ARTICULUS II.

MOVENTUR DUBITATIONES A. - (DEJECTIONES ^ 1.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Scoti et aliorum.

Quantum ad secuudum articulum moventur dubitationes contra conclusiones supra positas. Et quidem contia primam arguit unus Doctor, scilicet Scotus, et quidam alii, probare volentes quod omnis res, quae per se ponitur in genere, est intrinsece composita ex aliquo materiali, et aliquo potentiali; cujus oppositum ponit prima pars illius conclusionis. Arguunt igitur Primo. Nam Commentator dicit, 12. Metaphysicae, comment. 10 : " Omnia quae transmutantur habent materiam; sed naturae materiarum diversantur secundum modos naturae transmutationis. " Cum ergo sint modi transmutationis diversorum generum, sequitur quod sint materiae etiam diversorum generum propriae illis. Constat etiam quod divelli sunt actus formarum diversorum generum. Ergo quodlibet ens compositum est ex proprio actu et propria potentia illius generis. Seeundo. Quia, eodem libro, commento 11, dicit quod " quamvis materia pi ima sit una, tamen multa est in potentia et habilitate, et quodlibet ens cum materia communi habet materiam propriam ". Et subdit : " Non enim quodlibet ens fit ex qualibet potentia, sed unumquodque entium lit ex eo quod est in potentia illud quod lit, id est ex propria potentia, ita quod numerus potentiarum est sicut numerus specierum generabilium ; et dixit hoc Aristoteles, quia opinatur quod prima materia est unum secundum subjectum, et multa secundum habilitatem. "

Haec Commentator.

Ex qua auctoritate patet quod quaslibet species entium generabilium habet, ultra communem materiam, propriam materiam et potentiam ex qua lit; et sunt tot tales potentiae propriae, quot sunt species generabilium entium. Terlio. Quia, eodem libro, commento 22, ubi solvit quaestionem motam in tertio : An scilicet principia omnium praedicamentorum sint eadem vel diversa, dicit Commentator, cum Philosopho, quod omnium principia sunt eadem secundum proportionem, non autem secundum numerum. Unde Commentator ait : c( In unoquoque praedicamentorum accidentium inveniuntur principia, quorum proportio ad illa est sicut proportio principiorum substantiae ad substantiam, non quod habeant illam eamdem naturam. " Et sequitur : " Et dicere quod principia sunt eadem proportionaliter, est ut dicere quod materia et forma et privatio sunt principia decem praedicamentorum ; sed quae sunt in substantia differunt ab eis quae sunt cujuslibet praedicamenti; et similiter ea quae sunt uniuseujusque praedicamenti differunt ab aliis. "

Haec Commentator. Quarto. Quia Avicenna, 2. suae Metapliysicae, dicit : " Nulla categoria est, quae non habet exitum de potentia sua et suum effectum. " Vult ei^o quod in quolibet praedicamento sit propria potentia, et proprius actus. Quinto. Arguitur rationibus. Omnis res diffinibilis est composita ex distinctis partibus intrinsecis. Sed omnis res per se exsistens in genere est diffinibilis. Igitur etc. Major patet per Philosophum, 7. Metapfiysicae (t. c. 33), ubi ait: Quonium omnis diffinitio ratio est, et omnis ratio habet partes; ut autem ratio ad rem, et pars rationis ad partem rei similiter se habet. Ubi patet quod Philosophus vult quod sicut tota diffinitio totam rem signat, sic pai-s diffinitionis signat partem rei; et per consequens omne diffinibile habet partem. Confirmatur : Quia Commentator, commento 33, dicit : " Quemadmodum, inquit, diffinitio declarat quidditatem rei, ita pars diffinitionis declarat partem quidditatis rei. " Confirmatur ulterius : Quia Philosophus, eodem libro (t. c. 50), dicit quod si neque una substantia est ex substantiis, iyicomposita (V) esset substantia omms (6), quare neque ratio utique esset neque unius subslantix. Ecce quod Philosophus infert quod, si omnis substantia erit simplex, nullius substantioe esset diffinitio; quae consequentia super hoc fundatur, quod omne diffinibile est compositum. Unde Commentator, ibidem, commento 50, ait quod " omnes aestimaverunt quod substantiae sint compositae, ex hoc quod concedunt quod diffinitiones significant compositum ". Patet igitur major praedictae rationis. Sed minor probatur : quia, ut palet ex eodem septimo, ad diffinitionem sufficit genus et (inferentia; cum ergo omnis species habeat genus et differentias, sequitur quod quaelibet sit diffinibilis. Nec obstat, ut dicunt, si quis dicat quod accidentia diffiniuntur per additamenta. Quia hoc non est quia sint simplicia, sal propter eorum realem dependentiam essentialem ad subjectum, propterquam diffiniuntur per subjectum ; et etiam quia eorum differentiae non sunt nobis notae, quoniam si essent nobis notae, ita diffinirentur sine addito sicut substantiae. Sexto. Quia si hoc non esset, hoc maxime videretur verum de accidentibus, quae videntur esse forma? simplices. Sed hoc falsum est. Quod patet :

Tum primo, quia omnis mutatio per se una est LIBUI I. SEN ad terminum per se unum ; sed dealbatio est per se una mutatio, ut patet; ergo est ad terminum per se unum ; ille autem terminus non est aliqua forma simplex, quia illa non fit nisi per accidens, ut patet ex 5. Metaphysicae (t. c. 7); ergo est compositum per se de genere accidentis; et sic potest argui de qualibet alia forma accidentali.

Tum secundo, quia simplicitas est perfectio simpliciter, secundum omnes; ergo quanto aliquod ens est simplicius, tanto est simpliciter perfectius; et per consequens, si accidens non esset compositum sed penitus simplex intrinsece, ipsum esset simpliciter perfectius substantia composita, quod est falsum.

Tum tertio, quia idem est susceptivum motus et termini motus; sed dealbationis superficies non est primum susceptivum, cum sit actus et forma; motus autem est actus entis in potentia secundum quod est in potentia; quapropter oportet susceptivum ejus esse potentiam ; sed potentia receptiva alicujus rei est de genere illius rei, ut dicit Commentator, 5. Physicorum, commento 9, in fine; igitur. Septimo. Quia genus et differentia semper sumuntur a diversis realitatibus illius quod est in tali genere et habet talem differentiam. Quod patet.

Tum primo, auctoritate Aristotelis, 8. Metaphysico; (t. c. 9), dicentis : Oportet rationem, id est diffinitionem, esse orationem longam, quae significat aliquid de aliquo, ita quod oporiet illud esse materiam, illud vero formam.

Tum secundo, quia si illa realitas, a qua accipitur genus, esset vere tota quidditas rei, solum genus complete diffiniret.

Tum terlio, quia genus et differentia non diffinirent, quia ratio ex eis composita non indicaret primo idem diffinito; unaquseque enim ratio est semel ipsa; et ideo illa ratio, quae exprimeret eam bis, non indicaret primo idem quidditati illius rei.

Tum quarto, quia realitas, a qua sumitur genus, est principium realis convenientia? cum specie illa, et realitas, a qua sumitur differentia, est reale principium disconveniente et differentias; sed non est possibile eamdem realitatem esse principium realis convenientiae et realis differentia: aliquorum ad invicem ; ergo alia est realitas a qua sumitur genus, et alia a qua sumitur differentia.

Tum quinto, quia si non essent duae tales realitates in diffinitione, semper committeretur nugatio, quia idem diceretur realiter per genus et differentiam. Nec valet si dicatur quod differunt penes modos, sive rationes considerandi, scilicet ratio determinabilis et determinativa Hoc, inquam, non valet: quia tunc est nugatio, quando positis diffinitionibus pro rebus., idem bis dicitur, 1. Perihermenias; sed positis rationibus generis et differentia;, idem bis diceretur. Confirmatur : quia secundum Aristotelem, 1. Perihermenias, hic est nugatio, duos (a) pedes habens bipes; et tamen est alia ratio concipiendi.

Tum sexto, quia dato quod intellectus numquam consideraret, tamen natura generis ex natura rei erit contrahibi-lis, et differentia esset contrahens; et hoc secundum eamdem contractionem numero respectu ejusdem, et secundum idem, quia secundum proprium conceptum; ergo praeter intellectum distinguuntur.

Tum septimo, quia concipiendo genus, aut concipitur aliquid rei in specie, aut nihil; et similiter de differentia. Si nihil : ergo sunt conceptus fictitii. Si aliquid, aut idem, aut aliud in re. Si secundo, habetur propositum. Si detur quod eadem realitas concipitur, quae nata est formare distinctos conceptus, scilicet generis et differentia:;

contra : quia unaquseque res nata est formare unum conceptum sibi adaequatum, alias non esset unum cognoscibile, quia nec unico actu, sed illum formando videtur immutare intellectum quantum in se possibilis est immutare.

Tum octavo, quia, licet forte aliqua res posset immutare intellectum ad diversos conceptus, tamen hoc non videtur esse possibile, ubi objective nata est res facere conceptus et habitus in intellectu ita diversos ac si essent diversarum rerum; sed sic est de genere et differentia, ut patet de geometria, et perspectiva.

Tum nono, quia objecta praecedunt actus; ergo distinctio objectorum non est per actus; igitur, cum genus et differentia concepti-biliter distinguantur, illa distinctio supponit distinctionem priorem in objectis conceptis.

Tum decimo, quia ex natura rei, accipiendo conceptum objective ut possibile concipi absque actuali conceptione, aut est idem conceptus generis et differentiae, aut non. Si non, habetur propositum. Si sic : aut est idem conceptui unius differentiae tantum, et tunc non praedicabitur nisi de una specie; aut cujuslibet differentiae, et tunc, vel tot erunt conceptus generis quot differentiarum, vel si tantum unus conceptus generis, conceptus differentiarum erunt omnino idem illi conceptui, ac per hoc inter se erunt idem omnino.

Tum undecimo, quia tunc duae visiones intellectuales non possent esse respectu generis et differentiae. Probatur : quia visio non est nisi objecti primi realiter exsistentis et principaliter; ex quo sequitur quod intellectus divinus non cognosceret illa ut distincta objective, nisi ponatur in eo cognitio abstractiva, et tunc imperfecta.

Tum duodecimo, quia conceptus generis et differentia; sunt primo diversi, in nullo quidditative convenientes; alias differentia iterum differret per aliam differentiam.

Tum decimotertio, quia aliquid quidditative includitur in genere, quod non includitur in differentia; quia genus proximum, puta animal, includit omnes differentias superiores. Sed differentia proxima, puta rationale, non includit differentias praecedentes quidditative et formaliter; alias in omni diffinitione composita ex genere proximo et differentia proxima vel ultima esset nugatio.

Tum decimoquarto, quia si inter realitatem generis et realitatem differentiae non erit distinctio ex natura rei ante considerationem intellectus, tunc ubicumque realiter includeretur conceptus generis, includeretur conceplus differentis, et tunc asinus includeret rationale.

Et sic patet ex istis quod assumptum dicti argumenti est verum, scilicet quod genus et differentia sumuntur a diversis realitatibus, et consequenter quod omnis species contenta sub genere includit plures realitates intrinsecas. II. Argumenta Gregorii.

Contra secundam partem dictae conclusionis arguit Gregorius de Ari-mino (1. Sentent., dist. 8, q. 3, art. 2) : quia dicere quod omnis res contenta in genere sit terminata et finita in entitate et perfectione, est ad placitum dictum et sine ratione. Quamvis enim instantia dari non possit nisi in proposito, quia solus (a) Deus est infinitus secundum perfectionem, ipsa tamen non habet necessariam apparentiam veritatis; quia quod non tollit a re illud propter quod ponitur in aliquo praedicamento, non impedit illam esse in aliquo praedicamento; infinitas autem perfectionis non tollit a re quin ipsa sit ens per se, et per consequens quin ipsa sit substantia, immo tali rei maxime convenit esse per se ens, et non alio. Et si dicatur quod Commentator dicit, 5. Metaphysicae, commento 33 : Genus differta materia, quia materia dicit potentiam puram, genus autem dicit formam mediam inter potentiam et actum, actus autem receptus a potentia contrahitur ad determinatam perfectionem; non valet hoc, siquidem. Tum primo, quia illud est contra te, qui non ponis plures formas substantiales in eodem, et per consequens fingere non potes quae sit illa forma media inter potentiam et actum.

Tum secundo, quia si essent plures formae, adhuc genus totum significaret, et non tantum partem, et per consequens ita significat ultimam sicut mediam.

Tum tertio, quia in substantiis creatis abstractis et in qualitatibus, quae omnes sunt in praedicamentis, secundum te, impossibile est assignare talem formam mediam.

Tum quarto, quia illud dictum non inducitur ad mentem Commentatoris. Unde Commentator non dicit quod genus significet formam mediam, sed dicit quod genus est forma universalis; et post, dicit quod est unum in forma media inter potentiam et actum; nec aliud intendit, nisi quod genus (6) ideo dicitur forma, vel (y) quia est pars diffinitionis, et quaelibet pars diffinitionis dicitur forma, 2. Physicorum (t. c. 28), aut quia ipsum est praedicabile de alio, et praedicabile vel praedicatum respectu subjecti dicit similitudinem formae. Unde frequenter Commentator vocat praedicatum dispositionem, et subjectum dispositum, ut patet, 12. Metaphysicae, commento 39. Dicitur vero forma media inter potentiam et actum, quia genus significat totam rem, et per consequens magis distincte quam nomen significans praecise materiam rei, quae non est res nisi in potentia pura; et quia ipsum significat rem universalius quam species vel differentia, et per consequens minus distincte et in actu, ideo dicitur medium inter potentiam et actum. Et hoc magis potest haberi ab eodem, 8. Metaphysicae, commento 6; et similiter, 7. libro, commento 43. Et sic patet quod defensio illa non valet. III. Argumentum Aureoli.

Similiter contra eamdem partem conclusionis arguit Aureolus (1. Sentent., dist. 8, q. 4, art. 2) : quia praedicamentum substantiae videtur sumi a per se esse. Utrum autem illud quod est per se sit limitatum aut illimitatum, videtur accidere. Unde Philosophus dicit, 6. Topicorum (cap. 3, loco 78), quod si linea esset infinita, adhuc competeret sibi ratio lineae et diffinitio; et Avicenna, 2. Metaphysicae, cap. 2, dicit quod qui imaginatur corpus infinitum, non imaginatur non corpus; et similiter videtur quod qui imaginatur substantiam infinitam, non imaginatur non substantiam. Igitur illimitatio et indeter-minatio non tollit quin aliquid sit in genere. g 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Contra secundam conclusionem arguit Aureolus (1. Sentent., dist. 8, q. 4, art. 2). Primo. Quia, si illa sit vera, nulla creatura erit in praedicamento, cum in creatura esse non differat ab essentia, sicut nec in Creatore. Secundo. Quia conclusio assignat non causam pro causa. Esto enim quod quidditas habeat plures conceptus, unum communem, et alium specifice determinantem, non apparet cur non sit in genere, quamvis esse illius non differat a quidditate. Tertio. Quia praedicamentum sic abstrahit ab esse, ut tamen res, quando sunt, sint in praedicamento; unde, si semper essent et de necessitate, adhuc remanerent in praedicamento, ut patet de coelo et intelligentiis, secundum philosophos. II. Argumenta Gregorii.

