ARTICULUS I.

QUOMODO ET PENES QUID DISTINGUUNTUR NATIVITAS FILII ET PROCESSIO A. - CONCLUSIONES Quantum ad primum sit Prima conclusio : quod illae processiones, passive suniptae, non distinguuntur se ipsis formaliter. Istam conclusionem probat sic sanctus Doctor, de Potentia Dei, q. 10, art. 2 : " Unumquodque distinguitur ab alio secundum speciem, per illud a quo speciem habet; et secundum numerum, per illud a quo individuatur. Differentia autem inter processiones divinas oportet quod sit non solum sicut ea quae differunt numero tantum, sed sicut ea quae differunt specie, cum una sit generatio, alia vero non. Relinquitur ergo quod processiones divinae distinguantur per illud a quo speciem habent. Nulla autem processio, nec operatio, nec motus habet speciem a se, sed sortitur speciem a termino, vel a principio. Unde nihil est dictu, quod processiones aliquae distinguantur seipsis; sed oportet quod distinguantur penes terminos, vel principia. "

Haec ille. Item, 1. Sentent., dist. 13, q. 1, art. 2, arguit sic pro ista conclusione : " Generatio, inquit, et processio nullam habent oppositionem ad invicem. Omnis autem formalis distinctio est secundum aliquam oppositionem.

Et praeterea, processio et generatio significantur per modum operationum. Hoc autem non convenit, ut per operationes vel motus distinguantur operantia vel operata; sed magis econtrario quia actiones differunt specie secundum formas agentium, ut calefacere et infrigidare, et motus secundum terminos. "

Haec ille. Item, l"2 , q. 18, art. 2, dicit : " Sicut autem res naturalis habet speciem ex sua forma, ita actio habet speciem ex objecto, sicut et motus ex termino, s Idem,dicit ad tertium, ibidem. Item, articulo quinto, et art. 6, 7, 9 et 10, in quo sic ait : " Species rerum naturalium constituuntur ex naturalibus formis, et species actuum ex objectis. " Idem ponit de Malo, q. 2, per totum. Item, 1*2", q. 1, art. 3, sic ait : " Unumquodque sortitur speciem secundum actum, et non secundum potentiam. Unde ea quae sunt composita ex materia et forma, constituuntur in suis speciebus per proprias formas. Et hoc etiam est considerandum in propriis motibus. Cum enim motus quodammodo distinguantur secundum actionem et passionem, utrumque eorum ab actu speciem sortitur : actio quidem, ab actu qui est principium agendi; passio vero, ab actu qui est terminus motus; unde calefactio actio nihil aliud est quam motio quaedam a calore procedens; calefactio autem passio nihil aliud est quam motus ad calorem ; diffinitio autem manifestat rationem speciei. "

Haec ille. Secanda conclusio est quod processiones lilie non distinguuntur realiter penes principia. Scilicet : secundum hoc quod una est processio per modum natura; et intellectus, alia vero per modum voluntatis; natura enim, et intellectus, et voluntas videntur significare quasdam operationum principia. Istam conclusionem probat sanctus Doctor, de Potentia Dei, ubi supra (q. 10, art. 2). Ait enim sic : " Istud, inquit, non sufficit ad divinam processionum distinctionem, nisi aliud addatur. Cum enim oporteat in procedente inveniri similitudinem ejus quod est processionis principium, sicut in rebus creatis similitudinem formae generantis necesse est esse in generato, oportet quod si processiones in divinis distinguuntur per hoc quod principium unius est natura vel intellectus, alterius vero voluntas^ quod in procedente secundum unam (a) processionem inveniatur tantum id (6) quod naturae est vel intellectus, in altero vero id quod est voluntatis tantum; quod patet esse falsum. Nam per unam processionem, quae est Filii a Patre, communicat Pater Filio quidquid habet : et naturam, et potentiam, et intellectum, et voluntatem, et quidquid absolute dicitur; ut sicut Verbum dicitur sapientia genita, ita posset dici natura, vel voluntas, vel sapientia genita, id est, per generationem accepta, vel magis hujusmodi per generationem accipiens. Unde patet quod cum omnia attributa essentialia concurrant in unam processionem Filii, quod non potest processionum differentia inveniri secundum diversas rationes attributorum , ita quod per unam processionem attendatur communicatio unius attributi, et per aliam alterius communicatio. "

Haec ille. Eamdem probat, 1. Sentent., dist. 13, q. l,art. 2, sic : " Voluntas et natura, in divinis, solum ratione distinguuntur. Unde talis distinctio non potest esse ratio realis distinctionis; quia principium non est debilius principiato. Et praeterea, secundum hoc processio intellectus, secundum quam dicitur Verbum, esset alia a processione natura, secundum quam dicitur Filius. " Tertia conclusio est quod hujusmodi processio- LIBRI I. SEN TENTURUM nes distinguuntur secundum ordinationem originis. Istam conclusionem probat sanctus Doctor, de Potentia Dei, ubi supra, sic : " Processionis terminus est habere, cum ad hoc procedat persona divina ut habeat quod accipit procedendo. Processiones autem penes terminos distinguuntur. Ergo necesse est ut, sicut habens distinguitur in divinis, ita distinguatur et procedens (a). Habens autem non distinguitur in divinis ab habente per hoc quod hic habeat haec attributa, ille vero alia, sed per hoc quod eadem unus habet ab alio. Nam omnia quae habet Pater, habet Filius. Sed in hoc distinguitur Filius a Patre, quod habet ea a Patre. Sic igitur unus procedens ab alio procedente distinguitur, non quia unus procedendo haec accipiat, et alius alia; sed quia unus illorum ab alio accipit. Quidquid igitur invenitur in processione divina quod statim in una processione potest intelligi nulla alia intellecta, unius tantum processionis (6) est. Ibi vero statim alia processio inveniri potest, ubi eadem quae per primam processionem sunt accepta, iterum derivantur in aliam. Et sic solum ordo processionum qui attenditur secundum originem , processiones multiplicat in divinis. Unde convenienter dixerunt qui posuerunt unam processionem esse per modum naturae et intellectus, aliam per modum voluntatis, quantum ad illud quod processio quae est secundum naturam vel intellectum non praeexigit aliam processionem, processio autem quae est per modum voluntatis aliam processionem praeexigit; nam amor alicujus rei non potest a voluntate procedere, nisi praeintelligatur processisse ab intellectu illius rei, verbum conceptum (v); bonum enim intellectum est objectum voluntatis. "

