ARTICULUS 1.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primuni punitur talis Prima conclusio : Nulla ereatura subsistens est suum esse quo actu exsistit In rerum natura. Istam conclusionem probat sanctus Thomas, secundo Contra Gentiles, cap. 52. multis mediis. Quorum unum est tale : " Substantia uniuscujusque est ei per se, et non per aliud; unde esse lucidum actu non est de substantia aeris, quia est ei per aliud. Sed cujuslibet rei creatae esse est ei per aliud ; nam alias LIBRI I. SEN TENTURUM non esset creatum. Nullius igitur substantiae creatae suum esse est sua essentia. "

Haec ille. Consimiliter arguit Albertas, primo de Causis, commento vel cap. 8 : " Omne quod ex alio est, aliud habet esse, et hoc quod est. Quod enim animal sit animal, vel homo sit homo, pro certo, non habet ex alio; hoc (a) enim aequaliter est, bomine exsistente, et homine non exsistente secundum actum. Quod autem esse habeat in effectu , ex se non est sibi, sed potius ex primo esse, ex quo fluit omne esse (6) quod est in effectu. Hoc igitur quod est ab alio, habet esse et illud quod est; et sic esse hoc. modo accidit ei, quia (y) ab alio sibi est. Et ideo in ipso quaeri potest, an est, an non est; et est quaestio determinabilis per causam ejus quod est esse. In primo autem principio, propter hoc quod esse non habet ab alio, esse per se est; et quaestio, an est, nullum locum habet. Et si quaeratur, hoc erit secundum solam distinctionem rationis (8), et determinari non potest; hoc enim quod ipsum est et esse suum unum est. Hoc autem alio modo probatur. Omnis enim negativa ante se habet affirmativam qua? est causa negationis; ut cum dico, homo non est asinus, causa hujus est, quia homo est homo. Homo autem et asinus oppositis differentiis statuuntur; opposita autem mutuo se expellunt ab eodem subjecto. Cum ergo dico, homo est homo, propter hoc verum est, quia ibi dicitur illud quod est de eo quod est; et sic est id quod est non per aliquid aliud quod influat super ipsum. Patet ergo quod omne quod est, id quod est habet a seipso; esse autem suum in effectu, si ex nihilo est, a seipso babere non potest. Si enim a seipso haberet, cum sit ex nihilo, in nihilo non esset in potentia ad esse; homo enim non est in potentia illud quod est; et si esse a se haberet, oporteret quod homo exsistens in potentia haberet esse in effectu. Sequitur ergo quod homo exsistens in potentia haberet esse in effectu; et sic idem esset in effectu, et non esset in effectu. Ab alio ergo habet esse; a seipso autem quod sit hoc quod est; et per consequens esse non est hoc quod est. Et hoc est quod dicit Boetius, in libro de Hebdomadibus (Hebdom. 4) ; Quod est habere aliquid potest praiter illud quod ipsum est; esse vero nihil habet admixtum. In primo autem principio sic esse non potest; eo quod nihil ante ipsum est negative, vel privative, vel potentialiter. Propter quod oportet quod esse suum radicatum sit in seipso, et sit sibi idem esse et quod est. Et iterum dicit Boetius, et multi dicunt, quamvis non intelligant, quod in omni eo quod est citra primum, aliud est esse et quod est, sive aliud est quod est et quo est. In primo (a) hoc.

hinc Pr. (6) omne esse.

esse in omne Pn autem, penitus idem; et ex (a) hoc habet quod est fons omnis esse, et quod omne esse sit ab illo. Esse enim, quod est actus ejus (6) quod est, in aliud reducitur, quasi in (v) illud quod est a quo fluit; nec aliud est in quod reduci possit, nisi in id cui idem est esse et quod est. Et per hoc palet quod habet veram rationem principii, quoniam ipsum non reducitur in ante, et omnia secundum esse reducuntur in ipsum. "

Haec ille. Dicetur, forte, quod ista ratio non concludit, quia supponit falsum in majori, scilicet quod essentia rei insit ei per se, hoc est, sine alia causa efficiente. Hoc enim negatur; quia, sicut homo habet a causa efficiente quod exsistat, vel quod sit in actu, ita a causa habet quod sit homo, et non per se, hoc est, sine alia causa. Unde, sicut ante mundi creationem homo non exsistebat, ita nec erat homo ; et ista erat falsa : homo est homo. Sed qui sic dicit non advertit quod dicit Aristoteles, 1. Posteriorum, cap. (i (t. c. 15), secundum signationem Linconiensis : Scientia, inquit, demonstrativa est ex necessariis principiis. Quod enim scitur non potest se aliter habere; quae autem per se sunt, necessario insunt rebus; haec (o) enim in eo quod quid est. Quibusdam autem alia insunt in eo quod quid est, praedicantibus de ipsis. Et cap. 7 (t. c. 21) : Manifestum est autem, et si sint propositiones universales, ex quibus syllogismus, quod necesse est conclusionem (e) esse perpetuam hujus demonstrationis, et simpliciter, ut est dicere, demonstrationis (IJ); non ergo est demonstratio corruptibilium, nec scientia simpliciter.

Haec ille.

Ubi Linconiensis, sexto commento : " Demonstravit nobis, inquit, Aristoteles, in hoc cap. 6, conclusionem hujus scientiae, scilicet hanc : demonstratio est syllogismus ex per se inhaerentibus. Et haec conclusio sequitur ex hac conclusione hujus scientiae ostensa superius in quarto capitulo, hac scilicet : demonstratio est syllogismus ex necessariis. Et ostenditur haec sexta conclusio hoc modo : omnis demonstratis est syllogismus ex necessariis; omnia et sola per se inhaerentia sunt necessaria; ergo omnis demonstratio est syllogismus ex per se inhaerentibus. " Et commento 7, sic ait : " Nona conclusio est ista : necesse est conclusionem demonstrationis simpliciter esse perpetuam. Haec autem sequitur ex septima hujus libri. Explanatum est enim superius quod demonstratio est syllogismus ex universalibus. Sed omne universale est perpetuum. Necesse est igitur demonstrationem esse syllogismum ex perpetuis. "

Haec ille. Ex quibus patet quod omnis propositio de primo modo dicendi per se, et de secundo, est necessaria et perpetuae veritalis. Cum ergo quidditas rosae conveniat rosae in primo modo dicendi per se, sequitur quod necessario convenit ei. Quod etiam quidditas rosae non conveniat ipsi rosae per aliquam causam agentem extrinsecam, ita quod aliqua causa efficiens sit causa quod rosa sit rosa, ostendit Linconiensis. Umie, primo Posteriorum, commento 4, ubi distinguit modos perseitatis, dicit : " Hoc ipsum quod dico, per se, causam comparticipem excludit. " Et aliquibus interpositis, subdit : " Est autem per se alterum de altero. Et dicitur per se alterum de altero, cum quidditas unius essentialiter, et non per accidens, a quidditate alterius egreditur. Illud autem cujus quidditas essentialiter et non per accidens a quidditate alterius egreditur, esse suum habet ab eo a quo egreditur, sicut a sua causa efficiente, vel materiali, vel formali, vel finali. Illud autem a quo habetur esse necesse est ut recipiatur in diffinitione, quae dicit quid est, vel quid est esse. Per se igitur dicitur et est alterum de altero, cum unum recipit reliquum in sua diffinitione. "

Et commento 7, dicit: " Septima hujus libri conclusio est ista : primuni inest medio, et medium inest tertio, propter ipsum. Et sequitur immediate ex ista : demonstratio est syllogismus ex per se inhaerentibus. Intellectus autem hujus septimae conclusionis est iste : major extremitas syllogismi demonstrativi inest medio termino, et medius terminus minori extremitati, ita quod in utraque propositione subjectum est praecisa causa praedicati vel e converso. Et intelligo per causam praecisam, quae non est diminuta, sicut figura est causa diminuta habitus trium angulorum aequalium duobus rectis; nec est habens in se conditionem quae nonsit causa, sicut isoclieles habet in se conditionem quae non est causa respectu habitus trium angulorum etc. Et hanc praecisionem causae notat hoc pronomen, ipsum, cum dicitur: primum inest medio propter ipsum; et hoc pronomen, ipsum, refertur ad hanc dictionem, primum, cum dicitur : primum est causa medii; et ad hanc dictionem, medium, cum dicitur: medium est causa primi; et similiter cum dicitur : inedium est in tertio propter ipsum. "