Arguit autem Gregorius (1. Sentent., dist. 8, q. 3, art. 1 ). Primo. Quia, esto quod esse creaturae differret ab essentia, constat tamen quod ipsa essentia rei non est composita ex esse et essentia; alias in una re essent infinitae essentiae vel infinita esse, vel dabitur essentia non composita ex esse et essentia. Sed, secundum te, essentia est de per se et directe in praedicamento, et per suam quidditatem et essentiam reponitur res in praedicamento et in genere et in specie; ipsum autem esse in genere est per reductionem , secundum te. Ergo non omne quod est per se I. - 22 in praedicamento. est compositum ex esse ei essentia. Secundo arguit sic. Quia, secundum te, accidentia non liabent proprium esse aliud ab esse substantiae; et tamen accidentia sunt per se in praedicamento. Nec potest dici quod compositum ex essentia quae est accidens, et esse, sit in praedicamento ; quia, ut dictum est, accidens non habet proprium esse, sed exsistit per esse substantioe, ut dicis; sed tale esse non est in genere accidentis, sed per reductionem est in genere substantiae; et per consequens compositum vel aggregatum ex ipso et ex accidente non est per se in genere accidentis. g 3.

Contra tertiam conclusionem I. Argumentum Aureoli. - Contia tertiam conclusionem arguit Aureolus (ubi supra). Ratio, inquit, generis et differentiae accipitur ab intrinseco, cum sint de conceptu quidditativo et absoluto cujuslibet rei. Sive ergo res habeat aliquid superius et actualius, sive non, adhuc ratio generis sumi potest ex intrinseco sui; et per consequens genus non sumitur ab aliquo potentiali in comparatione ad aliquid superius se. II. Argumenta Gregorii. - Argui tetiam Gregorius (1. Sentcnt., dist. 8, q. 3, art. 2) quod ista conclusio, scilicet quod illud a quo sumitur differentia se habet ad illud a quo sumitur genus ut actus ad potentiam, contradicit aliis dictis sancti Tliomae. Quoniam ipse vult quod in homine, et in qualibet substantia composita, sit tantum una forma substantialis, et per eamdem formam sit homo intellectivus et sensitivus; et per consequens sensitivum in homine non est in potentia ad intellectivum plusquam sensitivum ad sensitivum, et intellectivum ad intellectivum; hic autem expresse dicit oppositum. Item, super 5. Metaphysica, in Scripto, dicit quod genus dicit totam essentiam rei, et non tantum formam ; et eadem latione, nec tantum materiam. 14.

Contra quartam conclusionem I. Argumenta Gregorii.

Contra quartam conclusionem arguit multipliciter Gregorius (1. Sen-tent., dist. 8, q. 3, art. 2). Primo sic. Omne quod vere praedicatur in quid de pronomine demonstrante rem aliquam, et etiam de pronomine demonstrante rem aliam specifice distinctam a prima, nec tamen sic praedicatur de quolibet, est genus illius rei; et illa res est in genere illo; et per consequens in praedicamento ubi est genus illud. Sed hoc nomen, spiritus, vere praedicatur in quid de pronomine demonstrante rem illam, quam vocamus Deum, et etiam de pronomine demonstrante aliquam rem specie distinctam ab illa, et non eodem modo praedicatur de omnibus. Ergo ipsum est genus illius rei; et ipsa (a) est res hujus generis; et per consequens de praedicamento substantiae, cujus praedicamenti genus est hoc commune spiritus. Major propositio nota est per diffinitionem generis, etiam strictissime sumendo genus. Genus enim diffinitur quod praedicatur de pluribus differentibus specie in eo quod quid est, sive in quid; praedicari autem in quid strictissime sumitur, sicut sumitur in majori. Dixi autem quod non praedicatur de omnibus, propter ens, quod, secundum aliquos, in quid praedicatur de quolibet, nec tamen est genus. Patet etiam haec propositio inducendo : quia enim animal praedicatur in quid de pronomine demonstrante rem quae est homo, et de pronomine demonstrante rem quae est leo, et sic de pluribus, ideo animal est genus illarum rerum, et illae dicuntur esse in genere animalis, et in praedicamento substantiae, cujus praedicamenti est genus subalternum animal. Similiter, quia color praedicatur in quid de pronomine demonstrante illam rem quae est albedo, ac etiam illam rem quae est nigredo, et sic de pluribus distinctis secundum speciem, supposito, gratia exempli, tales qualitates specie distingui; ideo dicitur genus illarum rerum ; et illae dicuntur esse in illo genere, et in praedicamento qualitatis, cujus ipsum est genus subalternum. Et sic in omnibus pateret similiter discurrenti.

Quod si quis instaret in proposito, eadem ratione poterit quamlibet aliam rem negari esse in aliquo genere, et dici quod nullus angelus est in praedicamento substantiae, nec aliquis color in praedicamento qualitatis; nec unquam poterit probari oppositum, eo quod illa sit propria ratio generis, et illo modo tantum res propriissime dicuntur esse in genere. Minor probatur. Nam constat quod hoc nomen, spiritus, vere dicitur de Deo; unde, Joann. (cap. 4, v. 24), Deus ipsemet dixit : Deus Spiritus est; et per consequens, de pronomine demonstrante rem illam, pro qua in propositione ista supponit hoc nomen, Deus, praedicatur vere hoc praedicatum, spiritus, dicendo : hoc est spiritus. Constat autem quod etiam in quid ; unde interroganti quid est hoc, bene respondebitur : spiritus ; non autem si interrogetur quale est hoc, vel secundum aliquod aliud praedicamentum. Item, constat, secundum Scripturas et secundum omnes, quod hoc nomen, spiritus, praedicatur de pronomine demonstrante aliam rem specie a Deo, ut de re quam vocamus angelum Gabrielem et demonstrante eam quam vocamus Michaelem (6), et sic de multis; et constat etiam per similem rationem, quod praedicatur in quid. Item, non sic praedicatur de omnibus; nam, demonstrato (a) ipsa. - ipse Pr.

leone, non vere dicitur: hoc est spiritus. Ergo hoc commune, spiritus, est genus vere et proprie ad illam rem, quae dicitur Deus; hoc autem genus nullius alterius praedicamenti verius potest dici esse, immo nec vere, nisi praedicamenti substantia;; quare etc.

Forte diceretur quod hoc nomen, spiritus, licet praedicetur de Deo et angelo, non tamen dicitur de eis secundum unam rationem, et ideo non est genus. Sed istud est ad placitum et sine latione : quia, aut intelligitur quod non dicitur de eis secundum unam rationem specialissimam, et hoc verum est, sed hoc non impedit quin sit genus, licet impediat ipsum esse speciem specialissimam; aut intelligitur de latione generali, et hoc falsum est, nani secundum unam rationem generalem huic nomini convertibilem, universaliter dicitur de Deo et creatura spirituali; sive enim diffiniatur spiritus substantia incorporea et immateriatis, sive alia diffinitione, illa diffinitio tam Deo quam angelis erit conveniens.

Quod si hoc proterviendo negatur, simili modo negari poterit substantiam dici secundum unam rationem de corporea et incorporea; immo, ut videtur, multo magis; et sic consequenter poterit negari angelum esse in praedicamento substantia;, quod nullus negat. Secundo principaliter contra eamdem conclusionem arguit sic. Pater, Filius, creator, principium, et plura similia, sunt praedicabilia ad aliquid et per se relativa, ac per hoc de praedicamento relationis, et tamen proprie dicuntur de Deo. Ergo de Deo proprie dicuntur praedicabilia, quae vere et proprie sunt in praedicamento. Prima pars antecedentis patet : quoniam eis conveniunt omnia quae dicuntur a Sanctis et Philosophis requiri, ad hoc quod aliqua praedicabilia sint per se ad aliquid. Secunda etiam pare nulli catholico dubia esse potest. Verissime quidem ac propriissime, ac primo et principaliter, Deus est Filius et Pater; unde Damascenus, libro 1. de Fide orthod., cap. 8 : Sciendum, inquit, quod non ex nobis translatum est ad beatam divinitatem paternitatis et filiationis ac processionis nomen, econtrario autem nobis inde est traditum, ut ait divinus Apostolus : Flecto genua mea ad Patrem, ex quo omnis paternitas in caelo et terra nominatur; et scribitur ad Ephesios, cap. 3 (vere. 14, 15). Creator etiam proprie de solo Deo dicitur; similiter principium verissime est Deus. Confirmatur hoc per Augustinum, 5. de Trinitate (cap. 7), ubi postquam distinxit praedicationes tam affirmativas quam negativas proprias singulis praedicamentis, concludit in line : quod filius et non Iilius, genitus et non genitus, sive ingenitus, dicuntur relative, et sunt in praedicamento relationis; unde ait : Sicut enim genitus non ad scipsum dii itur, sed quod ex genitore sit ostenditur: ita, cum dicitur ingenitus, non ad seipsum dicitur, sed quod ex genitore non sit ostenditur. In eodem tamen prie-

- QUAE STIO 11. :j39 dicamento, quod relativum vocatur, utraque significatio vertitur (a); et ante immediate dixit : Non receditur a relativo priedicamento, cum dicitur ingenitus. Quod si quis velit dicere quod praedicta nomina relativa non sunt proprie de praedicamento relationis, potest etiam, si placet, plura alia relativa, et quaelibet ad placitum, excipere a praedicto praedicamento. Ex hoc autem quod praedicti termini sunt per se de praedicamento relationis, si rem quam significat paler, et filius, et hujusmodi in creaturis ponimus in praedicamento relationis, necesse est eadem ratione, rem etiam, quam significat in Deo, collocare in praedicamento relationis. Idem patet de praedicamento actionis, scilicet quod de Deo vere ac proprie praedicatur; quinimmo, ut dicit Augustinus, 5. de Trinitate (cap. 8): Quod ad faciendum attinet, fortassis de solo Deo rectissime dicitur; solus enim Deus facii et non fit, neque patitur quantum ad ejus pertinet substantiam qua Deus est. Unde Augustinus certissime fuit hujus opinionis, scilicet quod aliqua praedicamenta vere dicuntur de Deo ; quod patet in praedicto libro, ex hoc quod ipse singula praedicamenta distinguens, et proprias eorum praedicationes determinans, concludit, cap. 8, quaedam de Deo dici secundum substantiam, quaedam vero ad aliquid et secundum relationem; et hoc tamquam verissimo fundamento utitur postmodum in toto libro de Trinitate. Et quod proprie talia praedicamenta de ipso dicantur, evidenter insuper apparet : nam, in eodem capite, ait alia praedicamenta quaedam dici de Deo, sed non proprie, videlicet : situs, habitus, tempus et ubi; unde ait : Simiis Dero, et habitus, et loca, et tempora, non proprie, sed translative dicuntur de Deo; et praeterea removet ab eo praedicamentum passionis, ut proxime allegatum est; removet etiam a Deo praedicamenta qualitatis et quantitatis continuae, eo quod illa dicuntur ad se, et quaecumque dicuntur ad se, secundum substantiam dicuntur de Deo. Unde mirum est quod ipse sic diligenter distinxerit praedicamenta, et quaedam removerit a Deo, quaedam autem non proprie sed solum translative dixerit ei convenire, alia vero secundum substantiam, relationem, et actionem dixerit ei convenire, nisi voluerit illa tria praedicamenta vere et proprie de Deo dici. Terlio principaliter arguit auctoritate Aristotelis. Nam Philosophus, 12. Metaphysicae (t. c. 2), in principio, volens loqui de substantia abstracta, et principaliter de prima, quae Deus est, innuens distinctionem entis in substantiam et alia praedicamenta saepe ab eo positam, dicit substantiam esse principaliorem partem entis. Ait enim sic : Etenim sive (6) lotum quoddam omne (y) substantia est prima

pars et sic quod consequenter; et ita primum substantia, deinde qualitas, aut quantitas. Quod exponens Commentator, commento 2, dicit : " Et intendebat Aristoteles quod ens, aut demonstrat unum genus et unam naturam, aut genera diversa; et quodcumque sit, manifestum est quod substantia est prior pars entis. " Et statim Philosophus (a) hoc probat quod dixit : tum, quia alia non dicuntur simpliciter entia, sed talia entia ; tum, quia nullum aliorum est separabile. Et Commentator, commento 3: " Nullum, inquit, aliorum invenitur simpliciter nisi (6) substantia : verbi gratia, quia qualitas non dicitur ens simpliciter, neque motus, sed dicitur esse qualitas, et dicitur esse motus, ens igitur principaliter et simpliciter est substantia, n Et subdit : " Et cum dixit quod substantia dicitur ens simpliciter, etalia praedicamenta secundum comparationem, dedit causam in hoc, et dixit : Et etiam nullum aliorum est abstractum; et causa in hoc est quod substantia est constans et ens per se, et alia sunt in substantia. " Ex quibus patet quod Philosophus et Commentator in hac parte utuntur hoc termino, substantia, secundum quod est praedicamentum distinctum contra alia praedicamenta, et pro rebus quae sunt in tali praedicamento. Sed statim post, substantiam dividit in sensibilem et in insensibilem, et generabilem, et corruptibilem, et aeternam ; et post considerationem de substantia sensibili, probat esse substantiam insensibilem abstractam et immobilem ; et deinde inquirit: an haec sit una tantum vel plures; et determinat quod plures, inter quas est una prima quae est nobilissima, et finis, et perfectio aliarum et totius universi, quam nos Deum appellamus. Ex quibus evidenter concluditur quod, secundum mentem Philosophi et Commentatoris, Deus est substantia vere de praedicamento substantiae. Quarto principaliter arguit contra unam rationem factam pro conclusione, scilicet : quod si Deus esset in genere, quod ens esset genus illius; quia scilicet esse Dei est ejus essentia; et sic ens significaret essentiam Dei. Hoc inquit non valet. Quia, si ens ideo esset genus Dei quia significaret ejus essentiam, sequitur quod jam de facto ens sit genus, si ratio valeat; quia ens de facto significat essentiam cujuslibet immediate, ut dicit Philosophus, 10. Metaphysica;, et Commentator, ibidem, commento 8; et 5. Metaphysicae (I. e. 14), vult Philosophus quod ens significat illa quae significant dictiones praedicamentorum; et constat, secundum sanctum Thomam et secundum veritatem, quod praedicamenta significant essentias aliquarum rerum ; cum hoc tamen quod ens significat essentias rerum, stat et verum est quod ipsum non est genus, sive quia significat omnia et praedicatur de quolibet, sive quia non significat omnia secundum unum conceptum. Quinto arguit ad motivum superius tactum, scilicet : quod omnia quae sunt in genere, communicant in essentia generis, non autem in genere. Hoc enim non videtur valere. Quia nulla res extra animam est communis multis substantiis individuis., nec aliqua res de mundo est universalis aut communis pluribus substantiis; sed omnis essentia est singularis, sicut et quodlibet esse est singulare; et sic illa ratio nihil concludit. B. - SOLUTIONES g 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Scoti et aliorum.

