QUAESTIO III.

UTRUM ALIQUA CREATURA SIT IMMUTAMUS ITERUM circa octavam distinctionem quaeritur : Utrum aliqua creatura sit immutabilis. Et arguitur quod sic. Illud est immutabile, quod non potest esse subjectum motus aut mutationis. Sed aliqua creatura est hujusmodi, puta creatio, quae non est subjectum motus aut mutationis, nec etiam terminus, ut patet 5. Physicorum(t. c. 10), ubi dicitur quod motus non est motus, nec mutationis est mutatio. Ergo est aliqua creatura, quae mutari non potest. In oppositum arguitur sic : Ait enim Apostolus, 1. ad Timotheum, ultimo (v. 16), quod solus Deus habet immortalitatem. Sed omnis mutatio est aliqua mortalitas. Ergo solus Deus habet immutabilitatem. In hac quaestione erit unicus articulus. ARTICULUS UNICUS Pro quo sit : A. - CONCLUSIONES Prima conclusio : quod omnis erealura est mutabilis per potentiam quae est In alio ab ea. Probatur sic : " Omnes creaturae, antequam essent, non erant possibiles per potentiam aliquam creatam, cum nihil creatum sit aeternum; sed per solam divinam potentiam, in quantum divina virtus poterat eas producere. Sicut autem ex voluntate Dei dependet quod res in esse produxit, ita ex voluntate ejus dependet quod res in esse conservat; non enim aliter res in esse conservat, quam semper eis esse dando; unde, si suam actionem eis subtraheret, omnia ad nihilum redigerentur, ut patet per Augustinum, 4. Super Genesim ad litteram (cap. 12). Sicut igitur antequam res essent, in potentia Creatoris fuit ut res essent, sic in potentia ejus est ut non sint. Sic igitur per potentiam quae est in alio, scilicet Deo, sunt mutabiles, in quantum ab ipso ex nihilo potuerunt produci in esse, et de esse possunt reduci in non esse. " Istam conclusionem in forma, cum probatione etiam in forma, ponit sanctus Doctor, 1 p., q. 9, art. 2. Eamdem conclusionem ponit, 1. Sentent., dist. 8, q. 3, art. 2, et probat eam sic : " Motus, quocumque modo dicatur, sequitur potentiam. Cum igitur omnis creatura habeat aliquid de potentia, quia solus Deus est actus purus, oportet omnes creaturas esse mutabiles, et solum Deum immutabilem esse. Est autem considerare duplicem possibilitatem in creatura : unam, secundum illud quod creatura habet; alteram, secundum illud quod nata est habere. Prima consequitur creaturam secundum quod habet esse ab alio; omne enim quod esse suum habet ab alio, non est per se necesse esse, ut probat Avicenna; unde, quantum est in se, est possibile, et illa possibilitas dicit dependentiam ad illud a quo est. Et haec possibilitas est duplex. Quaedam secundum dependentiam totius esse ad illud a quo est res secundum totum esse; et hujusmodi est Deus; et hanc dependentiam sive possibilitatem consequitur mutabilitas quaedam, qiiae est vertibilitas in nihil, secundum Damascenum (1. de Fide orthodoxa, cap. 3). " Et post pauca subdit : " Est etiam quaedam dependentia, sive possibilitas rei, secundum partem sui esse, scilicet formam, praesupposita materia, vel eo quod est in loco materiae; et hanc possibilitatem sequitur mutatio variabilitatis, ex eo quod illud quod habet ab alio, potest amittere, quantum est in se, nisi forte impediatur ex immutabilitate divinae voluntatis; et hoc modo Sancti in gloria sunt immutabiles in esse gloriae. Secunda autem possibilitas consequitur creaturam secundum quod non est perfecta simpliciter; secundum hoc enim semper est possibilis ad receptionem; unde, secundum hoc etiam dicitur omnis creatura mutabilis, accipiendo large mutationem, secundum quod omne recipere dicitur pati quoddam et moveri, sicut dicit Philosophus, 3. de Anima (t. c. 2 et 12) : Intelligere quoddam pati esse. "

Haec ille.

Ex quo patet quod omnis creatura est mutabilis per potentiam Dei,- Eamdem sententiam tenet, de Veritate, q. 5, art. 2, ad 6 " : " Cuncta, inquit, quae Deus in esse produxit, potest etiam reducere in non esse; cum ad hoc quod creaturae subsistant, oportet quod semper in eis Deus operetur, ut Augustinus dicit, super Genesim ad litteram, non per modum quo domus fit ab artifice, sed per modum quo illuminatio aeris est a sole; unde, ex hoc ipso quod non praeberet esse creaturae, quod in ejus voluntate est constitutum, in nihilum creatura redigeretur. "

Haec ille. Eamdem conclusionem tenet, de Potentia Dei, q. 5, art. 1, 2, 3 et 4. In primo enim articulo probat auctoritatibus Apostoli, Augustini, Gregorii et libri de Causis, item multis rationibus, quod divina operatione cessante, omnes res eodem momento in nihilum deciderent. In secundo, quod contradictionem implicat Deum aliquid posse producere, quod ejus conservatione non egeret. In tertio, quod non est impossibile, immo possibile, Deum reducere omnes creaturas ad non esse. Idem ponit, 3. Contra Gentiles, capit. 65. Item, libro 2, cap. 39. Secunda conclusio est quod non omnis creatura est mutabilis in non esse per potentiam quoe sit in ea. Probat sic istam conclusionem sanctus Doctor, 1 p., q. 9, art. 2 : In aliquibus creaturis, illud quod est in eis potentiale, non potest stare cum non esse illarum creaturarum; igitur in eis non est potentia ad non esse. Tenet consequentia : quia " in corporibus inferioribus est mutabilitas etiam secundum esse substantiale, quia materia eorum potest esse cum privatione formae substantialis illorum ; et etiam quantum ad esse accidentale, si subjectum compatiatur secum privationem accidentis; sicut hoc subjectum, homo, compatitur non album, et ideo potest mutari de albo in non album. Si vero sit tale accidens, quod consequatur principia essentialia subjecti, privatio illius accidentis non potest stare cum subjecto; unde subjectum non potest mutari secundum accidens illud, sicut nix non potest fieri nigra. "

Haec ille.