Haec ille. Sed ad ista dicetur dupliciter. Primo, quod tales propositiones, de primo vel secundo modo dicendi per se, non sunt necessariae nisi sub conditione; utpote, ista est necessaria, homo est animal, ad hunc sensum quod, si homo est, homo est animal; non autem absolute. Secundo, dicetur quod cum dicit Linconiensis quod in propositionibus de per se, praedicatum est praecisa causa subjecti, vel econtra, ipse loquitur de causa formali; non autem de causa efficiente. Licet enim homo seipso formaliter sit animal, non tamen seipso efficienter; immo ad hoc quod homo sit animal, requiritur causa efficiens, sicut ad hoc quod homo exsistat requiritur producens. Sed contra primam solutionem, sic. Nam si sic, non plus esset necessaria haec : duo et tria sunt quinque; vel ista : septem et tria sunt decem, quam ista : terra est, vel ista : coelum est; nec una earum plus incommutabiliter vera quam alia; et sic de aliis propositionibus qu;e sunt principia scientiarum et quae sunt per se primo modo. Sed consequens est contra mentem Augustini, 2. de Libero arbitrio (cap. 8), ubi sic dicit : Quidquid corporis sensu, veluti est hoc cwlum, et terra haec, et quascumque in eis alia corpora, sentio, quamdiu futura sunt )iescio; septem, autem et tria decem sunt, et non solum nunc, sed etiam semper, neque ullo modo aliquando septem et tria non fuerunt decem, aut nliqmindo septem et tria non erunt decem. Hanc ergo incorruptibilem naturam dixi mitti et cuilibet ratiocinanti esse communem. Et post, positis multis veritatibus circa numeros, subdit: Hoc erijo quod per omnes numeros esse immobile, firmum, incorruptumque conspicimus, unde conspicimus (a)? A on enim ullus (6) ullo sensu corporis omnes numeros attingit, innumerabiles enim sunt. Unde ergo novimus per omnes hoc esse, aut qua phantasia (j), vel phantasmate tam (o) certa veritas numeri per innumerabilia (e) tam fidenter, nisi in interiori luce conspicitur? Et post enumerat multas alias propositiones, quas dicit incommutabiliter esse veras, ut puta : studendum est sapientiae, juste vivendum est, deteriora melioribus esse subdenda, paria paribus comparanda, propria quibusque paribus tribuenda, incorruptum melius corruptibili, aeternum temporali, immobile violabili, incorruptio est diligenda, corruptio fugienda. Et subdit (cap. 9) : Jam hujusmodi plura non quaeram; salis enim est quod istas tamquam regulas et quaedam lumina virtulum, et vera et incommutabilia, sive singula sive omnia conveniunt ad contemplandum eis qui haec (C) valent sua quisque ratione ac mente conspicere, pariter mecum vides, cerlissiinumque esse concedis. Et post : Quam (ti) ergo vene atque incommutabiles sunt regulas numerorum, quorum rationem atque veritatem incommutabiliter atque communiter omnibus eam cernentibus praesto esse dijcisti; tam sunt verae atque incommutabiles regulxsapientiae, dequibus paucis nunc singillatim interrogatus respondisti esse veras atque manifestissimas. Haec Augustinus. Ex quibus patet quod tales propositiones, formatae de numeris, incommutabiliter ac aeternaliter sunt verae. Dicit enim Augustinus, in eodem libro : nihil (i) innumerabilia. - mutabilia Pr. ruatis aeternum quam ratio circuli, et duo et tria esse quinque. Nec potest dici quod intendat talia esse necessaria ex suppositione vel conditionaliter; puta, posita constantia subjecti talium propositionum. Nam tunc aeqiie esset necessaria ista : Socrates exsistit; dicam enim quod est necessaria sub conditione, scilicet quia si Socrates est, Socrates exsistit, vel hujusmodi; quod ridiculum est. Similiter, sequitur quod verba Augustini sunt plus falsitatis quam veritatis. Quaelibet enim harum quandoque fuisset falsa simpliciter : duo et tria sunt quinque (a), septem et tria sunt decem; licet ista conditionalis semper fuerit vera: si septem et tria sunt, septeni et tria sunt decem. Similiter, constat quod non omnis spe-cifica ratio numeri est posita in actuali exsistentia. Sit ergo illa ratio centenarii. Tunc arguo. Ista propositio : centum sunt decem denarii, non est proprie vera, nisi centenarius actu exsistat, secundum responsionem istam. Sed centenarius, ex supposito, non exsistit. Ergo illa non est vera. Quod est contra illud quod dicit Augustinus, scilicet quod non aliquando sit et aliquando non, sed semper centum sunt decem decies. Patet igitur quod (6) illa responsio non est nisi fuga. Et ideo dico quod homo semper est homo; et ista est immutabiliter vera : homo est animal rationale; et ejus veritas aeternaliter est in divino intellectu, secundum quod ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 10, art. 3, ad 3" ; et de Veritate, q. 1, art. 5, ad 7"". Cui concordat Albertus, in Post praedicamentis, 9 cap., sic dicens : (( Secundum, inquit, Avicennam, et Algazelem, et Alpharabum, ?t veritatem, quando praedicatum concipitur in ratione subjecti, talis propositio vera est, sive re exsistente, sive re non exsistente. Sive enim homo sit, et animal, sive homo non sit nec animal, semper ista est vera : homo est animal; et : animal est vivum; et : vivum est substantia; ergo homo est substantia. Sed si ulterius inferatur : substantia est ens; ergo homo est ens, dicunt quod non sequitur; quia ens vel entia (y) esse accidit homini et animali, et non per se clauditur in intellectu eorum. Cum enim dicitur : homo est animal, sufficit ad veritatem propositionis, substantialis ordinatio praedicati ad subjectum. Cum autem additur : animal est ens, quia ens non est de ratione animalis vel hominis, non est ibi ordo substantialis unius ad alterum. Et ideo, si homo est ens, vel animal est ens, oportet quod sint ens actu ; et hoc est contra hypothesim ; posuimus enim quod non sit homo. Ordinabilitas autem rerum in praedicatum et subjectum convenit rebus exsistentibus et non exsistentibus, dum non sint incompossibiles ad exsistendum. Et ideo, ante mundum, haec propositio fuit vera in ipsa rerum ordinabilitate. Etsi quaeratur in quo fuit illa rerum ordinabilitas, quando non erant ies; dicendum quod fuit in ipsis rerum rationibus. Si autem de illis rationibus ulterius quaeratur; dicendum quod fuerunt in sapientia creantis et ordinantis. Si autem ulterius inferatur quod in sapientia primi intellectus fuerunt ut unum, et non ut ordinata unum ad alterum; dicendum quod res in sapientia primae causae dupliciter considerantur, scilicet ut res consideratae et producendae, vel ut intellectus quo intelliguntur. Et primo modo quidem sunt possibiles ad pluralitatem et ordinem, non quidem in actu ordinantis, sed quia est de ordinabilibus; et hoc modo, possibile est veritatem esse de ipsis, et sunt enuntiabiles ad veritatem, quamvis nunquam fiat enuntiatio; et sic enuntiabile ad rem reducent; et similiter propositio potest esse ab aeterno, et tamen unum solum est actu ab aeterno. Et si quaeratur utrum tale sit creatum vel increatum ; dicendum quod creabile est, non creatum, secundum rerum ordinem; et hoc, quamvis sit in Creatore, ratione tamen differt a Creatore, quia Creator non est creabilis nec creatus. Si autem quae sunt in intellectu creantis accipiantur ut intellectus, cum Creator non intelligat nisi seipso, tunc verum est quod res in Creatore sunt per modum Creatoris, et nec sunt unum nec multa, nec ordinata nec inordinata, sed sunt idem quod ipse. Et haec est doctrina Avicennae, quae concordat cum Porphyrio dicente quod nulla specie animalis exsistente, potest intelligi substantia animata sensibilis. Et constat quod non loquitur de intellectu intelligentis, quia sic nihil diceret; quia si nulla species animalis est, nihil erit intelligens. Sed loquitur de intellectu intelligibilis; quia, secundum naturae ordinem, nulla specie animalis exsistente, adhuc, quantum est in se, manet intellectualiter substantia animata sensibilis. "

Haec ille. Item, Augustinus, 4. Super Genesim ad litteram., cap. 7, dicit : Facilius caelum et terra transire possunt, quae secundum numerum senarium fabricata sunt, quam effici possit ut senarius numerus suis partibus non compleatur. Quamobrem non possumus dicere, propterea numerum senarium perfectum esse, quia sex diebus perfecit Deus opera sua, sed propterea Deum sexto die perfecisse opera sua, quia senarius numerus est perfectus; itaque, et si ista non essent, perfectus ille esset; nisi autem ille perfectus esset, ista secundum eum perfecta non fierent.

Haec ille.

Super quo dicit sanctus Thomas in Quolibeto 8 (q. 1, art. I, ad 3"") : " Non est intentio Augustini dicere quod si caelum et terra transeant, et caeterae creaturae, quod senarius maneat secundum aliquod esse creatum; sed quia si omnes creaturae ab esse deficiant, remanebit adhuc talis (a) natura senarii, prout abstrahit a quolibet esse hujus, quod ei perfectio competat; sicut et natura humana manebit talis quod ei competet rationalitas. "

Et nota totum illum articulum ; quia multa pulchra ponit ad propositum istud. Sic ergo patet quod prima responsio non est nisi fuga, quae ponebat quod tam contingens est ista, rosa est rosa, sicut ista, rosa exsistit. Et procedit hoc, quia non discernitur de ly est, prout est secundum adjacens, et prout est tertium adjacens. Primo modo enim significat actualem exsistentiam subjecti; non autem secundo modo, sed solum veritatem subjecti et praedicati. Quod manifeste patet : nam aliquando aliqua copula est vera, affirmativa de inesse, in qua idem praedicalur de seipso, et tamen subjectum non est in reruni natura exsistens, immo nec aliquid. Quod probatur; quia ista est vera, negatio est negatio, privatio est privatio, non ens est non ens; quod patet : nam plus videretur ista neganda : caecitas est ens, quam ista : caecitas est caecitas. Sed prima conceditur, quarto Metaphysicae, secunda particula, ubi Aristoteles dicit: Quaedam dicuntur entia, quia sunt substantiae, et quaedam, quia sunt passiones, et quaedam accidentia, et quaedam sunt vise ad substantiam, aut ad relationem, aut quia sunt non ens, aut quia negant aliquod accidentium aut substantiam; ubi Commentator, commento 2 : " Illud etiam quod est privatio entis dicitur ens. " Et post pauca : " Dicitur etiam ens illud quod exsistit in substantia, et hoc est commune caeteris praedica-mentis; et quemadmodum ens dicitur de omnibus istis, ita etiam dicitur de affirmatione et negatione, quia hoc nomen, esse, dicitur de primis intellectibus et secundis quae sunt res logicae. "