Haec ille. Eamdem conclusionem ponit, 1. Sentent., ubi supra, (dist. 13, q. 1, art. 2). Ait enim sic : " In divinis non potest esse aliqua realis distinctio et pluralitas, nisi secundum relationem originis; et ideo secundum hoc oportet nos investigare pluralitatem processionum et procedentium. Dico igitur, secundum hoc, quod est in divinis aliqua processio secundum quam una persona procedit ab una. Et haec est processio generationis, secundum quam Filius est a Patre (5). Et ideo dicitur esse per modum naturae vel intellectus; procedit enim ut Filius et ut Verbum, quia in utroque modo istarum processionum, scilicet naturae et intellectus, est processio unius ab uno. Item in divinis est aliqua processio, quae est simul a duobus, scilicet ab eo qui procedit et ab eo a quo procedit. Et haec distinguitur a prima secundum originem; quia illa secunda processio est a prota) procedens. - processus Pr. (6) processionis. - processio Pr. (l) verbum conceptum. - quod est verum conceptum Pr (6) a Patre. - Om. Pr. cedente secundum processionem praedictam, quae est per modum naturae. Et inde est quod illa processio dicitur esse per modum voluntatis; quia per consensum a duobus volentibus potest unus amor procedere. Et secundum istos diversos modos originis producuntur plures personae relatione originis distinctae, scilicet Filius, qui est a Patre; et Spiritus Sanctus, qui est ab utroque. Unde conceditur quod nisi Spiritus Sanctus esset a Filio, non esset assignare realem distinctionem inter Filium et Spiritum Sanctum. "

Haec ille in forma. Eamdem conclusionem ponit, 1. p., q. 27, art. 4, ad l" , ubi ait : " Quidquid est in divinis, est unum cum divina natura. Unde, ex parte hujus unitatis, non potest accipi propria ratio hujus processionis vel illius, secundum quam una distinguitur ab alia; sed oportet quod propria (oe) ratio hujus processionis vel illius accipiatur secundum ordinem unius processionis ad aliam. Hujusmodi autem ordo attenditur secundum rationem voluntatis et intellectus. Unde secundum horum propriam rationem, sortitur in divinis utraque processio nomen quod imponitur (o) ad propriam rationem rei significandam. "

Haec ille. Item, art. 3, ad 3" , dicit: " Licet in Deo non sit aliud voluntas et intellectus, tamen de ratione intellectus et voluntatis est quod processiones quae sunt secundum actionem utriusque, se habeant secundum quemdam ordinem. Non enim est processio Amoris nisi in ordine ad processionem Verbi; nihil enim potest voluntate amari, nisi sit in intellectu praeconceptum. Sicut igitur attenditur quidam ordo Verbi ad illud a quo procedit, licet in divinis sit eadem substantia intellectus et conceptio intellectus; ita, licet in Deo sit idem (y) voluntas et intellectus, tamen, quia de ratione amoris est quod non procedit nisi a conceptione intellectus, ideo habet ordinis distinctionem processio Amoris a processione Verbi in divinis. " - Haec ille. B. - OBJECTIONES S "1-

Contra primam conclusionum I. Argumenta Aureoli.

Sed contra primam conclusionem arguitur secundum Aureolum (1. Sentent., dist. 13, q. 1, art. 2) multipliciter. Et primo in generali, quod actiones et passiones seipsis formaliter distinguantur. Primo sic. Philosophus dicit in Praedicamentis (cap. 4) quod diversorum generum et non subal-tcrnatim positorum, diversae sunt species et differentia;. Et 1. Posteriorum (t. c. 10), ait quod praefat) propria. - prima Pr. dicamentorum coordinationes sunt impermixtae. Et I 7. Metaphysica) (t. c. 43), dicit quod differentiae I dividentes genus debent esse essentiales et per se pertinentes ad rationem generis, sicut Inpeditas per se pertinet ad pedalitatem, non autem per accidens, sicut alatum per accidens respicit pedes habens. Sed si actio et passio non habeat per se genera et species et differentias, nullum istorum salvatur. Nec enim diversorum generum erunt diversae species et differentiae, nec praedicamentales coordinationes erunt impermixtae, nec differentiae erunt per se pertinentes ad rationem generis, si praedicamenta hujusmodi non habeant seipsis formaliter differentias distinctivas (a) quibus sint alterius rationis, sed omnis alteritas sit ex terminis. Ergo impossibile est illud poni. Secundo sic ad idem. Cui competit quod majus est, potest competere illud quod minus est. Sed alteritas rationis, quam habent conceptus generalissimi, est maxima diversitas; conceptus enim generalissimi sunt primo intellecta, et primo diversa, et primae imagines (6) rerum omnino alterius naturae, nullam habentes communem naturam, ut dicit Commentator, expresse, 3. Metaphysicae, commento 10; et 8, commento 16. Ergo, cum actio et passio seipsis formaliter habeant quod sint quidam conceptus generalissimi alterius rationis, et primo diversi, multo fortius seipsis habebunt formaliter specificas differentias constitutivas, et divisivas, quae minorem alteritatem important. Tertio sic. Philosophus dicit, 10. Metaphysica:, quod differentia materialis non diversificat speciem ; ideo masculinum et faemininum non variant speciem hominis. Sed praedicamentum actionis habet in se diversas species; alias non essent per se praedicamenta, si species non haberent. Ergo specifica distinctio quae reperitur in ipsis, non est materialis; et per consequens, non est solum per fundamenta, vel per terminos, quamvis non sit nisi in ipsis. Quarto sic. In nulla natura invenitur quod est materiale, distinctum, et proprium illi naturae, quin reperiatur illud quod est formale, ut dicit Commentator, 2. de Anima, commento 60, Sed conceptus generalissimus est quasi materialis et potentialis; conceptus vero differentiarum, formales sunt, et qui extrahuntur de potentia conceptus generalissimi. Ergo si in praedicamento actionis reperitur per se et proprie conceptus generalissimus, qui est materialis, multo fortius reperientur conceptus differentiarum specificarum, qui sunt actuales et formales. Quinto. Nam inductive patet quod licet actiones aut passiones habeant distinctos terminos vel distincta principia, nihilominus seipsis formaliter distinguuntur; sicut formae alterius rationis reperiri habent in materiis alterius rationis. Hoc autem apparet; nam intellectus apprehendens et praecise sumens rationem calefactionis et albefactionis, statim apprehendit quod seipsis formaliter differunt et sunt alterius rationis. II. Alia argumenta Aureoli.

