ARTICULUS 11.

MOVENTUR DUBIA A. - OBIECTIONES S 1.

Contra primam conclusionem Argumenta Aureoli.

Quantum ad secundum articulum movenda sunt dubia. Siquidem contra primam (a ) conclusionem arguit Aureolus (Prologi q. 3, art. I) probando quod unitas habitus scientifici non sit per modum formae simplicis, nec sit unitas collectionis specierum intelligibilium, qua: duo videtur ponere conclusio prima. Primum autem istorum probat triplici latione.

Primo arguit sic. Habens habitum, si non luerit impeditus, potest operari per illum ei elicere actum. Sed primum habens gradum scientia; vel babitus respectu primae conclusionis, non potest exire in actum cognitionis respectu centesima:, quamvis possit respectu priiiiae. Igitur habens habitum respectu primae conclusionis, non habet totum habitum per essentiam omnium conclusionum ; et per consequens alia et alia realitas respicit aliam et aliam conclusionem in habitu scientifico, ut videtur.

Secundo sic. Illi habitus qui habent distinctas generationes, et distinctas corruptiones, et distinctas intentiones et remissiones, sunt realiter et essentialiter distincti, non solum sicut gradus ejusdem essentia:. Hoc patet. Quoniam si essent sicut gradus ejusdem habitus, baberent eamdem intensionem et idem augmentum. Sed babilus decem conclusionum potest seorsum generari et intendi absque hoc quod generetur vel intendatur babilus respectu centesima:; meditans enim frequenter de conclusionibus primis geometria:, non est dubium quod intendit continue habitum respectu illarum ; nec tamen conclusiones quindecim novit. Ergo habitus quantumcumque intensus illarum conclusionum et istarum non est unus et idem.

Tertio sic. Impossibile est babilus oppositos stare simul. Sed ignorantia conclusionis centesima,

ignorantia dico, qua creditur ejus oppositum esse verum, non ignorantia negationis, quae est nescienti) primam. - Om. Pr. tia simplex,

illa, inquam, ignorantia est habitus corruptivus contrarius habitui scientifico ejusdem conclusionis. Igitur ista ignorantia et ista scientia impossibile est quod stent simul. Certum est autem quod ista ignorantia potest stare cum habitu scientifico decem primarum conclusionum; possibile est enim aliquem recte sentire de conclusionibus decem alicujus scientiae, et errare circa centesimam. Ergo habitus decimae et centesimae non sunt idem realiter. Confirmatur. Quoniam formae contrarios sunt incompossibiles in eodem propter taleni repugnantiam et oppositionem ; et idcirco tota essentia habitus scientifici omnium conclusionum errori, et ignorantiae omnium repugnaret, si quaelihet esset una res indivisibilis ei simplex. Et sic probatum est primum, scilicet quod babitus scientificus non sit una simplex qualitas. Secundum probat sic. Primo. Quia babilus scientificus generatur ex actu intellectus discursivo, cum acquiratur per demonstrationem. Illud ergo quod relinquitur ex actu, aut est purus ordo impressus rebus, aut sunt ipsae species intelligibiles, aut aliquid absolutum factum circa eas. Non autem potest poni quod per istum actum ordo ipsis speciebus imprimatur immediate, ne relatio sit primus terminus productionis, contra Philosophum 5. Physicorum (t. c. 10). Nec potest dici quod ipsae species imprimantur : quia jam ante erant. Nec potest dici quod aliquid absolutum fiat circa eas quod sit causa fundandi istum ordinem, cum in intellectu non ponatur aliquid nisi babilus et actus et species. Igitur impossibile est poni quod ordo specierum sit essentialiter scientia.

Secundo. Habitus scientiae est aliquid absolutum in genere quali latis, licet relationem ad actum includat et ad objectum. Sed ordo specierum non est absolutum in genere , nec refertur ad actum vel objectum; sed est relatio unius speciei ad aliam. Ergo ordo specierum non erit habitus scientificus.

Terlio sic. Scientia est babilus conclusionis, non autem principiorum aut praemissarum, ut palet secundo Posteriorum (t. c. 27, lect. 20). Sed ordo specierum non solum respicit conclusionem, sed totam etiam demonstrationem, cum sit ordo majoris extremitatis ad inedium ei medii ad minorem, et per consequens totius discursus. Ergo non erit habitus scientificus.

Quarto. Ordo cum sit relatio non potest esse principium actus intellectus aut alicujus operationis. Sed scientia est actus primus et principium actus secundi, qui est intelligere conclusionem. Ergo non potest esse ordo specierum.

Quinto. Si est ordo specierum, aut est ordo situalis, et hoc non potest esse, quia species non sunt situato: in intellectu, nec habent hic aut ibi, nec, prius aut posterius in situ; aut erit ordo causalis, quod una species ex alia causetur; et hoc esse non potest, quia species sunt in intellectu, antequam habitus scientificus generetur, et iterum species eau- QU.ESTI santur in intellectu a phantasmate et intellectu agente; aut ordo formalis, quasi una sit apta prius informare intellectum quam alia; nec hoc esse potest, quia tunc statim dum imprimuntur in intellectu, debet esse iste ordo, et tamen non statim habetur habitus scientificus; aut ordo usualis, ut scilicet intellectus sit inclinatus vel determinatus ad utendum quodam ordine specie majoris extremitatis, deinde medii, deinde minoris, deinde inhaerentiae majoris ad minorem; talis quippe determinatio intellectus si ponatur ad istum ordinem non erit ex ipsis speciebus, sed ex aliquo determinativo facto ab intellectu, quo inclinetur ad illum ordinem utendi speciebus. Igitur habitus scientificus non est ordo.

