ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum, sit Prima conclusio : quod motus charitatis necessario requirit formam aliquam habitualem In nobis, superadditam potentlae naturali. Probatur sic ista conclusio, secundum sanctum Thomam, 2" 2", q. 23, art. 2, ubi sic arguit : " Si motus charitatis, ita procedit a Spiritu Sancto movente humanam mentem, quod mens bumana sit tantummodo mota et nullo modo sit principium hujus motus, sicut cum aliquod corpus movetur ab aliquo exteriori movente, nullo modo ille motus erit voluntarius. Hoc enim est contra rationem voluntarii, cujus oportet principium in ipso esse. Unde sequeretur quod diligere non esset voluntarium; quod implicat contradictionem, cum amor de sui ratione importet quod sit actus voluntatis. Similiter etiam non potest dici quod sic moveat Spiritus Sanctus voluntatem ad actum diligendi sicut movetur instrumentum, quod etsi sitprincipium actus, non tamen est in ipso agere vel non agere. Sic enim etiam (a) tolleretur ratio voluntarii, et excluderetur per consequens ratio meriti; cum tamen dilectio charitatis sit radix merendi. Sed oportet quod sic moveatur voluntas a Spiritu Sancto ad diligendum, quod etiam ipsa sit efficiens hunc actum. Nullus autem actus perfecte producitur ab aliqua potentia activa (6), nisi sit ei connaturalis per aliquam formam, quae sit principium actionis. Unde Deus, qui omnia movet ad debitos fines, singulis rebus indidit formas, per quas inclinantur ad fines sibi praestitutos a Deo; et secundum hoc disponit omnia suaviter, ut dicitur Sap. 8 (v. 1). Manifestum autem est quod actus charitatis excedit naturam potentiae voluntatis. Nisi ergo aliqua forma superadderetur potentiae naturali, per quam inclinaretur ad dilectionis actum, secundum hoc esset actus iste imperfectior actibus aliarum virtutum, nec esset facilis, nec delectabilis. Quod patet esse falsum; quia nulla virtus habet tantam inclinationem ad suum actum, sicut charitas; nec aliqua ita delectabiliter operatur. Unde maxime necesse est quod ad actum charitatis exsistat in nobis aliqua habitualis forma, superaddita potentiae naturali , inclinans ipsam ad charitatis actum, et faciens eam prompte et delectabiliter operari. "

Haec ille in forma. Eamdem probationem ponit idem, de Virtutibus, q. 2, art. 1, ubi deduxit prolixe quod " si actus charitatis in homine non ex aliquo habitu interiori procedat naturali potentias superaddito, sed ex motione Spiritus Sancti, sequitur alterum duorum : vel quod actus charitatis non sit voluntarius, quod est impossibile; aut quod non excedat facultatem naturae, et hoc est haereticum ".

Item,ibi deducit quod, " illo habitu remoto, actus charitatis, aut non erit actus voluntatis, aut quod non erit meritorius. "

Item, quod " homo qui est in charitate, ad actum charitatis non sit promptus, neque illum delectabiliter agat. Ex hoc enim actus virtutum sunt nobis delectabiles, quod secundum habitus conformamur ad illos, et inclinamur in illos per modum inclinationis naturalis ". Eamdem conclusionem tenet, 1. Sentent., dist. 17, q. 1, art. 1, ubi sic arguit : (i Tota, inquit, bonitas animae ipsius est ex charitate; unde quantum bona est, tantum habet de charitate, et si charitatem non habet, nihil est, sicut dicitur 1. Corinth., 13. Constat autem quod per charitatem anima non minus habet de bonitate in esse gratiae, quam per virtutem acquisitam in esse politico. Virtus autem politica duo I. - QUAESTIO I. facit; quia facit bonum habentem, et opus ejus bonum reddit. Multo ergo fortius hoc faciet charitas. Neutrum autem horum effici poterit, nisi charitas sit habitus creatus. Constat enim quod omne esse est a forma aliqua inhaerente, sicut est album ab albedine, et esse substantiale a forma substantiali. Sicut igitur non potest intelligi quod paries sit albus sine albedine inhaerente, ita non potest intelligi quod anima sit bona in esse gratuito sine charitate et gratia informante ipsam. Similiter etiam, cum actus proportionatur potentiae activae vel operativae sicut effectus propriae causae, impossibile est intelligere quod actus perfectus in bonitate sit a potentia non perfecta per babitum; sicut etiam calefacere non potest esse ab igne, nisi mediante calore. Et ideo, cum actus charitatis perfectionem quamdam habeat ex hoc quod est meritorius omnibus modis, oportet ponere charitatem esse habitum creatum in anima, qui quidem efficienter est a tota Trinitate, sed exemplariter manat ab Amore, qui est Spiritus Sanctus; et ideo frequenter invenitur quod Spiritus Sanctus sit amor quo diligimus Deum et proximum. "