Ad primum contra primam conclusionem dicitur quod non est ad propositum. Nam Commentator non intendit ibidem dicere quod materiae diversificentur secundum diversitatem translationum in rebus generabilibus, sic quod alia sit materia generationis, alia alterationis, alia augmenti, vel etiam materia hujus alterationis sit alia a materia alterius secundum speciem , ut arguens exponit; sed solum intendit quod translatio rerum ingenerabilium et incorruptibilium, qualia sunt corpora coelestia, habet aliam materiam propriam a materia translationis rerum generabilium et corruptibilium. Et hoc patet per verba, quae immediate adducit post. Dicit enim sic (12. Metaphysicae, commento 10): " Materia enim generabilium est in potentia, translatorum autem est in actu, cum translatum sit aliquid actu ; et ideo quod ex translatis in actu fuerit non generabile vel corruptibile, non habebit materiam, quam habet generabile et corruptibile, et est in potentia. "

Haec Commentator.

Ex quo patet quod in illo passu Commentator solum assignat differentiam inter materiam corruptibilium et materiam incorruptibilium, quidquid dicat in aliis locis. Verumtamen, concesso quod secundum diversitatem translationis secundum genus sit alia materia secundum genus, utputa quod subjectum motus localis sit aliud a subjecto alterationis, ex hoc non habetur quod forma, penes quam attenditur hujusmodi mutatio, sit composita ex materia et alio actu, sed quod diversae formae secundum genus, quae sunt indicibiles per motum vel mutationem, habent subjecta distincta secundum genus. Secus est de formis separatis, illae enim non habent materiam in qua, nec ex qua; et tamen sunt multae unius generis,quia communicant in una intentione possibilitatis recipiendi acium exsistendi, scilicet sine materia et quantitate. Unde sanctus Thomas,2. Senteni., dist. 3, q. 1, art. 5, arguit sic : (c Quaecumque sunt unius generis, communicant in una potentia generis, 10. Metapliysicae (t. c. 12). Sed angeli non communicant in una potentia generis (a), quia sunt immateriales. Ergo :. - QUAESTIO II. videtur quod non sunt unius generis. Et respondet (ad primum) : " Dicendum, inquit, quod non oportet quod illa quae sunt unius generis, conveniant nisi in una intentione potentiae, quae est possibilitas recipiendi esse a Deo, in quo subsistant sine materia et quantitate. " Ad secundum consimiliter dicitur quod non accipitur secundum mentem Commentatoris. Nam Commentator, per materiam propriam et habilitatem propriam, non intelligit aliquam materiam distinctam a materia quae est substantia; sed intelligit per materiam communem, materiam remotam cujuslibet, quae est praecise essentia materiae primae; per materiam autem propinquam intelligit ipsam essentiam eamdem materiae, dispositam per convenientes dispositiones ad aliquam formam, quae quidem dispositiones sunt formae accidentales; per potentiam autem et habilitatem materiae intelligit vel inchoationem formae resultantem ex dispositionibus accidentalibus, quae reddunt primam materiam proprium susceptivum formarum, et sunt ratio subjiciendi tali formae vel tali, aut forte per hoc intelligit materiam sub tali inchoatione formae. Sic autem sumpta materia, dico quod alterius et alterius speciei entium generabilium est alia et alia materia; unde alia materia propinqua, id est materia aliter disposita, requiritur ad generationem sanguinis, quam ad generationem carnis, vel ossis, vel lapidis, et sic de aliis. Et quod sic accipiat materiam propriam, et quod haec est ejus intentio, demonstrant verba ejus, quae, nullo interposito, sequuntur ea quae arguens allegat. Unde, dicto quod materia est multa secundum habilitates, ait immediate (12. Metaphysice, comm. 11) : " Primo enim habet habilitates ad recipiendum primas contrarietates, scilicet formas quatuor elementorum ; secundo vero habet potentiam consimilium partium; mediantibus formis quatuor elementorum. " Et vocat corpora consimilium partium, mixta homogenea, ad quae materia disponitur, mediantibus formis elementorum. Et sequitur immediate (12. Metaphysicae, comm. 11) : a Istae potentiae diversantur.secundum quod diversantur mixtiones quatuor elementorum, ita quod ex hoc diversantur formae generabilium. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod, secundum diversam dispositionem materiae, resultat alia et alia habilitas et inchoatio formae. Quandocumque autem materia sic est disposita quod unico motore potest ex ea generari caro, in ea est proxima inchoatio carnis; et sic de aliis. Illud enim dicitur proprie in potentia in aliquo, quod potest fieri ex unico motore, ut ex argento scyphus; quod vero indiget pluribus motoribus ad hoc ut fiat ex aliquo, non dicitur esse in eo in potentia, ut patet 9. Metaphysica: (t. c. 11). Et talem potentiam proximam intelligo inchoationem actus; unde sanctus Thomas, 2. Senteni., dist. 18, q. 1, art, 2, dicit quod a habilitas materiae ad recipiendum actionem dicitur appetitus materiae et inchoatio formae "; et illa habilitas, quae dicitur inchoatio formae, est aliquid potentiale de genere formae inducendae. Huic videtur consentire sanctus Thomas, 1. Senlent., dist. 17, q. 2, art. 2, ubi dicit : s Per actionem calidi efficitur de non calido calidum, non quod ponatur ibi aliquis calor, sed quia calor qui est in potentia educitur in actum. Et consimiliter, aliquid efficitur magis calidum per actionem calidi, in quantum educitur calor, qui erat ut actus imperfectus, in majorem perfectionem. Qualitates enim naturales educuntur de potentia materiae, quarum inchoationes quasdam Deus indidit materiae in opere creationis; et ideo, quando in actum prodeunt, est exitus de imperfecto ad perfectum. "

Haec ille.

Ex quibus patet quomodo, secundum eum, aliquae qualitates sunt inchoatae in materia in opere creationis. Et intendit loqui de qualitatibus primis : puta caliditate, frigiditate; istae enim sunt inchoatae in omni materia generabilium. Sed qualitates secundae : puta sapor, odor, color, non sunt sicut inchoatae ab initio; sed tales inchoationes resultant ex alia et alia mixtione primarum qualitatum. Illa ergo inchoatio formae est aliquid de genere formae inducendae, immo est tota essentia formae inducendae in potentia et in esse incompleto. Ad tertium dicitur quod verum est quod omne praedicamentum habet talia propria principia; non tamen oportet illa semper esse res ejusdem generis cum principiato, licet sint propria principia illius generis. Aliquid enim est unius generis, et tamen est materia et principium materiale alterius generis; sicut aliquid quod est unius generis, est proprium movens alterius generis ; igitur non oportet in quolibet genere dare proprium movens illius, quod sit res illius generis. Et tamen, sicut Philosophus dicit quod oportet dare in quolibet genere ista tria principia propria, scilicet formam, privationem, et subjectum vel materiam, ita immediate dicit quod oportet dare proprium movens; et exemplificat statim : unde movens in genere sanitatis est medicina, et in mente artificis, in factione domus, ars aedificativa. Et tamen non in quolibet genere proprium movens est res illius generis : v. gr. in genere quantitatis, cum quantitas non sit forma activa, secundum Commentatorem ; et sic in multis aliis. Et similiter est de principio materiali; nam esse propriam materiam alicujus generis, non est aliud quam esse materiam propinquam ad formam illius generis. Similiter esse movens proprium alicujus generis, non est aliud quam esse movens aptum natum inducere determinate formam illius generis. Cum hoc tamen stat quod materia talis sit res alterius generis; et similiter movens. Concedo tamen quod, licet nulla forma accidentalis habeat materiam, vel aliquid potentiale ejusdem generis, ex quo tamquam ex intrinseco sibi componitur, sicut quaerit arguens, non tamen nego quin omnis actus et forma receptibilis in subjecto babeat proprium potentiale in illo subjecto. Verbi gratia : albedo non est intrinsece composita ex actu et potentia; tamen numquam materia reciperet actum qui est albedo, nisi haberet in se aliquid potentiale de genere albedinis, per quod materia efficitur proprium susceptibile albedinis; actus enim et potentia propria semper sunt in eodem genere, ut alias dictum est, et ponit Commentator, 5. Physicorum, com. 9, dicens : " Potentia ad unumquodque praedicamentum est in illo genere praedicamenti, quod est actu, et similiter via de potentia ad actum, scilicet potentia ad substantiam est quodammodo in praedicamento substantias, et similiter via ad generationem substantiae, similiter ad quantum et ad alia praedicamenta; ideo visum est quod illud esse, quod est inter potentiam et actum in illo genere, sit sub illo genere; quoniam esse medium inter potentiam et actum, quae sunt in illo genere, est de genere actus, qui est complementum ; sed differunt secundum magis et minus. "

Haec Commentator, ubi vult quod potentia ad rem illius praedicamenti est de genere illius praedica^ menti; actus enim et potentia sunt in eodem genere. Et hoc est verum, sive accipiatur potentia pro forma, quae non est actu calor vel hujusmodi, et potest esse calor, quam dicimus inchoationem formae; sive accipiatur potentia pro materia exsistente sub tali inchoatione praedicta ipsius formae, quae non est in actu in materia, nec in esse completo, sed imperfecto ; et illud idem in numero erit quandoque forma in actu, secundum quod ponit Commentator, 12. Metaphysica, comment. 18, ubi sic dicit : v. Generans igitur animal non est dicere quod ponit animam in materia, sed quod extrahit illud, quod est anima in potentia, ad esse animam in actu. " Et idem dicit, ibidem, de formis accidentalibus : a Intentio, inquit, Aristotelis est quod conveniens fit a conveniente, quia conveniens extrahit formam convenientis ex potentia in actum; et non est agens, quia adducit in illam materium aliquid extrinsecum, nec agit formam sibi convenientis. Et sic est in hoc de substantia, sicut in accidentibus : calidum enim non inducit calorem extrinsecum , sed facit calidum potentia esse calidum in actu. Et sic est de magnitudine. " Et in fine commenti dicit: a. Omnes proportiones et formae sunt in potentia in materia prima, et in actu in primo motore. " Ex quo patet manifeste quod prius dictum fuit, scilicet quod formae, ad quas materia transmutatur, sunt in potentia in materia, ita quod est in materia aliquod potentiale, quod prius est anima vel albedo in potentia, et post est anima vel albedo in actu ; semper enim actus et potentia, si loquamur de potentia passiva naturali, sunt ejusdem generis. Materia enim sub inchoatione caloris pertinet ad genus caloris ; immo illa inchoatio caloris non differt a calore, nisi secundum magis et minus, ut dictum est prius. Unde, tam materia sub inchoatione, quam ipsa inchoatio, dicitur potentia ad calorem, sed diversimode; quia materia sub inchoatione caloris est susceptiva caloris in actu, et ideo dicitur esse potentia passiva ad calorem, et habere potentiam ad calorem; sed illa inchoatio est potentia ad calorem, quia est calor in potentia; illa enim inchoatio est potentia materiae, et ejus appetitus. Sed contra hoc instantiam facit Gregorius (dist. 8, q. 3, art. 1), contra dictam maximam, scilicet quod potentia susceptiva est ejusdem generis cum actu ad quem ordinatur. Adducit enim dictum Commentatoris, 12. Metaphysice, commento 22, dicentis : " Principia coloris secundum formam et privationem sunt album et nigrum; secundum autem materiam recipientem est superficies, quae est in potentia omnes colores. Et principia noctis et diei secundum formam et privationem sunt lux et obscuritas; et secundum materiam recipientem est aer, qui est potentia luminosus. "

Haec Commentator; ubi patet quod secundum Commentatorem, superficies est materia coloris, et tamen est alterius generis a colore. Et eodem modo patet de aere, qui est materia lucis, et tamen non est in eodem genere cum luce. Instantia, inquam, ista non valet. Quia, licet superficies sit subjectum colorum, et sit omnis color in potentia, non tamen superficies nude considerata est proprium susceptivum colorum ; sed ad hoc quod fiat eorum propria materia vel subjectum, requiritur aliquid de genere qualitatis, quod dicitur potentia propria respectu omnium colorum, et inchoatio omnis coloris. Et idem dico de aere. Et si ulterius quaeratur : cum illud potentiale sit de genere qualitatis, requirit ulterius aliud potentiale in subjecto suo, et sic in infinitum.

