative oppositis includitur ; sequitur enim quod si est album et nigrum, quod sit album et non album; et si est videns et caecum, quod sit videns et non videns. Unde ejusdem rationis est quod Deus non possit facere opposita simul inesse eidem secundum idem.

Amplius. Ad remotionem cujuslibet principii essentialis, sequitur remotio ipsius rei. Si igitur Deus non potest facere rem simul esse et non esse, nec etiam potest facere quod rei aliquod suorum principiorum essentialium deficiat, ipsa re manente; sicut quod homo non babeat animam.

Praeterea. Cum principia quarumdam scientiarum, ut Logicae, Geometriae, et Arithmeticae sumantur ex solis principiis formalibus rerum, ex quibus essentia rei dependet, sequitur quod contraria horum principiorum Deus facere non potest: sicut quod genus non sit praedicabile de specie, vel quod lineae ductae a centro circuli ad circumferentiam non sint aequales, aut quod triangulus rectilineus non habeat tres angulos aequales duobus rectis. Hinc etiam patet quod Deus non potest facere quod praeteritum non fuerit: nam hoc etiam contradictionem includit; ejusdem namque necessitatis est aliquid esse dum est, et aliquid fuisse dum fuit. Sunt etiam (6) quaedam, quae repugnant rationi entis facti, in quantum hujusmodi, quae Deus facere non potest; nam omne quod facit Deus, oportet esse factum. Ex hoc autem patet quod Deus non potest facere Deum : nam de ratione entis facti est quod esse suum ex alia causa dependeat; quod est contra rationem ejus quod Deus dicitur, ut ex superioribus patet. Eadem ratione, Deus non potest facere aliquid aequale sibi : nam illud cujus esse non dependet ab alio, prius est, in essendo et in caeteris dignitatibus, eo quod ab alio dependet; quod ad rationem facti pertinet. Similiter etiam Deus non potest facere quod aliquid conservetur in esse sine ipso : nam conservatio esse uniuscuj usque dependet a causa sua; unde oportet quod remota causa, removeatur effectus; si igitur res aliqua posset esse, quae a Deo non conservaretur in esse, non esset effectus ejus. "

Haec ille.

Ex quibus patet secunda pars conclusionis. Tertiam partem probat sic, dicens : " Rursus : quia ipse est per voluntatem agens, illa non potest facere, quae non potest velle. Quae autem velle non :. - QUAESTIO I. 5H possit, considerari potest, si accipiamus qualiter in divina voluntate necessitas esse possit. Nam quod necesse est esse, impossibile est non esse; et quod impossibile est esse, necesse est non esse. Patet autem ex hoc, quod Deus non potest facere se non esse, vel non esse bonum aut beatum; quia de necessitate vult se esse, bonum esse (a) et beatum, ut in primo ostensum est. Item, ostensum est supra, quod Deus non potest velle aliquod malum; unde patet quod Deus peccare non potest. Similiter, ostensum est quod Dei voluntas non potest esse mutabilis ; sic igitur non potest facere illud quod a se volitum est non impleri. Sciendum tamen quod hoc alio modo dicitur non posse a praemissis. Nam praemissa Deus simpliciter nec velle nec facere potest; hujusmodi autem Deus quidem facere aut velle potest, si ejus voluntas aut potentia absolute consideretur, non autem si consideretur praesupposita voluntate de opposito; nam voluntas divina respectu creaturarum necessitatem non habet, nisi ex suppositione, ut in primo ostensum est. Et ideo (6) omnes istae locutiones, Deus non potest facere contraria his quae disposuit, et quaecumque similiter dicuntur, intelliguntur compositae; sic enim implicant suppositionem divinae voluntatis de opposito. Si autem intelligantur divisae, sunt falsae; quia respiciunt potentiam et voluntatem Dei absolute. "

Haec ille.

Ex quo patet tertia pars conclusionis. Quartam partem, scilicet quod non possit illa quae illius derogant scientiae, probat sic, dicens : " Sicut autem Deus agit per voluntatem, ita per intellectum et scientiam, ut ostensum est. Pari igitur ratione, non potest facere quae se facturum non praescivit, aut dimittere quae se facturum praescivit (f) ; quia non potest facere quae facere non vult, aut dimittere quae vult. Et eodem modo conceditur, et negatur utrumque, scilicet ut praedicta non posse dicatur, non quidem absolute, sed sub conditione, vel suppositione. "

Haec ille.

