ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum, sit Prima conclusio : Quod verbum intellectus nostri est illa conceptio, vel intentio, vel similitudo rei, quam intelligens per actum intelligendi producit. Ista conclusio probatur sic, secundum mentem sancti Thomae : Illud est verbum interius, quod significatur per exterius et vocale verbum. Sed verbum vocis non significat actum intellectus, nec speciem intelligibilem. Ergo erit aliquid ad quod terminatur actus intelligendi, scilicet conceptus rei. Item : Illud est verbum intellectus possibilis, quod intellectus possibilis dicit per actum suum. Sed per suum actum intelligendi non dicit speciem intelligibilem, quia illa est principium actus; nec dicit actummet, quia tunc omnis actus intellectus esset reflexus. Ergo dicit aliquid quod terminat actum intelligendi, scilicet conceptum, qui immediate intellectionem terminat, sicut calor calefactionem. Haec est mens sancti Thomae, de Potentia Dei, q. 8, art. 1, ubi sic ait : " Intellectus in intelligendo, ordinem ad quatuor habere potest, scilicet : ad rem quae intelligitur, ad speciem intelligibilem qua intellectus fit in actu, et ad suum intelligere, et ad con -ceptionem intellectus. Quae quidem conceptio a tribus praedictis differt. A re quidem intellecta : quia res intellecta interdum est extra intellectum, conceptio autem intellectus non est nisi in intellectu : et 11. - 16 iterum, conceptio intellectus ordinatur ad reni intellectam sicut ad finem ; propter hoc enim intellectus conceptionem rei in se format, ut rem intellectam cognoscat. Differt autem a specie intelligibili : nam species intelligibilis, qua fit intellectus in actu, consideratur ut principium actionis intellectus, cum omne agens agat secundum quod est in actu; in actu autem fit per aliquam formam, quam oportet esse actionis principium. Differt autem ab actione intellectus; quia praedicta conceptio consideratur ut terminus actionis, et quasi quoddam per ipsam constitutum. Intellectus enim sua actione format rei diffinitionem, vel propositionem affirmativam aut negativam (a). Haec autem conceptio intellectus in nobis proprie dicitur verbum; hoc enim est quod verbo exteriori significatur; vox enim exterior neque significat ipsum intellectum, neque speciem intelligibilem, neque actum intellectus, sed intellectus conceptionem, qua mediante refertur ad rem. Hujusmodi igitur conceptio, sive verbum, qua intellectus noster intelligit rem aliam a se, ab alio oritur, et aliud repraesentat. Oritur quidem ab intellectu per suum actum; est vero similitudo rei intellecta;. Cum vero intellectus seipsum intelligit, verbum praedictum, sive conceptio, ejusdem est propago et similitudo, scilicet intellectus seipsum intelligentis. Et hoc ideo contingit, quia effectus assimilatur causae secundum suam formam ; forma autem intellectus est res intellecta. Et ideo verbum quod oritur ab intellectu, est similitudo rei intellectae, sive sit idem quod intellectus, sive aliud. Hujusmodi autem verbum nostri intellectus, est quidem extrinsecum ab esse ipsius intellectus; non est enim de essentia ejus, sed est quasi passio ipsius; non tamen est extrinsecum ab ipso intelligere intellectus, cum ipsum intelligere compleri non possit sine verbo praedicto. Si ergo aliquis intellectus sit, cujus intelligere sit suum esse, oportebit quod verbum illud non sit extrinsecum ab esse ipsius intellectus, sicut nec ab intelligere. Hujusmodi autem est intellectus divinus; in Deo enim est idem esse et intelligere. Oportet igitur quod verbum ejus non sit extra essentiam ejus, sed ei coessentiale. " Eamdem sententiam ponit, de Veritate, q. 4, art. 1, ubi dicit : a Triplex invenitur (6) verbum, scilicet : verbum cordis sine voce prolatum, quod non est aliud nisi illud quod per intellectum concipitur, ad quod significandum, verbum exterius profertur; item exemplar exterioris verbi, et hoc dicitur verbum interius, quod habet imaginem vocis; et verbum exterius expressum, quod dicitur verbum vocis. " Articulo autem secundo, expressius ponit supradicta, scilicet quod t verbum intellectus nostri est illud ad quod operatio intellectus nostri lerminatur, quod est ipsum intellectum, quod dicitur conceptio intellectus ; sive sit conceptio significabilis per vocem incomplexam, ut accidit quando intellectus format quidditates rerum ; sive per vocem complexam , quod accidit quando intellectus componit et dividit ". Et post, subdit quod " ipsa conceptio est effectus actus intelligendi " ; et quod " verbum intellectus in nobis duo habet de ratione sua, scilicet quod est intellectum, et quod est ab alio expressum ".