Ad hoc dicitur quod talia potentialia non producuntur propria productione, nec per transmutationem, quae per se terminentur ad talia, ot ideo non requirunt propriam potentiam ; sed sicut eadem productione producuntur qua suum subjectum, ita eadem potentia suscipit primo subjecta illorum potentialium, et secundario diota potentialia; unde eadem productione producitur substantia composita et quantitas, et eadem productione producitur superficies et potentiale ad colores, ut alias dictum fuit. Ideo quantitas et talia potentialia non requirunt in subjecto suo aliquid potentiale ejusdem generis, quia non habent propriam polentiam, quae per se primo ad talia ordinetur; secus est de formis educibilibus per transmutationem. Et illa quae dixi de quantitate, intelligo de interminata, quia illa non praerequirit aliam potentiam ; secus est de quantitate terminata, quia se habet ad aliam ut actus ad potentiam. Patet igitur ex praedictis quod, licet nulla forma inhaerens sit composita intrinsece ex actu et potentia, tamen in quolibet genere accidentis est reperire proprium actum et propriam potentiam susceptivam. Ad quartum dicitur eodem modo, quod omne praedicamentum habet suum proprium susceptibile potentiale et suum proprium actum. Non tamen vult Avicenna quod omnis forma posita in praedicamento sit composita intrinsece ex duobus, scilicet ex aliquo actuali, et ex aliquo potentiali; quia illud potentiale quod ponimus respectu colorum non est pars coloris, immo color in potentia, et per actionem agentis fit color in actu, ut dictum fuit. Atl quintum negatur major, scilicct quod omne diffinibile sit compositum, si intelligatur universaliter de qualibet diffinitione; sed tamen potest concedi, loquendo de diffinitione simpliciter proprie dicta, ad quem sensum Philosophus tunc, ubi allegatur, loquebatur. Unde, secundum quod ponit Avicenna, et recitat sanctus Thomas in tractatu de Esse et Essentia (cap. 5), differentiam simplicem non habent nisi species, quarum essentiae sunt compositae ex materia et forma, et per consequens nec proprie diffinitionem, de qua Philosophus loquitur, ubi allegatur. Sed tunc in eodem sensu minor est falsa, ut patet 7. Metaphysicis (t. c. 33); nam, ut ibi habetur, accidentia diffiniuntur tantum per additamenta, et non diffinitione simpliciter proprie dicta. Et ad probationem dicitur quod non quaelibet differentia cum genere sufficit ad diffinitionem proprie dictam, sed requiritur differentia essentialis, exprimens determinatam partem essentialem rei, et convertibilis cum diffinito; talem autem differentiam non habent accidentia. Ad illud autem quod contra hoc adducitur, scilicet quod ideo diffiniuntur per extrinseca, quia dependent a subjecto, et non quia sint simplicia etc.; dico quod ipsa sic dependent a subjecto, quod differentia accidentium sumitur non ab aliqua parte essentiali accidentis, sed ex ipsa comparatione accidentis ad subjectum, ita quod subjectum tenet in diffinitione illorum locum differentiae, si diffiniantur in abstracto, ut dicendo, similas est nasi curvitas, vel locum generis, si diffiniantur in concreto, ut dicendo, simus est nasus curvus, ut ponit sanctus Thomas in tractatu de Esse et Essentia (cap. 7), ubi sic ait: " Quia accidentia non componuntur ex materia et forma, ideo non potest in eis genus sumi a materia, et differentia a forma, sicut in substantiis compositis; sed oportet ut primum sumatur genus ex ipso modo essendi, secundum quod ens diversimode secundum prius et posterius de decem generibus praedicatur; sicut dicitur quantitas ex eo quod est mensura substantiae, et qualitas secundum quod est dispositio substantiae, secundum Philosophum, 5. Metaphysica (t. c. 18 et 19). Differentiae vero in eis sumuntur ex diversitate principiorum ex quibus causantur. Et quia proprias passiones ex propriis principiis subjecti causantur, ideo subjectum ponitur in eorum diffinitione loco differentiae, si in abstracto diffiniuntur, secundum quod sunt proprie in genere; sicui dicitur quod simitas est nasi curvitas. Sed e converso erit, si eorum diffinitio inveniretur secundum quod dicuntur concretive; sic enim subjectum in eorum diffinitione poneretur sicut genus, quia tunc diffinirentur per modum substantiarum compositarum, in quibus ratio generis sumitur a materia, sicut dicimus quod simum est nasus curvus. Similiter etiam est, si unum accidens sit principium alterius accidentis, sicut principium relationis est actio et passio et quantitas; et ideo secundum hoc Philosophus dividit relationem, 5. Metaphysica; (t. c. 20 ), Sed quia propria principia accidentium non semper sunt manifesta, ideo quandoque sumimus differentias accidentium ex eorum effectibus; sicut congregativum et disgregativum sunt differentiae colorum, quae causantur ex abundantia vel paucitate luminis, ex qua diversae species coloris causantur. "

Haec ille in forma.

Ex quibus patet solutio ad aliud quod arguens inducit de differentiis accidentium, quae sunt nobis ignotae etc. Dicitur enim quod licet essent nobis notae, tamen non sumerentur ex partibus intrinsecis ipsi formae accidentali, sed modo praedicto. Ad sextum, ad primam probationem solvit Gregorius (dist. 8, q. 3, art. 1 ) bene, " Formae, inquit, accidentales sunt simplices. Et cum probatur quod non, quia omnis mutatio per se una etc; dicendum quod terminus mutationis potest accipi dupliciter. Uno modo pro termino formali, ad quem transmutatur subjectum; sicut dicimus quod subjectum, quando dealbatur, mutatur ad albedinem, et materia ad formam in generatione substantiali. Alio modo potest accipi, quamvis minus proprie, pro composito ex subjecto et termino formali; sicut compositum substantiale potest dici terminus transmutationis substantialis. Et tunc dicendum quod, sic sumendo, in primo sensu, terminum, major est vera; in secundo sensu falsa est, quia nullius mutationis, nisi substantialis, terminus sic sumptus est quid unum per se. " Cujus causam assignat sanctus Tho mas, in tractatu praeallegato (de Ente et Essentia, cap. 7): " Quia, sicut forma substantialis non habet per se esse absolutum sine eo cui advenit, ita nec illud cui advenit, scilicet materia; sed ex conjunctione utriusque relinquitur illud esse, in quo res per se subsistit, et ex eis efficitur unum per se; propter quod ex conjunctione relinquitur essentia (puellam. Unde forma, quamvis in se considerata non habeat completam lationem essentiae, tamen est pars essentiae completa . Sed illud cui advenit accidens, est ens in se completum, subsistens in suo esse; quod quidem esse naturaliter praecedit accidens quod supervenit; et ideo accidens superveniens, ex conjunctione sui cum eo cui supervenit, non causat illud esse in quo res subsistit, per quod res est ens per se; sed causat quoddam esse secundum, sine quo res subsistens intelligi potest esse, sicut primum intelligi potest sine secundo. Unde ex accidente et subjecto non efficitur unum per se, sed unum per accidens; et ideo ex eorum conjunctione non resultat essentia quaedam, sicut ex conjunctione formae ad materiam ; propter quod accidens neque habet rationem completae essentia?, nec est pars essentiae completae ; sed sicut est ens secundum quid, ita est essentia secundum quid. "

Haec ille. Ad secundam probationem dicitur quod non oportet illud, quod est intrinsece simplicius alio, esse perfectius, nisi loquamur de re simplici subsistente ; alias materia hominis esset perfectior homine. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 3, art. 7, ad 2"", sic ait: " Apud nos composita sunt meliora simplicibus, quia perfectio bonitatis creaturae non invenitur in uno, sed in multis; sed perfectio divinae bonitatis invenitur in uno simplici. "

Haec ille. - Sciendum enim quod, secundum quod ipse ponit, sunt gradus in perfectione rerum. Ait enim sic, de Veritate, q. 8, art. 3, ad 12 : " Sicut dicit Philosophus in 2. Cceli et Mundi (t. c. 62), in rebus invenitur multiplex gradus perfectionis. Primus et perfectissimus gradus est, ut aliquid habeat bonitatem suam sine motu et sine adminiculo alterius ; sicut est perfectissima sanitas in eo qui per se est sanus sine auxilio medicinae; et iste gradus est divinae perfectionis. Secundus gradus est ejus quod potest consequi perfectam bonitatem cum modico auxilio et parvo motu, sicut ejus qui habet sanitatem cum modico exercitio. Tertius gradus est ejus quod acquirit perfectam bonitatem cum multis motibus, sicut qui acquirit sanitatem cum multis exercitiis. Quartus gradus est ejus quod cumquam potest acquirere perfectam (a) bonitatem, sed acquirit aliquid de bonitate ex motibus. Quintus gradus est ejus quod non potest acquirere aliquid de bonitate, nec habet aliquem motum ad hoc; sicut est gradus illius in sanitate qui numquam potest sanari, unde nullam medicinam accipit. "

Haec ille.

Idem ponit, 1 p., q. 77, art. 2.

Ex quo patet quod, licet creatura simplicior, si ad aequalem perfectionem se extendat sicut creatura composita, sic erit perfectior propter simplicitatem ; tamen si creatura composila habeat plures et nobiliores operationes quam creatura simplex, eo facto erit perfectior simplici. Sic autem est de forma accidentali et de substantia composita. Ideo accidens, licet sit simplicius tali substantia, non tamen perfectius, immo multo ignobilius ea. Ad illud quod additur in tertia probatione, dico quod bene concludit quod superficies nuda non sit proprium susceptivum dealbationis, nisi in quantum efficitur proprium susceptivum coloris per aliquid potentiale de genere coloris, ut prius dictum est; ex quo tamen non sequitur quod aliqua qualitas, puta color, sit intrinsece compositus ex illo potentiali et ex actuali, ut dictum fuit supra, ad quartum. (a) perfectam. - Orp. Pr, Sed contra hoc et contra praedicta arguit Gregorius (dist. 8, q. 3, art. 1). Quia, si ponantur tales poten-tialitates in materia quae potest alterari, aut cujuslibet speciei erit proprium potentiale, aut idem potentiale esset diversarum specierum; v. gr. idem potentiale albedinis et nigredinis, et eodem modo quarumlibet qualitatum inter quas est per se transmutatio. Primum, inquit, dici non potest propter duo. Primum est : quia, cum sit transmutatio inter formas contrarias, et in qualibet transmutatione sit idem subjectum numero deferens utrumque terminum transmutationis, ut habetur ex 1. Physicorum (t. c. 71), sequitur quod tale potentiale proprium non erit subjectum immediatum illius transmutationis; cujus oppositum tu dixisti. Tenet consequentia ; quia, secundum te, idem est subjectum motus et termini motus; sed, secundum te, terminus motus est ipsa forma actualis quae inducitur, sed illius subjectum non est illud potentiale, quod est subjectum actualis formae quae abjicitur. Secundum est : quia, aut istae potentialitates propriae sunt aeternaliter in materia communi, quae. est substantia; aut aliquando de novo fiunt in ea. Si aeternaliter, sequitur quod in qualibet materia poterit induci quaelibet forma a proprio motore, nullo alio motore interveniente, seu materiam (et) aliquo modo transmutante; et per consequens agens albedinem poterit in igne causare albedinem, et erit possibile in aceto generari immediate accidentia vini a propriis agentibus, et generaliter quodlibet fieri ex quolibet; quod est manifeste falsum. Tenet consequentia : quia, passivo exsistente in propinqua potentia et dispositione ad formam, nulla causa est quare proprium agens non possit illam inducere, ut patet ex auctoritate Commentatoris, 9. Metaphysicae, commento 12, ubi dans differentiam inter materiam propinquam et remotam, sic ait : " Materia remota non est in potentia (6) illud cujus est materia; quia indiget in hoc ut exeat in actum alio motore ab eo quod generat illud quod est in potentia : v. gr. quoniam terra non est idolum in potentia, sed est cuprum in potentia ; quoniam cum transmutatur a corpore coelesti, erit cuprum ; et tunc, cuprum erit idolum in potentia, quia est illud quod ab uno motore fit idolum, scilicet a faciente idola. Et intendit Aristoteles hoc declarare, quod materia quae potest simpliciter, non indiget in hoc quod exeat in actum nisi ab uno motore; materia autem quae dicitur non posse simpliciter, sed per potentiam remotam, exit in actum per plures motores. " Per materiam autem et potentiam simpliciter intelligit materiam sive potentiam propinquam, sicut infra in eodem commento patet, ubi ait : " Illud quod est in potentia simpliciter, est illud quod est in materia simpliciter; et haec est materia propinqua. Remota autem, non dicitur materia simpliciter, neque in potentia simpliciter. "

Haec Commentator.

Secundum autem responsionem sequitur quod quaelibet materia erit in potentia propinqua ad talem formam, cum habeat propriam potentiam et habilitatem cujuslibet.

Si vero dicatur quod tales potentiae non semper sunt in materia, sed aliquando de novo fiunt in ipsa, sequitur, secundum te, quod in materia sit alia potentia propria praevia illi potentiae, per quam transmutatur ad ipsam, et recipit eam ejusdem generis cum ea, et sic in infinitum ; vel si non, sed immediate per se recipit illam et transmutatur ad ipsam, falsa sunt fundamenta tua, et superflue ponuntur tales poten-tialitates in materia. Sic ergo patet quod non potest dici primum membrum dictae divisionis. Secundum, videlicet quod contrariarum formarum sit idem potentiale proprium, non potes tu dicere; quia tunc numerus talium potentiarum non esset secundum numerum specierum entium generabilium, ut dicis. Item, quia tunc esset eadem potentia propinqua contrariarum formarum ; et per consequens, in quocumque et quandocumque potest induci una forma contrariarum, posset indifferenter induci reliqua; quod ad sensum patet esse falsum. Item, illud proprium potentiale, v. gr. albedinis, aut est in aliquo ut in (a) subjecto, aut non; si non, ergo est substantia, et consequenter proprium susceptibile accidentis est substantia; si autem in aliquo ut in subjecto, ergo est actus et dispositio illius in quo est subjective; et si sic, etiam illud potentiale non est receptivum alicujus actus, et etiam oportebit quod habeat aliud potentiale susceptivum proprii generis, in quo sit subjective, et illud, aliud, et sic in infinitum ; aut conceditur quod omnis actus informat immediate potentiale alterius generis. Ad ista dicitur concedendo (6) secundum membrum dictae divisionis, scilicet quod formae contraria; habent idem potentiale et susceptivum, quod est ejusdem generis cum eis. Unde sanctus Thomas, de Veritate, q. 8, art. 14 : a Sciendum, inquit, quod formarum quaedam sunt unius generis, et quaedam diversorum generum. Formae quidem quae sunt diversorum generum, diversas potentias respiciunt, cum unitas generis ex unitate materiae vel potentiae procedat, secundum Philosophum. Unde possibile est unum subjectum simul perfici formis diversorum generum ; quia tunc una potentia non determinabitur ad diversos actus, sed diverse; sicut si aliquod corpus simul est album et dulce, albedo inest ei secundum quod participat de natura diaphani, dulcedo autem secundum naturam humidi. Formae vero quae sunt unius generis, unam potentiam respiciunt, sive sint contrariae, ut albedo et (y) nigredo, sive non, ut triangulus et quadratum. " - Haec ille.

Tunc, ad primam hujus partis improbationem dico quod Commentator, 12. Metaphysices, cum dicit quod numerus potentiarum materiae est secundum numerum specierum, large accipit speciem pro genere proximo.