Haec ille. Secunda conclusio est quod actus meritorius necessario requirit gratiam creatam in anima eliciente vel producente hujusmodi actum. Probatur, quantum ad primam partem, quod gratia requiratur. Unde sanctus Thomas, 1" 2 , q. 109, art. 5, sic probat : " Actus perducentes ad finem oportet esse fini proportionatos. Nullus autem actus excedit proportionem principii activi. Et ideo videmus in rebus naturalibus quod nulla res potest perficere effectum per suam operationem qui excedat virtutem activam , sed solum potest producere per operationem suam effectum suae virtuti proportionatum. Vita autem aeterna est finis excedens proportionem humanae naturae, ut dictum est. Et ideo homo per sua naturalia non potest producere opera meritoria proportionata vitae aeternae; sed ad hoc exigitur altior virtus, quae est virtus gratiae. Et ideo sine gratia homo non potest mereri vitam aeternam; potest tamen facere opera perducentia ad aliquod bonum homini connaturale. "

Haec ille.

Idem argumentum ponit, 2. Senteni., dist. 29, q. 1, art. 1. Sed secundam partem, scilicet quod hujusmodi gratia sit aliquid creatum in anima, probat sanctus Thomas, de Veritate, q. 27, art. 1, sic : " Deus aliquibus vult bonum supernaturale, quod est vita aeterna. Sed hoc bonum Deus vult alicui digno, et nulli indigno. Ex natura autem sua homo non est dignus tanto bono, cum sit supernaturale; et ideo, ex hoc ipso quod ponitur quis Deo gratus respectu hujus boni, ponitur quod in eo sit aliquid per quod sit dignus tali bono super sua naturalia; quod quidem non movet divinam voluntatem ut hominem ad bonum illud ordinet, sed potius e converso, ex hoc ipso quod Deus sua voluntate aliquem ordinat in vitam aeternam, praestat ei (a) aliquid per quod sit dignus vita aeterna. Et hoc est quod dicitur, Coloss.,i (v. 12) : Qui dignos nos fecit in partem Sanetorum in lumine. Et hujus ratio est : quia, sicut scientia Dei est causa rerum, non causata a rebus, ut nostra; ita et voluntas ejus est effectrix (S) boni, et non (y) causata a bono, sicut nostra. Sic ergo homo dicitur gratiam Dei habere, non solum ex hoc quod homo diligitur a Deo in vitam aeternam, sed ex hoc quod datur ei aliquod donum per quod est dignus vita aeterna; et hoc donum dicitur gratia gratum faciens; aliter enim etiam in peccato mortali exsistens posset dici esse in gratia Dei, si gratia solam divinam acceptationem diceret, cum contingat aliquem peccatorem esse praedestinatum ad vitam aeternam habendam. "