Haec ille. Patet ergo quod de illo quod non est aliquid in rerum natura, aliquid praedicatur, scilicet ens. Ergo multo plus idem praedicatur de seipso, sive sit exsistens, sive non. Unde, septimo Metaphysicx, p. 59, dicit Aristoteles quod quaerere quare homo est homo, nihil est quaerere, ubi Commentator : " Quaerere per quare in una re est impossibile; verbi gratia : ut aliquis quaerat quare homo est homo, nisi aliquis dicat quoniam omnia sunt simplicia, quoniam quodlibet eorum est unum per se, et unum non dividitur in praedicatum et subjectum, et sic interrogatur de eis per quare cum essentia unitatis est indivisibilis; unde Aristoteles ibi dicit : Sermo de istis rebus est unus, et causa in omnibus est una, quare homo est homo, et musicus musicus, nisi aliquis dicat quod esse unum ex se non dividitur, et hoc est essentia unius; sed hoc commune est, et dicitur de omnibus. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod, secundum eum, non est alia causa quare homo est homo, nisi ista ratio communis : quia subjectum et praedicatum sunt indivisa, et subjectum est unum et idem praedicato. Secunda similiter responsio quae dabatur nulla est. Quod patet. Nam, si Linconiensis intendat quod in talibus propositionibus per se primo, cujusmodi est ista : homo est animal rationale mortale, praedicatum sit praecisa causa formalis subjecti, non tamen sit praecisa causa quod insit subjecto, sed requiritur causa extrinseca ad hoc quod praedicatum subjecto conveniat, sequitur quod illa causa faciat aliquid postquam est, immo quod tale quid sit ejus effectus et non sit ejus effectus. Illa causa enim nihil faciente, adhuc praedicatum conveniret subjecto, quia sive subjectum sit, sive non sit, non minus est id quod est, ut, rosa est rosa. Ergo nulla causa facit quod quidditas rosae conveniat rosae. Ostensum est enim supra tales propositiones aeternaliter esse necessarias; quia earum veritas consurgit, positis divinis ideis. Posita enim idea hominis in Deo, statim ratio hominis est eadem ratio hominis; et sic, statim, homo est homo. Similiter, posita illa idea hominis, statim ratio animalis includitur in ratione hominis; et sic, homo est animal, et sic de caeteris; immo, si aliqua causa faciat quod homo sit animal, illa faciet quod idea hominis includit rationem animalis; quod non potest fieri a Deo, nec a creatura. Et sic patet quod sic per se homo est animal quod per nullam causam extrinsecam efficientem homo est animal. Ad veritatem enim ejus sufficit quod praedicatum sit de ratione subjecti; hoc autem est incommutabiliter verum, et ineffectibiliter, nisi fingamus quod ideae sint effeclibiles ab aliquo efficiente. Secunda ratio sancti Thomae, ubi supra ( 2. Contra Gentiles, cap. 52), talis est : " Impossibile est quod sit duplex esse omnino infinitum : esse enim quod est omnino infinitum, omnem perfectionem essendi comprehendit; et sic, si duobus talis (") adesset infinitas, non inveniretur quo unum ab altero differret. Esse autem subsistens oportet esse infinitum; quia non terminatur aliquo recipiente. Impossibile est igitur dari aliquod esse subsistens, praeter primum. "

Haec ille in forma. Sed instatur forte contra hanc rationem ; quia non apparet magis evidentia in illa propositione, esse subsistens oportet esse infinitum, accipiendo esse subsistens pro esse quod non recipitur in aliquo distincto a se, sicut argumentum procedit. Si enim accipiatur esse subsistens pro esse nullo modo contracto ad specialem gradum essendi, vera est dicta propositio. Sed ille qui poneret angelum esse suum esse, licet poneret esse angeli subsistere primo modo, non tamen poneret illud secundo modo subsistere. Et sic argumentum nihil penitus valere videtur. Ad hoc dicitur quod instantia nulla est; quia si ponatur aliquod esse subsistere primo modo, oporiet quod subsistat secundo modo. Quod sic patet. Nullus enim actus qui, in quantum talis, non habet formales differentias per quas dividatur, potest dividi, nisi I. - 20 per susceptivum ejus, quod habet in se quamdam divisibilitatem; patet tertio Metaphysicas, p. 11, ubi ponit Aristoteles omne divisibile dividi vel per formavi, vel per quantitatem. Sed esse, in quantum hujusmodi, non potest habere quamcumque differentiam formalem. Ergo non potest dividi, nisi per susceptiva; quae si fuerint unius rationis, esse plu-riticatur solo numero; si fuerint alterius et alterius rationis, dividetur in plura esse alterius rationis. Sed si esse aliquod subsisteret sic quod non (a) reciperetur, non haberet aliquod formale distinctivum, nec materiale. Et sic, nullo modo posset dividi. Et per consequens nullo modo contrahi; omnis enim contractio alicujus communis quodammodo ipsum dividit in multa, nec potest intelligi contractio sine divisione. Si autem nullo modo esset contractum, esset subsistens secundo modo et penitus infinitum. Quod autem esse non possit habere formales differentias, patet; quia nec ens potest illas habere, ut patet 3. Metaphysicis, p. 10; ergo multo minus potest illas habere esse, cum concretum magis sit divisibile quam abstractum, sicut homo quam humanitas ; quia minorem puritatem et elevationem importat ab omni quod est extra rationem suam, cujusmodi est differentia. Ex quo patet instantiam aliquorum nullam esse. Dicunt enim quod si non potest dari nisi unum esse subsistens primo modo, pari ratione nec potest esse (6) nisi una angeleitas subsistens. Patet enim quod non est simile hinc inde; quia natura angelica dicit genus divisibile formalibus differentiis; non sic esse, ut predictum est superius. Sciendum tamen quod nec angeleitas separata, ut dicit naturam generis angelici, posset esse nisi unica, ut ostendetur in quarta ratione hujus conclusionis. Tertia ratio ejusdem sancti Doctoris, ibidem (2. Contra Gentiles, cap. 52), talis est : " Si sit aliquod esse subsistens per se, nihil ei competit nisi quod est entis in quantum ens; quod enim dicitur de aliquo, non in quantum hujusmodi, non convenit ei nisi per accidens, ratione subjecti; unde, si separetur a subjecto, nullo modo ei competit. Esse autem creatum ab alio non competit enti in quantum est ens; alias omne ens esset ab alio creatum; et sic, oporteret in infinitum procedere in causis, quod est impossibile. Illud igitur esse quod est subsistens, oportet quod sit non creatum. Nullum igitur ens creatum est suum esse. "

Haec ille in forma. Sed ad hanc rationem videtur posse instari. Videtur enim fundari super hoc quod rei subsistenti nihil convenit per accidens; immo quod illud quod in nullo recipitur, nihil habeat nisi quod inest ei per se et secundum quod ipsum. Constat autem istud fundamentum esse erroneum. Tunc enim nulla substandi non. - nihil ibi Pr. (6) esse. - Ora. Pr. tia separata haberet aliquod accidens per accidens; immo, breviter, nulla substantia haberet in se aliquid praeter illa quae conveniunt sibi per se; quod est erroneum manifeste. Ad hoc dicitur quod instantia nulla est. Sanctus Doctor enim arguit de abstractis, non de concretis. Maxima autem illa verum habet de abstractis. Unde, si humanitas esset separata, non conveniret illi aliquod per accidens inhaerens. Quod sic patet. Omne enim abstractum formale dicit principium formale, quo solo, et quo toto, aliquid est tale quale nominatur per concretum illius; ut, albedo, quo aliquid est album. Ideo enim dicitur abstractum, quia ab aliis, quae per accidens conveniunt, extra tractum est et separatum; ita quod nullum tale rationem subjecti (a) aut receptivi alterius naturae includit; sed hoc convenit suo concreto, quod ideo dicitur concretum, quia cum aliis conjunctum est secundum rem vel rationem. Cum igitur esse sit tale abstractum, immo abstractissimum inter omnia, ipsum dicit praecisum formale entis in quantum ens, scilicet illud quo solo formaliter et quo toto est; haec enim duo dicit omne abstractum. Tali autem formali, separato ab omni susceptivo, cum nihil sibi accideret (nec enim ipsum accideret alteri, nec subjiceretur alicui accidenti, nec ipsum cum alio esset in aliquo tertio), nullo modo posset (6) aliquid dici de illo nisi quod esset entis in quantum ens, scilicet quod pertinet ad perfectionem essendi. Et sic, cum dependere ab alio non sit entis in quantum hujusmodi, immo potius dicit imperfectionem essendi, sequitur quod tale esse non esset ab alio, et per consequens non esset esse creatum. Forte adhuc dicetur quod argumentum non procedit. Quia divinum esse perfecte subsistit; et tamen adhuc de illo esse multa dicuntur quae non conveniunt enti in quantum ens. Illud enim esse est Deus, et sapientia, et justitia, et est idem relationi et substantias, et est infinitum, independens etc. Igitur, a simili, posito quod esse angeli esset ipse angelus subsistens, nullo modo receptus, adhuc posset dici quod esset quid productum ab alio, quid intelligens, et multa alia, quae non convenirent ei in quantum esset ens. Ad quod dicitur quod instantia nulla est. Quia utique verum est quod divino esse, quia subsistit, nihil realiter accidit; nec ullum accidens, aut aliquid alterius speciei a Deo in se habet; immo quidquid est in eo est ipsum, nec est possibile quod aliquid sibi realiter accidat, propter rationem superius dictam. Et a simili, si esse angeli esset subsistens, non accideret sibi relatio dependentiae ad causam a se distinctam essentialiter; immo quidquid esset in angelo, esset angelus, et consequenter aequaret divi- (a) subjecti.