Haec ille. 5j 2.

Contra secundam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra secundam conclusionem arguit in hoc quod ibi ponitur habitus scientificus propter secundum medium demonstrationum diversificari. Et primo sic. (Pr. q.3,art.3). Demonstratio quia et propter quid non procedunt per medium uniforme, ut patet primo Posteriorum (t. c. 30). Sed conclusio nota per demonstrationem quia et propter quid potest ad eumdem habitum scientificum pertinere; astrologus enim scit quod eclypsis lunae erit, et propter quid erit, scilicet propter interpositionem terrae inter Solem et Lunam. Ergo habitus poterit esse unus, licet media diversificentur. Neque valet si dicatur quod scientia quia et propter quid sunt diversae scientiae, secundum Philosophum primo Posteriorum. Hoc nempe verum est quod sunt diversae notitiae partiales; sed quin possint esse partes unius scientifici habitus, non est verum. Seeundo. Quia physicus demonstrat per omnes causas, ut patet secundo Physicorum (t. c. 70). Sed demonstrationes per quatuor causas sumunt media alterius rationis, cum causac sint alterius rationis.; primo enim Posteriorum (t. c. 39) ponuntur quatuor modi demonstrandi, secundum qualuor genera causarum. Ergo identitas habitus potest stare eum diversitate mediorum. Confirmatur. Quia Philosophus, terlio Metaphysicis (t. c. 3), quaerit quaestionem, ali omnia genera causarum pertineant ad eamdem scientiam, et dicit quod sic; ubi dicit Commentator quod hoc non invenitur (a) nisi in scientia naturali tantum, quod aliqua scilicet demonstret per omnes causas. 13.

Contra tentiam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra tertiam conclusionem arguit primo sic. Si unitas rationis objecti sufficit ad causandum unitatem in habitu, aut hoc est unitas speeifiea, aut generis subalterni, aut generalissimi, aut ipsius entis. Sed illa unitas formalis rationis quae facit habitum unum non est unitas speeifiea, quoniam tunc tot essent scientia; quot sunt species specialissimae. Nec generis subalterni, quoniam pari modo tot erunt scientiae quot genera subalterna. Nec generalissimi, quoniam tunc tantum essent decem, juxta numerum decem praedicamentorum. Nec ipsius entis, quia tunc esset tantum una scientia, maxime (tu) si ens sit unius rationis. Ergo patet quod objectum, ex hoc quod est unius rationis formalis, non tribuit habitui specificam unitatem. Secundo sic. Habitus fertur ad objectum sicut et potentia. Sed duae potentiae habent ferri super idem objectum et sub eadem ratione, ut sensus communis et visus super colorem, et intellectus et voluntas super rationem boni. Ergo duo habitus habent ferri super idem objectum et sub eadem ratione. Tertio sic. Opinio et scientia sunt habitus diversi. Sed isti possunt esse de eodem objecto et sub eadem ratione. Igitur idem quod prius. S 4.

Contra quartam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra quartam conclusionem arguit primo sic. (Pr. q. 3, art. 3). Eodem modo se habet divina illustratio et revelatio ad revelata et cognita per revelationem, sicut se habet intellectus agentis illuminatio et illustratio ad ea quae cognoscuntur per ejus illustrationem. Sed cognita per illustrationem intellectus agentis pertinent ad diversas scientias physicas et humanitus inventas, quantumcumque non cognoscantur nisi ut cognita ex intellectus illuminatione. Ergo et ea quae per divinam revelationem cognita sunt, ad diversas scientias pertinere possunt, quamvis non cognoscantur nisi quatenus revelata. Secundo. Tu dicis quod objecta materialia non distinguunt habitus, dum tamen sit eadem ratio formalis; dicis etiam quod omnia considerata in Theologia considerantur in quantum revelabilia, idcirco Theologia est una. Ex quo apparet quod esse revela-bile est formalis ratio objectiva in subjecto Theologiae. Sed istud stare non potest secundum dicta tua. Unius enim scientiae est unum formale objectum, et sub una ratione formali. Sed, secundum te, Deus, sub ratione deitatis, est subjectum Theologiae. Ratio autem deitatis et ratio revelabilis non sunt eaedem, cum revelabile sit relatio, divinitas autem absolutum. Ergo impossibile est quod ratio revelabilis sit formalis ratio objectiva in Theologia; cujus tamen oppositum tu ponis. Unde non apparet quin ista duo repugnent , scilicet quod Deus sit subjectum Theologiae in quantum Deus, et quod esse revelabile sit formalis ratio objectiva. Igitur non est una Theologia, quae TEItTlA omnia consideret in quantum sunt divinitus revelabilia. Terlio. Possibile est aliquem scire geometricalia et physica et moralia, in quantum divinitus revelata; ut si cui Deus infunderet istas scientias, sicut forsitan fecit Salomoni. Sed talis haberet plures scientias et plures habitus, non obstante quod omnia cognosceret quatenus revelata divinitus. Ergo pari ratione in Theologia plures habitus esse possunt, non obstante ratione tua. Quarto. Deus in revelatione theologica se habet in ratione praecipui Doctoris. Sed sub eodem doctore potest homo plures scientias accipere et plures habitus, non obstante quod semper maneat doctor idem. Ergo Theologia poterit esse plures habitus, esto quod omnia consideret et ut divinitus revelata.