Idem ponit, q. 3, art. 2 : " Forma in intellectu habet esse dupliciter. Uno modo, ita quod sit principium actus intelligendi, sicut forma, quae est intelligentis in quantum est intelligens; et haec est similitudo intellecti ab eo. Alio modo, ita quod sit terminus actus intelligendi, sicut artifex intelligendo excogitat formam domus; et cum illa forma sit excogitata per actum intelligendi, et quasi per actum effecta, non potest esse principium actus intelligendi, ut sit primum quo intellectus intelligit ; sed magis se habet ut intellectum, quo intelligens aliquid operatur. Nihilominus tamen forma praedicta, est secundum quo intelligitur, quia per formam excogitatam artifex intelligit quid operandum sit; sicut in intellectu speculativo, videmus quod species qua intellectus informatur ut intelligat actu, est primum quo intelligitur. Ex hoc autem quod est (a) effectus in actu, per talem formam operari potest jam formando quidditates rerum et componendo et dividendo. Unde ipsa quidditas formata in intellectu, vel etiam compositio et divisio, est quoddam operatum ipsius; per quod tamen intellectus venit in cognitionem rei exterioris; et sic est secundum quo intelligitur. "

Haec ille. Eamdem tenet sententiam, 1 p., q. 34, art. 1, ubi ponit quadruplex verbum. " Sciendum, inquit, quod verbum tripliciter in nobis proprie dicitur; quarto autem modo, dicitur improprie sive figurative. Manifestius autem et communius in nobis dicitur verbum quod voce profertur, quod quidem ab interiori procedit quantum ad duo quae in verbo exteriori inveniuntur, scilicet vox ipsa, et significatio. Vox enim significat conceptum intellectus, secundum Philosophum, 1. Periliermenias (cap. 1), et iterum vox ex significatione vel imaginatione procedit, ut in libro de Anima (lib. 2, t. c. 90) dicitur. Vox autem quae non est significativa, verbum dici non potest. Ex hoc autem dicitur vox exterior, quia significat interiorem mentis conceptum. Sic ergo primo et principaliter interior mentis conceptus verbum dicitur; secundario, ipsa vox interioris conceptus significativa; tertio, ipsa vocis imaginatio verbum dicitur. Et hos tres modos verbi ponit Damascenus (1. de Fide Orth., cap. 13). Dicitur autem figurate quarto modo verbum illud quod verbo significatur vel efficitur; sicut consuevimus 1. - QUAESTIO II. dicere : hoc est verbum quod dixi tibi, vel quod mandavit rex, demonstrato aliquo quod verbo significatum est, vel simpliciter enuntiantis, vel etiam imperantis. Dicitur autem proprie verbum in Deo, secundum quod verbum significat conceptum intellectus. "