objecti Pr. (5) posset.

votest Pr. nam independentiamet simplicitatem; quapropter non esset creatura. Conceditur (amen quod subsistentia non tollit ab aliquo quin multa sibi conveniant alterius rationis, loquendo de ratione nostra, quae illa quae sunt unum re non intelligit unite. Sed omnia quae sibi convenirent isto modo, convenirent ei per se, ita (a) quod nullum eorum esset (6) aliud ab eo, nec alterius speciei ab eo. Cum hoc tamen dico quod ipsi esse subsistenti nulla perfectio ad esse pertinens deficere posset, quantumcumque esset distincta ab esse secundum rationem. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 4, ait. 2 : " Deus, inquit, est ipsum esse per se subsistens; ex quo oporiet quod totam perlectionem essendi contineat in se. Manifestum est enim quod si aliquod calidum non habeat totam perfectionem caloris, hoc ideo est, quia calor non participatur secundum perfectam rationem ; sed si calor esset per se subsistens, non posset ei aliquid deesse de virtute caloris. Unde, cum Deus sit ipsum esse subsistens, nihil de perfectione essendi potest ei deesse. Omnium autem perfectiones pertinent ad perfectionem essendi; secundum hoc enim aliqua perfecta sunt, quod aliquo modo esse (y) habent. Unde sequitur quod nullius rei perfectio Deo desit. "

Hamille.

Et, primo Contra Gentiles, cap. 28 : a Omnis nobilitas cuiuscumque rei est sibi secundum suum esse. Sic ergo, secundum modum quo res habet esse, est suus modus in nobilitate. Nam res, secundum quod suum esse contrahitur ad aliquem specialem modum nobilitatis majorem vel minorem, dicitur esse, secundum hoc, magis vel minus nobilis; id est, si aliquid est cui perfectissime convenit virtus essendi, ei india virtus nobilitatis deesse potest, quae alicui rei conveniat. Sed rei quae est suum esse, competit esse secundum totam essendi potestatem ; sicut si esset aliqua albedo separata, nihil ei deesse posset de virtute albedinis; nam alicui subjecto aliquid de virtute albedinis deesse potest, ex defectu recipientis albedinem, quod eam secundum suum modum recipit, et fortasse non secundum totum posse albedinis. Deus igitur, qui est suum esse, ut probatum est, habet esse (S) secundum totam nobilitatem ipsius esse. Non potest eigo (e) carere aliqua nobilitate, quae alicui rei conveniat. Sicut autem omnis nobilitas et perfectio inest rei secundum quod est, ita omnis defectus inest ei secundum quod aliqualiter non est. Deus autem sicut habet esse totaliter, ita ab eo totaliter abest non esse; quia per modum per quem aliquid habet esse, deficit a non esse. A Deo ergo omnis defectus absistit. Ista vero quae tantum sunt, non sunt imperfecta propter imperfectionem ipsius esse absoluti, sed quia non hahent esse secundum totum suum posse, sed participant esse secundum quemdam modum particularem et imperfectum. "

Haec sanctus Thomas. Ex quo patet quomodo intelligenda est maxima illa in qua fundatur argumentum. Debet enim sic intelligi, quod nulli abstracto ultimata abstractione convenit aliquid alterius rationis, scilicet quod sibi realiter accidat, vel sit alterius speciei; sed omne tale abstractum habet omnem perfectionem naturne suae debitam, licet sit alterius rationis, et nullam imperfectionem provenientem ex defectu alicujus perfectionis pertinentis ad suam naturam. Cum igitur omnis perfectio attendatur secundum aliquod esse, et quaelibet imperfectio penes aliquod non esse, sequitur quod ipsi esse subsistenti nihil accideret realiter, ac perhoc a nullo dependeret, nec esset ullo modo imperfectum, sed omnifariam et usquequaque perfectum. Quarta ratio sancti Thomae, ubi supra (2. Contra Gentiles, cap. 52) : " Natura communis, si separata intelligatur, non potest esse nisi una; quamvis habentes illam naturam plures possint inveniri. Si enim natura animalis per se separata subsisteret, non haberet ea quae sunt hominis vel quae sunt bovis; jam enim non esset animal tantum, sed homo vel hos. Remotis autem differentiis constitutivis specierum, remanet natura generis indivisa; quia eaedem differentia: quae sunt constitutivae specierum, sunt divisivae generis. Sic igitur, si hoc ipsum quod est esse sit commune sicut genus, esse separatum per se subsistens non potest esse nisi unum. Si vero non dividatur per differentias sicut genus, sed per hoc quod est hujus vel illius,Ideo magis est verum quod non potest esse per se exsistens nisi unum. Relinquitur ergo quod, cum Deus sit esse subsistens, nihil aliud praeter ipsum est suum esse, j

Haec ille. Sed forte contra istam rationem instatur; quia ratio videtur non valere. Dicetur enim quod, si major propositio intelligatur de separatione naturae ab omni distincto ab ea secundum rationem, tunc vera est. Sed ad hunc sensum non ponit adversarius esse angeli. Non enim dicit ipsum angelum esse (a) separatum ab omni distincto secundum rationem ab ipso;sed solum dicit illud separatum abomni susceptivo distincto secundum rem a tali esse. Si autem major intelligatur de separatione natune ab omni distincto secundum rem a tali natura, tunc major falsa est. Nam natura generis non differt realiter a forma quam dicit differentia, ut patet 7. Metaphysicae, p. 43; sed sola ratione. Dato ergo quod aliqua natura generis esset separata ab omni re ab ea distincta, adhuc ipsa haberet differentias per quas posset dividi. Et per consequens potest intelligi natura generis plurificata et subsistens, sicut natura aliqua subsistit et tamen est plurificata in multas species. Et sic videtur quod ratio nihil concludit. Ad hoc dicitur quod instantia non valet. Quod patet. Nam licet natura generis et natura differentis; non sint formae totaliter diversae, tamen aliquam diversitatem realem supponunt et requirunt in eo in quo sunt; ita quod genus sumitur a materia, non ultimate per actum terminata, sed quoddam esse ulterius specificabile habente; differentia autem sumitur ab ultimo complemento formae. Et hoc in rebus materialibus; sicut hoc genus, corpus animatum, sumitur a materia substrata huic perfectioni indeterminatae, scilicet habere vitam; haec differentia vero, sensibile, sumitur ex perfectione superaddita ; et sic de aliis. In rebus etiam immateriali-bus, secundum quod ponit sanctus Thomas, 9. Quo-libeto, q. 4, art. 1, ad 3 , genus sumitur ex ipsa natura substantiae; sed differentia sumitur ex proportione illius substantiae ad actum qui est esse. Patet ergo quod genus et differentia semper sumuntur, vel a diversis realitatibus inventis in re, aut ex eadem realitate, ad se et ad actum cujus susceptibilis est, comparata; et consequenter, semper supponunt diversitatem realem in re, scilicet vel materiae et formae, vel essentia; et esse. Si igitur poneretur quidditatem generis ab omni quod realiter distinguitur ab ea separari, ibi non posset (a) inveniri ratio differentiarum quarumcumque per quas natura generis secaretur in multa. Animalitas enim separata, sic quod nullo modo sit in alio sicut in subjecto, nec sicut pars formalis in toto, non haberet rationalitatem; quia, si habet rationalitatem, ergo est conjuncta corpori organico, secundum exigentiam animae rationalis; et est conjuncta multis accidentibus ab ea distinctis, puta consequentibus essentialiter speciem humanam; et est conjuncta ipsi esse humano per quod terminatur sua potentialitas, et multis aliis quae requirit rationalitas, quae tamen non requirebat animalitas. Ex quo sequitur quod animalitas, quandocumque conjungitur rationalitati, venit in compositionem in multis aliis rebus, ac per hoc se habet ut pars, et consequenter non subsistit; quod est contra suppositum. Et sicut probatum est quod animalitas separata non habet differentiam rationalitatis, ita nec irrationalitatis, ac per hoc nullam differentiam habet ipsius divisivam. Patet ergo finaliter quomodo propositio major assumpta, bene intellecta, nullam-habet instantiam. Et quod dicitur de natura angeleitatis, dicitur quod si natura illius generis subsisteret sic quod nullo modo esset.pars alicujus suppositi, sicut oporteret si ipsa esset Suum esse, tunc pro certo ipsa nullo modo haberet differentias, et consequenter non posset (6) esse nisi una. Licet ergo ipsa subsistat per carentiam subjecti, (a) posset. - potest Pr. (6) posset. - potest Pr, non tamen per carentiam suppositi, in quo est etiam distinctio realiter ab ea. Et ideo, quia non subsistit, plurificari potest. Quinta ratio ejusdem Doctoris, ibidem (2. Contra Gentiles, cap. 52), talis est : " Si esse sit subsistens, nihil praeter ipsum esse ei (a) adjungitur; quia, etiam in his (6) quorum esse non est subsistens, quod inest exsistenti praeter ejus esse, est quidem exsistenti unitum, non autem est unum cum esse, nisi per accidens, in quantum est unum subjectum habens esse et illud quod est praeter esse. Sicut patet quod Socrati praeter suum esse substantiale inest album, quod quidem diversum est ab ejus esse substantiali; non enim idem est esse Socratem et esse album, nisi per accidens. Si igitur non sit esse (y) in aliquo subjecto, non remanebit aliquis modus quo possit ei uniri illud quod est praeter esse. Esse autem, in quantum esse, non potest esse diversum; potest autem diversificari per aliquod quod est praeter esse, sicut esse lapidis est aliud ab esse hominis. Illud igitur quod est subsistens, non potest esse nisi unum tantum. Ostensum est autem, inquit sanctus Doctor, quod Deus est suum esse subsistens. Nihil igitur aliud praeter Deum potest esse suum esse. Oportet igitur in omni substantia quae est praeter ipsum, esse aliud ipsam substantiam et esse ejus. "

