ARTICULUS II.

PONUNTUR OBJECTIONES A. - OBJECTIONES 8 1.

Contra secundam conclusionem Argumenta Aureoli.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Et quidem contra secundam arguit Aureolus (dist. 27, q. 1, art. 1), probando quod generare et generari habeant potius modum actionum et passionum quam relationum. Primo. Tum quia per generare et generari vere capit Filius suam realitatem ; quod non competit habitudinibus (a) de genere relationis. Secundo. Tum quia generari est vera origo; quae non habet modum relationis, sed passionis. Tertio. Tum quia generare est quidam egressus et quaedam origo realis, quo egressu Pater prorumpit in Filium; et similiter generari est quidam exitus quo Filius egreditur a Patre, sicut ipse testatur, Joann., 16 (v. 28), quod exivit a Patre, et venit in mundum. Ostensum est autem supra, quod haec nullo modo competunt praedicamento relationis, sed actionis et passionis. Ergo modum habent actionum et passionum, potius quam relationum. Unde consuetum est quod dicitur activa generatio et passiva; et similiter de spiratione, quae est activa et passiva. Et quam maxime hoc babent dicere, qui posuerunt generare elicitum in divinis, et potentiam generandi esse productivam. Unde non apparet quod absque repugnantia potuerunt ista duo ponere, scilicet : quod generare sit relatio et non habeat modum actionis, et tamen quod potentia generandi sit potentia vere productiva et non entitativa. S 2.

Contra tertiam conclusionem Argumenta Aureoli et aliorum. - Contra tertiam conclusionem arguitur (ibid., art. 4). Primo sic. Impossibile est eamdem rem in sui exsistentia habere modum habitus et quietis, et modum actus et fluxus; alioquin inessent opposita eidem. Sed paternitas habet modum habitus et quietis; generare vero modum actus et fluxus. Ergo, vel non sunt eadem res, cujus oppositum omnes habent concedere, secundum intentionem Sanctorum; aut, si sunt eadem res, uterque modus, scilicet fluxus et quietis, non debet attribui illi rei in sui exsistentia. Sed manifestum est quod in sui exsistentia et in rerum natura oportet quod illa res habeat modum actus et agere vel produci in Filio, alioquin non vere producerentur personae. Ergo impossibile est quod in sui exsistentia habeat modum habitus relativi tantummodo connectentis et non causantis; sed ille modus erit in sola apprehensione intellectus. Secundo sic. Impossibile est quod eadem realitas inter duo extrema consistens, sit vere positiva alterius extremi et non positiva in rerum exsistentia; alioquin contradictoria erunt simul vera. Sed realitas importata per generare, exsistit inter Patrem et Filium ut vere positiva et causativa Filii; paternitas vero inter eos exsistit ut nullo modo causativa aut positiva Filii, sed tantummodo ut referens et connectens, quia relationis non est causare extrema, sed connectere et referre. Ergo non sunt eadem res paternitas et generare; quod tamen omnes concedunt. Vel necesse est quod generare, secundum rem et modum causativum, sit in divinis ex natura rei, et sine opere intellectus ; paternitas vero, per modum ejus relativum, Filium non ponens sed tantummodo ad ipsum referens, sit ex solo opere intellectus. Et hoc utique verum est, demonstrative conclusum. Paternitas enim est vera res causativa et positiva extremi, scilicet Filii; est enim ipsum generare; sed concipitur sub modo non causativo, sed connexiva et relativo tantum, qui modus non est in re, sed in intellectu apprehendente. Et ideo paternitas, in quantum est relatio quaedam differens modaliter a generare, est ab opere intellectus. Unde in divinis sunt origines verae et relationes per actum intellectus.

Haec ille. Tertio arguunt alii (apud Aureolum, ibid., art. i) contra eamdem conclusionem, sic : Quando aliqua sic se habent, quod unum est realiter in aliquo, et reliquum in suo opposito, illa non sunt realiter idem; quia talia realiter separantur, et sic non sunt idem. Sed paternitas est realiter in Patre, cum per eam sit formaliter Pater. Generare vero non est in Patre, sed in Filio. Quod patet : - Tum quia, 3. Physicorum (t. c. 20), dicit Philosophus quod actio est in passo, non in agente. - Tum quia generare videtur egredi a Patre, et attingere Filium; et LIBRI I. SEN TENTURUM per consequens remanere in Filio, et non in Patre. Igitur generare et paternitas distinguuntur realiter. Quarto. Quandocumque aliqua sunt idem, de quocumque praedicatur unum, et reliquum. Sed Pater praedicatur de aliquo in divinis, de quo non praedicatur generare, utpote de essentia : nam essentia veraciter dicitur et est Pater, Extra, de Summa Trinitate et Fide catholica, cap. Damnamus; et tamen ibidem determinatur quod essentia non generat. Ergo generare et esse Patrem, non sunt idem ; et per consequens, nec paternitas et generatio activa. Quinto. Paternitas et filiatio in divinis non sunt idem realiter, immo realiter distinguuntur, sicut Pater et Filius. Sed generare non est aliud quam Filius, ut videtur. Sicut enim motus qui est in passo, prout est ab agente, dicitur actio; sic realitas Filii, prout est a Patre, dicitur generatio actio, et prout est in Filio, dicitur generatio passio.