Ex quibus vult concludere quod causa mutabilitatis secundum esse in quolibet taliter mutabili, est quia illud quod est potentiale in illo, potest stare cum opposito illius quod est actuale in eo, scilicet quod est in actu ; sicut exemplificavit tam de mutabili secundum esse substantiale, quam de mutabili secundum esse accidentale. Ergo per oppositum : si in aliquo effectu, ejus esse potentiale non potest stare cum opposito illius per quod est in actu, tale non habet potentiam in se, qua possit mutari secundum esse substantiale. Et sic patet consequentia, secundum eum. Sed antecedens probat primo de corpore coelesti : cc In corporibus, inquit, coelestibus, materia non compatitur secum privationem formae, quia forma perficit totam capacitatem materiae et potentialitatem; et ideo non sunt mutabilia secundum esse substantiale, sed secundum esse locale, quia subjectum compatitur secum privationem hujus vel illius loci. "

Haec ille.

Secundo, probat hoc idem de Angelis : " Substantias, inquit, incorporeae, quia sunt ipsae essentiae subsistentes, quae tamen se habent ad esse ipsarum sicut potentia ad actum, non compatiuntur secum privationem hujus actus; quia esse consequitur formam, et nihil corrumpitur nisi per hoc quod amittit formam ; unde in ipsa forma non est potentia ad non esse; et ideo hujusmodi substantiae sunt immutabiles et invariabiles secundum esse. Et hoc est quod dicit Dionysius, 14" cap. de Divinis Nominibus, quod sub-stantiae intellectuales creatae sunt munda; (a) a generatione, et ab omni variatione, sicut incorporales et immateriatas. "

Haec ille in forma. Eamdem conclusionem tenet, 1 p., q. 50, art. 5, ubi sic ait : " Impossibile, inquit, est quod substantia angeli sit corruptibilis. Quod enim convenit alicui secundum se, numquam potest ab eo separari; ab eo enim cui convenit per aliud, potest separari, separato eo secundum quod ei conveniebat. Rotunditas enim a circulo separari non potest, quia convenit ei secundum seipsum; sed aereus circulus potest amittere rotunditatem, per hoc quod figura circularis separatur ab aere. Esse autem per se competit formae; unumquodque enim est ens actu secundum quod habet formam ; materia vero est actu ens per formam. Compositum igitur ex materia et forma desinit esse actu, per hoc quod forma separatur a materia. Sed si ipsa forma subsistat in suo esse, sicut est in angelis, non potest amittere esse. "

Haec ille. Eamdem conclusionem tenet, 2. Contra Gentiles, cap. 55, ubi probat multis rationibus quod omnis substantia intellectuali sest incorruptibilis. Et medium primae rationis est : quod ubi non est compositio formae cum materia, non potest esse separatio formae a materia, per quam separationem solum fit corruptio ; manente enim forma, manet esse. Medium vero secundae rationis : quia substantia, quae est forma, non potest privari esse, sicut nec circulus rotunditate. Medium vero tertiae : quod in omni corruptione, remoto actu remanet potentia. Si igitur in Angelis ita esset, tunc essentia, quae est potentia, remaneret perdito esse, quod est actus; et sic essentia esset post ejus corruptionem. Medium vero quartae rationis est: quia ubicumque est compositio potentiae et actus, illud quod tenet locum potentiae, seu primi subjecti, est incorruptibile; sed in angelis illud quod tenet locum potentiae est ipsa essentia completa, quae sic est proprium susceptivum et potentia appropriata ad esse, quod nullo modo ad oppositum ; sicut quod est potentia appropriata ad frigus, nullo modo est potentia ad calorem. Medium vero quintae rationis est : quia solum corpus proprie corrumpitur, quia solum proprie movetur. Medium vero sextae rationis est : quia substantia intellectualis non proprie potest pati, nec recipere, nisi intellectualiter. Medium autem septimae rationis est: quia intellectus non potest corrumpi propria corruptione, sicut nec sensus; nec ad corruptionem subjecti sui, sicut corrumpitur sensus ; nec propter excellentiam sui objecti. Medium octavae rationis est : quia sicut intelligibile, in quantum hujusmodi, est incorruptibile, ita intellectus, in quantum hujusmodi; cum perfectio et perfecti-bile sint unius generis. Medium vero nonae rationis est : quia esse substantiae intellectualis est supra tempus, et per consequens non subjacet corruptioni. Medium vero decimae rationis est : quia impossibile est naturale desiderium esse frustra (a) in angelis; cum igitur omnes substantiae intellectuales naturali desiderio appetant esse perpetuum, impossibile est quod esse deficiant. Medium vero ultimae rationis est tale : " Quaecumque, inquit, incipiunt esse et desinunt (6), per eamdem potentiam habent utrumque; eadem enim potentia est ad esse et non esse. Sed substantiae intellectuales non potuerunt incipere esse, nisi per potentiam primi agentis; non enim sunt ex materia, quae potuerit praefuisse. Igitur nec est aliqua potentia ad non esse earum, nisi in primo agente, secundum quod potest eis non influere esse (a). "