Haec ille. Sed forte dicetur ad hanc rationem quod non concludit; quia, si esse separetur ab omni distincto secundum rationem ab eo, tunc nihil ei additur; sed non oportet, si esse sit (8) subsistens isto modo quod non sit in aliquo realiter susceptivum ipsius esse, quod tale esse nullam patiatur additionem ; et negaretur quod esse lapidis nihil habeat adjunctum, immo sicut lapis subjicitur accidentibus, ita ejus esse. Ad hoc dicitur quod responsio nulla est; quia expresse contradicit Boetio, in de Hebdomadibus, hebdomade quarta, ubi dicit quod, licet illud quod est aliquid possit habere adjunctum, tamen ipsum esse nihil adjunctum habere potest; sicut quod est calidum potest habere aliquid extraneum praeter quam calidum, ut albedinem, sed ipse calor nihil potest habere praeter calorem. Super quo dicit sanctus Thomas, exponens dictum libellum (lect. 2) : c( Considerandum, inquit, est quod circa quodlibet abstractum, hoc habet veritatem quod non habet in se extraneum aliquid, quasi scilicet sit praeter essentiam suam, sicut humanitas, et albedo, et quoecumque hoc modo dicuntur. Cujus ratio est, quia humanitas significatur ut quo aliquid est homo, et albedo ut quo aliquid est album; non autem est homo per aliquid, formaliter loquendo, nisi per illud quod ad rationem hominis pertinet; et, similiter, non est aliquid album, formaliter loquendo, nisi per illud quod pertinet ad rationem albi. Et ideo hujusmodi abstracta nihil alienum in se habere possunt. Aliter autem se habet in his quae significantur in concreto. Nam homo significatur ut quod habet humanitatem. Ex hoc autem quod homo habet humanitatem, non prohibetur habere aliquid aliud quod non pertinet ad rationem ipsius, nisi illud solum quod est oppositum illi. Et ideo homo et album potest aliud habere quam albedinem et humanitatem. "

Haec ille.

Et intendit illud quod supra dixi, scilicet quod illud quod significatur per abstractum, est praecisa causa essendi tale quale significatur per concretum. Praecisa causa vero dicitur, secundum Linconiensem, ubi supra, quae est completa, non diminuta, neque superflua; utputa, albedo est illud quo solo et quo toto aliquid est album; albedo enim, secundum omne et quodlibet sui, est principium quo aliquid est album, et nihil aliud requiritur praeter ipsam ad formaliter albefaciendum. Sic in proposito. Esse, cum sit abstractum, non includit nisi illud quo aliquid actu est. Cum autem nihil distinctum realiter ab esse, sit illud quo ens formaliter est, ipsum esse non habet in se nisi esse. Si ergo tale esse subsistat, sic quod nec sit receptum in aliquo, nec se habeat respectu alicujus per modum partis, nihil esset in tali esse praeter esse; et per consequens, non posset per aliquid diversificari; quia, nec per distinctiva formalia, nec per aliquod susceptivum illius, ut saepe dictum fuit. Sexta ratio trahi potest ex verbis ejus, 1. Sentent., dist. 8, q. 4, art. 2 : Quandocumque aliqua duo sunt idem realiter, oppositum unius non praedicatur de altero, ut patet; quia, ex hoc quod diffinitio et diffinitum sunt idem secundum rem, non potest diffinitio praedicari de opposito diffiniti. Si ergo essentia et esse exsistentiae sunt idem, tunc non esse exsistentiae nunquam poterit praedicari de essentia; quod patet esse falsum; quia, nulla rosa exsistente, haec est vera, essentia rosae non exsistit nec est, vel, essentia rosae est non exsistens. Ergo, cum non esse vere praedicetur de essentia rosae, non est idem, in rosa, essentia rosae (a) et ejus esse exsistentiae. Potest etiam ista ratio poni, sub aliis verbis, alia forma; scilicet : illud quod non est de intellectu essentiae, immo est tale quod essentia potest vere intelligi sub opposito illius, non est idem realiter cum ipsa essentia; sed esse exsistentiae non est de intellectu essentiae creatae, immo essentia cujuslibet creaturae potest intelligi sub non esse; ergo nulla creata essentia est realiter idem quod suum esse. Ad hanc rationem respondet Godofridus, in Quodlibetis, dicens quod, accipiendo essentiam et esse uniformiter, et utrumque in actu, vel utrumque in potentia, non potest essentia intelligi sub non esse vere; quia esse in actu non potest esse sub opposito ejus quod est in actu, nec esse in potentia sub opposito ejus quod est in potentia. Sed verum est quod essentia potest intelligi non esse; quia essentia in potentia potest intelligi non esse in actu. Et similiter esse in potentia potest intelligi sub non esse in actu. Unde tot sunt esse, quot sunt essentiae. Sed ista responsio non valet, propter duo. Primum est, quia contradictio implicatur in distinctione quam facit; quia dicere quod esse actualis exsistentiae, quandoque sit in actu, quandoque sit in potentia, est dicere quod sit et non sit. De ratione enim actualis exsistentiae est actualitas essendi, scilicet quod sit. Unde, licet ens dividatur in actum et potentiam, tamen exsistere actu non dividitur in actum et potentiam, quia tenet se cum altero membro divisionis, scilicet cum actu. Unde, sicut abusio est dicere quod animal dividatur in rationale et irrationale, et postea quod rationale adhuc dividatur in rationale et irrationale, ita inconveniens est dicere quod ens dividatur in actum et potentiam, et iterum postea dividatur actus in actum et potentiam, aut potentia in potentiam et actum, sicut dictus Doctor facit. Hoc eijim dato, talis divisio procedit in infinitum, ut patet manifeste consideranti. Sequitur etiam quod quodlibet dividentium erit aequalis ambitus et ampliationis, sive amplitudinis, sicut divisum, quia ens actu dividetur in tot sicut ens quod dividit. Unde, sicut inconveniens est ponere quod rationale sit aequalis amplitudinis cum animali, sic inconveniens est ponere quod actus et potentia sint aequalis amplitudinis cum ente simpliciter dicto; quod esset, si actus divideretur in actum et in potentiam, et potentia in potentiam et in actum (a). Et ideo, cum exsistere dicat actum essendi, non debet dici quod dividatur in exsistere in actu et in exsistere in potentia; quia exsistere nullo modo dicitur nisi de eo quod est actu. Essentia autem dicitur de illo quod actu non est. Et ideo palet quod non sunt idem essentia et exsistere, nec esse in actu et essentia. Secundo deficit solutio; quia certum est quod intellectus vere potest inlelligere essentiam sub non esse; unde vere intelligo modo rosam non esse. Sed esse exsistentiae non possum intelligere sub non esse; quia, sicut non possum intelligere quidditatem lapidis sub negatione talis quidditatis, sic nec esse exsistentiae sub non esse exsistentiae. Ergo, cum possim intelligere rosam sub non esse exsistentiae, planum videtur quod essentia rosae non est suum esse.

Nec valet si dicatur quod esse exsistentiae in potentia potest intelligi non esse, sicut rosa in potentia intelligitur non esse. Non valet, inquam; quia tale esse, ut dictum est, non est aliud quam (a) in octoni et in potentia))) et potentia in potentiam et in actum. - in actum in actu et in actum in potentia Pr. actualitas essendi. Actualitas autem non est in potentia ad esse, vel ad actualitatem essendi; unde non dicitur, proprie, quod forma sit in potentia ad formam, sed quod aliquid aliud, scilicet materia, est in potentia ad formam. Ergo multo minus exsistere, quod est actualitas formae, vel compositi, est in potentia ad seipsum. Non enim est intelligibile quod rosa sit in potentia ad rosam. Unde, ex hoc posset fieri novum argumentum pro conclusione. Quia essentia est in potentia ad esse exsistentia; actualis. Sed esse exsistentiae non est in potentia ad esse exsistentia? actualis. Ergo essentia non est realiter ipsum exsistere, vel esse in actu. Forte dicetur, eo modo quo dicit Aureolus (1. Sentent., dist. 8, q. 1, art. 4), scilicet quod non est verum quin aliqua sint idem realiter et tamen oppositum unius praedicetur (a) de altero, dum tamen conceptibiliterdistinguantur, conceptu quidem possibili ad esse et ab esse. Sic autem est de re concepta per modum fluxus et alicujus operationis, quod est concipere rem ut extra exsistentem in rerum natura; ille quidem conceptus non semper concomitatur rem conceptam modo quiescentis (6). Res quidem quae nihil sunt, possunt concipi modo quiescentis (y); ut patet de luce et calore. Cum autem nihil sunt, non potest eis attribui conceptus alicujus actus (8) et operationis, puta lucere et calefacere; lux nempe non lucet, cum nihil est, et tamen conceptibilis est per modum lucis; nec tamen per exsistentiam lucis aliquid additur luci ex parte rei; quinimmo tota ejus realitas facta est. Qua quidem realitate posita in rerum natura, possunt de ipsa duo conceptus formari, unus quidem per modum habitus et quasi otiantis, alius vero per modum actus et operationis fluentis. Istorum autem conceptuum, primus remanet, tota re destructa et annihilata simpliciter; secundus autem non remanet; non quin quilibet dicat totam rem; sed quia secundus dicit eam modo perfecto et ultimato, cui repugnat omnis diminutio, quia re annihilata non est nisi diminute, puta in intellectu, ideo necesse est ut sibi repugnet attributio conceptus fluentis.