Haec ille. Eamdem similiter distinctionem, quoad tria membra, ponit, 1. Sentent., dist. 27, q. 2, art. 1. Dicit enim quod " triplex verbum invenitur in nobis : scilicet cordis, et vocis, et quod habet imaginem vocis. Primo modo dictum verbum, scilicet cordis, illud a quibusdam appellatur verbum rei, quia est immediata similitudo rei; a Damasceno (1. de Fid. Orth., cap. 13) autem vocatur naturalis intellectus motus, velut lux ejus et splendor; ab Augustino autem (9. de Trin., cap. 10) dicitur verbum animo impressum. Sed verbum secundo modo dictum, scilicet quod est in corporali actione per motum linguae et aliorum instrumentorum corporalium, dici-turque verbum vocis, appellatur a Damasceno nuntius intelligentiae ; et ab Augustino, verbum cum syllabis pronuntiatum. Verbum autem tertio modo dictum, scilicet quod est in imaginatione, quando quis imaginatur voces quibus conceptum intellectus proferre valeat, vocatur verbum speciei et vocis; et a Damasceno dicitur verbum in corde enuntiatum; et ab Augustino, verbum cum syllabis cogitatum. " Dicit etiam quod " in operationibus intellectus est quidam gradus. Primo enim est simplex intuitus intellectus in cognitione intelligibilis; et hoc nondum habet rationem verbi. Secundo est ibi ordinatio illius intelligibilis ad manifestationem vel alterius, secundum quod aliquis loquitur alteri, vel sui ipsius, secundum quod aliquis loquitur sibiipsi ; et hoc primo accipit rationem verbi. Unde verbum nihil aliud dicit quam quamdam emanationem ab intellectu per modum manifestantis. Et quia potest esse duplex veri intuitus, vel scilicet veri simpliciter, vel ulterius secundum quod verum extenditur in bonum et conveniens, et haec est perfecta apprehensio; ideo est duplex verbum : scilicet verbum rei prolatae quae placet, quod spirat amorem, et hoc est verbum perfectum; et verbum rei quae displicet; unde Augustinus dicit quod verbum dicitur in animo impressum, quamvis res ipsa displiceat, aut non placeat ".

Haec ille.

Sciendum tamen quod in articulo sequenti, videtur ponere quod species intelligibilis sit verbum; in quo videtur praedictis contradicere. Sed bene consideranti, patet quod non contradicit. Non enim intelligit quod verbum sit species actui praevia, et quae consideratur ut principium actus intelligendi ; sed loquitur de specie concepta in intellectu, et ordinata ad manifestationem, vel ad se, vel ad alterum. Sit ergo prima conclusio hujus articuli : quod verbum intellectus nostri non est actus intelligendi, nec species actui praevia; sed conceptio, ad quam actus intelligendi terminatur.

Istam conclusionem ponit, 1. Contra Gentiles, cap. 54; et lib. 4, c. 11. Secunda conclusio est quod, licet omne intelligere in nobis sit dicere, non tamen in Deo, in hunc sensum quod quaecumque persona intelligit, eadem persona proprie dicit. Istam conclusionem ponit sanctus Thomas, de Veritate, q. 4, art. 2, ad 5"". " In nobis, inquit, dicere non solum significat intelligere, sed intelligere cum hoc quod est ex se exprimere aliquam conceptionem ; nec aliter possumus intelligere, nisi hujusmodi conceptionem exprimendo; et ideo omne iutelligere in nobis, proprie loquendo, est dicere. Sed Deus potest intelligere sine hoc quod aliquid ex ipso procedat secundum rem, quia in eo idem est intelligens et intellectum et intelligere; quod in nobis non accidit. Et ideo non omne intelligere in Deo, proprie loquendo, dicitur dicere, d

Haec ille. -

Et intendit quod dicere includit intelligere, et cum hoc relationem originis, et ideo soli Patri convenit dicere. Eamdem conclusionem ponit, 1 p., q. 34, art. 1, ad 3 . " Intelligere, inquit, et dicere differunt. Nam intelligere importat solam habitudinem intelligentis ad rem intellectam, in qua nulla ratio originis importatur. Sed dicere importat principaliter habitudinem ad verbum conceptum ; nihil enim aliud est dicere quam proferre verbum. Et mediante verbo, importat habitudinem ad rem intellectam, quae in (i) verbo prolato manifestatur intelligenti (6). Et sic sola persona quae profert verbum, est dicens in divinis; cum tamen singula personarum sit intellecta et intelligens, et per consequens verbo dicta. "