Haec ille. Eamdem conclusionem tenet, eodem libro, cap. 30. Ait enim sic : " Licet omnia ex Dei voluntate dependeant sicut ex prima causa, quae operando necessitatem non habet nisi ex sui propositi suppositione, non tamen propter hoc absoluta necessitas a rebus excluditur, ut sit necessarium nos fateri omnia contingentia esse; quod posset alicui videri ex hoc quod a causa sua non de necessitate absoluta fluxerunt, cum soleat in rebus esse contingens effectus, qui non ex causa sua de necessitate procedit. Sunt enim quaedam, in rebus creatis, quae simpliciter et absolute necesse est esse, in quibus non est potentialitas ad non esse. Quaedam autem res sic sunt a Deo in esse producte, ut earum natura sit in potentia ad non esse; quod quidem contingit ex hoc cfuod materia est in eis in potentia ad aliam formam. Illae igitur res in quibus non est materia, vel si est, non est possibilis ad aliam formam, non habent potentiam ad non esse; eas igitur absolute et simpliciter necesse est esse. Si autem dicatur quod ea quae sunt ex nihilo, quantum est de se, in nihilum tendunt, et sic omnibus creaturis inest potentia ad non esse; manifestum est hoc non sequi. Dicuntur enim res creatae eodem modo in nihilum tendere, quo sunt ex nihilo; quod quidem non est nisi secundum potentiam agentis. Sic igitur in rebus creatis non inest potentia ad non esse, sed Creatori inest potentia ut eis det esse, vel desinat eis esse influere; cum non ex necessitate naturae agat ad rerum productionem, sed ex voluntate. "

Haec ille in forma.

Et post pauca subdit : " Sciendum, inquit, est itaque quod, si rerum creatarum universitas consideretur prout sunt a primo principio, inveniuntur dependere ex voluntate, non ex necessitate principii, nisi ex necessitate suppositionis, sicut dictum est. Si vero comparentur ad principia prima et proxima, inveniuntur habere necessitatem absolutam; nihil enim prohibet aliqua principia non (6) ex necessitate produci, quibus tamen positis, de necessitate sequitur talis effectus; sicut mors animalis et hujusmodi necessitatem absolutam habet, propter hoc quod jam ex contrariis est compositum, quamvis ipsum ex contrariis componi non fuisset necessarium absolute. Similiter autem quod tales naturae rerum a Deo producerentur, voluntarium fuit; quod autem (y) eis sic statutis aliquid proveniat vel exsistat, absolutam necessitatem habet. "

Haec ille. - Et paulo ante dicit : " Esse autem necesse simpliciter, non repugnat ad rationem esse creati; nihil enim prohibet aliquid (ot) esse necesse, quod tamen suae necessitatis causam habet, sicut conclusiones demonstrationum. Nihil igitur prohibet quasdam res sic esse productas a Deo, ut tamen eas esse sit necesse simpliciter; immo hoc divinae perfectioni attestatur. "

Haec ille. Eamdem conclusionem sententialiter tenet, de Veritate, q. 5, art. 2, ad 6""", ubi sic ait : " Generatio et corruptio possunt accipi dupliciter. Uno modo, secundum quod generatio et corruptio sunt ex ente contrario et in ens contrarium; et hoc modo potentia ad generationem et corruptionem inest alicui, secundum quod ejus natura est in potentia ad contrarias formas; et hoc modo corpora coelestia et substantiae spirituales, neque ad generationem, neque ad corruptionem, potentiam habent. Alio modo, haec communiter dicuntur pro quolibet exitu rerum in esse, et pro quolibet transitu in non esse; et sic etiam creatio, per quam aliquid ex nihilo ad esse deducitur, generatio dicitur; et ipsa rei annihilatio dicitur corruptio. Dicitur autem aliquid habere potentiam ad generationem per hunc modum, per hoc quod est potentia in agente ad productionem ipsius; et similiter dicitur aliquid habere potentiam ad corruptionem, quia in agente est potentia ut deducat illud,in non esse; et secundum hoc omnis creatura habet potentiam ad corruptionem. "

Haec ille.

Ex quo patet quod aliquid isto secundo modo dicitur posse corrumpi, quia potentia est in agente, qua potest duci in non esse, non ex hoc quod potentia talis proprie sit in illo. Eamdem conclusionem expressius ponit, de Potentia Dei, q. 5, art. 3, ubi dicit quod Commentator ponit, 12. Metaphysicae, commento 41, et in libro de Substantia orbis, " quod quaedam res creatas sunt, in quarum natura non est possibilitas ad non esse; quia quod in sua natura habet possibilitatem ad non esse, non potest ab extrinseco acquirere sempiternitatem, scilicet sempiternam naturam. Et haec quidem positio videtur rationabilior. Potentia enim ad esse et non esse, non convenit alicui nisi ratione materiae, quae est pura potentia. Materia etiam, cum non possit esse sine forma, non potest esse in potentia ad non esse, nisi quatenus exsistens sub una forma, est in potentia ad aliam formam. Dupliciter igitur potest contingere quod in natura alicujus rei non sit potentia ad non esse. Uno quidem modo, per hoc quod res illa est forma lanium subsistens in esse suo, sicut substantiae incorporeae, quae sunt penitus immateriales. Si enim forma, ex hoc quod inest materiae, est principium essendi in rebus materialibus, nec res materialis potest non esse (6) nisi per separationem formae a materia; ubi ipsa forma in esse suo subsistit, nullo modo non (a) esse poterit; sicut necesse (6) potest a seipso separari. Alio modo, per hoc quod in materia non sit potentia ad aliam formam, sed tota materiae possibilitas ad unam formam terminetur; sicut est in corporibus coelestibus, in quibus non est formarum contrarietas, lllae igitur solae res in sua natura possibilitatem habent ad non esse, in quibus est materia contrarietati subjecta. Aliis vero rebus secundum suam naturam competit necessitas essendi, possibilitate non essendi ab earum natura sublata. Nec tamen per hoc removetur quin necessitas essendi sit eis a Deo ; quia unum necessarium causa alterius esse potest, ut dicitur, 5. Metaphysicae (t. c. 6). Ipsius enim naturae creatae, cui competit sempiternitas, causa est Deus. "

Haec ille.