Haec ille. Idem ponit, I 2 , q. 110, art. 1 et 2. In primo quidem dicit quod " secundum communem modum loquendi, gratia tripliciter accipi consuevit. Uno modo, pro dilectione alicujus; sicut consuevimus dicere quod iste miles habet gratiam regis, id est, rex habet eum gratum. Secundo modo, sumitur pro aliquo dono gratis dato ; sicut consuevimus dicere : hanc gratiam facio tibi. Tertio modo, sumitur pro recompensatione beneficii gratis dati, secundum quod dicimur agere gratias benefactori. Quorum trium secundum dependet ex primo ; et ex secundo procedit tertium ". In secundo autem articulo ejusdem quaestionis, dicit : a In eo qui dicitur gratiam Dei habere, significatur esse quidam effectus gratuitae Dei voluntatis. Dictum est autem supra, quod dupliciter ex gratuita Dei voluntate homo adjuvatur. Uno modo, in quantum anima hominis movetur a Deo ad aliquid cognoscendum, vel agendum, vel volendum; et hoc modo ipse gratuitus effectus in homine non est qualitas, sed motus quidam animae; actus (5) enim moventis in moto est motus, ut dicitur 3. Physio, (t. c. 16). Alio modo adjuvatur homo ex gratuita Dei voluntate, secundum quod habituale donum a Deo animae infunditur. Et hoc ideo, quia non est conveniens quod Deus minus provideat his quos diligit ad supernaturale bonum, quam creaturis quas diligit ad bonum naturale habendum. Creaturis autem naturatibus sic providit, ut non solum moveat eas ad actus naturales, sed etiam largiatur eis formas et virtutes quasdam, quae sunt principia actuum, ut secundum seipsas inclinentur ad hujusmodi motus; et sic motus quibus a Deo moventur fiunt creaturis connaturales et faciles, secundum illud Sapient., 8 (v. 1), quod dispo-

nxt suaviter. Multo igitur magis illis quos movet ad habendum bonum supernaturale aeternum, infundit aliquas formas seu qualitates supernaturales, secundum quas suaviter et prompte ab ipso moveantur ad bonum aeternum consequendum. "Et sic donum gra-tiae est quaedam qualitas. " - Haec ille. Idem probat, 2. Sentent., dist. 26, q. 1, art. 1 et 2. - Item, 3. Contra Gentiles, cap. 150 : " Oportet, inquit, gratiam aliquid in homine gratiiicato esse, quasi quamdam formam et perfectionem ipsius. Quod enim in aliquem finem dirigitur, oportet quod habeat continuum ordinem in ipsum ; nam movens continue mutat, quousque mobile per motum finem sortiatur. Cum igitur auxilio divinae graliae homo dirigatur in ultimum finem, ut ostensum est, oportet quod continue homo isto auxilio potiatur, quousque ad finem perveniat. Hoc autem non esset, si praedictum auxilium participaret homo secundum aliquem motum aut passionem, et non secundum aliquam formam manentem et quasi quietantem in ipso. Motus enim et passio talis non esset in homine, nisi quando actu converteretur in finem ; quod non continue ab homine agitur, ut praecipue patet in dormientibus. Est ergo gratia gratum faciens, aliqua forma et perfectio in homine manens, etiam cum non operatur. "

Haec ille.

Ibi etiam ponit multas alias pulcherrimas rationes. Tertia conclusio est quod gratia oratum faciens realiter distinguitur a charitate, et ab omni virtute. Istam conclusionem probat sanctus Doctor, de Veritate, q. 27, art. 2, sic : " Cum enim, inquit, diversarum naturarum diversi sint fines, ad consecutionem alicujus finis in rebus naturalibus tria praeexiguntur, scilicet natura proportionata ad illum finem, et inclinatio in finem illum, quae (a) est appetitus finis naturalis, et motus in finem; sicut patet quod in terra est natura quaedam, per quam sibi competit esse in medio, et hanc naturam sequitur inclinatio in locum medium, secundum quam naturaliter appetit talem locum, etiam cum extra ipsum per violentiam detinetur; et ideo, remoto prohibente, deorsum movetur. Homo autem secundum naturam suam, proportionatus est ad quemdam finem, cujus habet naturalem appetitum, et secundum vires naturales operari potest ad consecutionem illius finis; qui finis est aliqua contemplatio divinorum, qualis est homini possibilis secundum facultatem naturae, in qua etiam philosophi ultimam hominis felicitatem posuerunt. Sed est aliquis finis ad quem homo a Deo praeparatur, natura humanae proportionem excedens, scilicet vita aeterna, quae consistit in visione Dei per essentiam; quae excedit prota) quae. - qui Pr. portionem cujuslibet naturae creatae, soli Deo connaturalis exsistens. Unde oportet quod homini etiam detur aliquid, non solum per quod operetur ad finem, vel per quod inclinetur ejus appetitus in finem illum, sed etiam per quod ipsa natura hominis elevetur ad quamdam dignitatem, secundum quam talis finis sit ei competens; et ad hoc datur gratia. Ad inclinandum autem affectum in hunc finem, datur charitas. Ad exsequendum autem opera quibus praedictus finis acquiritur, dantur aliae virtutes. Et ideo, sicut (a) in rebus naturalibus est aliud natura ipsa, quam inclinatio naturae, vel ejus motus aut operatio; ita et (6) in gratuitis est aliud gratia a charitate, et a caeteris virtutibus. Et quod haec comparatio (y) sit recte accepta, patet per Dionysium, in 2. cap. Coelestis Hierarchiae, ubi dicit quod non potest aliquis habere spiritualem operationem , nisi prius esse spirituale accipiat; sicut nec operationem alicujus (S) naturae, nisi prius habeat esse in illa natura. "