Confirmatur : Quia creatio actio non videtur aliud esse quam creatura, prout est a Deo creante. Ergo paternitas et generare non sunt idem. Sexto. Idem non fundatur in seipso; fundamentum enim non est idem cum fundato in eo. Sed generare est fundamentum paternitatis; quia relationes producentis et producti fundantur super agere vel egisse, ut dicit Philosophus, 5. Metaphysicae (t. c. 20). Ergo generare et paternitas non sunt idem. Septimo. Quandocumque aliqua sic se habent, quod unum manet, aliquo transeunte, illa non sunt idem realiter; alias transire et non transire, manere et non manere, quae sunt contradictoria, verificarentur de eodem, contra illud primum principium : impossibile est idem simul esse et non esse. Sed paternitate manente, transit actus generationis et generare, ut patet in creaturis, ubi manet pater, multo tempore postquam genuit; et dato quod in Deo in aeternum simul stent, hoc ex necessitate et immutabilitate divina provenit, et non ex conditione paternitatis; quia dato, per impossibile, quod generare transiret, adhuc remaneret paternitas, dum tamen Filius permaneret, et esset Pater in divinis, non qui actu Filium generaret, sed qui Filium genuisset. Ergo paternitas et generatio non sunt idem. Octavo. Ea quae reducuntur ad diversa genera et praedicamenta, non possunt esse idem; cum diversorum generum diversae sint species, et.coordinationes praedicamentorum sint impermixtae. Sed generare reducitur ad praedicamentum actionis; paternitas vero ad praedicamentum relationis, in creaturis quidem vere, in Deo autem secundum modum. Igitur paternitas et generare non erunt idem in Deo. Nono. Forma quieta non videtur esse idem cum illa quae consistit in quodam fluxu et egressu. Sed paternitas est forma quieta, per modum habitus exsistens in Patre; generare vero consistit in quodam fluxu et egressu a Patre. Ergo non sunt idem generare et paternitas. Decimo. Idem non est causa suiipsius. Sed, secundum aliquos, Pater est Pater quia generat; secundum alios vero, generat quia est Pater; et ita paternitas, secundum illos, causat generare; secundum alios vero, causat generare paternitatem. Ergo non sunt idem. Undecimo. Doctores inquirunt an suppositum Patris constituatur per generare, an per paternitatem ; et illi tenent quod per generare, alii quod per paternitatem. Sed haec inquisitio nulla esset, si generare et paternitas idem forent. Igitur, etc. g 3.