Et sic patet conclusio, secundum eum. Sciendum tamen quod ista conclusio, scilicet aliquam creaturam simpliciter et absolute necesse est esse, potest malum sensum generare in cordibus aliquorum, licet sanctus Thomas bonum et catholicum sensum in ea habuerit. Ipsam tamen non assentio, et ex causa; sensum tamen sancti Doctoris firmiter teneo, quem secunda conclusio expresse declarat. Non enim aliud intendit, nisi quod aliqua creatura non est mutabilis per potentiam quae sit in ea. Tertia conclusio est ista : quod nulla creatura liabet in se potentiam per quam possit cedere in nihilum. Probatur sic, secundum sanctum Doctorem, de Potentia Dei (q. 5, art. 3), ubi supra : Omnis res creata, aut est forma subsistens, aut composita ex materia et forma. Si sit forma subsistens, jam declaratum est quod non habet potentiam ad hoc quod cedat in nihilum. Si sit composita ex materia et forma : aut sua materia est in potentia ad aliam formam ; aut non. Si secundo modo, sicut est corpus creleste, dictum est iterum quod non habet potentiam ad non esse. Si primo modo, tunc licet talis res habeat potentiam ad non esse, non tamen ad hoc quod cedat in nihilum. Quod sic patet, secundum eumdem, ibidem : " In illis, inquit, rebusun quibus est possibilitas ad non esse, materia permanet; formae vero, sicut ex potentia materiae educuntur in actum in rerum generatione, ita in corruptione de actu reducuntur in hoc quod sint in potentia. Unde relinquitur quod in tota natura creata non est aliqua potentia, per quam aliquid sit possibile cedere in nihilum. "

Haec ille in forma. Eamdem conclusionem tenet, 1 p., q. 10-i,art. 4, ubi sic ait: " Creaturae, vel sunt immateriales, et sic - QUAESTIO III. in eis non est potentia ad non esse ; vel sunt materiales, et sic saltem semper remanent secundum materiam, quae incorruptibilis est, utpote subjectum generationis exsistens. "

Haec ille.

Et si arguatur de accidentibus, quae non habent materiam partem sui, et tamen quandoque desinunt esse, et sic videntur annihilari; respondet, ibidem, ad 3" , quod " formae et accidentia non sunt entia completa, cum non subsistant, sed (a) quodlibet eorum est aliquid entis; sic enim ens dicitur, quia eo aliquid est. Et tamen eo modo quo sunt, non omnino in nihilum rediguntur; non quia aliqua pars eorum remanet, sed tamen remanent in potentia materiae vel subjecti ".

Haec ille.

Idem dicit, de Potentia Dei, q. 5, art. 4, ad 9"". Et si objiciatur de gratia et charitate, quae desinunt esse, et tamen nec earum remanet aliqua pars, nec remanent in potentia materiae vel subjecti de quo possint educi; respondet ipse, in de Virtutibus, quaestione de Charitate, quae est secunda quaestio illius libri, art. 12, ad 21 " . Ait enim sic : " Charitas proprie loquendo non corrumpitur, sed subjectum desinit participare charitatem; unde non proprie dicitur quod charitas corrumpatur in aliquid, vel in nihilum. "

Haec ille. Quarta conclusio est haec : quod omnis creatura subsistens est mutabilis secundum esse accidentale per potentiam quae est In ipsa. Probatur conclusio. Quantum ad omnia corporalia, patet; quia possunt mutari localiter. Patet etiam de substantiis incorporeis; quia habent potentiam ad hoc quod mutentur secundum locum, et secundum electionem, ut ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 9, art. 2, etl. Sententiarum, ubi supra (dist. 8, q. 3, art. 2). B. - OBJECTIONES Contra, secundam conclusionem Argumenta Aureoli.

Sed contra secundam conclusionem arguit Aureolus, in secunda quaestione hujus distinctionis (art. 4), multipliciter. Primo sic. Quod in se est impossibile, nulli potentiae est possibile ; alioquin impossibile fieret possibile. Sed si substantia; abstractae non sunt possibiles non esse in se, sequitur quod sint impossibiles non esse in se; aequipollent enim non possibile et impossibile. Non ergo substantiae abstractae per nullam potentiam erunt possibiles non esse, et per consequens annihilari non possunt; quod repugnat fidei veritati.

Et confirmatur. Quia Commentator expresse dicit, 1. Cceli et Mundi, commento 124, quod " concessum est ab omnibus et per se notum, (a) sed. - quia Pr. impossibile in se esse impossibile secundum extrinsecum. )) Secundo sic. Omne contentum sub aliquo, clauditur, secundum se et absolute, sub aliqua differentiarum dividentium illud sub quo continetur; sicut homo continetur sub rationali, et omnis species animalis continetur sub rationali vel irrationali. Sed Avicenna dicit, 1. Metaphysicos, quod ens dividitur per necesse esse et possibile. Constat autem quod substantiae separate non continentur sub necesse esse.