Haec est sua responsio in forma. Sed contra istam solutionem arguitur. Ponit enim quod aliqua sunt idem realiter, solis conceptibus distincta; quorum unius oppositum praedicatur de alio, vel praedicari potest. Ponit secundo quod de eadem re omnino, quandoque potest formari solum unicus conceptus, quandoque vero duo, nullo addito vel remoto ipsi rei. Contra primum arguitur sic. Quantum repugnant albedo et nigredo, tantum vel plus repugnant esse exsistentiae et non esse exsistentiae, quia duo (a) praedicetur.

praedicatur Pr. (6) quiescentis. - quietis Pr. (y) quiescentis. - quietis Pr. (3) actus. - Olii. IV. prima opponuntur contrarie, duo ultima contradictorie, et sumitur utrumque in abstracto. Sed per nullam potentiam fieri potest quod illud quod est albedo fiat nigredo, idem manens quod prius. Ergo per nullam potentiam fieri potest quod illud quod est modo esse actualis exsistentiae, quandoque fiat non esse actualis exsistentiae, idem manens. Sed si primum dictum hujus responsionis sit verum, scilicet quod aliqua modo sunt idem realiter, et tamen quandoque unius oppositum praedicatur de altero, loquendo de oppositis abstractis summa abstractione, et non sumptis in concreto, sequitur quod illud quod modo est esse exsistentiae quandoque fiet non esse exsistentiae vel econtra. Ergo sequitur quod illud dictum est falsum. Probatur ultima consequentia. Quia si (a) esse exsistentias quandoque praedicatur de essentia, et quandoque de eadem essentia praedicatur oppositum ipsius actualis exsistentiae, sequitur quod essentia illa prius fuit esse exsistentiae et postea fuit non esse exsistentiae. Unde, pro certo, tantum inconveniens est, ponendo essentiam non realiter distingui ab esse, quod de essentia quandoque praedicetur oppositio exsistentiae, sicut quod de nigredine quandoque praedicetur albedo. Contra secundum dictum arguitur sic. Aut intelligis quod dum rosa non exsistit actu, potest intelligi quidditas rosae non tamen exsistentia rosae, et hoc quoad primam operationem intellectus; aut intelligis quod tunc, licet possit vere intelligi quod rosa est rosa, non tamen quod rosa exsistit, et hoc quoad secundam operationem intellectus. Si intendat primum dicere, false dicit. Quia, aeque est in potestate mea concipere exsistentiam rosae, sicut ejus quidditatem. Alias, si, non exsistente rosa, non possem concipere exsistentiam rosae, tunc essem certus quando rosa exsisteret, et quando non; et ita de quacumque re mundi, quod est absurdum. Si vero intendat dicere juxta alium sensum, verum dicit, sed contra se. Quaeritur enim cur non est ista vera, rosa exsistit, sicut ista, rosa est rosa. Aut hoc est quod, ad hoc quod rosa exsistat, non sufficit quidditas rosae, sed oportet aliud addere quo formaliter exsistat; et si sic dicat, habetur propositum nostrum. Aut hoc est ideo quia rosa est nunc non esse, et quandoque erit esse exsistentiae, nullo addilo; et si sic dicat, habeo quod unum contradictoriorum sumptum in ultima abstractione mutatur in aliud ; quod est inintelligibile, et contra Philosophum, primo Physicorum, p. 51, ubi Commentator : " Contrarium non mutatur in formam contrarii; frigus enim non recipit caliditatem, nec alteratur in eam. " Septima ratio potest haberi ex dictis sancti Thomre, secundo QuoUbeto, q. 2, art. 1. Et est talis. Illud non participat aliquid, quod habet totum illud; quia hoc est contra vocabulum et rationem participandi. 3H Unde, quia Deus habet lotum esse, non participat illud. Ergo quod habet totum esse secundum totam rationeii) silam et secundum totum suum modum essendi, non participat esse; unde non dicimus quod angelus participet essentiam suam; quia non habet essentiam secundum partem, sed secundum totum. Sed omnis creatura participat esse; unde hoc esse quod angelus habet, participatum est, et tamen essentia non est participata, ut ostensum est. Ergo non sunt idem esse et essentia. Sed ad hanc rationem respondetur dupliciter. Primo, secundum Henricum, in Quodlibetis suis. Dicit enim quod creaturam participare esse (a) a Deo, qui est ipsum esse per essentiam, potest intelligi dupliciter. Primo modo, intelligendo essentiam creatura? ut aliquid substratum, et ipsum esse quo participat, ut aliquid in illa (6) receptum tanquam formam quamdam essendi qua dicituresse, ad modum quo corpus dicitur album, recepta in se forma albedinis; ita quod quoslibet essentia creata se habet ad Deum, qui est esse per essentiam, sicut aer ad solem illuminantem. Et ista imaginatio, inquit, est phantastica; et secundum illam procedit argumentum. Alius vero modus intelligendi creaturam participare esse est quod intelligamus ipsam essentiam creatura; ut aliquid abstractum per intellectum, indifferens ad esse et non esse, quod de se est quoddam non ens, habens tamen formalem ideam in Deo, per quam in Deo est ens quoddam antequam fiat in propria natura, et tunc fit ens in actu quando Deus ipsam facit ad similitudinem suae ideae formalis; et ex hoc dicitur participare esse, quia ejus similitudo expressa in effectu ab illo esse ponitur quod est Deus; quae quidem similitudo cadit in ipsa essentia rei; quia ipsa essentia, in quantum est effectus Dei, est quaedam similitudo esse Dei. Et isto modo intelligenda est participatio esse. Ergo, secundum istam responsionem, major est vera primo modo, sed falsa secundo modo; sed minor negatur ad primum sensum, et conceditur in secundo. Dicetur secundo, secundum viam Aureoli (1. Senteni., dist. 8, q. 1, art. 4), qui sic respondit in forma. Dicendum, inquit, quod essentia non parti- i cipat esse realiter, sed tantum conceptibiliter, in quantum conceptus esse non concomitatur essentiam I in rebus creahilibus et quae possunt annihilari. Illis j namque annihilatis, etsi remaneat conceptus essentia: formalis (y) in mente, attribui tamen non potest j ei conceptus operationis et esse. Propter quod talia I dicuntur participare esse; quia habent aliunde suam I realitatem, qua habita, attribui potest (3) eis praedictus conceptus. Essentiam autem non dicuntur participare; quia concipi possunt per modum quietis et formae, etiam dumsuntnihil. Unde, non hahent ab alio quod concipiantur per modum essentiae; hahent tamen ab alio quod circa ipsa concipiatur conceptus fluxus et esse. "

Haec ille. Sed neutra istarum responsionum valet. Et (a) arguo contra primum respondentem. Esse creatura;, secundum ipsum, dicitur participatum, quia est quaedam similitudo divini esse; et quidam effectus illius; et essentia dicitur participare esse, quia est indifferens ad esse et non esse.

Tunc sic : esse actualis exsistentiae non est indifferens ad esse actualis exsistentiae et ad non esse actualis exsistentia;; sed essentia, secundum eum, est indifferens ad illa; ergo essentia creatura; non est realiter ipsum suum esse actualis exsistentiae. Tenet consequentia de se. Major probata fuit in praecedentibus; quia, sicut albedo non est realiter indifferens et in potentia ad seipsam et ad suum oppositum, sic nec esse exsistentiae est realiter (6) indifferens aut in potentia ad se et suum oppositum.

Secundo. Quia, si ex hoc essentia dicitur participare esse, quia est quaedam similitudo divini esse; a simili, esse creatura; participabit esse, cum sit similitudo quaedam divini esse. Consequens est falsum; et contra Boetium, in de Hebdomadibus, ubi, tertia Hebdomade, dicit sic : quod est participare aliquo potest; sed ipsum esse nullo modo aliquo participat.

Tertio. Ista distinctio est expresse contra mentem Boetii, qui, eodem libro, Hebdomade secunda, sic dicit : Quod est, accepta forma essendi, est atque consistit. Ex quo patet quod ille primus modus intelligendi participationem non est phantasticus, immo verus; cum, secundum mentem et verba Boetii, essentia accipiat formam essendi a Deo, sicut aer lumen a sole. Per formam autem essendi, intelligit esse actualis exsistentia;, quo aliquid dicitur esse, juxta illud sextae Hebdomadis : Omne quod est participat eo quod est esse ut sit. Et Hebdomade tertia, dicit : Fit autem participatio cum aliquid jam est; est autem aliquid cum jam esse suscepit.