Haec ille. B. - SOLUTIONES S( 1.

AD ARGUMENTA CONTRA PRIMAM CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra primam conclusionem , et pro tribus argumentis primo loco factis, dico quod concludunt habitum non esse simplicem qualitatem, sumendo habitum pro collectione specierum intelligibilium ordinatarum ad considerandum. Non enim est possibile quod aliquis sit nunc potens ad considerandum aliquam conclusionem, et non prius, nisi noviter fuerit factus in actu primo per speciem novam intelligibilem a phantasmatibus abstractam, vel adveniat ei nova illustratio luminis alicujus. Oportet ideo quod habeat plures species quam prius; et consequenter quod habitus scientia? crescat, si habitus scientia; illo modo sumatur. Si autem habitus scientiae sumatur pro habilitate, vel potius pro qualitate habilitante ad considerandum per illas species; tunc dico quod erit idem habitus in principio et in fine secundum essentiam, quamvis ille babilus, advenientibus novis speciebus vel demonstrationibus conclusionum, extendat se ad plura quam prius. Ideo isto modo sumendo habitum, argumenta non concludunt. Dico ergoad jjrimtMnquod non oportet quod habens habitum imperfectum, et qui actu non se extendit ad omnia ad quae potest se extendere, possit considerare per illum habilum omnes conclusiones ad quas ille habitus se extendere potest; sed solum illas ad quas (lictus habitus actualiter se extendit. Quod si quaeratur (piando fit talis extensio noviter ad conclusiones ad (pias prius non se extendebat; dico quod ille habitus est dispositio potentiae ad considerandum illinc per species intelligibiles primam conclusionem, ila quod intellectus per eum est in potentia proxima respectu considerationis primie conclusionis. Et quia in consideratione priniae conclusionis, inchoata est consideratio secunda?., ideo per illum habitum est in potentia remota ad considerandum de secunda ; et similiter consideratio tertiae est inchoata in consideratione secunda?.; et sic de sequentibus. De tali autem potentia remota, intellectus reducitur ad actum per actum demonstrationis, ita quod babitus qui sufficienter ponebat intellectum in actu primo vel potentia proxima respectu primae conclusionis, nunc idem facit respectu secundae; et sic intelligo illam extensionem. Ad secundum dico quod est fallacia figurae dictionis, mutando quid in aliud aliquid. Nam in majori loquitur de habitu absolute sumpto, et in minori subsumit de habitu relato ad talem conclusionem vel talem. Dico enim quod idem habitus est per essentiam respectu omnium conclusionum unius scientia?.; sed ille habitus quandoque inclinat et disponit intellectum ad considerandum de una conclusione, et non de alia, et quandoque vehementius respectu unius quam respectu alterius, nisi in potentia ; quod contingit ideo quia elicit actum respectu unius, et non alterius, vel non ita saepe. Ad lertium dico quod habitus oppositos impossibile est esse simul in eadem potentia intellectiva secundum actum completum, sed habitus oppositos, (piorum unus est in potentia et alius in actu, non est impossibile simul esse in eadem potentia intellectiva. Sic autem est in proposito. Dico enim quod habitus, qui solum actu se extendit ad decem primas conclusiones geometriae, non est habitus in actu respectu conclusionis centesimae, sed in potentia; et ideo nihil prohibet istum habitum et illam ignorantiam eidem simul inexistere. A d confirmationem dico sim ii iter quod 1 icet contrarietas consurgat ex forrnae essentia, tamen inconipos-sibilitas coexistendi comitatur formas secundum actum, et non secundum polentiam. Illud autem quod dictum est de extensione habitus, scilicet quomodo habens babitum respectu conclusionis centesimos non potest exire semper in actum, nisi per demonstrationem aliquam habens habilum de imperfecto ad perfectum deducatur, simile est illi quod ponit sanctus Doctor in alio proposito, scilicet quod habitus primorum principiorum, tam in speculativis quam in practicis, sunt in nobis a natura, et tamen nullus potest exire per eos in actum considerandi nisi proponantur termini eorum. Unde sanctus Doctor prima secunda?, q. 51, ari. 1 : " Sunt, inquit, in hominibus aliqui habitus naturales, tamquam partini a natura existentes, et partini ab exteriori principio. In apprehensivis enim potentiis potest esse habitus naturalis secundum inchoationem, et secundum naturam speciei, et secundum naturam individui. Secundum naturam quidem speciei, ex parte ipsius anione; sicut intellectus principiorum dicitur esse habitus naturalis; ex ipsa enim natura animae intellectualis convenit homini quod stalim, cognito quid est totum et quid est pare, cognoscat quod omne totum est QUAESTIO TERTIA majus sua parte, et simile est in caeteris. Sed quid est totum et quid pars cognoscere non potest nisi per species intelligibiles a phantasmatibus aece ptas. Et propter hoc Philosophus in secundo Posteriorum (t. c. ult.) ostendit quod cognitio principiorum provenit ex sensu. "