Tum quia ipse probat ibi, quod non est nisi unum necesse esse.

Tum quia demonstrat, ibidem, quod necesse esse non habet causam sui esse, sicut habent substantiae separatae.

Tum quia quod est necesse esse in se, per nullam potentiam immutari potest; quia enim Socrate sedente necessarium est Socratem sedere, Deus non potest oppositum facere; et simile est de omni necessario.

Tum quia Deus unum contradictorium in aliud mutare non potest; necessarium autem et possibile non esse, sunt contradictoria; faciat autem Deus intelligentias abstractas non esse, et ita non erunt necesse esse. Ergo substantiae abstractae, in se et absolute considerate, continentur sub possibili esse et non esse. Tertio sic. Haec est diffinitio possibilis, quam ponit Algazel, quod possibile est illud quod ex alio habet esse et eo non exsistente non habet esse. Ex quo colligitur quod ratio diffinitiva possibilis abstrahit ab esse et non esse, nec determinat sibi esse; quae omnia competunt substantiis separatis secundum se et absolute consideratis. Unde potest sic argui : Quod inest alicui secundum suam diffinitivam rationem, etiam omni alio circumscripto inest; igitur secundum se et absolute. Sed posse esse et non esse inest substantiis intellectualibus abstractis, secundum quidditativam rationem, quae est indifferens ad esse et non esse. Ergo possibilitas inest eis ex se, et non per respectum ad potentiam agentis primi. Quarto sic. Sicut est de aliis necessariis, sic est de esse necessario. Sed aliae proprietates necessariae per divinam potentiam tolli non possunt; non enim potest triangulus amittere tres angulos, nec diameter fieri commensurabilis per divinam potentiam. Constat autem quod esse substantiarum abstractarum tolli potest et annihilari. Non sunt ergo (a) necesse in essendo; immo possibiles esse et non esse, quantum est ex se. Quinto sic. Sicut se habet possibile complexum ad compositum, sic possibile incomplexum ad simplicem entitatem. Possibile enim et impossibile sunt conditiones alicujus complexi; ut Socratem currere est possibile et complexum; Socrates enim est quoddam possibile.

Et confirmatur perhoc, quod necessarium non solum consistit in complexione, ut hominem esse animal est necessarium, immo in incomplexo; Deus enim est quoddam necessarium incomplexum. Constat autem quod possibile complexum dicitur absolute et in se, non per respectum ad aliquid agens; non enim est possibile Socratem currere propter potentiam cadentem super cursum, sed quia in se possibile est. Ergo possibile incomplexum, et hujusmodi est omnis creatura, non dicetur potentiale propter aliquam potentiam possibilem cadere super ipsum, immo in se et absolute; et ita substantiae abstractae, in se consideratae, sunt possibiles non esse. Sexto sic. De quacumque re simplici possunt formari duo conceptus habentes connexionem contingentem , non necessariam, illud tale dicitur contingens in ordine ad illam complexionem ; per oppositum enim si formentur conceptus quorum complexio est necessaria, illud est necessarium; ut patet quod de Socrate formatur conceptus animalis et substantia?; conceptus autem animalis et substantiae necessario convertuntur; et ideo Socrates est necesse esse in ordine ad hominem et animal; ista quippe necessaria est, Socrates est homo, et Socrates est animal. Sed constat quod de substantiis separatis potest formari conceptus formae quietis et per se stantis, qui est (a) conceptus essentia:, et iterum formae fluentis sive operationis et actus, qui est conceptus esse. Inter istos autem duos conceptus, non est connexio necessaria, immo contingens; essentia enim cujuslibet creaturae contingenter respicit esse et non esse. Ergo nihil est dictu quin omnes creatura?, et substantiae separatae, in seipsis sint possibiles esse et non esse, ac defectibiles. Septimo sic. Quod inest alicui ex conditione suae naturae, inest sibi absolute, non per compositionem (6), nec per comparationem ad aliquod agens. Sed Augustinus dicit, de Fide ad Petrum, cap. 13, quod naturas a Deo factas ad defectum ducit natura originis; et in libro de Vera Religione (cap. 18), ait quod creaturae mutabiles sunt, quia non summae sunt, et Damascenus (lib. 2. de Fide orlh., cap. 6) dicit quod omne quod incipit finitur secundum naturam. Ergo absolute et secundum se substantia? abstractas sunt defectibiles et possibiles non esse. Octavo sic. Aut substantiae abstracta?, a Deo manu-tenentur quia sunt defectibiles in se ; aut quia non sunt defectibiles in se. Non potest dici secundum. Quod enim non est defectibile in se, non indiget manutenente, cum possit permanere per se. Ergo necesse est quod detur primum, scilicet quod sint defectibiles in seipsis, et per consequens possibiles non esse. Sic ergo impossibile est poni quod substantia? separatae sint necessaria?, aut incommutabiles in esse substantiali quantum est ex se, et quod TENTURUM sint solum mutabiles per potentiam Dei agentis; nisi enim (a) haec esset natura earum intrinsece, Deus ipsas annihilare non posset. Unde necesse est quod natura earum non det eis quod sint semper, sed quod sint aliquando, et aliquando non, secundum voluntatem Dei producentis, ita quod voluntas non dat quod sint possibiles, sed quia natura earum est talis, ut docet Philosophus, 1. Cceli et Mundi. Haec sunt argumenta ejus in forma. C. - SOLUTIONES. Ad argumenta contra secundam conclusionem Ad argumenta Aureoli.