Haec ille. Tertia conclusio est quod in divinis est verbum quod producitur per actum intellectus paterni. Ista conclusio sequitur ex praedicta; quam etiam ponit sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 9, art. 5 : " De ratione, inquit, ejus quod est intelligere, est quod sit intelligens et intellectum. Illud autem quod est per se intellectum, non est res illa cujus notitia per intellectum habetur, cum illa quandoque sit intellecta in potentia tantum, et sit extra intelligentem ; sicut cum homo intelligit res materiales, ut animal, vel lapidem, aut aliquid hujusmodi; cum tamen oporteat quod intellectum sit in intelligente, ditque unum cum ipso. Neque etiam intellectum per se est similitudo rei intellecta?, per quam informatur intellectus ad intelligendum. Intellectus enim non potest intelligere, nisi secundum quod fit actu (x) in. - Om. Pr. LIBRI I. SEN TENTURUM per hanc similitudinem; sicut nec aliquid aliud potest operari secundum quod est in potentia, sed secundina quod fit actu per aliquam formam. Haec igitur similitudo se habet in intelligendo sicut intelligendi principium, ut calor est principium calefactionis, non ut intelligendi terminus. Hoc ergo est primo et per se intellectum, quod intellectus in seipso concipit de re intellecta, sive illud sit diffinitio, sive aliqua enuntiatio, secundum quod ponuntur duae operationes intellectus, 3. de Anima (t. c. 21). Hoc autem sic ab intellectu conceptum, dicitur verbum interius. Hoc enim est quod significatur per vocem. Non enim vox exterior significat ipsum intellectum, aut formam ipsius intelligibilem, aut ipsum inlelligere, sed conceptum intellectus, quo mediante significat rem; ut cum dico, homo, vel, homo est animal. Et quantum ad hoc, non differt utrum intellectus intelligat se, vel intelligat (a) aliud a se. Sicut enim cum intelligit aliud a se, format conceptum illius rei, quod voce significatur; ita, cum intelligit seipsum, format conceptum sui, quod etiam voce potest exprimere. Cum igitur in Deo sit intelligere, et intelligendo seipsum intelligat omnia alia, oportet quod in ipso ponatur esse conceptio intellectus, quae est absolute de ratione ejus quod est intelligere. Si autem possemus comprehendere intelligere divinum, quid et quomodo est, sicut comprehendimus intelligere nostrum, non esset supra rationem conceptio verbi divini, sicut neque conceptio verbi humani. Possumus tamen scire quid non sit, et quomodo non sit illud intelligere; per quod possumus scire differentiam verbi concepti a Deo, et verbi concepti ab intellectu nostro. Scimus enim primo, quod in Deo est unum tantum intelligere, non multiplex sicut in nobis. Aliud est enim intelligere nostrum, quo intelligimus lapidem, et quo intelligimus plantam; sed unum est Dei intelligere, quo Deus intelligit se et alia omnia. Et ideo intellectus noster concipit multa verba; sed verbum conceptum a Deo, est unum tantum. Iterum, intellectus noster imperfecte plerumque intelligit et seipsum et alia ; intelligere autem divinum non potest esse imperfectum. Unde divinum verbum est perfectum, perfecte omnia repraesentans; verbum autem nostrum frequenter est imperfectum. Iterum, in intellectu nostro aliud est intelligere, aliud est esse; et ideo verbum conceptum in intellectu nostro, cum procedat ab intellectu in quantum est intelligens, non unitur ei in natura, sed solum in (6) intelligere. Intelligere autem Dei est esse ejus; unde verbum quod procedit ab eo in quantum est intelligens, procedit ab eo in quantum est exsistens; et propter hoc verbum conceptum habet eamdem essentiam et naturam quam intellectus concipiens. Et quia quod recipit naturam (a) se vel intelligat. - Om. IV. (8) In. - Om. Pf. in rebus viventibus, dicitur genitum et filius, verbum divinum dicitur genitus et Filius. Verbum autem nostrum non potest dici genitum ab intellectu nostro, nec ejus filius, nisi metaphorice. Sic ergo relinquitur quod cum verbum intellectus nostri ab intellectu differat in duobus, scilicet in hoc quod est ab eo, et est alterius naturae, subtracta a Verbo divino naturae differentia, ut ostensum est, relinquitur quod sit differentia secundum hoc solum quod est (a) ab alio. "