Haic ille. Ex quibus patet quod non semper oportet quod habens habilum respectu alicujus speculabilis, possit exire in actum speculandi per habitum, nisi perfecte habeat habitum respectu illius, et non solum secundum inchoationem. Sic autem habet habitum respectu conclusionis centesimae, qui solum audivit demonstrationem respectu primarum decem. Sed contra istas responsiones argui potest ex dictis Gregorii de Arimino (Pr. q. 3, art. 1). Sit, inquit, A habitus geometrias in Socrate perfecte sciente omnes conclusiones geometriae, quarum scientia est inventa; et sit B habitus geometria? existens in Platone qui solum scit primam propositionem geometriae. Tunc, secundum te, A et B sunt habitus ejusdem rationis. Nam cum Socrates scivit primo primam conclusionem geometrias, quam etiam Plato scit, A fuit ejusdem rationis cum B, ut clarum est. Sed nunc A nihil alterius rationis omnino includit essentialiter quam tunc, secundum opinionem tuam. Igitur et nunc est rationis ejusdem. Tunc arguo sic. Cuilibet actui in quem per se potest A, omnis forma ejusdem rationis potest in similem secundum speciem. Sed in actum sciendi vel demonstrandi centesimam conclusionem geometrias per se potest A. Igitur et quaelibet forma ejusdem rationis potest in similem secundum speciem. Sed B est ejusdem rationis cum A. Igitur etc. Major patet inductive; nec habet instantiam in aliquo. Et sic sequitur quod quicumque sciret unam conclusionem geometriae, sciret omnes. Consequens est falsum et contra experientiam. Diceretur forte, inquit, quod major est vera de formis ejusdem rationis aeque perfectis tantum; in proposito autem non sunt formae aeque perfectae. Secundo diceretur quod major tunc solum est vera, quando nihil est in una, cui consimile non sit in alia; nunc autem aliqui respectus sunt in A quorum similes non sunt in B; videlicet respectus ad alias conclusiones prater primam. Sed prima responsio non valet, quia propositio illa non est solum vera de formis aeque perfectis; sed etiam de perfectioribus et imperfectioribus habet veritatem ; unde si calor summus potest calefacere et desiccare et rarefacere passiim sufficienter dispositum sibi proportionatum, omnia potest calor minimus in paswi sibi proportionato, licet non possit in aeque perfectas et intensas actiones. Nunc autem intellectus proportionatum passum est, et respectu cujuslibet sui habitus. Igitur etc. Confirmatur per Commentatorem primo Cauli comment. 10, dicentis : a Natura partis corporis similium partium est eadem cum natura tulius diffinitione, et cum sit eadem diffinitione, eadem est forma, et cum eadem est forma, eadem est actio proveniens ab illa forma. Si ergo actiones provenientes a gravi et levi, sunt isti duo motus, necesse est ut proveniant a parte sicut a toto. "

Haec Comment.

Similiter arguitur in proposito.

Item tertio Coeli comment. 72, dicit: a Regula est quod a causis quarum natura est eadem, et non differunt nisi secundum magis et minus, non sequitur nisi una natura, diversa secundum magis et minus. Si ergo anguli acuti calefaciant multum, ergo anguli acuminis minoris calefacient minus. Sequitur ergo ex hoc ut omnia elementa sint calefactiva, sed differunt secundum magis et minus. Causae enim diverse in quantitate habent diversa causata in quantitate, et utrumque est ejusdem speciei. "

Haec Commentator.

Ex quibus evidenter apparet quod in quamcumque operationem potest aliqua forma in similem secundum speciem, et si non in aeque perfectam ; potest quaelibet minor ejusdem rationis. Immo dicit quod haec est regula, et maxima quaedam, et non est dubium ; quod patet inductive. Ergo patet quod si ab A provenit actus sciendi conclusionem centesimam, etiam ab ipso B provenit actus sciendi eamdem. Secundo contra eamdem responsionem arguit sic. Habitus geometrias potest intendi per actus circa eamdem conclusionem, et per actus circa diversas conclusiones, secundum te. Tunc quaeritur, aut, cum habitus augetur per actus diversarum rationum, acquirit ipse aliquod absolutum, seu aliquam entitatem absolutam aliam secundum speciem quam quando intenditur per similes actus, aut non. Si sic, ergo habitus perfectus potens in actus circa alias conclusiones includit aliqua plura alterius rationis; et per consequens non est una forma simplex, una numero secundum essentiam : ex pluribus enim formis diversarum rationum non resultat una forma numero essentialiter. Si vero nihil aliud acquirit, etiam ponatur quod habitus remissus unius conclusionis intendatur praecise per actus circa eamdem conclusionem elicitos. Aut ergo postquam erit intensus inclinabit ad actum alterius conclusionis ad quam prius non inclinabat, et tunc sequitur quod quis eliciendo actus tantum circa eamdem conclusionem determinatam acquirit scientiam de aliis, et qui de aliqua conclusione numquam consideravit, prompte et faciliter exibit in actum scientia; circa illam ; quod experientia omnino negat. Aut habitus taliter intensus non inclinabit ad actum alterius conclusionis quam prius; et tunc sequitur quod nec etiam intensus per actus circa alias conclusiones, ex quo nihil fit circa habitum perdissimiles actus, quod non fiat persimiles. Patet etiam in exemplo : nam si calor genitus ab igne in aliquam actionem non potest, etiam aeque intensus a sole in illam non poterit : formae enim , ad hoc ut sit principium alicujus operationis, accidit a quo sit genita vel augmentata, dummodo idem PROLOGI SE fiat circa ipsam per quodlibet illorum a quibus dicitur gigni vel augeri. Secunda responsio eliam non valet.