Secundo loco arguit proprie contra illam primam conclusionem, quod generatio et spiratio passive sumptae seipsis differunt formaliter. Et primo sic. Quandocumque aliqua seipsis sunt alterius rationis, etiam ubi habent diminutum esse et quasi intellectuale, multo fortius seipsis distinguuntur ubi habent verum esse et reale; res quidem sic se videntur habere ad distingui sicut se habent ad esse. Sed spiritus et verbum, dictio et spiratio in nobis seipsis formaliter distinguuntur per suas proprias rationes, in quibus tamen non habent nisi esse diminutum et intentionale ac quid fictitium ; mens quidem coram se posita in esse conspicuo et formato, seipsa differt ab eadem mente extra se in esse dato et elargito posita per vim amoris et votum ; et patet quod istae positiones sunt alterius rationis, poni coram se, et poni extra se; unde quilibet experitur ista esse alterius rationis. Et per consequens spirari, quod nihil est aliud quam in esse lato poni, est alterius rationis a generari, quod nihil aliud est quam poni in esse conspicuo et objective. A fortiori ergo cum in divinis non sint ista fictitie et intentionaliter, sicut in nobis, immo realiter et vere, non debet mens ambigere quin suis formalibus rationibus distinguantur. Secundo sic. Nulla res distinguitur formaliter per aliquid extrinsecum ab ea, cum omnis res per suam propriam realitatem ab omni alia re distinguatur. Sed productiva principia et termini productionis sunt extrinseca actioni et passioni. Ergo per ista non distinguitur ultimate et simpliciter aliqua actio vel passio, et consequenter nec generatio et spiratio; immo, si generatio et spiratio realiter distinguuntur, earum ultimata et formalis distinctio erit ex intimis earumdem, et non penes terminos vel principia. Tertio sic. Nullum prius distinguitur per posterius, nec causa distinguitur per effectum. Sed dato quod in divinis essent formales termini, adhuc processiones essent priores illis. Ergo non distinguerentur penes illos, nisi forte innotescente^ et argui-tive. III. Argumenta Scoti, Bonaventurae et War- ronis.

Contra eamdem conclusionem arguunt Scotus, Bonaventura, et Warro (apud Aureolum, dist. 13, q. 1, art. 1), probando quod generatio et spiratio seipsis formaliter distinguantur. Primo sic. Prima distinctiva sunt simplicissima et se totis formaliter diversa, ut patet 10. Metaphy-

TENTURUM sicae (t. c. 12). Sed generatio et spiratio, passive sumptae, sunt constitutiva; personarum Filii et Spiritus Sancti, et per consequens distinctiva;. Ergo seipsis et (a) primo formaliter distinguuntur. -Confirmatur. Quia hujusmodi productiones sunt idem realiter quod relationes constitutivae. Secundo. Ens et unum convertuntur, et per consequens unaquaeque res habet quod sit una res distincta seipsa formaliter. Sed hujusmodi productiones sunt vere realiter in Deo. Ergo seipsis formaliter distinguuntur. Tertio. Unumquodque per suam formalem rationem habet quod distinguatur ab omni eo quod non est de sua formali ratione; forma enim est distinctiva, ideo separat et distinguit. Sed generatio in divinis seipsa formaliter est generatio, et spiratio seipsa formaliter est spiratio (6). Ergo ex rationibus formalibus earum impossibile est generationem esse spirationem, etiam quocumque alio per impossibile circumscripto. Quarto. Quod est causa distinctionis personarum videtur seipso habere distinctionem. Sed Augustinus, 5. de Trinitate, cap. 14, assignat rationem, quare Spiritus Sanctus et Filius distinguuntur, ex processionibus eorumdem, dicens quod Filius procedit nascendo, Spiritus Sanctus vero a Patre procedit non quomodo natus, sed quomodo datus. Et similiter, 15, de Trinitate (c. 17), dicit quod ex cognitione et dilectione in nobis insinuatur hic quaedam intelligibilis nativitatis et processionis distantia, quia non hoc est cognitione conspicere, quod appetere vel perfrui voluntate. Et ex his, ibidem, infert in nobis esse parentem et prolem et tertiam voluntatem quae similia sunt illi summae Trinitati quae est in Deo. Igitur processiones istae sunt rationes distinctivae personarum, et per consequens distinguuntur seipsis. Quinto arguit Scotus (dist. 13, q. 1). Quia illud dictum Philosophi: motus distinguuntur per termi nos (j), 5. Physicorum (t. c. 30), non est ad propositum. Non enim motus distinguuntur penes terminos, nisi quia formae fluentes sunt ejusdem rationis cum termino; et idem dicitur de via, quia fluxus est ejusdem rationis cum terminis formalibus. Sj 2. - Argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Argumenta Henrici. - Contra secundam conclusionem arguit Henricus (apud Aureolum, dist. 13, q. 1, art. i), probando quod generatio et spiratio distinguantur penes formalia principia. Primo sic. Spiratio et generatio distinguuntur in quantum una productio habet modum liberum, reliqua vero modum naturalem : Spiritus Sanctus enim procedit modo libero et secundum rationem libertatis, Filius autem, naturaliter. Sed hanc differentiam non habent, nisi quia spiratio est a voluntate, generatio vero ab intellectu seu memoria. Ergo hujusmodi productiones distinguuntur penes ista. Secundo. Generatio terminatur ad Verbum ; spiratio vero ad Spiritum Sanctum. Sed non plus Filius haberet rationem Verbi quam Spiritus, nisi quatenus procedit mediante intellectu, Spiritus vero non, sed mediante voluntate. Igitur. Tertio. Generatio et spiratio distinguuntur ex hoc quod generatio, ex sua formali ratione, est productio assimilativa; spiratio vero videtur esse productio inclinativa. Sed hujusmodi assimilatio et inclinatio non potest eis competere nisi quatenus generatio est a memoria, quae est principium assimilativum, spiratio vero a voluntate, quae est principium inclinativum. Ergo generatio et spiratio distinguuntur penes principia quae sunt intellectus et voluntas. Quarto. Generatio terminatur ad cognitionem subsistentem quae Verbum est; spiratio vero ad Amorem subsistentem qui Spiritus est. Sed constat quod hoc non esset, nisi generatio esset ab intellectu, spiratio vero a voluntale; emanat namque amor a voluntate, cognitio vero ab intellectu. Ergo istarum productionum distinctio ortum habet ab intellectu et voluntate tamquam a principiis productivas. g 3.

Argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM I. Argumenta Aureoli.

Contra tertiam conclusionem arguit Aureolus (dist. 13, q. 1, art. 2) sic, probando quod generatio et spiratio non distinguuntur simpliciter et ultimate, ex hoc quod generatio est a principio improducto, spiratio vero a principio improducto simul et a principio producto per actum dicendi. Et primo arguit sic. Aut ex ista diversitate se tenente ex parte principii derelinquitur in productionibus formalis diversitas rationis, aut nulla talis diversitas derelinquitur in productionibus ipsis. Sed non potest dari secundum, quod nulla talis derelinquatur; quia; secundum hoc, non sunt productiones formaliter alterius rationis in se. Hoc autem est contra veritatem et dicta Sanctorum. Tunc enim Filius non habebit rationem Verbi magis quam Spiritus Sanctus, nec econtra. Restat ergo ut detur primum, scilicet : quod ultra illam diversitatem quae est ex parte principii, relinquatur in ipsis productionibus intrinseca alietas et formalis ; et per consequens suis formalibus rationibus distinguentur. Secundo sic. Quando aliquid participat proprietatem extrinsecam alicujus et non ejus rationem intrinsecam et formalem, non dicitur esse illud principaliter et per prius; unde participans figuram hominis, ut simia vel (a) pictura, non dicitur simpliciter esse homo, sed magis secundum quid et diminute, pro eo quod caret rationalitate quae est formalis ratio hominis. Sed in Verbo et Spiritu Sancto se habent tanquam extrinseca quod Verbum sit ab uno et Spiritus Sanctus a duobus; tanquam autem intrinseca sunt quod Verbum constituatur in esse relucenti et Spiritus Sanctus in esse procedenti. Esse namque ab uno vel duobus potest reperiri in aliis quam in Verbo vel Spiritu, et in alio quam in natura intellectuali; esse autem Verbum, et Spiritum competit soli naturae intellectuali. Ergo si Verbum et Spiritus in divinis solum participent esse ab uno et esse a duobus, non participabunt nisi proprietatem extrinsecam verbi et spiritus, non intrinsecam aut formalem ; et per consequens non erit in eis ratio verbi et spiritus principaliter, cujus oppositum dicit Damascenus, lib. 1 (de Fide Orthodoxa); et Augustinus, 15. de Trinitate, qui dicunt verbum nostrum esse diminutum, et Verbum Dei principaliter dici. Tertio sic. A quo habent esse generatio et spiratio secundum suas completas rationes, ab eo possunt esse in ordine ad suam completam distinctionem; constat enim quod distinctio generationis a spiratione prosequitur et consequitur earum rationes formales completas. Sed generatio et spiratio sunt secundum suas completas rationes sufficienter et perfecte a solo Patre. aeque enim perfecte solus Pater spirat sicut simul Pater et Filius; et similiter perfecte generat. Ergo generatio et spiratio perfecte distinguuntur in ordine ad solum Patrem; et per consequens non habet^ generatio quod a spiratione distinguatur propter hoc quod spiratio est a Filio, cum spiratio etiam distinguatur a generatione (6) secundum quod est a Patre. Quarto sic. Quod generatio distinguatur a spiratione, hoc est, secundum Augustinum, 5. de Trinitate, c. 14, quia est a Patre dissimiliter; est namque generatio per modum nativitatis, et spiratio per modum donationis. Et similiter Damascenus idem testatur (de Fide Orthodoxa), lib. 1, c. 10, dicens quod Filius ex Patre est generaliter, Spiritus Sanctus autem et ipse est ex Patre, sed non generaliter, sed processionaliter. Anselmus quoque dicit, de Processione Spiritus Sancti, c. 3, quod Spiritns Sanctus, qui exsistit de Patre procedendo, non est ille qui est de Patre nascendo.

Ex quibus colligitur quod in hoc generatio et spiratio distinguuntur, in ordine ad Patrem, quia sunt a Patre dissimiliter. Sed non sunt a Patre dissimiliter ex hoc quod unum est a Patre solo, reliquum vero a Patre et Filio; illam namque habitudinem non habent in ordine ad solum Patrem. Ergo generatio et spiratio non distinguuntur, quia spiratio sit a genito. Nec valet si dicatur quod in ordine ad Patrem distinguuntur ex hoc quod sunt ab eo sub quodam ordine, est enim Verbi generatio primo, et deinde spiratio, saltem secundum nostrum modum intelligendi;

si quidem hoc non valet : tum quia tu ponis quod generatio et spiratio distinguuntur ex hoc solo quod generatio est a Patre solo, spiratio vero a Patre et Filio ; tum quia ille ordo non est in re, sed tantum secundum modum intelligendi, distinctio vero generationis et spirationis in ordine ad Patrem est secundum rem, non secundum nostrum modum intelligendi; loquimur enim hic de generatione et spiratione passiva; tum quia a Sole ordine quodam procedit radius et calor, nec tamen generatio radii dicitur dictio verbi, nec productio caloris, processio spiritus aut spiratio. Restat ergo ut generatio et spiratio, prout sunt in Patre, dissimilitudinem quamdam habeant et difformitatem, qua intrinsece distinguantur. Quinto sic. Si de ratione spirationis est quod sit a generante et a genito per se et essentialiter, aut de ratione ejus est quod sit ab utroque copulatim, aut quod sit ab utroque divisim (a). Sed non quod sit ab utroque copulatim (6); quia tunc non perfecte esset a quolibet divisim, si de ratione ejus esset quod aspiceret utrumque conjunctim. Est ergo de ratione ejus esse a quolibet perfecte et complete divisim (y); et secundum hoc in ordine ad quemlibet perfecte distinguetur a generatione. Non solum ergo ab ea perfecte distinguitur in quantum est a Filio (8); immo, etiam Filio circumscripto, in quantum est a Patre. Sexto. Illud non causat distinctionem spirationis quod accidit ipsi spirationi vel spiratori et est extra ejus rationem. Sed extra rationem Filii, in quantum spirat, est esse genitum, unde generari accidit sibi; spirator enim, in quantum spirator, non est genitus, alioquin Pater non esset spirator. Et iterum, sicut Filius non eo quo genitus est Creator, sic nec eo quo genitus est spirator. Generare insuper et generari accidunt principio spirativo; unde nec Pator spirat in quantum generans, nec Filius in quantum genitus. Ergo esse a genito non distinguit spirationem a generatione. Septimo sic. Si ratio Spiritus et voluntariae processionis pro eo salvari dicitur in divinis, quia ista reperiuntur in processione voluntaria reperta in creaturis esse, videlicet a duobus, quia a verbo et a voluntate, oportet consimilem modum procedendi a duobus etiam hic reperiri. Sed hoc non reperitur. Amor enim vel est a voluntate elicitive, et a verbo (a) aut quod sit ab utroque divisim. - Om. Pr. (6) sed non quod sit ab utroque copulatim.