Pro quorum responsione, praemitto quod te possibile et impossibile dicuntur tripliciter. Uno modo, secundum aliquam polentiam activam vel passivam, sicut dicitur homini possibile ambulare secundum potentiam gressivam, volare vero impossibile. Alio modo, non secundum aliquam potentiam, sed secundum seipsum, sicut dicimus possibile illud quod non est impossibile esse, et illud dicimus impossibile quod necesse est non esse. Tertio modo dicitur possibile secundum potentiam mathematicam quae est in geometricis^ prout dicitur linea potentia commensurabilis, quia quadratum ejus est commensurabile. Hoc autem possibili praetermisso, circa alia duo considerandum est quod impossibile, quod dicitur secundum nullam potentiam sed secundum se primum, dicitur ratione discohaerentia? terminorum; omnis autem terminorum discohaerentia est ratione alicujus oppositionis; in omni autem oppositione includitur affirmatio et negatio, ut probatur, 10. Metaphysicae (t. c. 15); unde in omni tali impossibili implicatur (6) affirmationem et negationem esse simul. Hoc autem nullius activa? potentiae est; quia (j) actio potentia? activae semper terminatur ad esse. Etsi enim aliquando sit per actionem non esse, ut in corruptione patet, tamen hoc non est nisi in quantum esse unius non compatitur esse alterius; sicut esse calidi non compatitur esse frigidi; et ideo calor ex principali intentione generat calidum, sed si corrumpat frigidum, hoc est ex consequenti. Hoc autem quod est affirmationem et negationem esse simul, rationem entis habere non potest, nec etiam non entis ; quia esse tolht non esse, et non esse tollit esse; unde nec principaliter, nec ex consequenti, potest esse terminus alicujus potentia? activae. Impossibile vero quod dicitur secundum aliquam potentiam, potest dupliciter attendi. Uno modo, propter defectum potentia? ex seipsa, quia videlicet ad illum effectum non potest (6) implicatur.

causatur Pr. (y) quia. - quod Pr. se extendere, utpote quando non potest agens naturale transmutare (a) aliquam materiam. Alio modo, propter aliquod extrinsecum, utpote cum potentia alicujus impeditur vel ligatur. Sic ergo aliquid dicitur impossibile fieri tripliciter. Uno modo, propter defectum potentia? activae, sive in transmutando materiam, sive in quocumque alio. Alio modo, propter aliquod resistens vel impediens. Tertio modo, propter hoc quod illud quod dicitur impossibile fieri, non potest esse terminus actionis. " Ista distinctio in forma est sancti Doctoris, de Potentia Dei, q. 1, art. 3; item, q. 3, art. 14. Eamdem ponit quoad duo prima membra, 1 p., q. 25, art. 3. Dicit enim quod " aliquid dicitur possibile dupliciter. Uno modo, per respectum ad aliquam potentiam. Secundo modo aliquid dicitur possibile absolute ex habitudine terminorum, quia praedicatum non repugnat subjecto. " Et dicit quod eodem modo est duplex impossibile oppositum duplici possibili. Idem ponit, q. 46, art. 1, ad l "; item, 1. Sentent., dist. 42, q. 2, art. 3. Secundo, praemitto quod " judicium de possibili et impossibili potest dupliciter considerari : uno modo, ex parte judicantium; alio modo, ex parte ejus de quo judicatur. Quantum ad primum, sciendum quod si sunt duae scientiae, quarum una considerat causas altiores, etalia minus altas, judicium in utraque non eodem modo sumetur, sed secundum causas quas utraque considerat, ut patet in medico et astrologo, quorum astrologus considerat causas supremas, medicus autem causas proximas; unde medicus dabit judicium de sanitate, vel morte infirmi, secundum causas proximas, id est secundum virtutem naturae; astrologus autem secundum causas remotas, scilicet secundum positionem (6) siderum. Eodem modo est in proposito. Est enim duplex sapientia, scilicet mundana, quae dicitur Philosophia, quae considerat causas inferiores, scilicet creatas, et secundum eas judicat; et divina, quae dicitur Theologia, quae considerat causas superiores, id est divinas, secundum quas judicat. Dicuntur autem causae superiores, divina attributa, ut sapientia, bonitas, voluntas divina et hujusmodi. Tunc, sic loquendo de possibili et impossibili per respectum ad aliquam potentiam , aliquis effectus possibilis vel impossibilis judicatur a theologo secundum causas superiores; secundum autem judicium philosophi, dicitur possibilis vel impossibilis secundum causas inferiores. Si autem consideretur istud judicium quantum ad naturam ejus de quo judicatur, sic patet quod effectus debent judicari possibiles vel impossibiles secundum causas proximas et determinatas, quas praecipue effectus imitantur; et ideo secundum eas praecipue judicium de effectibus sumitur. Quod patet per simile de potentia passiva. Nam materia non dicitur, proprie loquendo, in potentia ad aliquid, quae est remota, sicut terra ad scyphum; sed quae est propinqua, uno motore potens exire in actum, ut patet per Philosophum, 9. Metaphysicae (t. c. 12), sicut aurum est potentia scyphus, sola arte educente in actum. Et similiter effectus, in quantum est ex sui natura, non nisi a propinquis causis possibiles vel impossibiles dicuntur. " Istam distinctionem in forma ponit sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 1, art. 4; et 1. Sentent., dist. 42, q. 2, art. 3. Tertio, praemitto quod necessitas multipliciter dicitur. " Necesse enim est quod non potest non esse. Quod quidem convenit alicui, uno modo, ex principio intrinseco; et hoc sive materiali, sicut dicimus quod omne compositum ex contrariis necesse est corrumpi, sive formali, sicut dicimus quod necessarium est triangulum habere tres angulos aequales duobus rectis. Et haec necessitas est naturalis et absoluta. Alio modo convenit alicui quod non possit non esse, ex aliquo extrinseco, vel fine, vel agente. Fine quidem, sicut cum aliquis sine hoc non potest consequi aliquem finem , ut cibus dicitur necessarius ad vitam, et equus ad iter; et haec vocatur necessitas finis, quae interdum etiam dicitur utilitas. Ex agente autem hoc alicui convenit, sicut cum aliquis eogitur ex aliquo agente, ita quod non possit contrarium agere; et haec vocatur necessitas coactionis. " Hanc distinctionem ponit sanctus Doctor, 1 p., q. 82, art. 1. Item, 1. Sentent., dist. 6, q. 1, art. 1. Item, 2. Sentent., dist. 29, q. 1, art. 1. Item, 4: Sentent., dist. 7, q. 1, art. 1, quaestiuncula 2. Item, de Veritate, q. 22, art. 5; et q. 23, art. 4, ad l" . Item, Contra Gentiles, lib. 2, c. 29. Quarto, praemitto quod necessarium absolute dicitur aliquid dupliciter. Uno modo, quia est necessarium per illud quod in essentia sua est, sive illud sit ipsa essentia, sicut in simplicibus, sive illud sit materia vel forma. Et isto modo accipit sanctus Doctor necessarium absolute et simpliciter, 1. Sentent., dist. 6, q. 1, art. 1, ubi dat dictam descriptionem necessarii absolute. Item, 2. Sentent., dist. 29, q. 1, art. 1, ubi dicit quod necessitas absoluta est illa quae est ex prioribus causis, ut ex materiali vel formali. Item, 2. Contra Gentiles, cap. 29. Item, 1 p., q. 82, art. 1. Alio modo dicitur aliquid necessarium absolute et simpliciter, propter habitudinem ad invicem terminorum, quae in aliqua propositione ponuntur, sicut hominem esse animal, et, omne totum est majus sua parte. Et isto modo accipit necessarium sancius Doctor, de Veritate, q. 23, art. 4, ad l" ; et 1 p., q. 19, art. 3, ubi ait : (( Necessarium absolute judicatur ex habitudine terminorum : utpote quia praedicatum est in diffinitione subjecti, sicut necessarium est hominem esse animal; vel quia subjectum est de ratione praedicati sicut hoc est necessarium, numerum esse parem vel imparem. " - Haec ille. I. - 24 Ex quibus distinctionibus videtur sequi : primo, quod substantiam separatam non esse est uno modo possibile, et alio modo non. Est, inquam, possibile secundo modo primae distinctionis; quia scilicet non implicat contradictionem. Item, est possibile secundum judicium theologi; quia scilicet per potentiam causae superioris, ut fuit dictum in secunda distinctione. Non est autem possibile secundo modo secundae distinctionis, quantum ad naturam substantiae, ita quod in ejus natura sit potentia ad non esse. Non etiam est (ix) possibile secundum judicium philosophi , qui judicat secundum causas inferiores; et isto modo locutus est sanctus Doctor, Contra Gentiles, et in multis aliis locis.