Primo quia si foriiiae absoluta) sunt ejusdem rationis, propter nullum respectum convenientem uni et non alteri erit una illarum principium alterius operationis secundum speciem quam sit alia, loquendo de operatione per se sibi convenienti. Sermo enim dicens quod propter alium et alium respectum proveniat a forma alia et alia operatio secundum speciem, est sermo extra normam ; ut dicit Philosophus primo Coeli, ubi dicit Commentator continent. 81 : " Iste sermo est extra normam , quia diversitas motuum corporum non est nisi propter diversitatem formarum substantialium, et non propter diversitatem in relatione, aut quantitate, aut alio praedicamento."

Secundo : quia non videtur possibile quod habitus, prius ad aliquam conclusionem nullum habens respectum, nullo novo habitu vel gradu habitus acquisito, habeat postea respectum ad illum.

Dices, inquit, quod iste habitus acquirit novum respectum ad aliam conclusionem, propter actum noviter elicitum circa illam; quia notitia sequentis conclusionis dependet a notitia prioris, cujus est habitus ille. Contra : nam multae sunt conclusiones in una scientia, quae nullam habent mutuo dependentiam, nec una per aliam scitur, sicut patet de prima et quarta primi Euclidis, et ita est de multis in aliis scientiis. Ergo per actum elicitum circa unam earum , nullus acquiritur respectus in habitu alterius, plus quam in habitu conclusionis alterius scientia;, ut Physicae vel Medicinae.

Item, secundum hanc viam, idem erit habitus numero, subalternans et subalternatus, in quibus est subalternatio per sumptionem principiorum ; quoniam notitia conclusionis habitus subalternat dependet a notitia conclusionis subalternantis tamquam a notitia principii. Sed hoc tu non concederes. Igitur.

Item, ex quo per talem novum actum nihil absolutum causatur circa habitum, sequitur quod ideo praecise habet nunc respectum novum ad talem conclusionem, quia actus fuit elicitus circa illam. Igitur, cum non sit naturaliter possibile unquam postea illum actum non fuisse, eo quod transivit in praeteritum, sequitur quod impossibile semper postea erit illum habitum non habere respectum ad illam conclusionem, aut non esse habitum illius conclusionis, dum erit. Ex quo ulterius sequitur quod impossibile erit habentem illum habitum perdere scientiam illius conclusionis, nisi etiam perdat scientiam omnium conclusionum illius scientiae; oportebit enim perdere absolutam essentiam illius habitus, alioquin remanerent omnes respectus acquisiti propter praecedentes actus, et per consequens, habitus cujuslibet conclusionis.

Item aut iste respectus est aliqua alia entitas ab essentia prioris habitus, aut non. Si non, habitus ille non erit, propter ipsum, per se principium alterius operationis secundum speciem quam prius. Si sit alia entitas nova, illa polius erit principium similis actus ei qui fuit elicitus circa conclusionem illam aliam, et propter quam hic respectus dicitur acquisitus, ac per hoc magis dicendus est habitus illius conclusionis, quam habitus ille prior; ex quo consequenter habetur quod illarum duarum conclusionum non est unus habitus numero, immo nec specie. Et similiter potest argui de respectibus circa alias conclusiones acquisitas. Ad haec dicitur quod utraque responsio quoad aliquid est bona. Prima quidem tenenda est simpliciter. Secunda similiter teneri potest, quoad hoc quod, sub tali vel tali habitudine, potest in aliquem actum, in quem non posset sine illo; non sic quod relatio sit ratio agendi, sed modus agentis ad agendum necessario requisitus, sicut propinquitas requiritur ad hoc quod ignis agat in passum. Tunc ad primum contra primam responsionem dicitur quod exemplum de calore non valet, quia calefacere, desiccare, rarefacere sunt tales operationes quod duae ultimae sequuntur ad primam ; et ideo quidquid potest in primam, potest in tertiam. Sed alia datur instantia : calor enim viri et foeminae sunt ejusdem rationis, et similiter animae illorum, et omnes qualitates illorum ; non tamen calor mulieris potest in omnem effectum, in quem potest calor viri, nec e contra : nam qualitates viri non possunt generare lac, sicut qualitates mulieris; nec qualitates mulieris formare fetum, sicut qualitates viri. Ad dicta Commentatoris dicitur quod magis et minus in formis, similiter perfectum et imperfectum, possunt dupliciter attendi. Primo modo quod forma recipiat magis vel minus propter majorem vel minorem participationem formae in subjecto; et sic dicta Commentatoris habent veritatem. Alio modo propter ordinem vel extensionem ad plura vel pauciora objecta formae extrinseca ; et isto modo dicitur quod non oportet formam imperfectam posse in quamcumque operationem similem secundum speciem, in quam potest forma perfecta quae est ejusdem rationis cum imperfecta. Habitus autem Socratis vel Platonis in dicto casu se habent sicut perfectum et imperfectum. Ad secundum contra eamdem dicitur quod cum habitus scientiae intenditur per actus demonstrandi diversas conclusiones, non plus advenit ei aliquid absolutum quam cum intenditur per actus similes. Et similiter dicitur quod cum habitus intenditur per actus elicitos circa eamdem conclusionem praecise, licet non possit in actum considerandi alias conclusiones, tamen si intenderetur per actus dissimiles, posset in plures conclusiones quam prius; quia licet nihil addatur ei absolutum plus quam prius, tamen aliter reducitur in actum per actus diversarum rationum, quam per (a) frequentationem actuum (a) per. - Om. Pr. QIJAESTI unius rationis circa eamdem conclusionem. Nec exemplum de sole, quidcumque in proposito facit; quia sol et ignis, in casu argumenti, consimiliter reducunt calorem in actum. Ad primum contra secundam responsionem dicitur quod respectus non dat actionem habitui; sed consequitur activitatem habitus diversimode in actum reducti per diversas demonstrat ioiies circa diversas conclusiones. Ad secundum dicitur quod habitus acquirit novum respectum effective per actum demonstrandi alterius rationis a precedentibus; sed formaliter acquirit, ex hoc quod actuatur plus quam prius.