Contra quartam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra quartam conclusionem arguit (ibid., art. 4) multipliciter; et primo, quod generare, secundum modum intelligendi, praecedat paternitatem. Primo sic. Quandocumque enim res aliqua habet duos modos concipiendi, unum quidem secundum quod est in rerum natura, et alium tantummodo ex operatione intellectus, primus dicitur praecedere secundum, sicut patet quod, ordine rationis, conceptus floris per modum stantis, praecedit florere, quod per modum fluxus concipitur; quoniam flos in rerum natura habet modum quiescentis, modum vero fluentis a solo opere intellectus. Sed realitas illa quae per generare importatur per modum fluxus, et per paternitatem per modum quiescentis, habet in sui exsistentia modum actionis et fluxus; modum vero habitus quiescentis, ex solo opere intellectus; quia, si esset e converso, non vere et realiter Filius produceretur a Patre, sed connecteretur ad ipsum realiter, nec tamen realiter emaneret. Ergo, secundum modum intelligendi, generare praecedit paternitatem. Secundo sic. Connexio extremorum exigit extrema posita, et per consequens praesupponit positionem eorum. Sed paternitas, et universaliter omnis relatio de secundo modo relativorum, est connexio extremorum ; nec ponit ea, sed posita supponit. Ergo exigit ut prius concipiatur positio illorum. Ponitur autem Filius per generare. Igitur paternitas exigit ut sibi praeintelligatur generare. Tertio sic. Si generare, secundum modum intelligendi, non praecedit paternitatem sed sequitur in divinis : aut hoc est ex hoc quod generare elicitur a Patre, ita quod paternitas aliquid elicitive (a) ad generare faciat; aut quia facit ad ipsum, per modum cujusdam praevii et rationis fundandi. Sed non potest dici primum. Tum quia generare non est elicitum, immo est realitas esse non capiens aliunde, cui repugnat ut esse capiat ab alio; sicut repugnat primo principio, aut divinae essentiae, aut cuilibet rei II. - QUAESTIO I. improductae, quod intelligatur producta. Tum quia, dato quod eliceretur, nullo (a) modo paternitas ipsam eliceret, nec esset elicitivi principii determinativum; cum relatio non sit actionis principium, nec exigatur ad determinandum; quia absolutum est sufficienter determinatum, nec respectu indiget ad agendum. Nec etiam secundum potest dari; quia manifestum est quod actiones sunt praeviae, et rationes fundandi, secundum modum relativorum, et non e converso. Unde mens non potest concipere Patrem, nisi concipiendo (6) quod genuit vel generat. Igitur intellectus recte judicans, debet apprehendere quod in Deo generare praecedit paternitatem. Quarto. Item, contra eamdem conclusionem arguit (ibid.), probando quod persona Patris verius et principalius constituitur per generare, quam per paternitatem. Quia illud dicitur verius et principalius quod est ex natura rei, quam quod est solum secundum considerationem, et fit per opus intellectus. Sed constitutio primi suppositi per actum generandi, est quidem ex natura rei; quoniam generare est in re, et quoad intentionem quae concipitur, et quoad (v) modum actus et fluxus, sive ponentis active suppositum. Constitutio vero per paternitatem habet aliquid de opere intellectus : quia, licet paternitas sit in re quoad intentionem conceptam, quae penitus est eadem cum generare ; nihilominus, quoad modum habitus et quietis sub quo concipitur, quia intelligitur per modum habitudinis connectentis, sub isto quidem modo, non est in rerum natura; alioquin modi oppositi (3) fluxus et quietis inessent eidem rei, non solum in intellectu, immo in exsistentia; quae omnia sunt impossibilia. Ergo suppositum Patris verius et principalius consurgit ex essentia et generare, quam ex essentia et paternitate.

Haec ille in forma. B. - SOLUTIONES g 1.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra secundam conclusionem, dicitur quod Filius vere capit esse per generare. Sed ad minorem, dico quod relatio, ut relatio, non habet hoc ut per eam aliquid capiat esse. Sed tamen dico quod omne quod capit realitatem, accipit eam peractionem quaedicit motum cum relatione, sicut actio praedicamentalis, quam negamus a divinis; vel per originem, quae est relatio significata per modum actionis praedicamentalis, et talis est in divinis. Non enim nego, immo firmiter teneo quod generare dicit divinam actionem cum relatione; sed ibi potius salvatur ratio relationis quam actionis praedicamentalis, quae imperfectioni nullo. - illo Pr. (6) concipiendo.

accipiendo Pr. (y) et quoad.

ad Pr. (5) oppositi.