Haec ille in forma. Quarta conclusio est quod, licet verbum in divinis possit sumi essentialiter, tamen, proprie loquendo, est nomen personale et non essentiale. Prima pars patet. Nam verbum, sive dicatur operatio intelligendi, vel ipsa species, aut conceptus intellectus, sine utroque istorum impossibile est aliquem intelligere; utrumque enim istorum est id quo quis formaliter inlelligit. Et ideo impossibile est quod, hoc modo accipiendo verbum, aliquis formaliter intelligat nisi verbo intellectus sui, quod sit ejus operatio, vel ratio operationis, ad eam se habens sicut medium cognoscendi. Unde, cum Pater intelligat, si non esset in divinis verbum nisi personale quod est Filius, oporteret quod Pater intelligeret Filio quasi formaliter; quod est inconveniens. Et ideo oportet dicere quod verbum in divinis dupliciter accipitur, scilicet : essentialiter, et personaliter; sicut et amor, quod est proprium nomen Spiritus Sancti. " Cum enim verbum cordis sit (6) similitudo ipsius rei intellectae, prout est concepta in intellectu, et ordinata ad manifestationem, vel ad se, vel ad alium; ita species in divinis potest accipi dupliciter : vel secundum quod dicit illud quo aliquid formaliter in divinis intelligitur; et sic, cum ipsa essentia per seipsam intelligatur et manifestetur, ipsa essentia erit verbum; et sic verbum et intellectus et id cuj us estver-bum, non differunt ibi nisi secundum rationem, sicut in divinis non differt quo intelligitur et quod intelligitur et quod intelligit; vel secundum quod conceptus, vel species nominat aliquid distinctum ab eo realiter cujus similitudinem gerit, et sic verbum dicitur personaliter, et convenit Filio, in quo manifestatur Pater, sicut principium in eo quod est a principio per modum intellectus procedens. "

Haec sunt verba in forma sancti Thomae, 1. Sentent., dist. 27, q. 2, art.,2, q 1.

Et sic patet prima pars conclusionis. Sed secunda pars probatur sic, per eumdem, in de Veritate, q. 4, art. 2 : a Verbum intellectus in nobis duo habet, scilicet, quod est intellectum, et quod est ab alio expressum. Si ergo secundum (a) est. - Om. IV. utriusque similitudinem verbum dicatur in divinis, tunc non solum importabitur per nomen verbi processus rationis, sed etiam rei. Si autem secundum similitudinem alterius tantum, scilicet quod est intellectum ; sic hoc nomen, verbum, in divinis non importabit processum realem, sed rationis tantum; sicut et hoc nomen, intellectum. Sed hoc non erit secundum propriam sui acceptionem ; quia, si aliquid eorum quae sunt de ratione alicujus auferatur, jam non erit propria acceptio. Unde, si verbum proprie accipiatur in divinis, non dicitur nisi personaliter; si autem accipiatur communiter, poterit etiam dici essentialiter. Sed quia tamen nominibus est utendum ut plures, quia (a), secundum Philosophum, usus est maxime aemulandus in significationibus nominum; et quia omnes Sancti utuntur communiter nomine verbi, prout personaliter dicitur; ideo hoc magis dicendum est, quod personaliter dicatur. "

Haec ille.

Idem ponit, 1 p., q. 34, art. 1. Ait enim : " Ipse conceptus cordis, de ratione sua habet quod ab alio procedat, scilicet a notitia concipientis. Unde verbum, secundum quod proprie dicitur in divinis, significat aliquid ab alio procedens ; quod pertinet ad rationem nominum personalium in divinis, eo quod divinae personae distinguuntur secundum originem. Unde oportet quod nomen verbi, secundum quod proprie dicitur in divinis, non accipiatur essentialiter, sed personaliter tantum. "