Secundo, sequitur quod substantiam separatam non esse est impossibile uno modo, et alio modo non. Non est, inquam, impossibile quasi contradictionem implicans, nec per respectum ad potentiam secundum quam judicat theologus; sed est impossibile secundum naturam, et secundum judicium philosophi.

Tertio, sequitur quod substantiam separatam esse est necessarium absolute et simpliciter uno modo, et non alio modo. Est,- inquam, necessarium primo modo quartae distinctionis, sed non secundo modo ejusdem distinctionis; quia, licet sit necessarium isto modo, quia scilicet angelus est forma subsistens, quae est propria potentia et receptaculum ipsius esse exsistentiae, ita quod ea posita ponitur esse, tamen hoc complexum, substantia separata est vel actu exsistit, non est tale quod habeat necessariam habitudinem terminorum, ita quod unum sit de ratione alterius; et ideo non est illo modo necessarium, quomodo est necessarium Deum esse, vel hominem esse animal, vel triangulum habere etc.

Quarto, sequitur quod ista propositio: substantia separata habet simpliciter et absolute necesse esse, uno modo est haeretica ; alio modo est vera et catholica. Sed quia ille sensus, quem habet dum est vera, est magis physicus quam theologicus, ideo theologi non libenter eam recipiunt, quia sensum posset erroneum generare. Sed tamen patet quomodo sanctus Doctor sensum catholicum habuit in positione ejus, Contra Gentiles disputans, qui illo modo necessarium accipiunt, quo ipse utitur.

Tunc Ad primum istorum argumentorum Aureoli dicitur distinguendo majorem. Potest enim habere istum sensum, quod illud quod est impossibile in se, hoc est ex discohaerentia terminorum, nulli est possibile; et sic conceditur major; sed minor sumpta sub majore ad illum sensum negatur. Potest autem habere alium sensum, scilicet quod illud quod est impossibile in se, hoc est secundum naturam rei vel causas proximas et inferiores, nulli est possibile; et sic est major falsa, et minor vera, ut patet per secundum corollarium. - Ad confirmationem dicitur eodem modo. Ad secundum dicitur quod substantiae separatae sunt necessariae, eo modo quo dictum est in tertio et quarto corollariis.