Objectiones autem factae contra hoc non valent; nam omnes conclusiones unius scientiae sic se habent quod una dependet ab alia, vel ambae ab eodem, et utroque modo procedentes, ad melius cognoscendum primam.

Quod additur de subalternatione non valet, quia non ideo dicimus unicum habitum primae conclusionis et secundae, quia notitia secundae dependet a prima; sed oportet addere quod prima conclusio est ratio cognoscendi secundani, vel idem principium ambas, ita quod in tali ordine evidentia posterioris causatur ex evidentia prioris. Non sic in subalternatione, ubi secundum cognoscitur sine evidentia primi, sciliciter scientae subalternantis. Secundum enim quod dicit sanctus Thomas prima secundae, q. 8, art. 3, principium potest dupliciter cognosci : uno modo ut ipsum principium cognoscitur in se, et secundum se; alio modo, ut videtur in conclusionibus. Ita quod mens ejus est quod (at) eodem actu cognoscitur principium et conclusio, licet principium secundum se posset intelligi non intellecta conclusione, et similiter conclusio posset seorsum sine principio intelligi, non tamen ut conclusio; et sicut dico de actu, ita conformiter dicendum est de habitu. Dico ergo quod in eadem scientia, eodem habitu cognoscitur conclusio prima, et conclusio secunda ut sequens ex prima; sed in subalternatione est alius habitus hujus et hujus, quia nec primum cognoscitur in secundo, nec secundum ut sequens ex primo, sed quodlibet seorsum. Si enim aliter fieret, tunc dicendum esset quod est unus habitus utriusque.

Ad aliud dicitur quod actus demonstrandi, nihil absolutum causat in habitu. Nec tamen sequitur quod actus demonstrandi, transiens in praeteritum, sit fundamentum relationis, sed ipse habitus, qui perfectius est factus in actu quam prius, per dictam demonstrationem. -

Ad ultimum dicitur quod respectus est alia entitas ab habitu ; nec tamen illa relatio est principium actus, sed ipse habitus fundans relationem noviter. Relatio ergo non est ei ratio agendi, sed motius agentis consequens principium activum, scilicet habitum. (a) in - nil. IV. Ad ea qu:e seeundo loco contra eamdem conclusionem inducuntur dicitur. Ad primum quidem, quod habitus, sumendo habitum pro qualitate habilitante, generatur ex actu intellectus possibilis, qui est considerare, vel demonstrare. Sed habitus sumptus pro collectione specierum, causatur ex actu intellectus agentis species intelligibiles in intellectu possibili describente, ut supra dictum fuit. Ad secundum dico quod procedit ex falso intellectu. Non enim intelligit sanctus Thomas quod ordo, qui est relatio, sit habitus scientiae; sed intendit potius quod habitus scientiae est essentialiter ipsa species, licet in obliquo includat relationem ordinis et congruentiae ad considerandum. Ad tertium dicitur quod duo falsa supponit. Primum est quod quoslibet species ordinata? ad considerandum , sint habitus scientificus. Hoc enim non concedimus, sed solum de speciebus ordinalis ad considerandum propositiones per se notas. Secundum falsum est quod ordo inter praemissas vel inter species intelligibiles sit essentialiter habitus. Ad quartum sicut ad secundum. Ad quintum dico quod ille ordo specierum ad convenienter considerandum, qui est de ratione habitus scientifici in obliquo, non in recto, secundum praedicta, nec est ordo situalis, nec ordo causalis, nec formalis, sed usualis, quia intellectus est determinatus ad inchoandum actum intelligendi ab una, et ad determinandum ad aliam, et ad utendum prius upa quam alia, secundum quod piius utitur specie subjecti quam praedicati. Talis autem ordo potest esse (ot) ab intellectu agente, qui ordinate species depingit in intellectu possibili secundum quod convenit considerationi; quandoque autem ab intellectu possibili qui potest illis speciebus uti taliter, vel aliter, vel tali ordine, et seipsum per actuum frequentiam habilitare ad ordinate illis speciebus utendum. Et cum quaeritur quid est illud determinativum factum ab intellectu ; dico quod determinativum formale est illa qualitas quam diximus esse habilum primo. S 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra secundam conclusionem dii itur quod non quaelibet diversitas mediorum demonstrationis diversificat habitum scientia. , sed solum diversitas mediorum, quae requirit diversam rationem cognoscendi secundum genus; sicut differt medium naturale a mathematico et divino : inedia enim demonstrationum Physica; sumuntur ab aliquo quod convenit rei mobili non per accidens, sicut motus vel materia sensili esse.