Ad secundam probationem conceditur consequentia, accipiendo potentiam propinquam. Nec ipse arguens accepit pro illa potentia, quae unico motore potest reduci in actum. Patet enim quod subjectum, quod substat uni contrariorum, potest per unicum motorem, scilicet per agens contrarium, reduci in actum formae oppositae, ut videtur quod ignis reducit aliquid de frigiditate in caliditatem. Et cum infert arguens, quod tunc, quandocumque et in quocumque subjecto potest induci calor, potest induci frigus, conceditur quod in quocumque per se susceptivo, sed negatur quod quandocumque; quia, licet formae contrariae habeant idem susceptivum, tamen alterum non compatitur aliquid quod alteri annexum est vel repugnans (a); et ideo illud oportet auferri, non tamen novam potentiam induci: sicut licet idem sit subjectum caloris et frigoris, tamen subjectum habens frigus non potest recipere calorem, nisi frigore amoto, et aliquibus quae sequuntur frigus. -Ad tertiam improbationem dico quod potentiale respectu colorum (6) est in subjecto; nec valet prima consequentia ibi facta : ergo est actus, et non potest recipere. Dico enim quod est actus in latitudine entis et accidentis, non tamen in genere exsistentium. Similiter non dico quod illud potentiale recipiat qualitates ; sed efficitur qualitas in actu exsistentium de qualitate potentiali. Similiter nec valet secunda consequentia. Dico enim quod illud potentiale non requirit in subjecto aliud potentiale ejusdem generis cum eo; et causa est: quia, ut prius dicebatur, nulla transmutatio terminatur de per se ad talia potentialia et tales inchoationes, sed emanant a suo subjecto sine transmutatione, quadam naturali consequentia : utpote, quandocumque miscibilia sunt proportionata, per transmutationem talem acquiritur novum mixtum, et in eodem instanti fluunt talia ab ipso subjecto. Secus est de formis, quae acquiruntur per transmutationem per se primo terminatam ad eas; tales enim sunt actus alicujus generis, et consequenter oportet quod habeant potentiam ejusdem generis. Non autem potentia alicujus generis requirit ulterius aliam potentiam ; quia non habet propriam potentiam per se respicientem talem poten-tialitatem, sed subjectum aliquod, quod primo et per se respicit actum substantialem vel accidentalem, secundario respicit talia potentialia. Et ideo est ibi duplex similitudo, scilicet, et quia talia non sunt actus alicujus generis, et quia non habent proprium per se susceptibile. Aer enim, qui per se est in LIBRI I. SEN TENTURUM potentia ad esse substantiale tamquam ad proprium actum, secundario est in potentia ad talia potentialia quae dicta sunt, quihus mediantibus recipit actus. Ad septimum principale negatur antecedens, scilicet quod genus et differentia semper sumantur a diversis realitatibus in natura speciei cujus sunt genus et differentia.

Et ad primam probationem dicitur quod Aristoteles, ubi allegatur, loquitur solum de diffinitione et quidditate substantiarum sensibilium, ut patet : quia, 8. Metaphysicae (t. c. 15), dicit quod in simplicibus est alter modus quaestionis; ubi innuit ea quae dixit superius de quidditatibus rerum et diffinitionibus, intellexisse de diffinitione sensibilium quidditatum. Potest etiam diei quod Aristoteles vocat materiam omne potentiale, et formam omne actuale; in quolibet autem quod in genere ponitur, est illa duo invenire, licet non distincta realiter. Ad secundum probationem dicitur quod consequentia non valet. Nam ad diffiniendum, non sufficit qualitercumque significare totam essentiam diffiniti; sed oportet significare explicite omnia principia intrinseca diffiniti. Unde, 1. Pliysicorum (t. c. 5), dicitur quod diffinitio dividit in singula; genus autem, etsi significet totam essentiam compositam, non tamen exprimit quamlibet ejus partem essentialem. Ad tertiam probationem negatur consequentia, qua infertur : quia tunc genus et differentia non differrent, quia non significarent primo idem quidditati illius rei; cum idem repetitum non sit idem sibi primo. Ista, inquam, probatio consequentiae non valet; non enim est ibi repetitio ejusdem rei, eodem modo. Nam licet genus significet totum quod significat diffinitio, non tamen eodem modo; quia genus non dicit partes nisi implicite, diffinitio vero explicite et distincte. Item, genus non solum dicit illam quidditatem, quam significat diffinitio, sed plures alias. Item, genus non praedicatur convertibiliter de diffinito; diffinitio vero illo modo praedicatur. Sic ergo patet quod aliter dicit rem genus, aliter diffinitio. Et similiter, differentia aliter quam genus; quia explicat partem essentialem, quam genus non explicat. Et ideo non est ibi talis repetitio. Ad quartam probationem dicitur quod eadem realitas potest esse principium realis distinctionis et convenientiis secundum rationem ; constat enim quod convenientia secundum rationem non opponitur distinctioni reali, nec convenientia generica distinctioni specificae; sic autem est de illa realitate a qua sumitur differentia. Unde sancius Thomas, in tractatu de Esse et Essentia (cap. 3), ostendens qualis sit unitas generis, sic ait : a Quamvis autem genus significet totam essentiam speciei, non tamen oportet ut diversarum specierum, quarum est idem genus, sit una essentia; quia unitas generis ex ipsa indeteriiiillatione vel indifferentia procedit, non autem secundum illud quod id quod significatur per genus sit una natura numero in diversis speciebus, cui superveniat alia res quae sit differentia determinans ipsum, sicut forma determinat materiam quae est una numero, sed quia genus significat aliquam formam, non tamen determinate hanc vel illam quam determinate differentia exprimit, quae non est alia quam illa qua indeterminate significabatur per genus. Et ideo dicit Commentator, in 12. Metaphysicae (comm. 14), quod materia prima dicitur una per remotionem omnium formarum, sed genus dicitur unum per communitatem forma signata?. Unde patet quod per additionem differentia , ablata illa ^determinatione quae erat causa unitatis, species remanent per essentiam diversae. "

Haec ille.

Ex quo patet quod natura generis non dicitur una realiter in diversis speciebus, nec ipsae diversa species conveniunt in aliqua quidditate, qua sit realiter una et communis eis; sed solum dicitur una propter ^determinationem, vel indeterminatam rationem, quae fundat intentionem generis. Sed contra hanc solutionem arguitur. Quia procedit vel innuit quod unitas generica, vel specifica, vel alterius cuiuscumque universalis, non sit extra intellectum in actu. Hoc autem videtur falsum, propter multa, tum quia universale est proprium objectum intellectus; ergo praecedit potentiam, ex 2. de Anima (t. c. 33).

Nec valet si dicatur quod universalitas non est objectum, sed quod quid est; universalitas autem est conditio objecti, vel modus necessarius, non modus cognitus, sed sub quo connotatur objectum. Hoc, inquam, non valet; quia, aut ille modus est factus ab intellectu, aut non; si non, habetur propositum; si sic, ergo non est necessarius in objecto, quia prius fuit objectum intellectus sine illo modo causato per intentionem objecti. Similiter, objectum in quantum est prius in actu, non intelligitur sub hoc modo; ergo, vel sub nullo modo, vel sub opposito; quia, ut est objectum, determinat sibi aliquem modum.

Confirmatur in alio proposito. Quia unius actionis sensus est unum objectum secundum aliquam unitatem realem, sed non numeralem. Igitur est aliqua alia unitas quam numeralis. Probatur major : quia potentia ipsum objectum scit, in (plantum videt ipsum hac unitate unum ; cognoscit ipsum in quantum distinctum a quolibet quod non est hac unitate unum ; sed sensus non cognoscit objectum in quantum est distinctum a quolibet quod non est unum illa unitate numerali; quod patet : quia nullus sensus distinguit hunc radium solis differre numeraliter ab alio, si circumscribantur omnia sensibilia communia, puta diversitas loci vel situs; et si ponerentur duo quanta simul esse per potentiam divinam, quae etiam essent omnino similia in albedine, visus non diceret ibi esse duo alba; si tamen cognosceret alterum illorum in quantum est - QUAESTIO II. unum unitate numerali, cognosceret ipsum in quantum est unum distinctum a quolibet alio. Secundo arguitur 6ic. Si nulla unitas generis est ante opus intellectus, ergo nec unitas specifica; et tunc sequitur quod nulla generatio erit unica sine consideratione intellectus.

Nec valet si dicatur quod generans et genitum non habent aliquam unitatem realem, sed similitudinem,

Contra hoc arguitur. Quia proximum fundamentum realis similitudinis est unitas, 5. Metaphysicae (t. c. 20), non autem generans nec genitum; ergo commune utrique. Tertio arguitur sic. Si nulla unitas sit in re nisi numeralis, sequitur quod omnis differentia esset numeralis tantum. Consequens est falsum. Probatur consequentia : quia omne diversum, eadem unitate est diversum ab alio, qua in se est unum. Secundo probatur consequentia : quia unum et multa, idem et diversum, opponuntur, 4. Metaphysicae (t. c. 4); quoties autem dicitur unum oppositorum dicitur et reliquum, ex 1. Topicorum (cap. 12); ergo cuilibet diversitati correspondet sua unitas propria. Tertio probatur : quia cujuslibet diversitatis utrumque extremum est in se unum; et eodem modo quo est unum in se, eo modo videtur esse diversum a reliquo extremo, ita quod unitas per se unius extremi videtur esse ratio diversitatis alterius extremi. Sequitur etiam quod omnia differentia realiter, differrent aeque realiter; et tunc non esset in re aliquid, quare intellectus abstrahit magis unum conceptum ab illo albo et isto albo, quam ab albo et nigro. Probatur consequentia, scilicet quod omnia differrent aeque realiter : quia ex quo omnis differentia realis est tantum numeralis, differentia numeralis erit praecisa causa differentiae realis; sed quaecumque aeque participant causam praecisam alicujus effectus, aequaliter participant illum, scilicet differre numero. Sequitur tertio quod differentia genere et specie essent tantum differentia ratione, et ita secundun) quid ; differentia autem numeraliter, realiter et simpliciter; ergo sic arguendo : ista differunt specie, ergo numero, esset fallacia secundum quid ad simpliciter. Quarto arguitur. Quia individua ejusdem speciei et species ejusdem generis univocantur; ergo hahent eamdem rationem substantiae, id est essentiae;non autem eamdem numero, quia jam non differrent numero; non factam ab intellectu, quiajam non esset essentias, id est essentialis, sed intentionalis. Quinto arguitur. Subjectum scientiae, in quantum subjectum, praecedit intellectionem; sed ut sic est universale; quia ut sic est primo tale, et ut sic habet passionem adaequatam, et ut sic est incorruptibile, et ut sic est difflnibile.

Confirmatur. Quia si objectum, in quantum objectum, non esset universale ante actum intellectus, non posset ab intellectu comparari ad plura extra. Sexto. Si universale, in quantum hujusmodi, non esset nisi per actum intellectus, tunc universale, in quantum hujusmodi, esset ens rationis secundum totum vel partem. Consequens est falsum : quia tunc ens factum ab intellectu praedicaretur in quid de rebus primae intentionis, sicut essentialiter superius de inferiori. Similiter, tunc nulla passio realis haberet subjectum adaequatum, nisi ens rationis. Similiter, quia tunc individuum et sua species non haberent aliquid commune univocum; cum unum sit ens reale, aliud ens rationis. Similiter, tunc sciendo aliqua de universalibus, nihil sciremus de rebus, sed tantum de conceptibus nostris; nec mutaretur opinio nostra de vera in falsam propter mutationem ex natura rei. Similiter, scientia non esset de necessariis ; quia nec signa, nec actus intellectus, sunt illo modo necessaria. Septimo arguitur. Aut universale est secundum se totum factum ab intellectu ; aut est partim ab intellectu, et partim a re, vel in re. Non potest dici primum, propter illa quinque inconvenientia quae dicta sunt. Nec potest dari secundum, propter alia sex inconvenientia, quorum primum est quod omne universale erit ens per accidens. Probatur consequentia : quia aggregat in se res diversarum naturarum. Confirmatur : quia substantia et accidens simul causant ens per accidens, cum tamen utrumque sit reale; ergo multo magis ens rationis cum ente reali. Secundum est quod nullum universale haberet diffinitionem ; quia nullum partim a re, partim ab intellectu, habet unam diffinitionem ; quia, ex^7. Metaphysica (t. c. 21), oportet diffinitum esse unum, et diffinitionem esse unam, non quomodocumque, sed quidditative. Tertium est quod nullum universale haberet passionem adaequatam. Quartum est quod nullum universale esset intelligibile unico actu, Quintum est quod nullum universale esset in uno genere praedicamentali. Sextum est quod nullum universale praedicaretur univoce, cum ratio ejus essentialis non sit una, sed partim a re, et partim ab intellectu. Octavo arguitur. Quia propria ratio vel descriptio universalis, secundum quod distinguitur a singula-ribuseta praedicabili, est quod est natum aptum esse in pluribus, per Porphyrium et Philosophum, 1. Pcrihermenias (cap. 5). Sed, circumscripto quocumque actu intellectus, res de se nata est esse in pluribus; quia si non, aptitudo sibi repugnaret, nec sibi conferri posset saltem ab intellectu ; quia tunc posset dari Socrati talem aptitudinem. Nono. Universale est extra animam in potentia vel in actu. Si in actu, habetur propositum. Si in potentia, quaeritur quomodo intellectus reducit hanc potentiam in actum : aut quia facit universale esse actu in multis, et tunc quodammodo, nullo intelligente, natura specifica est actu in pluribus individuis; aut quia facit eam in actu dici de pluribus, et tunc quid ad propositum ? cum hoc non sit propria ratio universalis in quantum universale, sed in quantum est praedicabile; quia aliud est esse in, et (a) aliud est esse de. Decimo. Relatio mensura; est realis, 5. Metapliy-sicae (t. c. 20). Sed ista tundatur in aliquo universali. Probatur : quia oportet esse aliquid unum mensuram aliarum specierum ; non autem illud est individuum, aut unum in numero, ut una albedo mensurans omnes colores; igitur erit unum specie, aut genere. Undecimo. Aliqua realis operatio primo et adaequate inest universali, ut patet; nam intelligere aut primo inest homini, aut non. Si dicatur quod non inest homini ut species, sed ut est in individuis;