compositi Pr. nem includit, et passionem inducit, et exitum de potentia in actum inseparabiliter comitatur. Unde argumentum istud procedit de relatione quae non est nisi relatio, et non de relatione quae includit secundum rem omnem perfectionem. Ad secundum (et ad primam partem tertii) negatur minor. Exitus enim dicit semper, vel motum cum relatione, vel relationem ipsam. Nec probat oppositum, scilicet quod egressus et proruptio non dicant relationem. Ipse enim hoc probare conatur, scilicet quod originare et originari non dicant respectus de genere relationis : tum quia per nullum respectum de genere relationis, capit esse terminus illius respectus, sed origo est illud quo terminus originatus ponitur in esse; tum quia, secundum Simplicium, facere et pati non consistunt in habitudine ad invicem, sicut dextrum et sinistrum; tum tertio, quia nulla relatio se habet ad suum terminum quasi via in ipsum, sic autem actio ad terminum ; tum quarto, quia relatio necessario oritur, posito fundamento et termino, non sic actio, quia illa causat terminum ; tum quinto, quia relatio necessario manet ad permanentiam extremorum, non semper autem manet origo termini ab agente, illis positis ; tum sexto, quia relatio non fundat relationem, sed tamen aliqua relatio fundatur super actionem, 5. Melapliy-sicae (t. c. 20). Ista sunt motiva principalia. Ad quae dicitur quod solum probant quod originare et originari , vel actio et passio, seu facere et pati, ut sunt praedicamenta, non dicunt solos respectus de genere relationis; quod conceditur. Sed non probant quin dicant motum cum duplici respectu, quorum unus est in agente, et alius in passo. Unde actio dicit motum cum uno respectu, et passio dicit cum alio respectu. In divinis autem, iterum concedo quod originare et originari non dicunt in sua ralione solos respectus, sed divinam actionem cum respectu dantis vel accipientis, ut dicit sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 2, art. 5. " Actio generatio, inquit, in divinis significat actionem cum aliquo respectu; unde ipsa generatio est Dei actio, quae est ejus essentia, cum aliquo respectu, s Ad tertium dicitur quod nos non ponimus quod generare sit realiter elicitum in divinis; sed significatur modo actionis, et concipitur sub conceptu actionis quae invenitur in creatis, ubi est actio realiter elicita. Nec est repugnantia quod potentia generandi sit vere productiva, et quod generare non habeat modum actionis praedicamentalis; quia non oportet quod potentia generandi sit productiva aut eliciliva generationis, sed Filii. Sj 2.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli et aliorum. - Ad primum contra tertiam conclusionem, conceditur major, et negatur minor. Dico enim quod omnia quae sunt in divinis, in Patre sunt sine fluxu; sed sunt in ultimo complementi. Concedo tamen quod eadem res, quae est paternitas et generare, possit concipi, sine falsitate, in ratione formae quiescentis, et in ratione actionis; non quod conceptus actionis repraesentet illam quoad illam imperfectionem quae est in creata actione, scilicet quod actio creata est quidam fluxus et eductio de potentia in actum, aut quaedam tendentia in extrinsecum ; sed quoad hoc quod actio et operatio est ultima actualitas et perfectio potentiae, sicut esse est actualitas essentiae. Et quoad hoc, generare potest concipi per modum actionis et fluxus, in quantum in ratione actionis et fluxus importatur perfectio, scilicet actualitas. Potest etiam illa eadem res concipi in ratione permanentis et quiescentis, in quantum negatur imperfectio quam dicit fluxus.

Et cum dicitur : si illa res in sui exsistentia non habet modum fluxus, etc.;

negatur consequentia. Non enim est de ratione productionis, talis fluxus, sed solum ultima actualitas qua communicatur perfectio alteri; ita quod dicit actualitatem ultimam potentiae, cum relatione ad illud cui communicatur actus ; sed in creaturis communicatur imperfectio, scilicet fluxus ille qui est exitus aut eductio de potentia passiva in actum. Ad secundum dico ad minorem quod illa res quae est paternitas et generare, vere est positiva Filii, et relativa Patris ad Filium. Concedo tamen quod ut est paternitas, est relativa, sed non positiva in esse, sed ut est generare; quia generare dicit actionem divinam cum relatione, paternitas autem relationem solum. Sed ex hoc non sequitur quin sit ibi vere paternitas secundum propriam rationem relationis, nec quod realiter distinguatur a generare, sed solum quod aliter est in re, et perfectius quam in intellectu ; quia in re non solum est relatio, sed est substantia, et essentia, et sapientia, et actus, et omnipotentia, et infinite perfecta ; in intellectu autem, dum concipitur sub ratione paternitatis, non intelligitur nisi ut relatio, et non ut actus potentiae generativae, nec ut essentia, etc. Unde argumentum solum concludit quod ratio paternitatis, quam habemus, vel in qua concipimus divinam relationem, non comprehendit illam. Et ideo dicit sanctus Thomas, 1 p., q. 28, art. 2,. ad 3 : a Si, inquit, in perfectione divina nihil plus contineretur quam quod significat nomen relativum, sequereturquod esse ejus esset imperfectum, utpote ad aliud se habens; sicut si non contineretur ibi plus quam significetur nomine sapientiae, non esset aliquid subsistens. Sed quia divinae essentiae perfectio est major quam quod significatione alicujus nominis comprehendi possit, non sequitur, si nomen relativum, vel quodcumque aliud nomen dictum de Deo, non significat aliquid perfectum, quod divina essentia habeat esse imperfectum; quia divina essentia comprehendit in se perfectionem omnium generum. "

Haec ille.

Et ibidem, ad 2 , dicit: " Plus continetur in perfectione divinae essentiae, quam aliquo nomine significari possit; unde non sequitur quod in Deo, praeter relationem, sit aliquid aliud secundum rem, sed solum secundum consideratam nominum rationem."

Haec ille.