sed hoc non potest dici Pr. (y) a verbo si usque ad divisim, om. Pr. (6) a verbo a generatione usque ad Filio, om. Pr. II. - 4 tantum terminative et tamquam a causa sine qua non, secundum quod aliqui volunt, vel a verbo quantum ad specificationem actus, et a voluntate quantum ad exercitium ejusdem actus, ut dicunt alii. Nullum autem istorum salvatur in divinis. Erp processio per modum voluntatis non est in divinis propter consimilem modum essendi a duobus. Octavo sic. Si spiratio includit in sua ratione ut sit per se ab aliquo genito, aut illud genitum habet tantum rationem producti in generali, aut rationem talis producti in speciali, videlicet per generationem. Sed non potest poni quod primum sufficiat, quia secundum hoc caloris productio erit spiratio, cum sit a radio producto et generato a Sole. Si vero detur secundum, habetur propositum. Sicut enim in divinis est vera generatio (a) secundum propriam rationem, non quia sit ab uno solo, sic erit ibi spiratio secundum propriam et formalem rationem, non tantummodo quia sit productio a duobus. Nono sic. Dualitas quic ponit distinctionem in aliqua productione debet pertinere per se ad rationem principii illius productionis. Sed non est sic respectu spirationis; quia Pater et Filius non spirant in quantum duo principia, nec sicut duo spiratores, nec per duas virtutes, sed quasi omnino unum. Ergo hujusmodi dualitas nihil facit; aeque enim spiratio est ab uno principio sicut generatio. Decimo sic. Secundum sanctum Thomam, processio amoris in divinis non debet dici generatio, quia res intellecta in intellectu fit secundum suam similitudinem ; quae similitudo potest dici verbum ; cujus similitudinis productio potest appellari generatio, cum omne generans generet sibi simile. Processio autem quae attenditur secundum rationem voluntatis non consideratur secundum rationem similitudinis, sed magis secundum rationem impellentis et moventis in aliquid ; quia voluntas ex hoc fit in actu quia habet inclinationem in rem volitam. Haec sunt verba ejus in quaestione qua quaerit : utrum processio amoris in divinis sit generatio (1. p., q. 27, art. 4). Et est sententia solutionis ejus in hoc quod productio verbi est veneratio cujusdam similitudinis; processio vero est per modum cujusdam inclinationis et motionis ac impulsionis. Sed isti modi salvari possunt in ordine ad Patrem solum; nec enim (6) ratio similitudinis consistit in esse ab uno solo, nec ratio inclinationis et motionis in esse a duobus. Non ergo penes illa generatio et spiratio distinguuntur. Undecimo sic. Illud non inducit in productionibus diversitatem rationis, quod potest indifferenter competere productionibus ejusdem et alterius rationis. Sed esse ab uno et esse a duobus potest indifferenter competere productionibus ejusdem rationis et alterius ; unde tractus navis potest esse ab uno solo et a pluribus, et similiter generatio (a) ignis potest esse ab uno solo, sicut ab igne, et a duobus, sicut a ferro et lapide ex quorum collisione generatur flamma in aere. Ergo istud non potest esse ratio quod generatio et spiratio (6) sint productiones alterius et alterius rationis. Haec sunt argumenta ejus in forma. II. Argumenta Scoti.

Contra eamdem conclusionem tertiam arguit Scotus (1. Senteni., disi. 43, q. 1). Primo sic. Si istae productiones distinguuntur per hoc quod una est ab uno et alia a duobus, de per se, secundum istam viam possent poni infinitae personae in divinis. Posset enim poni quarta persona a tribus, et quinta a quatuor. Nec esset aliqua (y) ratio trinitatis in divinis personis, si (8) tantum esset distinctio per unitatem suppositi agentis vel pluralitatem, et non esset distinctio per rationes producendi. Secundo. Quia si idem sit principium formale producendi aliquid propter esse ejus (s) in hoc supposito vel in illo, non erit (?) principium productionis alterius rationis; quia albedo in lapide vel in equo est principium immutationis visus ejusdem rationis; ita etiam si albedo eadem esset, in duobus, ut in uno (ti), esset principium immutationis(O) unius rationis. Istae autem productiones ita distinguuntur quod non sunt ejusdem rationis. Igitur oportet istius distinctionis assignare aliam rationem quam unitatem vel dualitatem suppositorum agentium. Tertio. Quia omnis distinctio reducitur ad aliqua primo diversa, quae essent distincta, si per impossibile essent ab omnibus aliis separata. Igitur ista distinctio est per aliqua talia, quae essent distincta, omnibus aliis praetermissis per impossibile, quae etiam seipsis sunt primo diversa. Sed talia non sunt unitas vel pluralitas suppositorum agentium, si non sit alia distinctio in principiis agendi. Igitur, etc. Circumscripto enim (i) omni alio ab unitate vel pluralitate suppositorum, non videtur quod pluralitas sit prima ratio distinguendi productiones. C. - SOLUTIONES 8 1.