contra : aut inest universali secundum se, et tunc habetur propositum; aut ratione individuorum, et tunc primo inest eis, contra Philosophum, 1. Posteriorum, de habere tres respectu trianguli. Duodecimo. Oppositio realis habet extrema realia; sed contrarietas est realis oppositio, et non habet extrema aliqua duo singularia, ut patet, nec aliquod ens rationis; ergo quidditatem realem universalem, aut duo universalia realia. Decimotertio. Secundae substantia? sunt in praedicamento substantia?, et sunt quaedam universalia. Ergo, cum in praedicamento substantiae non ponatur aliquid factum ab intellectu, sequitur quod universale est extra intellectum, non dependens ab operatione intellectus. Decimoquarto.Quod quid est, est vera res; quia principium est causa rei, 7. Metaphysicae. Sed quod quid est, est universale; quia est diffinibile. Igitur etc. Decimoquinto. Quia materia et forma pertinent ad quidditatem rei diffinibilis, secundum Aristolelem, 7. Metaphysicae; sed non materia aut forma singularis, nec aliquid quod sit ens rationis. Igitur materia universalis erit, et (6) forma universalis. Decimosexto. In praedicamento substantiae est ordo secundum sub et supra. Sed extrema illius ordinis non sunt aliqua individua, nec aliqua entia rationis. Ergo in praedicamento substantiae sunt universalia realia. Decimoseptimo. In praedicamento substantiae agitur de proprietatibus eorum quae sunt in praedicamento illo. Sed ibi non agitur de proprietatibus individuorum, nec de proprietatibus entium rationis. Igitur de proprietatibus universalium realium. Decimooctavo. Praedicamenta dividuntur, sed non penes distinctionem individuorum, nec penes distinctionem entium lationis; ergo penes distinctionem universalium realium. Quod enim praedicamenta non distinguantur penes distinctionem individuorum , patet; quia tunc tot essent praedicamenta quot individua. Quod etiam praedicamenta non distinguantur penes distinctionem entium lationis, patet; quia talia non sunt in praedicamento. Decimonono. Praedicamenta habent unitatem realem, sed non liabent unitatem numeralem; igitur specificam vel genericam. Minor nola est de se. Major probatur : quia, si praedicamenta non habent nisi unitatem rationis, ergo solum differunt secundum rationem. Tenet consequentia ista, quia per idem est aliquid in se unum et ab aliis distinctum. Vigesimo. Quia quidquid est per intellectum, est pura intentio et accidens intentionale. Sed non omne universale est hujusmodi; alias nullum universale esset in genere substantiae, nec in illo praedicamento superius praedicaretur in quid de inferioribus. Ergo aliquod universale est sine opere intellectus. Vigesimoprimo. Scientia habitualis habet objectum reale in actu. Sed non habet ens rationis, nec aliquod individuum pro objecto. Ergo habet aliquod uni-versale reale pro objecto, quod est sine consideratione intellectus; quia jam ponitur quod sit habitualis et non actualis. Existis omnibus apparet quod extra animam est aliquod universale reale; et consequenter unitas generis est realis ; cujus oppositum in solutione praedicta dicebat. Ad ista dicendo praemitto unum quod ponit sanctus Thomas, 7. Physicorum (lect. 8), super particula 31", secundum signationem Commentatoris; et est sententia Aristotelis : " Genus, inquit, non est aliquid unum simpliciter, species autem est aliquid unum simpliciter. Et hoc sequitur ex ratione praecedenti, qua ostensum est quod ea quae sunt unius generis non sunt comparabilia, quae vero sunt unius speciei sunt comparabilia. Cum tamen supradictum sit quod eadem natura comparabilium (a) est, ex eo quidem videtur quod genus non sit vere una natura, sed species sit una natura. Et ratio hujus est : quia species sumitur a forma ultima, quae simpliciter est una in (6) natura rerum; genus autem non sumitur ab aliqua forma, quae sit una in rerum natura, sed secundum rationem tantum; non enim est aliqua forma ex qua homo sit animal, praeter illam ex qua homo est homo. Omnes igitur homines, qui sunt unius speciei, conveniunt in forma quae constituit hominem et speciem hominis; quia quilibet habet animam rationalem. Sed non est in bove et equo aliqua anima communis quae constituat animal, praeter illam quae constituit bovem et equum aut asinum ; quod si esset, genus esset unum et comparabile, sicut et species. Sed in sola consideratione acciptur forma generis per abstractionem intellectus a differentiis. Sic igitur species est unum quid a forma una in rerum natura exsistente; genus autem non est unum, quia secundum diversas formas in rerum natura exsistentes, divereae species praedicationem (a) comparabilium.

comparabilis Pr. (6) in. - Om. Pr, :. - QUAESTIO II. generis (a) suscipiunt. Et sic, cum logicus consideret rationes, genus est unum logice, sed non physice. "

Haec ille.

Ex quibus manifeste sequitur quod genus, vel nomen generis, non dicit aliquam naturam unam in omnibus speciebus, unitate extra animam exsistente; sed tota unitas ejus consistit in intentione per intellectum facta; omnia enim de quibus praedicatur genus sunt indivisa in illa intentione, non autem in aliqua natura extra intellectum. Praemitto secundo unum quod ponit sanctus Thomas exponendo Aristolelem, 10. Metaphysicae, p. 1. " Quaedam, inquit, dicuntur unum non propter motum unum, sed propter rationem unam. Hujusmodi autem sunt quorum est intelligentia una, quae una apprehensione apprehenduntur ab anima. Et dicuntur una apprehensione apprehendi talia quorum est una apprehensio indivisibilis. Quod quidem dupliciter contingit : aut quia apprehensio indivisibilis est ejus quod est unum numero ; aut ejus quod est unum specie. Numero quidem est indivisibile ipsum singulare, quod non potest praedicari de multis; specie autem indivisibile, quod est unum secundum scientiam et notitiam. Non enim in diversis singularibus est aliqua natura una numero, quae possit dici species; sed intellectus apprehendit ut unum, illud in quo omnia inferiora conveniunt; et sic, in apprehensione intellectus, species fit indivisibilis, quae realiter est diversa in diversis individuis. "

Haec ille.

Patet ergo quod,secundum mentem sancti Thomae, nec genus nec species significat aliquam naturam unam numero exsistentem in diversis suppositis ; verumtamen species habet majorem unitatem, vel plus appropinquat ad unitatem realem extra animam, quam genus; quia nomen speciei dicit aliquam formam, quae in se et ex se indivisibilis est. Quod enim sit diversificata, non provenit ex aliquo illius forniae realiter, sed solum ex parte materia? quantitati subjectae, vel ex parte diversorum recipientium. Et ideo, quia unum est idem quod indivisum , forma significata per nomen speciei dicitur in se una; quia de se indivisa et ultimate est (6) determinata formaliter et indivisibilis formaliter, hoc est per differentias formales. Nomen autem generis dicit formam indeterminatam, et in se habentem unde plurificetur realiter; nec enim talis natura solum plurificatur per extrinseca, immo per intrinseca vel eadem sibi, scilicet per differentias formales; non ergo habet de se indivisionem extra animani, ac per hoc, nec aliquam unitatem. Sic ei^o natura speci-fica dicitur una ex se, sed diversa propter recipientia; natura vero generis extra animam non habet unitatem ex se, nec ex receptivis; et ideo species extra animam plus appropinquat ad unitatem, quam genus, quia ipsa non portat secum distinctiva, seci genus hoc facit. Tunc ad primum istorum dicitur, quod responsio ibidem posita bona est.

Ad replicant dicitur quod universalitas est conditio fabricata per intellectum. Nec valet consequentia ibi facta, qua infertur : ei-go ille modus non est necessarius etc. Dico enim quod talis conditio necessario sequitur actum intellectus; sicut ista conditio, esse intellectum, esse abstractum. Licet enim objectum intellectus praefuerit sine illa conditione, tamen eo. facto quo objectum attingitur per intellectum nostrum, insurgit relatio universalitatis abstracti.

Ad aliud etiam quod ibi additur, dico quod objectum intellectus, ante actum intellectus, non habet modum universalitatis, nec proprie loquendo sub opposito modo; quia esse universale in intellectu, et esse singulare in re, non sunt oppositi modi, cum simul conveniant eidem naturae intellectae. Natura enim specifica ante intellectionem est singularis, prout consideratur in singulari extra animam; prout autem consideratur in se, nec est universalis, nec singularis. Et ideo, quia natura specifica est objectum intellectus in se considerata, et non ut in particulari, ideo ipsa ut sic neque est universalis, nec particularis, scilicet in quantum est objectum terminans actum; sed in quantum est movens intellectum possibilem, est universalis in intellectu, scilicet per speciem suam. Unde natura illa in se nec est universalis, nec particularis; sed in intellectu est universalis. Et ergo verum est quod objectum intellectus, dum actu objicitur, est universale in actu; sed dum non objicitur actu, non est universale nisi in potentia. Unde pro istorum declaratione dicit sanctus Thomas, in tractatu de Esse et Essentia (cap. 4) : " Natura, inquit, vel essentia dupliciter potest considerari. Uno modo, secundum rationem propriam, et haec est absoluta consideratio ipsius; et hoc modo, nihil est verum de ea nisi quod convenit sibi secundum quod hujusmodi; unde, quidquid aliorum attribuatur sibi, falsa est attributio. Verbi gratia : homini, in eo quod homo est, convenit rationale et animal et alia quae in diffinitione ejus cadunt; album vero et nigrum, et quidquid hujusmodi est quod non est de ratione humanitatis, non conveniunt homini in eo quod homo. Unde, si quaeratur utrum ista natura sic considerata possit dici una vel plures, neutrum concedendum est; quia utrumque est extra intellectum humanitatis, et utrumque potest sibi accidere. Si enim pluralitas esset de ejus intellectu, numquam posset esse una, cum tamen una sit secundum quod est in Socrate. Similiter, si unitas esset de ratione ejus (a), tunc esset una et eadem in Socrate et in Platone, nec posset in pluribus plurificari. Alio modo consideratur secundum esse quod habet in hoc vel in illo; et sic de ipsa aliquid praedicatur per accidens ratione ejus in quo est : sicut dicitur quod homo est albus, quia Socrates est albus, quamvis hoc non conveniat homini in eo quod est homo. Haec etiam natura habet duplex esse, unum in singularibus, et aliud in anima; et secundum utrumque consequuntur dictam naturam accidentia. Et in singularibus habet multiplex esse, secundum multiplicitatem singularium et diversitatem; et tamen ipsi naturae, secundum primam suam considerationem, scilicet absolutam, nullum istorum esse debetur. Falsum enim est dicere quod natura hominis, in quantum est homo, habeat esse in hoc singulari, quia si esse in hoc singulari conveniret homini in quantum est homo, numquam esset in alio; sed verum est dicere quod homo, non in quantum est homo, habet quod sit in hoc singulari vel in illo aut in anima. Patet ergo quod natura hominis absolute considerata abstrahit a quolibet esse, ita tamen quod non fiat praecisio (a) alicujus eorum; et haec natura sic considerata est quae praedicatur de omnibus individuis. Non tamen potest dici quod ratio universalis conveniat naturae sic acceptae; quia de ratione universalis est communitas et unitas. Natura: autem humanae neutrum illorum convenit secundum absolutam considerationem. Si enim communitas esset de intellectu hominis, tunc in quocumque inveniretur humanitas, inveniretur universalitas et communitas; sed hoc est falsum, quia in Socrate non invenitur aliqua communitas, sed quidquid est in eo est individuatum. Similiter etiam non potest dici quod ratio generis vel speciei conveniat et accidat naturae humanae secundum esse quod habet in singularibus vel individuis; quia non invenitur natura humana in individuis secundum unitatem, ut sit unum quid omnibus conveniens, quod ratio universalis exigit. Relinquitur ergo quod ratio speciei accidat naturae humanae secundum illud esse quod habet in intellectu. Ipsa enim natura humana habet esse in intellectu abstractum ab omnibus individualibus; et ideo habet rationem uniformem ad omnia individua, quae sunt extra animam, prout aequaliter est similitudo omnium et ducens in omnium cognitionem in quantum sunt homines. Et ex hoc quod talem relationem habet ad omnia individua, intellectus adinvenit rationem speciei et attribuit sibi; unde dicit Commentator, in 1. de Anima (com. 8), quod intellectus agens facit universalitatem in rebus. Et quamvis haec natura intellecta habeat rationem universalem secundum quod comparatur ad res extra animam, quia est una similitudo omnium ; tamen secundum quod habet esse in hoc intellectu vel in illo, est quasdam species intellecta particularis. Et ideo patet defectus Commentatoris, 3. de Anima (com. 5), qui voluit ex universalitate formae intellectae unitatem intellectus in hominihus omnibus concludere ; quia non est universalitas illius formae secundum esse quod habet in intellectu, sed secundi praecitio. - Om. Pr. dum quod refertur ad res extra ut similitudo rerum; sicut etiam, si esset una statua corporalis repraesen-tans multos homines, constat quod illa imago haberet esse singulare et proprium, secundum quod esset in hac materia, sed haberet rationem communitatis, secundum quod esset commune repraesentativum plurium. Et quia naturae humanae, secundum suam absolutam considerationem, convenit quod praedicetur de Socrate, et ratio speciei non convenit sibi secundum suam absolutam considerationem, sed est de accidentibus quae consequuntur eam secundum esse quod habet in intellectu, ideo nomen speciei non praedicatur de Socrate, ut dicatur : Socrates est species; quod de necessitate accideret, si ratio speciei conveniret homini secundum esse quod habet in Socrate, vel secundum suam considerationem absolutam, scilicet in quantum est homo. Quidquid enim convenit homini in quantum est homo, praedicatur de Socrate. Ettamen praedicari convenit generi per se, cum in ejus diffinitione ponatur. Praedicatio enim est quoddam quod completur per actum intellectus componentis et dividentis, habens fundamentum, in re ipsa, unitatem eorum quorum unum de altero dicitur. Unde ratio praedicabilitatis potest claudi in ratione hujus intentionis, genus, quae similiter per actus intellectus completur; tamen illud cui intellectus nomen praedicabilitatis attribuit, componens unum cum altero, non est ipsa intentio generis, sed potius illud cui intellectus intentionem generis attribuit, quod significatur hoc nomine, animal. Sic ergo patet qualiter essentia vel natura se habet ad rationem speciei : quia ratio speciei non est de illis quae conveniunt ei secundum absolutam considerationem, neque est de accidentibus quae eam consequuntur secundum esse quod habet extra animam, ut est albedo et nigredo, sed est de accidentibus, quae consequuntur eam secundum esse quod habet in intellectu ; et per hunc modum convenit sibi ratio generis vel differentiae. "

Haec ille.

Ista est clara (a) mens Avicennae, 5. suae Metaphysices, c. 2, ubi sic ait : " Non est autem possibile ut qui sanae mentis est, intelligat quod unam et eamdem humanitatem vestiant accidentia Socratis, et ipsam eamdem vestiant accidentia Platonis. Manifestum est ergo non esse possibile ut una natura habeat esse in his sensibilibus, ila ut actu sit universalis, id est, ut ipsa una communis sit omnibus. Universalis enim non accidit alicui naturae, nisi cum ceciderit in formatione intelligibili. Quod igitur intelligitur de homine, est illud quod est universale; ejus autem universalitas non est ex hoc quod est in anima, sed ex hoc quod comparatur ad multa signata habentia esse vel opinata ; eorum enim judicium quantum ad ipsum idem est. Haec igitur forma, secundum hoc quod est in anima, est aliqua formarum animae et singularis; et . - QUAESTIO 11. secundum hoc quod in ea multa conveniunt, est universalis. "

Haec ille.

Et post : a Cum ergo dicimus quod natura universalis habet esse in his sensibilibus, non intelligimus ex hoc, quod est universalis, scilicet secundum modum universalitatis; sed intelligimus quod natura, cui accidit universalitas, habet esse in istis signatis; universalitas autem de qua agimus, non est nisi in anima. "

H;ec ille.