Quarto. Quia, secundum istam solutionem , non plus creatura participat alio quam Deus. Consequens est falsum. Tenet consequentia; quia, si essentia creaturae est isse non receptum, sicut et Deus est esse non receptum, tunc, cum esse nullo participare possit, ut dicitur in tertia Hebdomade, sed solum illud quod accipit formam essendi, seqnitur essentiam creatura? non plus participare alio modo vel aliquid (piam essentiam divinam.

Quinto. Sequitur quod, sicut Deus nulli substat accidenti, ita nulla creatura. Tenet consequentia ; quia, ut dicit Boetius, Hebdomade quarta : Illud quod est, habere aliquid praetcr quam ipsum quod est potest; ipsum vero esse nihil prxter se habet admixtum. - Sexto. Sequitur quod nun plus esset Deus simplex quam creatura. Tenet consequentia; quia, secundum Boetium, ibidem, Hebdomade octava : Omne simplex, esse suum et illud quod est unum habet; omni autem composito aliud est esse, aliud ipsum quod est. Ex quo patet quod, si essentia crealurae sit suum esse, quod vel ipsa est simplex sicut Deus, vel Deus ita compositus sicut creatura. Contra secundam solutionem arguitur per Boetium, ibidem, Hebdomade secunda, dicentem : Diversum est esse et illud quod est. Quod si dicatur illam diversitatem debere intelligi conceptibiliter, vel secundum intentionem, sicut dicti doctores exponunt, non valet expositio. Nam contradicit expresse illi quod sequitur in eadem Hebdomade, scilicet : Quod est, accepta forma essendi, est atque subsistit; et illi quod dicitur in secunda Hebdomade, scilicet : Fit autem participatio cum jam aliquid est; est autem cum jam esse suscepit. Ex quibus verbis, scilicet suscipere esse, et accipere formam essendi, patet inter quod est et esse oportere intelligi aequalem differentiam ex parte rei. Ista etiam expositio contradicit commentatori, super Boetium, dicenti quod creatura alio est et alio aliquid est, etsi non ex diversis subsistentibus, et constat quod ipsum quod est (a) concretum atque compositum est. In quo exprimit quod illud quo creatura exsistit, et illud quo est illud quod est, licet non sint duo subsistentia, tamen ad invicem faciunt compositionem ; ac perhoc sunt realiter distincta. Quod etiam aperit Boetius, Hebdomade sexta, dicens : Omne quod est subsistens participat eo quod est esse, non ut aliquid sit, sed ut eo sit; alio vero participat, ut aliquid sit. Ex quibus patet quod omnes istae glossae deficiunt. Quod etiam Aureolus, ipsa veritate coactus, concedit, in hoc quod dicit Boetium forte fuisse opinionis nostrae. Nulli etiam debet esse dubium hujus mentis Philosophum exstitisse, cum ipse dicat 2. Posteriorum, cap. 2, juxta signationem Linconiensis (cap. 4, t. c. 7): Illud autem quod est ([uid est homo, et esse hominem, aliud est; et per demonstrationem dicimus necessarium esse demonstrare omne quia est, nisi substantia sit; esse autem non est substantia ulli. Commentator etiam, 3. de Anima, commento quinto, sic dicit : " Nulla forma liberata est a potentia simpliciter, nisi prima forma; quae (6) nihil intelligit extra se, sed essentia ejus est quidditas ejus; sed (y) aliae formae diversantur in essentia et quidditate, quoquomodo. " Et intelligit per quidditatem, illud quod est; et per essentiam, illud quo est. Et haec sufficiant de prima conclusione. Secunda conclusio principalis hujus articuli est ista : Quod esse creaturae non sic se habet ad illud quod est, vel ad quidditatem creatura, omnino consimlPter sicut forma substantialis ad materiam. Probatur ista conclusio per sanctum Doctorem, secundo Contra Gentiles, cap. 54 : a Non est autem, inquit, ejusdem rationis compositio ex materia et forma et ex substantia et esse, quamvis utraque sit compositio ex actu et potentia. Primo quidem, quia materia non est ipsa substantia rei, nam sequeretur omnes formas esse accidentia, sicut antiqui naturales opinabantur; sed materia est pars substantia;. Secundo, quia ipsum esse non est proprius actus materiae, sed substantia; totius; ejus enim est actus ipsum esse, de quo dicere possumus quod sit; esse autem non dicitur de materia, sed de toto; unde materia non potest dici quod est, sed ipsa substantia est id quod est. Tertio, quia nec forma est ipsum esse; sed se habent secundum ordinem. Comparatur enim forma ad ipsum esse, sicut lux ad lucens esse, vel sicut albedo ad album esse. Deinde etiam ad ipsam formam comparatur esse, ut actus. Per hoc enim, in compositis ex materia et forma, forma dicitur esse principium essendi, quia est complementum substantiae, cujus actus est ipsum esse; sicut diapha-niini est aeri principium lucendi, quia facit eum proprium subjectum luminis. Unde, in compositis ex materia et forma, nec materia nec forma potest dici ipsum quod est, nec etiam ipsum esse; forma tamen potest dici quo est secundum quod est essendi principium. Ipsa autem substantia est ipsum quod est; et ipsum esse est quo substantia denominatur ens. In substantiis autem intellectualibus, quae non sunt ex materia et forma compositae, sed in eis ipsa forma est substantia subsistens, forma est quod est; ipsum autem esse est actus quo est. Et propter hoc, in eis est unica tantum compositio actus et potentiae, quae scilicet est ex substantia et esse, quae a quibusdam dicitur, ex quod est et esse, vel ex quo est et quod est. In substantiis autem compositis ex materia et forma est duplex compositio actus et potentia? : prima quidem, ipsius substantia;, quae componitur ex materia et forma; secunda vero, ex ipsa substantia, jam composita, et esse, quae etiam potest dici ex quod est et esse, vel ex quod est et quo est. Sic igitur patet quod compositio actus et potentias est in plus quam compositio materiae et formae. Unde, materia et forma dividunt substantiam materialem ; potentia autem et actus dividunt ens commune. Et propter hoc, quaecumque consequuntur potentiam et actum, in quantum hujusmodi, sunt communia substantiis (a) materialibus et immate-rialibus creatis, sicut recipere et recipi, perficere et perfici; quaecumque vero sunt propria materiae, et formae, in quantum hujusmodi, sicut sunt generari et corrumpi, et alia hujusmodi, haec sunt propria substantiarum materialium, et nullo modo conveniunt substantiis immaterialibus creatis. "

Haec sanctus Thomas, ibidem. Sciendum tamen quod, 1. Senteni., disi. 8, q. 5, art. 2, ponit eamdem conclusionem; sed videtur in aliquibus dissentire ab hoc quod dietum est. Ait enim sic : " Differt autem quod est, et materia; quia quod est dicit ipsum suppositum hahens esse; materia autem non habet esse, sed compositum ex materia et forma; unde materia non est quod est, sed compositum. Unde, in omnibus illis in quibus est compositio formae et materiae, est etiam compositio ex quod est et quo est. In compositis autem ex materia et forma, quo est potest dici tripliciter. Potest enim dici quo est ipsa forma partis, quae dat esse materiae. Potest etiam dici quo est ipse actus essendi, scilicet esse; sicut illud quo curritur est actus currendi. Potest etiam dici quo est ipsa natura, quae relinquitur ex conjunctione formae cum materia; ut humanitas; praecipue secundum ponentes quod forma, quae est totum, quae dicitur quidditas, non est forma partis; de quibus est Avicenna. b

Haec ille.

In quo loco, dicit quod essentia et forma, quodlibet illorum potest dici quo est; in secundo autem Contra Gentiles, ut recitatum est, dicit oppositum.

Item, hic dicit quod suppositum est quod est; in secundo autem Contra Gentiles, dicit quod essentia est ipsum quod est. Sed dico quod hoc non est contradictio, nisi secundum apparentiam. Nam, cum dicit, secundo Contra Gentiles, quod solum esse est illud quo est, intelligit de quo est formaliter; non autem de quo est causaliter, quasi effective. Unde ipsum esse est illud quo aliquid est formaliter, et ultimate, sicut actu essendi; sed per formam vel essentiam, aliquid est, non illo proprie, sed quasi per illud quod est principium ipsius esse. Res ergo est solo esse, sicut actu essendi; sed res est sua forma, sicut illo quod dat esse.