Et sic. patet tota conclusio. Octava conclusio : Quod in Deo non dHfert secuudum rem potentia absoluta et ordinata, nec potentia creativa et generativa vel spirativa, sed solum secundum rationem. Quod enim potentia absoluta et ordinata non differant realiter, probat sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 1, art. 5, ad 5 et 6"", ubi dicit quod i absolutum et regulatum (8) non attribuuntur divina potentiae, nisi ex nostra consideratione ; quae potentiae Dei in se consideratae, quae absoluta dicitur, aliquid attribuit, quod non attribuitur ei secundum (l) aut dimittere quae se facturum praescivit.

Om. Pr. quod ad sapientiam comparatur, prout dicitur ordinata. Non autem potentia Dei unquam est in re sine sapientia ; sed a nobis consideratur sine ratione sapientiae ".

Haec ille. Quod autem potentia generandi non differat realiter a potentia creandi, probat, q. 2, art. 6. De utraque vero idem probat, 1. Sentent., dist. 42, q. 1, art. 2, dicens : " In Deo simpliciter et absolute dicendum est unam tantum potentiam esse. Potentia enim activa, quae sola in Deo invenitur, potest dupliciter considerari : vel quantum ad essentiam potentiae; vel quantum ad actiones quae ab ea procedunt. Dico autem essentiam potentiae, illud quod est immediate actus principium, in quocumque genere sit, sicut calor est principium calefactionis. Principium autem divinarum operationum, est divina essentia ; quia per essentiam suam agit. Unde sicut essentia sua est una secundum rem, pluralitatem quamdam rationum habens, secundum diversa attributa; ita et potentia Dei re una est, sed secundum diversas rationes attributorum, pluralitatem accipit rationum. Cuilibet enim attributo convenit ratio potentiae, secundum quod competit esse principium operationis ; et quia operatio Dei est ejus essentia, ideo etiam ipsa est una secundum rem, diversimode significata secundum rationes diversorum attributorum, et secundum diversitatem effectuum, qui simpliciter sunt plures. Patet ergo quod, sive potentia secundum essentiam suam consideretur, sive etiam per comparationem ad operationem divinam, semper unitatem habet; sed multitudo realis, est tantum in effectibus qui ex operatione divina causantur. Et ideo patet quod absolute dicendum est potentiam Dei esse unam , sed tamen est plurium; quia judicium de unitate rei sumendum est secundum essentiam ejus, et non secundum illud quod extra est. j