Ad argumenta contra primam conclusionem I. Ad argumenta Aureoli. - Ad primum argumentorum Aureoli primo loco factorum contra (e) ejus. - Om. Tr. . - QUAESTIO I. primam conclusionem, respondetur negando minorem. Ista enim positio nullum praedictorum destruit. Et cum probatur quia si actiones et passiones non habent per se genera et species et differentias, sed ab aliis, puta principiis aut terminis, tunc non erit verum quod diversorum generum, etc, negatur consequentia. Licet enim calefactio habeat speciem a calore, et differentiam,proportionaliter,sicut res naturalis a sua forma, cum hoc tamen stat quod alterius speciei est calor et alterius calefactio, et alterius differentiae, et alterius generis. Illud enim quod est in genere qualitatis, potest dare speciem illi quod est de genere actionis; non tamen est ejusdem generis cum illo. Eodem modo negatur illud quod secundo infertur, scilicet quod sequitur ex conclusione quod coordinationes praedicamentorum non essent impermixtae. Hoc enim non sequitur. Quia non ponimus quod eadem sit differentia rerum diversarum coordinationum; sed quod una dat differentiam alteri, non quod sit differentia alterius; vel dat ei speciem, non quod sit species ejus; sicut forma lapidis dat ei speciem, non tamen est ejus species, sed potius natura resultans ex forma lapidis et ex ejus materia, quae dicitur lapideitas; nec est proprie de genere substantioe nisi (a) reductive. Eodem modo dico quod differentia? actionum pertinent ad genus actionis per se et essentialiter, licet sumantur a rebus, quae sunt alterius generis. Unde iste arguit ac si nos poneremus quod differentia actionum esset de uno praedicamento et actio in alio praedicamento, et ita de specie et genere; quod non ponimus, ut patet per praedicta. Sciendum tamen quod non oportet differentiam per se contineri sub illo genere sub quo est species quam constituit illa differentia, ut docet Avicenna, 5. Metaphysica, c. 6, ubi vult quod differentia hominis continetur sub animali, non quod sit de quidditate animalis, nec econtra, sed quia comitatur animal. Dictum est etiam, 8. distinctione, in quaestione : utrum Deus sit in genere, quomodo accidentium differentiae sumuntur a rebus alterius generis, scilicet ex subjecto accidentium vel ex causis aut effectibus eorum. Ad secundum negatur minor. Sicut enim calefactio habet speciem a re alterius generis sumpta in speciali, scilicet a calore, ita ab eadem re sumpta (6) sub ratione communi, scilicet qualitatis, habet genus subalternum, scilicet alterationem vel hujusmodi, et ab eadem sumpta sub ratione generalissima vel analoga, habet genus generalissimum (y). Sicut enim calefactio est talis speciei specialissimae, quia procedit a tali principio quod est calor, ita est talis generis, scilicet actionis, quia est effluxus a tali actu in aliud ; ita quod ab eadem re sumitur in ea genus et species, (i) nisi.

Om. Pr. (8) in speciali. - Ad. Pr. prout illud principium calefactionis consideratur in speciali vel generali. Ad tertium conceditur quod infertur, scilicet quod differentia actionum non solum est materialis sed formalis. Negatur tamen ultima consequentia, scilicet quod si differunt formaliter, ergo seipsis formaliter et non per terminos vel principia. Nonenim oportet quod omne quod est formaliter aliquale sit se (a) ipso tale, sed sufficit quod per formam suam, vel per illud quod tenet locum formae, ut in proposito. Unde formalis distinctio formaliter est in actionibus ; sed principium illius distinctionis est extra, scilicet principium vel terminus; et talia possunt dici formae extrinsecae ipsarum actionum vel passionum. Ad quartum conceditur totum, ^cilicet quod actiones et passiones habent formaliter conceptum generis et speciei et differentiae, qui quidem conceptus sunt eis proprii: Illi tamen sumuntur completive a rebus aliorum generum, sive sint conceptus generum, sive specierum. Ad quintum dico quod intellectus non potest concipere rationem calefactionis, non concipiendo calorem qui est ejus terminus; nec arefactionem, non concipiendo albedinem. Similiter, nec propriam rationem cujuscumque actionis, nisi concipiat proprium terminum ad quem vel a quo est. Cujus ratio est, quia nihil intelligitur nisi secundum quod est adu, scilicet non intelligendo illud quod est actus rei vel se habet loco actus et formae in re illa. Unde nec compositum intelligitur nisi per actum ejus qui est forma; nec materia, nisi in habitudine ad formam ; nec actio, nisi in habitudine ad formam quae est ejus principium; nec passio, nisi in habitudine ad formam qute est terminus; et sic de caeteris. Argumentum autem supponit oppositum ; et ideo non procedit. II. Ad alia argumenta Aureoli. -^ Ad argumenta in secundo loco facta respondetur. Et primo, Ad primum conceditur major, sed negatur minor. Unde dicitur quod in nobis spiratio amoris et generatio verbi non distinguuntur formaliter seipsis, sicut dictum fuit, sed ex alio. Conceditur tamen quod sunt alterius rationis; sed ratio earum sumitur ex principiis vel terminis. Dicitur tamen quod aliqua falsa assumuntur in minori de illo esse apparenti et lato, sicut alias dictum fuit. Ad secundum dicitnr quod major est falsa. Quandocumque enim propria ratio alicujus sumitur ab aliquo extrinseco, non est inconveniens quod illud distinguatur ab alio per aliquid sibi extrinsecum ; sicut patet de relationibus et actionibus : nam illud quod se habet quasi actuale in actione est ibi extrinsecum, res autem distinguitur per suum actum. Ad tertium negatur major; nam motus hahent distinctionem a terminis suis. Tamen motus praecedit tempore vel natura suum terminum. Unde quando prius se habet quasi via ad illud quod se habet quasi posterius, vel quando posterius dat speciem et rationem priori, tunc prius distingui potest per posterius, sicut in proposito. III. Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti contra primam conclusionem, negatur minor. Non enim origines personarum eas constituunt, nec distinguunt, proprie loquendo, ut alias videbitur; sed relationes.