Olii. Pr. TERTIA PROLOGI SE bilis vel principium motus, ita quod semper in talibus mediis implicatur aliquid pertinens ad motum ; media autem mathematica implicant aliquid conveniens quantitati in quantum hujusmodi; ita quod hujusmodi media cadunt in diversa genera contenta sub scibili in quantum hujusmodi. Et ista solutio satis habetur ex prima et secunda conclusione. Ad secundum et tertium patet per idem. 5 3.

Ad argumenta contra tertiam conclusionem Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra tertiam conclusionem dicitur quod, ad causandum unitatem specificam in habitu scientifico, sufficit quaecumque unitas rationis objecti, in quantum est cognoscibile. Dum enim babitus respicit objectum primo sub aliqua ratione formali, jam habet unitatem specificam. Nec valent consequentiae inde factae, nec sunt ad propositum, sed ex falso intellectu procedunt. Non enim sequitur quod si unitas specifica objecti, in quantum est cognoscibile aut scibile, causat unitatem habitus qui fertur in illud objectum sub tali ratione primo et per se, quod (a) ideo sint tot scientiae, quot species specialissima?; quia non omnis species est species scibilis, id est contenta sub hoc genere " scibile "; sed solum sequitur quod tot sunt vel possunt esse scientiae, quot continet species sub se hoc genus " scibile ", in quas per se dividitur. Unde sanctus Thomas in scripto super Boetium,q. 5, art. 1, movet duo dubia in argumentando; quorum primum est in argumento septimo, et est tale : " Scientiae, inquit, dividuntur sicut et res, ut dicitur tertio de Anima. Sed philosophia est de ente : est enim cognitio entis, ut dicit Dionysius in Epi-tola ad Polycarpum. Cum ergo ens dividatur per potentiam et actum, per unum et multa, per substantiam et accidens, videtur quod per hujusmodi debent partes philosophiae distingui. "

Aliud dubium tangit in octavo argumento : " Multae, inquit, sunt divisiones entium de quibus sunt scientiae, magis essentiales quam divisio per mobile et immobile, abstractum et non abstractum, utpote per corporeum et incorporeum, animatum et inanimatum, et hujusmodi. Ergo divisio partium philosophiae magis debet accipi penes istas quam penes illas. "

Haec sunt dubia. - Ad primum respondet sic : " Dicendum, inquit, quod illoc partes entis exigunt eumdem modum tractandi cum ente communi, quia etiam ipsae non dependent a materia; et ideo scientia de substantiis non distinguitur a scientia de ente in communi. " - Haec ille. - Ad secundum vero respondet quod " illae diversitates rerum, quas objeetio tangit, non sunt differentiae per se earum in quantum sunt scibiles; (a) quod ideo. - et ideo Vv.

et ideo penes eas non distinguuntur scientiae. "

Haec ille.

Ex quibus patet quid sit dicendum ad primum contra tertiam conclusionem. Fallitur enim arguens, non advertens quid est dictu differentia, vel species, vel ratio cognoscibilis in quantum hujusmodi. Ad secundum negatur minor. Licet enim duae potentias attingant idem objectum et eamdem rationem in objecto, numquam tamen duae potentiae referuntur ad idem objectum secundum eamdem rationem objecti ut objectum est, vel cognoscibile ut cognoscibile est, et primo et per se, sive loquamur de ratione objecti, ut est res quaedam, sive de ratione objecti, ut objectum est. Et quidem hoc secundum patet. Quia secundum diversitatem specierum contentarum sub hoc genere " objectum potentiae " diversificantur potentiae : unde color, ut est objectum visus, sub alia specie hujus generis a. objectum potentiae " continetur, et sub alia specie, ut est objectum intellectus, aut voluntatis. Dum enim est objectum visus, correspondet sibi ista ratio objecti, scilicet quod est sensibile per medium extrinsecum diaphanum sine alteratione reali objecti, vel medii, aut organi. Prout autem est objectum intellectus, correspondet sibi ista ratio objecti, scilicet quod est impressivum sui in anima immaterialiter. Secundum autem quod est objectum voluntatis, correspondet sibi ista ratio quod est attractivum animae ad se post sui intellectionem. Et sic patet quod nunquam eadem res objicitur diversis potentiis secundum eamdem rationem objecti, ut objectum est. Similiter nec secundum eamdem rationem objecti, utres est, utpote quod idem sit ratio prima et per se quod utraque potentia referatur ad objectum. Licet enim sensus communis, et visus, et intellectus, et voluntas attingant colorem, ut color est, et non solum subjectum ejus, aut aliquid ei accidentale; tamen color non est prima ratio quod aliquid attingatur a sensu communi, sed potius sensibile. Nec est ratio prima, nec per se, quod aliquid attingatur ab intellectu; sed potius est ratio entis. Nec est ratio prima, nec per se, quod aliquid attingatur a voluntate, sed potius ratio boni. Est tamen ratio prima et per se, quod aliquid attingatur a visu. Et ita est de quibuscumque potentiis distinctis, quod numquam illud quod est ratio prima et per se in objecto unius, est ratio prima et per se in objecto alterius. Si color esset ens, et non esset bonus, tunc posset objici intellectui, et non voluntati; et e contra, si esset bonus, et non esset ens, tunc posset objici voluntati, et non intellectui.