Ex quo patet quod relatio est vere et realiter in Deo, et non solum ex opere intellectus, sicut arguens dicit; sed relatio, solum in divinis, non hahet illud solum quod significat nomen relativum. Ad tertium negatur minor; generare enim vere est in Patre. Et ad primam probationem, dico quod actio transiens est in passo, sed actio immanens est in agente, quod non semper patitur, ubi agens est suum esse; tunc enim, sicut in eo non differt esse et essentia, ita nec agere et potentia, ut dicitur, 1 p., q. 3, art. 4, ad 2 .

Ad aliam probationem, dico quod generare non egreditur secundum rem, sed solum secundum modum significandi et intelligendi Deum in creaturis. Ad quartum dico quod major est falsa; nam ad veritatem locutionum non sufficit aspicere ad identitatem rei, sed oportet aspicere ad modum significandi, et identitatem vel distinctionem rationis, ut dicit sanctus Thomas, 1 p., q. 39, art. 4. Unde, de Potentia Dei, q. 8, art. 1, ad 7 , dicit quod non oportet semper omnia quae praedicantur de aliquo, praedicari de omni eo quod est idem illi, nec oportet quod si aliquid dicitur de aliquo, quod omne idem illi praedicato dicatur de eodem subjecto. Et de hoc visum fuit, dist. 2 (q. 3). Dicimus enim : Deus generat; et negamus istam : divinitas generat. Ita in proposito. Ad quintum negatur minor; nam Filius non est ipsum generare. Nec valet probatio; quia procedit de actione praedicamentali, quam negamus in Deo.

Ad confirmationem, dico quod creatio actio, est divina essentia, ut alias dicetur, in secundo. Ad sextum dico quod inter relationem et fundamentum sufficit distinctio rationis, ubi relatio non est accidens. Ad septimum dico quod generare et paternitas distinguuntur in creatis, ubi accidentia sunt, et generare est actio transiens. Secus est in divinis, ubi nec est actio transiens in passum, nec accidens locum habet. Ad octavum dico quod nihil quod sit in Deo formaliter, continetur sub genere proprie vel reductive, sed Quodlibet est extra genus; et ideo, sicut ibidem est idem substantia et relatio, ita relatio et actio. Secus est de illis quae limitantur ad genus. Ad nonum dico quod in divinis non est aliquid quod fluat, licet ibi aliquid significetur per modum quo fluxus in creatis significatur. Ad decimum dico quod in talibus locutionibus, ly quia non dicit causam proprie loquendo, sed formale quo aliquid est tale vel tale. Multum autem interest inter esse causam formalem alicujus, et esse illud quo est formaliter tale, sicut se habet divinitas ad Deum, et paternitas ad Patrem. Ita in proposito, cum dicitur : quia generat est Pater, ly quia dicit formale fundamentum relationis paternitatis, scilicet generationem; cum autem dicitur : quia Pater est generat, ly quia dicit formale quo Pater agit ut actu primo, scilicet paternitatem, quae intelligitur in ratione potentiae generandi. Ad undecimum dicitur quod inquisitio illa est bona, quia inquiritur unde habet illa res, quae est origo et relatio, quod constituat, an ideo quia est origo, an quia relatio; sicut non est vanum quaerere, an Deus generet, vel divinitas. g 3. - Ad argumenta contra quartam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra quartam conclusionem dicitur; et negatur minor, sicut dixi secundum praecedentia. Nec valet probatio. Stat enim Filium vere produci, sine hoc quod aliquid sit in Patre habens modum fluxus vel effluxus; sed tamen non potest a nobis illud intelligi, nisi concipiendo generationem divinam per modum actionum creaturarum, in quibus est fluxus, nec concipiuntur sine fluxu. Ad secundum dico quod solum concludit quod paternitas, ut relatio, est posterior ad generare, secundum intellectum nostrum; quod conceditur; non autem ut constitutiva. Ad tertium negatur divisio facta in majori. Paternitas praeintelligitur generationi, non quia eliciat, vel faciat ad hoc quod generatio eliciatur nec ut sit ratio fundandi generationem, sed quia constituit suppositum, quod praeintelligitur generationi. Prius enim suppositum intelligitur esse constitutum, quam intelligatur generare; licet non sit ibi prioritas in re, sed in modo nostro concipiendi. Ad quartum, quod est contra aliud dictum in conclusione, negatur minor; nam ibi assumuntur multa falsa. Primum est quod generare constituat suppositum formaliter; secundum, quod paternitas, vel constitutio per paternitatem, aliquid habeat de opere intellectus; tertium, quod paternitas non habeat in re modum habitus, sed fluxus; et alia multa, quae falsa sunt, ut saepe dictum est.

Et sic patet quod argumenta ejus non procedunt contra conclusiones positas. Ad argumentum in pede quaestionis, patet responsio per quartam et quintam conclusiones. Haec de quaestione.