Nec valet confirmatio. Non enim sequitur, si relatio distinguit, aut constituit, quod origo distinguat proprie, vel constituat, licet sint idem secunaum rem. Ad secundum dico quod licet quaelibet res habeat ex sua formali ratione qua est ens et illud quod est, quod sit una et indivisa in se, non autem.quod sit divisa ab aliis; quia, licet de ratione unius sit indi-visio in se, non autem divisio ab aliquo. Verumtamen dico quod sicut ratio productionis in quantum productio sumitur a principio vel termino, ita et ejus distinctio et unitas. Ad tertium dicitur quod generatio non habet suam formalem rationem ab aliquo sibi intrinseco, nec spiratio similiter; ideo nec ejus distinctivum est sibi, in quantum hujusmodi, intrinsecum, sed est terminus ejus vel principium. Ad quartum dicitur quod productiones non sunt intrinseca distinctiva producentis et producti, ut alias videbitur, quia productio passiva est via ad constitutivum et distinctivum persona? a persona, productio vero activa se habet per modum egredientis a distinctivo. Ad auctoritates Augustini dicitur quod Augustinus non intendit aliud nisi quod illi diversi modi procedendi Filii et Spiritus Sancii arguunt eorum distinctionem ; non autem quod Filius et Spiritus Sanctus proprie et intrinsece per hujusmodi proces-sionesdistinguantur, nisi tamquam pervias ad propria distinctiva,secundum mod u m loquendi sancti Thomae. Ad quintum dico quod licet motus quoad suum materiale sit ejusdem rationis cum termino, ut in secundo dicetur, tamen quoad suum formale, scilicet habitudinem potentialis ad terminum actualio-rem, recipit speciem a termino; quia habitudines ad diversos terminos specificam distinctionem recipiunt ab eisdem. Et idem intelligo de actione et passione. Nam quantum ad materiale suum, in creaturis sunt unius rationis cum termino, sed quoad formale recipiunt speciem a principio vel termino; illud autem formale est habitudo quaedam, ut in secundo clarius ostendetur (dist. 1, q. 2). 5 2. - Ad argumenta contra secundam conclusionem Ad argumenta Henrici. - Ad primum Henrici contra secundam conclusionem dicitur quod aeque naturaliter producitur Spiritus Sanctus sicut Filius, ut alias diffuse dictum fuit (dist. 6). Verumtamen concesso quod Spiritus Sanctus producatur modo libertatis et Filius modo naturae, et quod illae processiones habent praedictos modos ab intellectu et voluntate, nunquam tamen haberetur quod nativitas et processio realiter distinguerentur, sed solum ratione; propter illam distinctionem principiorum, quae, cum non sit realis, non potest esse, in quantum hujusmodi, ratio distinctionis realis in ellectu vel actibus elicitis, ut dicit sanctus Thomas, inprobatione secundae conclusionis. Et ideo in vanum reperitur distinctio formalis; quia, cum illa sit minor reali, numquam sufficiet ad realem distinctionem inter processiones. Ad secundum dico quod argumentum solum concludit quod generatio habet quod terminetur ad Verbum et non ad Spiritum, et quod sit alterius rationis a spiratione quia est ab intellectu et spiratio a voluntate; sed restat aliud invenire : quod inferat realem distinctionem earum. Ad tertium et quartum patet per idem. Solum enim concludit quod intellectus et voluntas sunt distinctiva dictarum processionum secundum rationem, sed non quod ideo ista distinguatur realiter ab illa, quia haec est elicita ab intellectu, alia a voluntate, sane intelligendo illam elicitionem, ut alias visum est (dist. 7). Unde non est aliud distinctivum hujus ab illa secundum rem, nisi quia una quodammodo originatur ab alia et procedit realiter ab alia, scilicet procedendo a nativitate. g 3.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli contra tertiam conclusionem negatur disjunctiva assumpta, quoad quamlibet partem. Non enim ex diversitate principiorum generationis et spirationis relinquitur ulla formalis diversitas in generatione et spiratione; nec etiam sic in eis relinquitur formalis diversitas quod intrinsece, hoc est, seipsis et non per alia distinguantur. Unde, breviter, generatio et spiratio formaliter proxime distinguuntur suis formalibus distinctionibus quae sunt in eis, sed formaliter primo distinguuntur ex suis principiis quae se habent quasi formae productionum. Ad secundum negatur minor; unde propria ratio spirationis est quod sit a dicente et a Verbo producto. Conceditur tamen quod propria ratio spirationis non consistit in esse a duobus, nec propria ratio generationis in hoc quod est esse ab uno. Non enim quaecumque duo producentia, et quodcumque unum producens diversificant rationem generationis et spirationis; et hoc solum probat argumentum. Sed duo . - QUAESTIO I. producentes quorum unus est ab alio genitus, et unus producens diversificant praedictas productiones. Unde arguens videtur innuere quod nos intelligamus quod propria ratio harum productionum solum consistit in esse ab uno et in esse a duobus; quod non dicimus; sed solum volumus quod per hoc distinguuntur. Unde fundatur in falsa imaginatione, scilicet quod distinguantur formaliter ex propriis rationibus ; quod negatum fuit. Ad tertium negatur major. Falsum enim ibi sumitur, scilicet quod generatio et spiratio ex suis propriis rationibus distinguantur, ut saepe dictum est. Et ideo, licet Pater perfecte spiret et generet, non tamen in ordine ad solum Patrem distinguuntur generatio et spiratio. Ad quartum negatur minor. Unde sanctus Doctor, 1. p., q. 36, art. 2, ad 7"", sic ait : " Spiritus Sanctus distinguitur personaliter a Filio, quia origo unius distinguitur ab origine alterius. Sed ipsa differentia originis est per hoc quod Filius est solum a Patre, Spiritus vero Sanctus a Patre et Filio; non enim aliter processiones distinguerentur, ut supra dictum est. "

Haec ille.

Ex quo patet quod si essent a solo Patre illae origines, non possent distingui, nec possent esse dissimiliter ab eo; nunc autem sunt dissimiliter a Patre, quia una ab eo solum, alia vero a Patre et Filio. Et cum dicitur quod illam habitudinem non habent in ordine ad solum Patrem, negatur; immo non in ordine ad alium, quia a nullo alio sunt ambae illae processiones similiter nec dissimiliter. Unde, breviter loquendo, responsio quae datur ibidem est bona, intelligendo, per ordinem, non ordinem solius rationis, sed ordinem originis, ut ponit sanctus Doctor, de Potentia Dei, q. 10, art. 5 : " Relinquitur, inquit, quod pluralitas in divinis personis esse non potest nisi secundum ordinem originis solum, ut scilicet Filius sit a Patre, et Spiritus Sanctus a Filio. Si enim Spiritus Sanctus non esset a Filio, ex aequo respicerent Patrem. Unde, vel non essent duae personae, vel esset inter eos ordo perfectionis secundum Arianos, vel esset inter eos materialis divisio, quod est impossibile. " -

Haec ille.