Haec ille. - Ex quibus patet quod in Deo non sunt plures potentiae secundum rem, nec plures operationes; non enim intellectio, volitio, creatio, sunt diversae operationes in Deo, ut etiam ibidem dicitur. Sed quomodo potentiae istae secundum rationem differant, ostenditur; et primo, de differentia potentiae absolute, et ordinate. Unde sanctus Thomas, 3. Sentent., dist. 1, q. 2, art. 3, dicit : " Cum in agentibus ex libertate, executio potentiae sequatur voluntatis imperium, et ordinem rationis, considerandum est, quando potentiae divina? aliquid adscribitur, utrum attribuatur potentiae secundum se considerate; tunc enim dicitur posse de potentia absoluta ; an attribuatur ei in ordine ad sapientiam, et praescientiam, et voluntatem ejus; tunc enim dicitur posse illud de potentia ordinata. Ipsi ergo potentiae absolute, cum infinita sit, necesse est attribuere omne illud quod in se est aliquid, et quod in defectum potentiae non vergit. Dico autem in se aliquid esse; quia conjunctio affirmationis et negatio- LIBRI I. SEN TENTURUM nis nihil est, nec aliquem intellectum generat quod dicitur homo et non homo simul acceptum, quasi in vi unius dictionis. Et ideo ad hoc potentia Dei non se extendit, ut affirmatio et negatio sint simul. Et eadem ratio est de omnihus quae contradictionem includunt. Dico autem in potentiae defectum vergere, quae passionem important. Ex defectu enim potentiae activae ad resistendum, contingit quod aliquid corrumpatur, vel dividatur, vel aliquid hujusmodi; unde et mollities impotentia naturalis dicitur, propter facilem divisibilitatem. Et ideo non dicimus Deum in natura divinitatis posse pati, vel mori, vel aliquid hujusmodi; sicut non dicimus eum posse esse impotentem. Huic autem potentiae absolute considerata, quando attribuitur aliquid quod vult facere, et sapientia sua habet ut faciat, tunc dicitur posse illud secundum potentiam ordinatam; quando autem potentia se extendit, quantum in se est, ad illud quod sibi attribuitur, quamvis non habeat ejus sapientia et voluntas ut ita fiat, tunc dicitur posse illud de potentia absoluta tantum. Sed in his distinguendum est. Quia in his sunt quaedam, quae habent in se aliquid divinae sapientiae et bonitati repugnans, inseparabiliter conjunctum, ut peccare, mentiri et hujusmodi; et talia dicimus Deum non posse. Quaedam vero sunt, quae non habent de se inconvenientiam ad divinam sapientiam, sed solum ex aliquo ordine suae praescientiae, quem Deus in rebus statuit vel praevidit secundum suam voluntatem : ut quod caput hominis sit inferius, et pede;: superius; et hujusmodi Deus potest facere, quia potest (a) statuere alium ordinem in rebus, secundum quem conveniens sit, quod nunc, secundum istum ordinem qui in rebus est, inconveniens (S) videtur. Sic ergo in his quae divinae potentiae attribui possunt, est quadruplex ordo, sive distinctio. Quaedam enim nec ipsi potentiae absolute attribuuntur; unde simpliciter dicendum est Deum ea non posse, sicut pati, et contradictoria esse simul. Quaedam vero ex se sapientiae et bonitati ejus repugnant; et ista non dicimus Deum posse, nisi sub conditione, scilicet si vellet; non enim est inconveniens ut in conditionali vera antecedens sit impossibile. Quaedam vero de se repugnantiam non habent, sed solum ab exteriori; et talia absolute concedendum est Deum posse de potentia absoluta; nec sunt neganda, nisi sub conditione, scilicet ut dicatur : Non potest, si voluntati ejus repugnant. Quaedam vero sunt, quae attribuuntur potentiae, ita quod voluntati et sapien tiae ejus congruunt; et haec concedendum est simpliciter Deum posse, et nullo modo non posse ea. s

Haec ille. Idem ponit, 1 p., q. 25, art. 5, ad l : " Nihil, inquit, prohibet aliquid esse in potentia Dei, quod tamen non vult, nec continetur sub ordine quem statuit rebus. Et quia potentia intelligitur ut exsequens, voluntas autem ut imperans, et intellectus et sapientia ut dirigens; quod attribuitur potentiae secundum se considerate, dicitur Deus posse secundum potentiam absolutam; et hujusmodi est omne illud in quo potest salvari ratio entis; quod autem attribuitur divinae potentiae secundum quod exsequitur imperium voluntatis juste, dicitur posse de potentia ordinata. "

Haec ille.

Et sic patet de differentia rationis inter potentiam absolutam et ordinatam. Quo modo autem differt secundum rationem potentia generandi a potentia creandi, ostendit, de Potentia Dei, q. 2, art. 6, dicens : " Ea quae de potentia dicuntur in divinis, consideranda sunt ex ipsa essentia. In divinis autem, licet una relatio (a) distinguatur ab alia realiter, propter oppositionem relationum, quae in Deo sunt reales, ipsa tamen relatio non est aliud secundum rem, quam ipsa essentia, sed solum ratione differens; nam relatio ad essentiam oppositionem non habet. Et ideo non est concedendum quod absolutum in divinis multiplicetur, sicut dicunt aliqui quod in divinis est duplex esse, scilicet: essentiale, et personale. Omne enim esse, in divinis, essentiale est; nec persona est, nisi per esse essentiae. In potentia vero, praeter illud quod est ipsa potentia, consideratur respectus quidam, vel ordo ad illud quod potentiae subjacet. Si ergo potentia quae est respectu actus essentialis, sicut potentia intelligendi, vel creandi, comparetur ad potentiam quae est respectu actus notionalis (cujusmodi est potentia generandi) secundum illud quod est ipsa potentia, invenitur una et eadem potentia, sicut est unum et idem esse naturae et persona?; sed tamen utrique potentiae cointelligitur (6) alius et alius respectus, secundum diversos actus ad quos potentiae dicuntur. Sic ergo potentia generandi, et creandi, est una et eadem potentia, si consideretur illud quod est potentia; differunt tamen, secundum diversos respectus ad actus diversos, ii

Haec ille. Et hoc de primo articulo.