Et, cap. 1, sic ait : " Sicut animal in esse habet plures modos, sic et in intellectu. In intellectu etenim forma animalis est abstracta; et hoc modo ipsum dicitur forma intelligibilis. In intellectu enim forma animalis taliter est quod in intellectu convenit ex una et eadem dispositione multis particularibus ; quapropter una forma apud intellectum erit relata ad multitudinem. Et secundum hunc respectum est universalis; quia ipsum est una intentio in intellectu, cujus comparatio non variatur ad quodcumque acceperis animalium. Haec autem forma, quamvis respectu individuorum sit universalis, tamen respectu animae singularis, in qua imprimitur, est individua; ipsa enim est una ex formis quae sunt in intellectu; et quia animae singulae sunt multae numero, tunc eo modo quo sunt particulares, habebunt ipsae aliud intellectum universale. "

Haec Avicenna.

Ex quibus patet quomodo natura, extra animam et ante actum intellectus agentis abstrahentis eam, non habet modum universalitatis, sed modum singularitatis, si consideretur ut in singulari. Si enim consideretur absolute, neuter modus convenit sibi. Sed forte dices quod natura, secundum esse quod habet in intellectu, non est nisi una species intelligibilis; et sic videtur quod tu ponas solas species intelligibiles esse universalia; quod est falsum.

Dicitur quod cum dicitur: natura secundum quod est in intellectu, ly secundum quod potest dicere illud quod est formaliter in intellectu, vel illud quod est objective in intellectu, vel illud quo objectum est objective in intellectu. Si denotet illud quod est formaliter in intellectu, dico quod illud est species intelligibilis. Si denotet illud quod est objective in intellectu, illud est natura humana extra animam. Si denotet illud quo natura humana est objective in intellectu, iterum illud est species intelligibilis; quia enim species hominis est formaliter in intellectu, ideo homo est objective in intellectu. Cum igitur dicitur : homo secundum quod est in intellectu est species intelligibilis, sensus verus est quod illud quo est homo objective in intellectu est species intelligibilis, quae talis est efficaciae quod ipsa est universalis formaliter, et facit quod res extra animam, quam ponit objective in intellectu, denominetur universalis. Ideo sanctus Thomas, 2. Scatent., dist. 3, q. 3, art. 2, ad l , distinguit triplex universale : " Dico, inquit, quod triplex est universale. Quoddam quod est in re, scilicet natura ipsa quae est in particularibus, quamvis in eis non sit secundum rationem universalitatis in actu. Est etiam quoddam universale quod est a re acceptum per abstractionem, et hoc quidem posterius est; et hoc modo formae angelorum non sunt universali s. Est etiam universale ante rem, quod est prius re ipsa, sicut forma domus in mente aedificatoris; et per hunc modum sunt tales formae rerum in mente angelica exsistentes, non ila quod sini operativae, sed quia sunt similes operativis, sicut aliquis speculative scientiam operativam habet. "

Haec ille.

Ex quo apparet quod iiisa species intelligibilis est quoddam universale, et ipsa natura extra animam dicitur universalis, sed divermode, ut apparel; quia unum istorum universalium est in icet praedicatur de re, aliud non. Ad secundum argumentum dicitur quod generans et genitum conveniunt in forma et natula speci lini, quae est una in aptitudine vel in potentia, non autem in actu extra intellectum. Et talis unitas naturae sufficit ad fundandum similitudinem. Ad lertium dicitur quod nulla unitas est actu extra intellectum, nisi numeralis. Et tunc ad primam consequentiam ibi factam dicitur quod, cum ratio speciei aut generis non conveniat naturae secundum esse quod habet extra animam , sicut dicimus quod species in quantum hujusmodi non est extra animam, ita (") diversitas specierum, aut generum in actu, quidquid sit de potentia vel de aptitudine.

Similiter, dico ad secundam consequentiam quod non omnia quae realiter differunt, aeque realiter differunt; quia, licet sola diversitas numeralis sit actu extra animam realis, tamen aliqua diversitas numeralis habet sibi Conjunctam diversitatem specificam vel genericam in aptitudine et potentia propinqua, quia scilicet extrema illius distinctionis numeralis per intellectum possunt statui ut duae distinctae species vel genera.

Similiter, ad tertiam consequentiam dicitur quod nihil valet; quia, licet distinctio specifica compleatur modo praedicto per intellectum, tamen ejus extrema semper sunt distincta realiter numero. Ista enim distinctio non fit isto modo per intellectum quod intellectus faciat ejus extrema, vel distinguat ea, sed quia dat ejus extremis aliquam denominationem. Homo enim et asinus ante actum intellectus sunt distincti realiter; sed quia nullum extremum illius distinctionis ante actum intellectus denominatur species, ideo ante acium intellectus non dicitur illa distinctio actu specifica ; quia non est actu inter duas species. Hoc etiam non multum discordat a Scoto. Ipse enim, 2. Sententiarum, dist. 3, q. 1, sic ait : " Universale actu est illud quod habet aliquam indifferentem unitatem, secundum quam ipsum idem est in potentia proxima ut dicatur de quolibet supposito; quia, secundum Philosophum, 1. Posteriorum (t. c. 25), Universale est quod est unum in multis. Nihil enim secundum quamcumque unitatem in re est tale quod secundum illam unitatem praecisam sit in potentia proxima ad quodlibet suppositum ut di-atur de quolibet supposito predicatione dicente : hoc est hoc; quia, licet alicui exsistenti in re non repugnet ex se esse in aliqua alia singularitate ab illa in qua est, non tamen illud vere potest dici de quolibet inferiori, quod quodlibet est ipsum; hoc enim est solum possibile (a) de objecto eodem numero actu considerato ab intellectu, quod quidem ut intellectum habet unitatem etiam numeralem objecti, secundum quam ipsum idem est praedicabile de omni singulari, dicendo : hoc est hoc. Est igitur in re commune, quod non est de se hoc, et per consequens ei non repugnat ut sit hoc. Sed tale non est universale in actu, quia deficit illa indifferentia secundum quam completive universale est universale, secundum quam scilicet ipsum idem aliqua identitate est praedicabile de quolibet individuo, ita quod quodlibet sit ipsum. "

Haec ille. Ad quartum dicitur quod individua et species individuorum habent eamdem rationem essentiae, extra animam, in aptitudine, in intellectu, actu, sive illa natura dicatur forma vel species intelligibilis, sive dicatur natura objective exsistens in intellectu, et non formaliter. Ad quintum dicitur quod objectum scientiae non oportet quod sit universale formaliter, quod formaliter sit unum et sit in multis aliquo modo; et tale universale est species intelligibilis, vel idea divina; sed sufficit quod sit universale in potentia vel aptitudine et fundamentaliter, sicut natura quae objicitur intellectioni; et talis natura dicitur universalis denominative vel objective.

Ad confirmationem negatur consequentia. Licet enim natura ante actum intellectus non sit universalis in actu, tamen est universalis in aptitudine, et ideo potest objici ut una; et cum realiter sit in multis, intellectus faciens eam unam, comparabit eam ad ea in quibus est. Quod enim non possit comparari ad multa, non est quia non sit in multis individuis, sed quia non est una in omnibus; et hoc dat sibi intellectus agens effective, intellectus possibilis materialiter, species intelligibilis formaliter. Ad sextum dico quod, sicut alias dicebatur, universale potest sumi dupliciter : primo modo pro natura ipsa in rerum natura, quse est objective in intellectu, cui intellectus attribuit relationem communitatis et universalitatis; secundo modo pro composito ex natura cum tali respectu; sicut album potest sumi pro subjecto albedinis, vel pro composito ex albedine et ex subjecto suo. Tunc dico quod universale primo modo non est ens rationis. Sed universale secundo modo est ens rationis secundum partem, scilicet respectum communitatis. Universale autem primo modo solum praedicatur de inferioribus essentialiter, et univocatur eis, et est subjectum adaequatum passionis, et est subjectum scientiae, et est necessarium modo alias exposito.

Et si dicatur : ex quo universale primo modo non est ens rationis, igitur intellectus nihil facit ad ejus universalitatem, et sic illa natura est universalis extra animam ;

ad istud negatur prima consequentia. Licet enim universale illo modo sit ens reale, nec intellectus aliquid faciat ad ejus entitatem, facit tamen quod denominetur universale; nam talis natura consequitur relationem universalitatis per operationem intellectus. Ad septimum dico quod universale primo modo, scilicet subjectum universalitatis, est sine opere intellectus; universale autem secundo modo est partim in re, partim in intellectu. Et ideo patet quid dicendum ; argumentum enim procedit de universali secundo modo. Ad octavum dico quod, licet circumscripta operatione intellectus natura sit apta esse in pluribus, non tamen est una nisi per intellectum. Non solum autem est de ratione universalis quod sit aptum esse in pluribus; immo, quod sit unum exsistens aptum esse in pluribus. Ad nonum dicitur quod universale est in rebus actu per considerationem intellectus; sed circumscripta tali operatione, non est ibi nisi in potentia. Tunc quaeritur quomodo intellectus illam potentiam reducit in actum; dico quod dando naturae dispartitae in individuis unitatem et relationem rationis, scilicet communitatem, non quod faciat eam esse in multis, quia prius erat, nec quod faciat eam dici de multis, quia prius dicebatur. Ad decimum dico quod talis relatio mensurae fundatur in natura universali in aptitudine vel in potentia; verumtamen utrum talis relatio sit realis, dubium est. Ad undecimum dico quod nulla operatio inest universali tamquam quod operatur, sed bene convenit aliqua operatio naturae universali actu vel aptitudine, tamquam quo individuum operatur; et illo modo inest universali primo et adaequate, quia universale sumptum pro subjecto universalitatis est quid reale. Ad duodecimum dicitur quod extrema contrarietatis sunt res singulares tamquam quae opponuntur; sed naturae universales, modo praeconcesso, sunt extrema tamquam rationes fundandi oppositionem (a). Unde istud argumentum et duo praecedentia solum probant quod aliquod universale est reale ; quod conceditur quantum ad subjectum universalitatis, non autem quantum ad ipsam universalitatem, vel unitatem, vel communitatem. Ad decimumtertium dico quod universalia sunt in praedicamento substantiae quantum ad illud quod est universale, non autem quantum ad illud quo est universale; quia talis relatio non est quid reale, nec inest proprie alicui substantiae, nisi dicamus quod illud cui attribuitur est ejus subjectum. Ad decimiimquartum dico quod quod quid est est universale in potentia vel aptitudine praeter considerationem intellectus, non autem in actu, nisi per intellectum agentem. Ad decimumquintum dico quod ad quidditatem speciei pertinet materia universalis et forma universalis in aptitudine vel potentia, hoc est materia et forma ut considerantur impermixta conditionibus individualibus. Ad decimumsextum dico (a) quod in praedicamento substantiae est ordo, non inter individua, quae sunt hoc aliquid, sed inter naturas individuorum, quae sunt universales aptitudine et in potentia. Verumtamen ille ordo est per intellectum adinventus, sicut et predicatio et superioritas; nam extra intellectum non est ordo realis inter animal et hominem ; ordo enim realis non est ejusdem ad se. Et ideo ordo praedicabilium in praedicamento est secundum rationem , licet quodlibet extremum sit res. Ad decimumseptimum conceditur quod in praedicamento substantiae agitur de proprietatibus consequentibus res universales, id est naturas quae sunt subjecta universalitatis, actu quidem subjecta per intellectum, aptitudine vero praeter intellectum. Ad decimumoctavum dico quod praedicamenta distinguuntur non solum penes distinctionem individuorum, immo penes distinctionem naturarum universalium in aptitudine; quae naturae non sunt individua, sed formae vel naturae individuorum. Similiter, non oportet quod praedicamenta distinguantur per realem distinctionem naturarum semper, sed penes diversum modum praedicandi, secundum quod ponit sanctus Thomas, super 5. Metaphysices, cap. de Ente (lect. 9),.ubi sic ait : " Sciendum , inquit, quod praedicatum ad subjectum tripliciter se potest habere. Nam uno modo praedicatum est illud quod est subjectum, ut cum dicitur : Socrates (6) est animal; nam Socrates est illud quod est animal; et hoc praedicatum dicitur significare substantiam primam, quae est substantia particularis (y), de qua omnia praedicantur. Secundo modo ut sumatur praedicatum ab eo quod inest subjecto; quod quidem vel inest ei de se et (8) absolute, ut (s) consequens materiam, et sic est quantitas; vel ut consequens formam, et sic est qualitas; vel inest ei non absolute, sed in respectu ad aliud, et sic est ad aliquid. Tertio modo ut praedicatum sumatur ab eo quod est extra subjectum; quod contingit dupliciter. Uno modo ut sit omnino extra subjectum; quod quidem si non sit mensura subjecti, praedicatur per modum habitus, ut cum dicitur : Socrates est calciatus, vel vestitus. Si autem sit mensura ejus, cum mensura sit vel tempus vel locus, sumetur praedicatum vel ex tempore, et sic erit quando; vel ex loco, et sic erit ubi, non considerato ordine partium in loco ; quo considerato, erit situs. Alio modo ut illud a quo sumitur praedicatum, secundum aliquid sit in subjecto de quo praedicatur; et si quidem secundum sui principium, sic praedicabitur ut agere, nam actionis principium est in subjecto ; si autem secundum terminum, sic praedicabitur ut passio, nam passio in subjectum patiens terminatur. Unde patet quod tot modis dicitur ens, quot modis fit praedicatio. "

Haec ille.

Ex quo patet quomodo praedicamenta distinguuntur penes diversum modum praedicandi. Nec oportet quod quaecumque pertinent ad diversa praedicamenta dicant diversas res, sicut ipse testatur, 11. Metaphysicae, cap. de Motu (lect. 9), ubi sic dicit movendo dubium : " Si actio, inquit, et passio sunt idem secundum substantiam, videtur quod non sunt diversa praedicamenta. " Et respondet : " Sed sciendum quod praedicamenta diversificantur secundum diversos modos praedicandi; unde, licet idem sint, quia tamen diversimode de diversis praedicantur, ideo ad diversa praedicamenta pertinent. Locus enim, secundum quod praedicatur de locante, pertinet ad genus quantitatis; secundum autem quod praedicatur denominative de locato, constituit praedicamentum ubi. Similiter motus, secundum quod praedicatur de subjecto in quo est, constituit praedicamentum passionis; secundum autem quod praedicatur de eo a quo est, constituit praedicamentum actionis. "

Haec ille. -

Idem ponit, scilicet duo quae recitata sunt tam de quinto Metaphysicae quam de undecimo, 3. Physicorum, cap. de Actione (lect. 5). Ex quibus bene intellectis infero quod praedicamenta non sic distinguuntur ab invicem quod quodlibet praedicamentum dicat unam naturam universalem communem extra naturam omnibus contentis sub tali praedicamento, et distinctam realiter a natura universali quam dicit aliud praedicamentum, sicut argumentum istud false imaginatur; sed isto modo distinguuntur praedicamenta, quod omnia quae sunt in uno praedicamento habent eumdem modum praedicandi de subjecto primo, ita quod ordo praedicati ad subjectum semper est consimilis ; omnia autem quae sunt alterius praedicamenti, habent alium modum praedicandi de primo subjecto. Unitas igitur modi praedicandi facit unitatem praedicamenti, et diversitas diversitatem, et non unitas nec diversitas communium naturarum. Non enim est quaecumque natura communis omnibus quae sunt in praedicamento substantiae, sicut docet Aristoteles, 10. Metaphysice, in fine (t. c. 26), ubi sanctus I. - 23 Thomas (lect. 12) dicit : " Corruptibile et incorruptibile non communicant in aliquo genere. Et hoc rationabiliter accidit : nam corruptibilium et incorruptibilium non potest esse materia una; genus autem, physice loquendo, a materia sumitur. Unde, ut supra dictum est, oportet quod ea quae non communicant in materia, sint diversa genera. Loquendo autem logice, nihil prohihet quin conveniant in genere, in quantum conveniunt in una communi ratione substantiae, vel qualitatis, vel hujusmodi. "

Haec ille.