Ex quibus patet quod generatio et spiratio passive sumptae sunt dissimiliter a Patre; quia sub quodam ordine originis qui dictus est. Nec valet prima hujus responsionis impugnatio. Bene enim stat simul, quod istae processiones distinguantur secundum ordinem originis, et quod ex hoc solo distinguantur quod una est ab uno et alia a duobus, quorum scilicet unus est ab alio. Nec valet secunda. Non enim loquimur de ordine rationis^ sed originis. Nec valet tertia. Non enim dicimus quod ratio spirationis solum et completive consistat in esse a duobus; nec quod ratio generationis consistat solum in esse ab uno; sed dicimus quod illae processiones ex hoc differunt; non enim distinguuntur ex propriis rationibus, ut dictum est. Ad quintum dicitur sicut ad tertium. Licet enim spiratio sit complete et perfecte a Patre, et complete et perfecte a Filio, non tamen in ordine ad aliquid illorum circumscripto per intellectum alio distinguitur a generatione. Iste enim semper supponit quod ex sua ratione distinguatur a generatione, quod est falsum. Ad sextum negatur modus arguendi. Minor enim male subsumitur. Deberet enim argui : illud non causat etc.; sed esse a genito accidit spirationi; ergo etc. Et tunc consequentia esset bona; sed (a) negaretur minor. Dico enim quod licet spiratori in quantum hujusmodi accidat esse genitum, et consimiliter accidat ei esse generantem, non tamen spiratori in quantum hujusmodi accidit quod sit genitum vel generans (S), immo omnis spirator necessario generat vel generatur, nec est spiratio nisi sit a generante et genito, scilicet a dicente et verbo ejus. Ad septimum dico, ad majorem, quod modus processionis Spiritus Sancti est idem in Deo et in nobis, quantum ad ea quae sunt de ratione spiritus. Non tamen est ibi identitas vel unitas (r) univoca-tionis, sed analogis cujusdam, et imperfectae repraesentationis processionis divinae per creatam processionem. Unde, de ratione spiritus est quod procedat a verbo; et hoc est in Deo et in nobis. Sed perquem modum procedat a verbo non variat propositum nec rationem spiritus, nisi secundum perfectum et imperfectum. Quod enim spiritus amoris procedat in nobis a verbo intellectus quantum ad specificationem detus, et a voluntate quantum ad exercitium, contingit ex imperfecta activitate nostri verbi et nostrae voluntatis, quae realiter distinguuntur, et quodlibet ex alio perficitur. In Deo autem Spiritus perfecte procedit a Verbo, et perfecte a dicente; et ideo ibi est perfectum Verbum et perfectus Spiritus. Non sic in nobis. Ad octavum conceditur secunda pars divisionis et illud quod ulterius infertur, scilicet non ex hoc solo est in divinis spiratio, quia est ibi processio a duobus; quia nec nos oppositum dicimus, sed solum quod ex hoc spiratio differt a generatione, et non quod in hoc consistat ratio spirationis, ut saepe dictum est. Ad nonum negatur minor. Pater enim et Filius spirant in quantum duo, non tamen in quantum duo principia, sed in quantum duo supposita spirantia modo alias dicto. Ad decimum dicitur quod fundatur in falsa imaginatione, scilicet quod generatio et spiratio ex suis rationibus formalibus et intrinsece distinguantur. Dico enim quod dato quod illae rationes dictarum processionum in ordine ad solum Patrem, circumscripto R4 Filio, salvarentur, nunquam realiter distinguerentur I dictae processiones ex illis rationibus, sed solum ratione. Sed realis distinctio venit ex ordine originis quo unus est a Patre, et alius ab eo qui est a Patre; et qui est a Patre est Filius, et qui est (a) ab illo qui est a Patre est Spiritus Sanctus, licet etiam sit a Patre; ita quod sicut unus procedit a Patre mediante alio, licet etiam sit a Patre, ita (6) unus procedit a Patre mediante alio, licet etiam procedat ab eo immediate. Ad undecimum negatur minor, loquendo per se. Nunquam enim alicui productioni per se competit quod sit a duobus, nisi productioni voluntatis; productio autem naturalis per se est ab uno principio ; et quod sit a duobus, hoc accidit ei ex imperfectione agentium quae multa vicem supplent unius perfecti agentis, vel saltem sunt subordinata in causando, et alterius ordinis, vel unum agit et aliud patitur, et hujusmodi. Verumtamen major potest merito negari. Nam productio quae solum est ab uno producente, realiter differt ab ea quae est a duobus, saltem numero ; et etiam si una de per se est ab uno, et alia de per se a duobus, oportet quod differant ratione. Et sic patet quomodo argu menta ejus non procedunt. II. Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti contra tertiam conclusionem, negatur consequentia. Quia, in divinis, licet sint duae productiones, quarum una est ab uno et alia de sui ratione habeat quod sit a duobus, nulla tamen est ibi de cujus ratione habeat quod sit a tribus vel quatuor. Nec esse potest; quia in divinis non est productio ad intra, nisi quae invenitur in natura intellectuali; illa autem non est nisi duplex, scilieet : una secundum intellectum, alia secundum voluntatem. Concedo tamen quod distinctio rationis illarum processionum vel productionum, non solum attenditur penes unitatem vel pluralitatem producentium. Sed dico quod distinctio realis processionum originatur ex hoc quod una est ab unico producente, alia vero a duobus. Sed rationes talium processionum suam rationem sumunt ex distinctione principiorum elici-tivoruin; sed talis non sufficeret, nisi ad distinctionem rationis. Ad secundum dicitur quod principia elicitiva istarum emanationum sunt alterius rationis; sed hoc non sufliceret, ut dictum est, ad realem distinctionem processionum, nisi quia distinctio talium elicitivorum causat distinctionem rationis in emanationibus, ad quam sequitur unam esse a procedente secundum primam, ac per hoc a prima realiter distingui. Aliud ergo est quod distinguit eas secun- dum rationem, e t aliud ( ) quod distinguit eas in re. Ad tertium dico quod realis distinctio istarum processionum reducitur ad distinctionem realem suppositorum producentium; sed (a), secundum diversas rationes, reducitur ad distinctionem attributorum ; et nego quin unum et multa sint primo diversa. Ila bene, sicut diversa attributa, immo plus, similiter distinctio Patris et Filii reducitur ad distinctionem relationum constitutivarum. Et hoc de primo articulo, etc.