Haec ille.

Allegat etiam, ibidem, Augustinum, in de Praedestinatione Sanctorum (lib. un., cap. 16), qui dicitquod gratia praevenit charitatem ; constat autem quod idem non praevenit seipsum. Eamdem conclusionem ponit, l 2", q. 110, art. 3; et intendit consimilem probationem, scilicet (e) : " Virtutes acquisitae per actus humanos, sunt dispositiones quibus homo convenienter disponitur in ordine ad naturam qua est homo; virtutes autem infusae disponunt hominem altiori modo, et ad altiorem finem; unde oportet etiam quod in ordine ad aliam altiorem naturam. Virtus enim uniuscujusque rei est in ordine ad aliquam naturam praeexsistentem , quando scilicet disponitur secundum quod congruit suae naturae. Hoc autem est in ordine ad naturam divinam participandum, secundum quod dicitur 2. Petr., 1 (v. 4) : Magna et pretiosa nobis promissa donavit, ut per hoc efficiamini divinae consortes naturae, et secundum acceptionem hujus naturae, dicuntur homines regenerari in filios Dei. Igitur, sicut lumen naturale rationis est aliquid praeter virtutes acquisitas, quae dicuntur in ordine ad ipsum lumen naturale; ita etiam ipsum lumen gratiae, quod (Q est participatio divinae naturae, est aliquid praeter virtutes infusas, quae a lumine illo derivantur. Sicut enim virtutes acquisite perficiunt hominem ad ambulandum congruenter lumini naturali rationis; ita virtutes infusae perficiunt hominem ad ambulandum congruenter lumini gratiae. "

Haec ille. - Idem ponit, 2. Sentent., dist. 26, q. 1, art. i. - Item,3. Contra Gentiles, cap. 150,151, 152,153. I. - QUAESTIO 1. Sed quaeritur : In qua specie qualitatis est? Respondet, de Veritate, q. 27, art. 2, ad 7 , quod " gratia est in prima specie qualitatis, quamvis non proprie possit dici habitus, quia non immediate ordinatur ad actum, sed ad quoddam speciale esse quod in anima facit; et est sicut quaedam dispositio, quae est respectu glorias, quae est gratia consummata. Nihil tamen (a) simile gratiae in accidentibus animae, quae philosophi sciverunt, invenitur, quia philosophi non cognoverunt nisi illa accidentia animas, quae ordinantur ad actus humanae naturae proportionatos ".

Haec ille. Item : Ubi est subjectivo?

Respondet, eadem quaestione, art. 6, quod est in essentia animae sicut in subjecto; virtutes vero sunt in potentiis animae. Fides enim et spes et charitas sunt quasi quidam radii procedentes ab ipso lumine gratiae. Sic ipse dicit, l 2", q. 110, art. 4, ad l " : " Sicut, inquit, ab essentia animae fluunt ejus potentiae, quae sunt operum principia; ita etiam ab ipsa gralia effluunt ejus virtutes in potentias animae, per quas potentiae moventur ad actus. " Et, 2. Sentent., ubi supra (dist. 26, art. 4), sic dicit : " Sicut ab essentia animae (6) fluunt potentiae ab ipsa essentialiter differentes, sicut accidens a subjecto, et tamen omnes uniuntur in esse animae sicut in radice; ita etiam a gratia, quae est perfectio essentias, fluunt virtutes quae sunt perfectiones potentiarum, ab ipsa gratia essentialiter digerentes; in gratia tamen conjunctae sunt sicut in sua origine, per modum quo diversi radii ab eodem corpore lucente procedunt. "

Haec ille. Item quaeritur : quomodo se habet gratia ad virtutes respectu meriti, et quomodo dicitur forma virtutum, et quomodo informat actus?