Similiter, nulla est contradictio, quoad aliquid, de ly quod est. Cum enim dicit quod suppositum est ipsum quod est, loquitur de illo quod proprissime est ; quo modo, essentia, differens a supposito et non subsistens, non potest dici esse; et ideo, primo Sententiarum, quoad hoc proprie locutus est. Sed eum alibi dicit quod essentia est illud quod est, non loquitur ita proprie, si substantiam dicat essentiam rei. Et causa est, quia ipsum quod est, proprie sumptum, dicit illud quod sic est quod est, quod nullo modo est quo aliud est; est enim ultimatum in tali ordine actuum et actuabilium, incipiendo ab actibus. Nam, quod est, sic est actuatum quod non actuat. Taliler autem accipiendo quod est, constat quod solum suppositum, quod non est in alio, dicitur ipsum quod est; et non essentia. Nam essentia est forma suppositi ; et ideo non est ultimum quod est. Sed se habet ut quod, respectu formae partis et respectu actus essendi. Sed ulte rius se habet ut quo respectu suppositi. Non ergo dicitur ita proprie quod est, sicut suppositum; nec ita proprie quo est, sicut actus essendi. De hoc dicitur tertia parte, q. 17, art. 2. Tertia conclusio est quod esse exsistentia; uoii se habet omnino similiter ad substantiam vel essentiam creaturae sicut accidens ad subiectum, accipiendo accidens proprie pro quidditate accidentali reposita in aliquo novem generum accidentis. Probatur conclusio per dicta sancti Thoinae, de Potentia Dei, q. 5, art. 4, ad 3 ; quod argumentum fuerat tale : " Nihil quod est per accidens est infinitum ; sed esse cujuslibet creatura: est per accidens, ut Avicenna dicit; unde, et Hilarius, in lih. de Trinitate (7, n. 2), Deum a creatura distinguens, dicit : Esse non est accidens Deo; ergo nulla creatura in infinitum durabit. " Ecce argumentum. Et respondet : a Dicendum quod esse non dicitur accidens, quasi sit in genere accidentis, loquendo de esse substantiae; est enim actus essentiae; sed per quamdam similitudinem, quia non est pare essentiae, sicut nec accidens. Si tamen esset in genere accidentis, nihil protolleret quin in infinitum duraret. Per se enim accidentia, ex necessitate suis substantiis insunt; unde, et nihil prohibet ea in perpetuum esse. Sed accidentia quae per accidens insunt, nullo modo in perpetuum durant, secundum naturam. Hujusmodi autem esse non potest ipsum esse substantiale, cum sit actus essentiae. "

Haec ille. Idem ponit, 1. Sentent., dist. 8, in expositione litterae, ubi sic arguit contra illud Hilarii: Esse non est accidetis Deo. Contra dicit sanctus Thomas : " Videtur quod nec alicui creaturae, cum nihil sit essentialius rei quam suum esse. " Et tunc respondet : i Dicendum, inquit, qtiod accidens dicitur illud inloti non est de intellectu alicujus;sicut rationale dicitur animali (a) accidere. Et ita cuilibet quidditati creata? (G) accidit esse; quia non est de intellectu ipsius quidditatis; potest enim intelligi humanitas, et tamen dubitari utrum homo habeat esse. "

Haec ille. Idem ponit, secundo Quolibelo, q. 2, art. i. De hoc sanctus Thomas, super 4. Metaphysicae (lect. 2), sic scribit : t Esse rei, quamvis sit aliud ab ejus essentia, non tamen est intelligendum quod sit aliquid superadditum ad modum accidentis, sed quasi constituitur per principia (y) essentiae; et ideo, hoc nomen, ens, quod imponitur ab ipso esse, significat idem cum ipso nomine quod imponitur ab (a) animali.

alicui IV I.1BIU I. SKN TENTIAIiUM essentia.

In hoc autem Avicenna aliter sensit. Dicit enim quod minui et ens non significant substantiam rei, sed significant aliquid additum. Et de ente quidem hoc dicebat, quia in qualibet re, quas lialiet esse ab aliquo alio, aliud est esse, et aliud est res ipsa et substantia seu essentia ejus. Hoc autem nomen, ens, significat ipsum esse. Significat igitur, ut videtur, aliquid additum essentiae.

Sed in hoc non recte dixit. "

Htec ille. Quarta conclusio est quod esse creatura;, quo formaliter est actu, non est Deus, nec est proprie ereatura, nec est proprie ens vel quod est. Probatur conclusio. Quod enim Deus non sit esse creatura?, quo formaliter est, probat multipliciter sanctus Thomas, 1. Contra Gentiles, cap. 20; et 1. Senteni., dist. 8, q. 1, art. 2; et 1 p., q. 3, art. 8. Et motiva ejus sunt multa. Praesertim, quia nullius creaturas esse luit ab aeterno. Tum etiam quia Deus non unitur rebus; nihil autem est vicinius rebus quam suum esse. Tum quia esse rei finitur secundum capacitatem recipientis; Deus autem est infinitus. Secunda pars conclusionis, scilicet quod esse non sit proprie creatura, probatur. Nam, sicut dicit sanctus Thomas, 1 p., q. 45, art. 4 : " Creari est fieri. Fieri autem ordinatur ad esse rei. Unde, illis proprie convenit fieri, et creari, quibus convenit esse. Quod quidem proprie convenit subsistentibus; sive sint simplicia, sicut substantia; separatae; sive sint composita, sicut sunt substantias materiales. Illi enim (a) proprie convenit esse, quod habet esse; et hoc est subsistens in suo esse. Formas autem, et accidentia, et hujusmodi, non dicuntur entia (6), quasi ipsa sint, sed quia eis est aliquid; sicut albedo, ea ratione dicitur ens, quia ea subjectum est album. Unde, secundum Philosophum (7. Metaphysica, t. c. 2), accidens magis proprie dicitur entis quam ens. Sicut igitur accidentia, et Cernite, et hujusmodi, quas non subsistunt, magis sunt coexsistentia (t) quam entia, ita debent diri magis concreata (3) quam creata. Proprie vero creata, sunt subsistentia. "

Haec ille.

Ex quo patet quod, cum, secundum eum, esse, quo creatura formaliter est, non subsistat, quod ipsum non creatur proprie, sed concreatur. Et consequenter, non est proprie creatura; sed concreatum quid. Item, ibidem, in solutione ad primum, sic ait : " Cum dicitur prima reruni creatarum est esse, ly esse non importat (e) subjectum creationis, vel subjectum creatum; sed importat propriam rationem (y) coexistentia.

coexistentes Fr. objecti creationis. Nam, ex eo dicitur aliquid creatum quod est ens; non autem ex eo quod est hoc ens, cum creatio sit emanatio totius esse ab ente universali. Et est similis modus loquendi ac si diceretur quod primuni visibile est color, quamvis illud quod proprie videtur sit coloratum. "

Haec ille.

Ex quo patet quod secundum eum, esse non proprie (licitur ens, sed dicitur quo aliquid est; nec proprie dicitur res creata, sed concreata, vel ratio creationis. Ex quo patet tota conclusio. Eamdem probationem ponit 2. Sentcnt., dist. 1, q. 1, art. 4. Item, 1 p., q. 90, art. 2, ostendit quod sola subsistentia proprie sunt et proprie fiunt. Quinta conclusio est quod aliquod esse est ipsa essentia creaturae, aliquod vero esse est actualitas ejus, et aliquod esse non est hoc nec illud. Ista conclusio probatur ex dictis sancti Thomae, 1. Sentent., dist. 33, q. 1, art. 1, ad l , ubi ponit sequentia verba : " Sciendum, inquit, quod esse dicitur tripliciter. Uno modo dicitur esse, ipsa quidditas vel natura rei; secundum quod dicitur quod diffinitio est oratio significans quid est esse rei; diffinitio autem significat quidditatem rei. Alio modo dicitur esse, ipse actus essentias; sicut vivere, quod est esse viventibus, est animae actus; non quidem actus secundus, qui est operatio, sed actus primus. Tertio modo dicitur esse, quod significat veritatem compositionis in propositionibus; secundum quod, est dicitur copula ; et secundum hoc est in intellectu componente et"dividente, quantum ad sui complementum, sed fundatur in esse rei, quod est actus essentiae. "

Haec ille. Eamdem ponit distinctionem, 3. Sentent., dist. G, q. 2, ari. 2. Primum enim et tertium membrum ponit in corpore articuli; sed secundum membrum distinctionis ponit in responsione ad quartum argumentum. Ex qua distinctione patet conclusio pro qualibet sui parte. Prima quidem, ex prima parte distinctionis; secunda, ex secunda; tertia vero, ex tertia. Eamdem distinctionem ponit in multis aliis locis, praesertim quoad secundum et lertium membrum ; utpote, 3 p., q. 17, art. 2; et Quolibeto, 9, q. 2, art. 2, ubi sic dicit : " Esse dicitur dupliciter, ut patet per Philosophum, 5. Metaphysicae (t. c. 7); et in quadam glossa Origenis super principium Joannis. Uno modo, secundum quod est copula verbalis, significans compositionem cujuslibet enuntiationis quam anima format; unde hoc esse non est aliquid in rerum natura, sed tantum in actu animas componentis et dividentis; et sic esse attribuimus omni ei de quo propositio formari potest, sive sit ens, sive privatio; dicimus enim caecitatem esse. Aliud dicitur esse, actus entis in quantum est ens, id est quo denominatur aliquid ens actu in rerum natura ; et sic esse non attribuitur nisi rebus ipsis, quae in decem genera dividuntur. "

Haec sanctus Thomas.

Tale autem esse, secundo modo dictum, ut ponit aegidius, primo Quolibeto, q. 7, nihil aliud est quam quasdam actualitas impressa omnibus entibus a primo ente. Nulla enim essentia creaturae est tantae actualitatis, quod possit actu exsistere, nisi ei imprimatur actualitas quaedam a primo ente; et illa actualitas impressa vocatur esse. Sicut ergo res corporales, aliae a quantitate, non sunt actu de se extensae, sed sunt in potentia ut extendantur per quantitatem; sic omnes aliae naturae a primo ente de se non exsistunt actu, sed sunt in potentia ad esse.

Haec aegidius.

Cui concordat sanctus Thomas, 1 p., q. 3, art. 4, dicens quod " esse est actualitas omnis formae vel naturae; non enim bonitas vel humanitas significatur in actu, nisi prout significamus eam esse; oportet igitur quod esse comparetur ad essentiam sicut actus ad potentiam ".

Haec sanctus Thomas. Et in hoc primus articulus terminatur.