Haec ille. Et si arguatur quod verbum non sit proprie quid personale, quia per verbum Pater formaliter intelligit, sed per Filium non formaliter intelligit, ergo Filius non proprie est verbum;

respondetur quod ubi verbum est alterius essentiae a dicente, major est vera ; tunc enim intellectus dicens, aliquid potest habere formaliter a verbo. Sed ubi dicens communicat eamdem essentiam verbo suo, tunc verbum non potest esse ipsi dicenti formalis ratio intelligendi, aut aliud faciendi; quia : non per essentiam quam accepit, quia illam habebat dicens, priusquam communicaret eam, prioritate rationis; nec per aliam essentiam, quia non habet aliam quam dicens. Et sic non est proprie de ratione verbi, quod per ipsum formaliter dicens illud verbum intelligat. Verum illud quo intelligens intelligit formaliter, tamquam specie vel objecto primario, potest quodammodo dici verbum, ut patet in prima parte conclusionis. Sciendum tamen quod, licet Pater non intelligat formaliter per Filium tamquam per speciem vel medium cognoscendi, " tamen conceditur quod Pater intelligit in Filio seipsum et omnia alia, inquantum videt Filium esse similitudinem suam et omnium aliorum; sicui principium videtur in eo cujus est, quamvis etiam principium in seipso videatur. Possum enim videre bominem in sua imagine, quamvis etiam ipsum per seipsum videam. Et ita etiam, quamvis Paler seipsum videat in se et omnia alia, tamen omnia potest videre in Filio, et seipsum; sicut et seipsum videre potest in creatura, in quantum ipsum creatura repraesentat, quamvis imperfecte. " Verba sunt sancti Thomae, 1. Saltent., dist. 27, q. 2, art. 2, qM,ad4"-. Quinta conclusio est quod Verbum dicit respectum ad creaturas, non ex sua proprietate personali, sed ratione essentiae, qnae includitur In significato persona?. Hanc ponit sanctus Doctor, 1 p., q. 34, art. 3, ad 1"" : " In nomine, inquit, personae importatur natura oblique; nam persona est rationalis natura individua substantia. In nomine igitur divinae personae, quantum ad relationem, non importatur respectus ad creaturas; sed importatur in eo quod pertinet ad naturam. Sicut enim proprium est Filio quod sit Filius, ita proprium est ei quod sit genitus Deus, vel genitus Creator. Et per hunc modum importatur relatio ad creaturam in nomine Verbi, j

Haec ille. Et, de Veritate, q. 4, art. 5, dicit : " Hoc nomen, Verbum, imponitur ad significandum aliquid absolutum cum respectu adjuncto; est enim Verbum idem quod sapientia genita, ut dicit Augustinus (7. tle Trinitate, cap. 2). Nec ob hoc impeditur quin Verbum personaliter dicatur, quia, sicut personaliter dicitur Pater, ita et Deus generans, vel Deus genitus. Contingit autem ut aliqua res absoluta ad plura possit habere respectum ; et inde est quod nomen illud quod imponitur ad significandum aliquid absolutum, ad quod sequitur aliquis respectus, potest ad plura dici relative; secundum quod scientia dicitur relative ad scibile, in quantum est scientia; sed in quantum est accidens quoddam vel forma, refertur ad scientem. Ita etiam hoc nomen, verbum, habet respectum ad dicentem, et ad illud quod verbo dicitur. Ad quod potest dici dupliciter : uno modo, secundum convertentiam nominis, et sic verbum dicitur ad dictum ; alio modo, sicut ad reni cui convenit ratio dicti. Et quia Pater principaliter dicit se, generando Verbum suum, et ex consequenti dicit creaturas; ideo principaliter, et quasi per se, Verbum refertur ad Patrem ;sed ex consequenti, et quasi per accidens, refertur ad creaturam; accidit enim Verbo ut per ipsum creatura dicatur. "

Haec ille.

Et, ibidem, ad 4 , dicit quod " ex illa parte qua hoc nomen, Verbnm, aliquid absolutum dicit, habet habitudinem causalitatis ad creaturam ; sed ex respectu realis originis quem importat, efficitur personale, ex quo respectum ad creaturam non habet d.