Respondet, de Veritate, q. 27, art. 5, ad 5 , quod " gratia non dicitur forma virtutum quasi (y) pars essentialis (3) virtutum ; sic enim oporteret quod multiplicatis virtutibus multiplicaretur gratia (e); sed dicitur forma virtulum, in quantum formaliter actum virtutis complet. Informatur autem actus virtutis tripliciter. Uno modo, in quantum circa substantiam actus apponuntur debitas conditiones, per quarum limitationem in medio virtutis constituitur; et hoc habet actus virtutis a prudentia; nam medium virtutis accipitur secundum rationem rectam, ut dicitur, 2. Ethicorum (cap. 6); et sic prudentia dicitur forma omnium virtutum moralium. Actus autem virtutis sic constitutus in medio, est quasi materialis respectu ordinis in finem ultimum; qui quidem ordo apponitur actui virtutis ex imperio charitatis; et sic charitas dicitur forma omnium aliarum virtutum. Ulterius vero efficaciam merendi adhibet grata) tamen.

enim Pr. (6) sicut ab essentia animae. - sicut esse animae a qua Pr.

(I) essentialis.

essentialiter Pr. tia; nullus enim operum nostrorum valor reputaretur condignus aeternae gloriae, nisi praesupposita acceptatione divina; et sic gratia dicitur esse forma charitatis, et aliarum virtutum ".

Haec ille. Consimile ponit in multis aliis locis, ut 2. Sentent., dist. 26, q. 1, art. 5;et 1" 2", q. Ili, art. 3, ubi ponit quod quinque sunt effectus gratiae in nobis. Quorum primus est ut anima sanetur et fiat grata Deo; haec enim gratia operatur formaliter, non effective. Secundus est ut bonum velit; et istum effectum principaliter facit, quantum ad substantiam, ipsum liberum arbitrium, licet gratia coagat ad illum non immediate, sed mediantibus aliis virtutibus; verumtamen gratia dat formam per quam ille actus est meritorius. Tertius est ut bonum quod vult, efficaciter operetur. Quartus est ut in bono proficiat et perseveret. Et hos duos operatur, mediante libero arbitrio, effective. Quintus est ut ad gloriam perveniat. Nam, secundum quod ipse ponit, de Veritate, q. 27, art. 5, ad 6 : a. Sicut charitas viae non tollitur, sed in patria remanet augmentata, propter hoc quod in sui ratione nullum defectum importat; ita et gratia, cum nullum in sui ratione importet defectum, per sui augmentum fit gloria. Nec dicitur esse diversa perfectio naturas in statu viae et patriae, quantum ad gratiam, propter diversam formam perficientem , sed propter diversam perfectionis mensuram. Si autem gratiam accipiamus cum omnihus virtutibus quas informat, sic gratia et gloria non sunt idem ; quia aliquae virtutes in patria evacuabuntur, sicut fides et spes. "

Haec ille.

Illud autem quod dictum est de gratia et gloria, ponit etiam 3. Sentent., dist. 13, q. 1, art. 1, ad 5" , ubi dicit : " Gratia consummata in anima est idem quod gloriae lumen. "

Haec ille.

Item, de Veritate, q. 8, art. 3, ad 10"". Ipsa autem gratia, propter tot effectus, dicitur praeveniens et subsequens, operans et cooperans : operans ratione primi effectus, cooperans respectu secundi; praeveniens respectu primi, subsequens respectu alterius. Semper enim gratia accepta secundum effectum priorem, potest dici praeveniens; et accepta secundum effectum posteriorem, potest dici subsequens. Sed de hoc quaere 1*2", q. Ili, art. 3; et 2. Sentent., dist. 26, q. 1, art. 5; et de Feritate, q. 27, art. 5 (ad 6" ). Haec de primo articulo.