Quod autem ulterius objicit arguens de intellectu et voluntate, non valet, ut docet sanctus Thomas de Veniale, q. 22, art. 40, ad quartum argumentum , quod fuit tale : " Ubicumque invenitur idem objectum re et ratione, est una potentia. Sed voluntatis et intellectus practici, est idem objectum re et ratione ; utriusque enim videtur QUAESTIO QUAUTA objectum esse bonum. Igitur intellectus practicus I non est alia potentia quam voluntas. "

Et respondet sic (in corp. art.): a. Non quaelibet, inquit, objectorum differentia diversitatem potentiarum ostendit, sed differentia objectorum in quantum objecta sunt; non autem aliqua differentia quae est accidentalis objecto in quantum objectum est. " Et post, subdidit : " Divisio potentiarum non attenditur ex objectis secundum rem consideratis, sed secundum rationem objecti, quia ipsae rationes objectorum specifieant ipsas operationes potentiarum ; et ideo ubi est diversa ratio objecti, ibi invenimus diversam potentiam, quamvis sit eadem res quae subest rationi, sicut est de vero et de bono. Et hoc etiam patet in rebus naturalibus, nam aer patitur ab igne in quantum est calidus, secundum quod est in potentia aer calidus; in quantum vero ignis est lucidus, patitur ab eo aer, secundum quod ipse est diaphanus; quamvis idem sit ignis, qui in utramque potentiam agit. " Et finaliter dicit (ad 4 ") quod nihil est objectum intellectus practici, ut bonum, sed ut verum ordinatum ad opus. Unde patet quod licet voluntas amet tam verum quam bonum, et intellectus cognoscat utrumque illorum, scilicet tam bonum quam verum, tamen ratio boni est accidentalis objecto intellectus, et ratio veri vel entis est formalis in eodem. Similiter ratio veri est accidentalis objecto voluntatis, et ratio boni est formalis in eodem. Sic quod, si, per impossibile, aliquid esset bonum, et non verum vel ens, voluntas posset ferri super illud, non autem intellectus; et similiter si aliquid esset ens et non bonum, intellectus posset illud attingere, non autem voluntas. Non ergo habetur, quod intellectus et voluntas, aut aliae duae potentiae, ferantur in idem objectum, primo et per se; hoc est, secundum eamdem rationem adaequatam utrique, quod sonat ly primo, et formalem, quod sonat ly per se. Ad tertium dico similiter quod licet scientia et opinio sint respectu ejusdem conclusionis, non tamen sub eadem ratione formali, loquendo de ratione qua aliquid attingitur. Formale enim in objecto scientia; est medium demonstrationis; formalis autem ratio opinionis (a) est medium probabile, vel forte objectum materiale; licet conclusio scita et opinata sit idem. Et istud planius in sequenti explicabitur quaestione (6). S 4.

Ad argumenta contra quartam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra quartam conclusionem negatur major. Parum enim valet similitudo de lumine intellectus agentis et de lumine divina; revelationis, quia lumen intelli opinionis.

scientias Pr. (S) questione.

conclusione Pr. lectus agentis non est formalis ratio in objecto alicujus scientiae, sicut lumen divinae revelationis est ratio formalis in objecto hujus scientiae; et ideo non oportet, quod cognita in lumine intellectus agentis pertineant ad eumdem habitum, sicut omnia cognita in lumine divinae revelationis pertinent-ad eumdem; aliter enim cognoscitur aliquid in lumine revelationis divinae, et aliter in lumine intellectus agentis, sicut aliter color per lucem, et per oculum, et aliter conclusio per intellectum, et per medium demonstrationis. Ad secundum dico quod non habetur ex dictis sancti Thomae, quod esse revelabile, ex una parte, sit formalis ratio objecti Theologiae, et ex alia, Deus sub ratione deitatis, eodem modo sumendo rationem objecti. Sed arguens in hoc fallitur, non attendens quid sanctus Thomas vocet rationem formalem scientiae alicujus; quod in alia quaestione (i) dicetur. Ad tertium dico quod si quis omnes conclusiones omnium scientiarum cognosceret in quantum divinitus revelabiles, hoc est, quod formalis ratio assentiendi in illis conclusionibus esset lumen divinae revelationis, utique unicum haberet habitum, et non plures. Sic autem est de omnibus conclusionibus Theologice, ut theologicae sunt. Unde sanctus Thomas tertia parte, q. 11, art. 6, ad tertium dicit : " Lumen divinitus infusum est ratio communis intelligendi ea quae divinitus revelantur. " Ad quartum dico quod si discipulo addiscenti a doctore, sola docentis auctoritas esset ratio cognoscendi omnia quae addiscit, utique omnia eodem habitu cognosceret. Sic autem est cum docet revelando. Et ideo Theologia est una scientia. Et in hoc secundus articulus terminetur. Ad argumentum in pede quaestionis factum, dicitur negando minorem. Omnia enim contenta in hac scientia communicant in una ratione formali objecti hujus scientiae, scilicet in lumine divinae revelationis. Item omnia habent attributionem ad rationem subjecti, scilicet Deus, sicut effectus ad causam, et principiata ad principium. Et sic quaestio terminetur.