Haec ille. Sriendum tamen quod, 1. Senteni., dist. 27, q. 2, ait. 3, videtur aliter dicere. Ait enim quod " Verbum non semper dicit respectum ad creaturam; sed quandoque dicitur cum respectu, et quandoque sine respectu. Quod sic patet : Verbum enim, sive dicatur personaliter, sive essentialiter, est species concepta, in qua est similitudo ejus quod dicitur, et dicentis, quando aliquis seipsum dicit. Constat autem quod divina essentia, sive Pater, praehabuit in se similitudinem omnis creaturae, sicut exemplar. Unde illud quod significatur ut species vel similitudo Patris, aut divinae essentia?, si perfecta sit similitudo, continebit in se similitudinem omnium rerum. Sed quamvis aliquid sit species vel similitudo alterius, non tamen oportet quod semper quando convertitur in speciem, convertatur in illud cujus est species vel similitudo; quia in speciem vel imaginem contingit fieri conversionem dupliciter : vel secundum quod est species talis rei, et tunc eadem est convenio in rem et in speciem rei; vel in speciem secundum quod est res quaedam, et sic non oportet quod eadem conversione convertatur quis per intellectum in speciem rei et in rem ; sicut quando quis considerat imaginem in quantum est corpus lapideum, et non in quantum est similitudo Socratis vel Platonis. Dico igitur quod, cum Deus ipse sit similitudo vel species omnium rerum, dupliciter conversio intellectus potest fieri in ipsum : vel absolute, scilicet secundum quod est res quaedam; vel in quantum est similitudo omnium rerum. Et utroque modo Deus cognoscit seipsum, et supra se convertitur, quamvis non diversa, sed una operatione. Unde, si Verbum accipiatur prout sequitur intuitum intellectus divini, secundum quod absolute seipsum intuetur, sic Verbum absolute dicitur in divinis, sine respectu ad creaturam, sive essentialiter, sive personaliter dicatur. Si autem Verbum sequatur intuitum intellectus divini prout convertitur supra se, in quantum est similitudo omnium rerum et exemplar, tunc in Verbo accipitur respectus ad creaturam, ut est respectus artis ad artificiata; et sic proprie Verbo competit ratio artis. Si tamen Verbum accipiatur secundum ordinem manifestationis ad alterum, sic semper dicit respectum ad creaturam; quia talis manifestatio divini intellectus est per eductionem creaturarum ".

Haec ille.

Sed quia illa quae dicit in Summa, et in Quaestionibus disputatis, melius dicta videntur, ideo dico sicut prius. Sexta conclusio est quod, sicut Verbum, si capiatur proprie, dicitur personaliter in divinis de solo Filio, Ita et Imago. Quod enim Imago dicatur personaliter in divinis, probat sanctus Doctor, 1 p., q. 35, art. 1 : " De ratione, inquit, imaginis est similitudo. Non tamen quaecumque similitudo sufficit ad rationem imaginis; sed similitudo quae est in specie rei, vel saltem in aliquo signo speciei. Signum autem speciei in rebus corporeis, maxime videtur esse figura; videmus enim quod diversorum animalium secundum speciem , sunt diversae figurae, non autem diversi colores. Unde, si depingatur color alicujus rei in pariete, non dicitur esse imago, nisi depingatur figura. Sed nec ipsa similitudo speciei vel figurae sufficit ad rationem imaginis, sed requiritur originis vera ratio; quia, ut dicit Augustinus, 83. Quaestionuni (q. 74), unum ovum non est imago alterius, quia non est de hoc (a) expressum. Ad hoc autem quod aliquid sit vere imago, requiritur quod ab alio procedat simile ei in specie, vel saltem in signo speciei. Ea vero quas processionem sive originem important, personalia sunt. Unde Imago est nomen personale. "

Haec ille. Sed quod solum conveniat Filio, probat, ibidem, art. 2, dicens : " Quamvis Spiritus Sanctus sua processione accipiat naturam Patris, sicut Filius, non tamen dicitur natus ; ita etiam, licet accipiat similem speciem Patris, non dicitur imago. Quia Filius procedit ut verbum, de cujus ratione est similitudo speciei ad aliud a quo procedit; non autem de ratione amoris, quamquam hoc conveniat amori qui est Spiritus Sanctus, in quantum est amor divinus, d

Haec ille. Et haec de primo articulo.