Et ad primam probationem in oppositum dicitur, secundum sanctum Thomam, de Potentia Dei, q. 5, art. 3, quod Avicenna fuit illius opinionis, sed opinio Commentatoris, in 12. Metaphysicae, commento 41, est in oppositum, et videtur esse rationabiliorsancto Doctori.Ideo dicitur quod,licet non sit nisi unum necesse esse quod habet necessitatem a se, tamen non est inconveniens esse alia quae habent necessitatem essendi ab alio, ut dictum fuit in secunda conclusione.

Ad secundam probationem dicitur quod Avicenna hoc non demonstravit, nisi ad sensum qui dictus est, si aliquid tamen demonstret.

Ad tertiam dicitur quod illud quod est necessarium secundo modo ultimae distinctionis, nullo modo potest mutari, etiam a Deo; sed si sit necessarium primo modo solum, non est inconveniens, ut patet per primam conclusionem.

- Ad quartam dicitur quod necesse esse et possibile non esse, uno modo contradicunt, et alio modo non. Capiendo enim necesse esse secundo modo distinctionis ultimae, tunc contradicit huic quod est possibile non esse; sed capiendo necesse esse primo modo illius distinctionis, vel secundo modo penultimae distinctionis, non contradicunt semper, ut per praedictas distinctiones patet. Ad tertium argumentum principale dicitur dupliciter. Primo, quod Algazel fuit insecutor Avicennae, ut patet per Dominum Albertum, in multis locis, et ipsi ejus libri testantur, scilicet Algazelis; et ideo dicitur quod ipse fuit illius opinionis, cujus opposita est verisimilior, ut dicit sanctus Doctor. Aliter dicitur quod argumentum solum probat quod substantia separata est de se possibilis esse; et hoc conceditur. Sanctus Thomas enim concedit ubique quod omnis creatura, quia habet esse a Deo, est potentialis ad esse, nec est suum esse. Sed illud quod est in potentia ad esse, non oportet quod sit in potentia ad non esse; ac per hoc tali possibili non repugnat necesse esse, loquendo de necessario metaphysico, non autem loquendo de necessario absolutissime dicto, de quo procedunt rationes Avicennae, et est necessarium logicum, oppositum scilicet possibili non esse. Unde necessarium absolute logicum est cui repugnat ex terminis non esse; sed necessarium metaphysicum est quod non habet in se potentiam ad non esse. Aliter dicitur quod ipse diffinit ibi possibile logicum, quod scilicet sanctus Doctor vocat possibile simpliciter. Ad quartum dicitur quod alio modo substantia separata est necesse esse, quam illa de quibus arguens loquitur, ut patet in ultima distinctione; quia talia complexa sunt necessaria simpliciter et absolute, logice loquendo, non solum metaphysice; sed substantia separata solummodo est necesse esse absolute metaphysice. Ad quintum dicitur quod fundamentum illius argumenti expresse est contra Philosophum, 5. Meta-pliysicx (t. c. 17), ubi ponit distinctionem primam, quam arguens nititur destruere. Et ideo praeterea minor est falsa, quia mundum esse fuit possibile per potentiam Dei ante mundi creationem, licet mundum esse sit complexum. Item, major istius argumenti nullam habet apparentiam. Secus enim est de complexo, quod non est directe terminus actionis alicujus potentiae, et secus est de incomplexo. Ad sextum dicitur quod solum probat quod substantia separata non habeat necesse esse secundo modo ultimae distinctionis; et hoc conceditur. Si enim intendat excludere aliam necessitatem, negatur major argumenti. Ad septimum conceditur major. Sed ad minorem dicitur quod Augustinus intelligit quod quia creaturae natura est ex nihilo, potest redigi in nihilum; utrumque tamen est per potentiam Creatoris et non creaturae, ut dictum est in secunda conclusione; sed intelligit quod natura creaturae cujuslibet habet potentiam ad non esse. Eodem modo dicitur ad secundam auctoritatem. Ad octavum dicitur quod substantiae separatae manutenentur a Deo, et indigent manutenentia, licet sint indefectibiles in se, hoc est per potentiam intrinsecam. Et cum dicitur : quia quod non est defectibile in se etc.; dico quod aliquid esse indefectibile in se dicitur dupliciter. Uno modo, quia ipsum deficere implicat contradictionem, sicut Deus est isto modo indefectibilis; et tale non indiget ma-nutenente. Alio modo, quia in se non habet principium deficiendi, licet ab extra sit causa potens ipsum facere deficere ; et isto modo substantiae separatae sunt indefectibiles. Sed taliter indefectibile indiget alio conservante, non formaliter, sed effective. Et hujus causa est: quia indefectibile primo modo est proprie et principalissime indefectibile; et ideo oportet quod omne indeficiens sit indeficiens per participationem et actionem ejus. Sicut igitur cessante actione causae efficientis, quae agit per motum, in ipso instanti cessat fieri rerum generatarum ; ita cessante actione agentis incorporei, cessat ipsum esse rerum ab eo creatarum, sicut ait sanctus Doctor, de Potentia Dei, q. 5, art. 1. Et sic patet quid dicendum ad argumenta. Nunc restat dicere ad rationem factam in pede quaestionis. Cum enim dicitur : Illud est etc; dicendum quod, secundum sanctum Thomam, 1 p., q. 9, art. 2, ad 3 " : " Formae dicuntur invariabiles, quia non possunt esse subjectum variationis; subjiciuntur tamen variationi, in quantum subjectum secundum eas variatur. Unde patet quod secundum quod sunt, sic variantur; non enim dicuntur entia quasi sint subjectum essendi, sed quia eis est aliquid."

Haec ille in forma.

Et eodem modo de motu et mutatione. Et de ista quaestione haec dicta sufficiant.