Ex quo et multis superius dictis patet quod ad unitatem generis logici, cujusmodi est praedicamentum substantiae, sufficit unitas rationis facta per intellectum, et unitas modi praedicandi facta per intellectum. Ad decimumnonum dico, ut prius, quod praedicamenta non oportet habere unitatem realem, sic quod omnia contenta sub aliquo praedicamento conveniant in aliqua natura, quae sit una in omnibus realiter et extra intellectum ; sed sufficit quod habeant unum modum praedicandi de substantia prima. Praedicamentum enim non est aliquid extra animam, in quantum praedicabile; sed est coordinatio praedicabilium secundum sub et supra essentialiter ordinatorum ab individuis usque ad generalissimum habentium eumdem modum praedicandi. Ille autem ordo, cum non habeat extrema realiter distincta, est ordo inventus ab intellectu comparante idem ad seipsum aliter et aliter intellectum, vel in generali, vel in speciali. Nec valet consequentia : praedicatum non habet realem virtutem modo praedicto, scilicet quoad omnia contenta sub genere, sed solum unitatem rationis, ergo praedicamenta non distinguuntur nisi secundum rationem; sicut non sequitur : substantia et qualitas non habent ad invicem unitatem, nec qualitas et relatio hahent ad invicem unitatem nisi secundum rationem, ergo ista duo non distinguuntur realiter ab illis duobus. Patet quod consequentia nulla est. Similiter si dicatur : praedicamentum substantiae in quantum praedicamentum non est quid extra animam, nec praedicamentum qualitatis in quantum praedicamentum, ergo ens reale non dividitur in decem praedicamenta, cum talia non sint res; dico quod cum dicimus, ens dividitur in decem praedicamenta, sensus est quod dividitur in decem genera, quorum quodlibet est generalissimum in aliquo praedicamento, non quod divisio fiat in illas intentiones quas intellectus attribuit rebus, sed in illas naturas quibus attribuit intentionem generis, scilicet in naturam substantiae, cui intellectus attribuit intentionem generis, et in naturam quantitatis etc; natura autem substantiae non est una extra intellectum. Non ergo illa divisio fit in aliquas naturas realiter universales in actu extra animas, sed in decem naturas universales in potentia. Ad vigesimum dicitur quod universale potest considerari quantum ad illum respectum rationis qui se habet ut formale in diffinitione universalis, scilicet habitudo unius ad multa; et ille non est substantia, sed ens rationis. Alio modo, quantum ad suum materiale, scilicet subjectum remotum dicti respectus; et quoad illud, universalia de praedicamento substantiae sunt quaedam substantiae. Universale, quoad primum, fit ab intellectu, non quoad secundum. Unde dicitur quod omne quod fit ab intellectu est accidens; sed universale non fit ab intellectu nisi quoad formale. Ad vigesimumprimum dicitur quod scientia habitualis habet pro objecto naturam extra animam, quae est universalis in potentia vel aptitudine, sed est individuata in actu, vel forte nullum esse habet extra animam in se; non tamen habet pro objecto compositum ex natura et individualitibus, quod est formaliter singulare individuum.

Et sic patet ex dictis quod non oportet, propter rationes factas, ponere universalia extra animam in actu ante opus intellectus, ut dictum fuit in solutione quartae probationis antecedentis septimi argumenti principalis contra primam parlem primae conclusionis. Ad quintam probationem ejusdem antecedentis negatur consequentia. Licet enim genus et differentia dicant eamdem rem, tamen sub alia et alia ratione (a) ; quia genus dicit rem indeterminate, differentia vero dicit rem determinate et explicite; et ideo nulla est nugatio, quia non repetitur eadem ratio. Unde si diffiniatur genus et differentia, nunquam eadem ratio repetetur; et sic non dicitur idem his, scilicet idem conceptus.

Confirmatio similiter non valet; quia cum dicitur : pedes habens bipes, conceptus pedis repetitur; non sic in proposito. Sed contra potest instari secundum Aureolum. Primo. Quia si genus et differentia non differunt realiter, sed acciperentur per intellectum considerantem rem ut determinatam et ut indeterminatam, sequitur quod nunquam in rebus materialibus simul esset genus et differentia apud eumdem intelligentem. Quando enim aliquis intellectus intelligit eam ut indeterminatam, et ita quando intelligit aliquid sub ratione generis, non poterit ei copulare intellectum differentiae, nec e converso; quod patet esse falsum. Secundo. Quia propter considerationem nostram non attribuuntur rebus materialibus aut inmaterialibus praedicata accidentalia. Nam si considero angelum ut bonum, non propter hoc est bonus; aut ut malum, non propter hoc est malus; vel ut scientem quae ventura sunt usque ad mille annos, non propter hoc ipse scit. Similiter est de rebus materialibus : si enim considerem corvum vel ethio-pem ut nitentem intenso colore albedinis, non propter hoc sunt tales. Si ergo consideratio nostra . - QUAESTIO II. non potest attribuere praedicata accidentalia rei, multo minus nec essentialia, cujusmodi sunt genus et differentia. Ad primuni dico quod procedit ex falso intellectu, ac si genus diceret rem cum indeterminatione, et differentia diceret rem cum determinatione, sic. quod determinatio et indeterminatio essent de principali intellectu et significato generis et diffeTentiae. Iste enim intellectus falsus est. Similiter non intendimus quod res quam dicit genus sit realiter extra animam indeterminata, et res quam dicit differentia sit realiter determinata; hoc enim inferret distinctionem realem inter rem generis et rem differentiae. Sed est sensus quod conceptus generis dicit rem indeterminate, differentia vero determinate, ita quod determinatio et indeterminatio nec sunt modi rei extra animam, nec sunt principaliter de ratione generis aut differentiae, sed sunt modi rationis aut conceptus generis et differentiae; tales autem modi concipiendi eamdem rem sunt compossibiles in intellectu. Ad secundum dico quod similiter procedit ex falso intellectu, ac si intellectus noster poneret in re naturam importatam per genus aut differentiam. Nos enim non intelligimus aliud, nisi quod dum intellectus noster concipit rem indeterminate, attribuit sibi intentionem generis, non quod det ei naturam illam cui attribuit talem intentionem; et similiter de differentia. Genus enim et differentia, quantum ad materiale et fundamentum, non sunt per intellectum, licet illud per quod formaliter natura dicitur genus sit factum per intellectum; sicut animal est in re, licet relatio communitatis ejus ad multa sit per intellectum comparantem rem quam concipit ad illa in quibus est. Ad sextam probationem praedicti antecedentis dico quod solum probat genus et differentiam distingui secundum rationem. Contrahere enim et contrahi non sunt talia praedicata, quos inferant realem distinctionem inter illa quibus conveniunt; nam non praedicant rem simpliciter, sed rem sic signatam vel conceptam, et conveniunt rei ut est sub intentione communitatis vel particularitatis; non potest enim contrahi nisi commune. Et ideo nulla communitas est in actu in rebus ante considerationem intellectus possibilis, vel potius ante abstractionem intellectus agentis; sicut nec ulla contrahibilitas est in actu, sed tunc primo natura (it contrahibilis cum fit actu communis. Ad septimam probationem dicitur quod concipiendo genus concipitur aliquid in re, immo ipsa natura specifica; et eadem res concipitur dum concipitur differentia. Quae quidem res, licet sit unum cognoscibile, non tamen oportet quod sit nata facere unum simplicem conceptum perfecte explicantem illud in quo convenit cum angelis, et illud in quo differt ab angelis; sed facit unum conceptum compositum ex multis, per quos idem realiter illo duplici modo explicatur; et talis conceptus est ratio rei. Potest tamen illa res multos conceptus alios facere, quornm quilibet imperfecte explicat rem, qui non sunt ita compositi. Si autem quaeritur : ad quid intellectus noster format prius conceptum generis quam differentiae; quare non primo format conceptum differentiae, qui determinate importat naturam speciei ? Dicitur quod hoc ideo est propter potentialitatem intellectus nostri, qua procedit in actibus suis de potentia in actum; et ideo prius concipit confuse, quod est concipere potentialiter, quam concipiat determinate, quod est concipere in actu; et ideo primo, diffiniendo quidditates, concipit genus quam differentiam. Ad octavam probationem ejusdem antecedentis negatur minor. Non enim conceptus generis et conceptus differentiae sunt ita diversi, sicut conceptus diversarum rerum omnino; quia per istos idem realiter importatur, non autem per alios. Similiter, unus istorum est determinatio alterius, et est in potentia in alio, scilicet conceptus differentia: respectu conceptus generis. Dico tamen quod non est inconveniens quod in eadem re fundentur duo conceptus imperfecti, qui possent sumi a diversis rebus; ut patet : quia, sicut in duabus rebus fundantur conceptus entis et albedinis, ita in eadem. Non tamen eadem res simul fundat conceptus oppositos, sicut diversae res possunt fundare differentias oppositas, sicut rationale et irrationale. Non ergo est inconveniens eamdem rem fundare diversos conceptus imperfecte explicantes rem, non tamen oppositos, ac si essent diversarum rerum, vel unum imperfectum alium perfectum; quia unus significat non solum istam rem quam alius dicit, immo multas alias. Ad nonam probationem dicitur quod licet objectum praecedat actum, non tamen oportet quod omnes rationes sub quibus aliquid objicitur praecedant actualiter in re actum intellectus: sed sufficit quod rescit apta fundare omnes illas rationes quas intellectus format per suum actum, quibusque una res concepta per illos diversimode, licet per quemlibet imperfecte, correspondet; et ita non oportet quod illa, quae conceptibiliter distinguuntur, sint ante actum intellectus distincta. Non enim ideo dicuntur conceptibiliter distincta, quasi sint diversa objecta ante actum intellectus, sed quia sunt eadem res quae diversimode objicitur intellectui; nec intellectus simul unico simplici actu attingit eam ut talem et ut talem, scilicet ut animal et ut rationale. Unde, utendo verbis Philosophi (2. de Anima, t. c. 33), objectum in actu non praecedit actum potentiae, sed objectum in potentia praecedit actum potentiae. Ideo in proposito, genus et differentia, in quantum talia, sunt diversa objecta intellectus in potentia ante actum intellectus; sed per actum intellectus sunt diversa objecta in actu. Ad decimam probationem dicitur quod ante actum TENTURUM intellectus, conceptus objectalis generis et differentiae, hoc est, res conceptibilis ut genus vel differentia per conceptum generalem et differentialem, est eadem penitus. Et dico quod conceptus generis illo modo dictus, est idem cuilibet conceptui differentiali, non uni tantum; quia conceptus generis illo modo non est unus ante actum intellectus nisi in potentia, sed est divisus secundum diversitatem differentiarum; et ideo, quantum ad illud quod de eo est in tali specie, est idem cum differentia talis speciei solum ; et quantum ad illud quod de illo est in alia specie, est idem cum differentia illius speciei; et sic de aliis. Et cum infertur : ergo tot genera quot differentia?; dico quod, si loquaris de illa re cui attribuitur intentio generis aut differentiae, conceditur quod ante actum intellectus tot sunt naturae quibus potest attribui intentio generis, quot sunt illae quibus potest attribui intentio differentiae ; tamen nec haec nec illae sunt-genera aut differentiae in actu, sed sunt materialia generis aut differentiae. Si vero loquaris de illa re prout stat sub tali intentione vel tali, negatur consequentia; quia isto modo accipiendo genus et differentiam, non praecedunt actum intellectus, sed sunt objective in anima tamquam distincta objecta. Conceditur ergo quod tot sunt genera quot differentiae, loquendo de ipsis quoad sua materialia, ut sunt genera vel differentiae in potentia, non autem loquendo de ipsis ut actu fundant intentionem generis aut differentiae; quia ante actum intellectus multae sunt animalitates et naturae, quibus potest attribui intentio generis, et ideo multa genera in potentia; sed per actum intellectus considerantis animal ut animal, prius natura fiunt omnia animalia unum in anima, quam animali attribuatur intentio generis; et ideo tunc non est nisi unum genus in actu, sed differentia? sunt actu multae. Ad undecimam probationem dico quod genus et differentia, ut sunt extra animam, ita dicuntur genus et differentia in potentia, et sunt idem realiter; et de illis potest intellectus creatus habere duas visiones intellectuales, tamen una erit confusa, et alia determinata. Et loquor de visione ut dicit intellectionem quidditatis in.se , scilicet per speciem adaequatam. Est enim in intellectu aliqua species repraesentans adaequate animal, ut animal, et per illam videtur essentia animalis; alia est repraesentans rationale, ut rationale, adaequate, et per illam videtur differentia, id est natura cui attribuitur intentio differentiae; intentio enim illa non cognoscitur nisi reflexe, ut alias dicitur.

Ad illud autem quod additur de Deo, dico quod Deus cognoscit et videt animal et videt rationale unica visione.

Et cum arguens dicit quod visio est objectum primi realiter exsistentis etc.; dico quod animal est in re, et ratidnale est in re, sine opere intellectus; et animal est objectum primum et principale visionis confusae factae per speciem animalis ut animal. Non enim dum concipio animal aut aliud genus, concipio aliquid factum per intellectum principaliter, vel aliquid compositum ex re et ente rationis, ut arguens forte credit; sed concipio meram rem; sed imperfecte, quia per speciem repraesentantem rem imperfecte; est enim gradus visionis multiplex. Ad duodecimam probationem dico quod conceptus generis et differentiae, sumendo conceptum illo modo, non sunt primo modo diversi extra animam, quia extra animam sunt una res; sed in anima habent distinctas rationes, quarum una non includit aliam sicut partem essentiae suae. Unde sanctus Thomas, in tractatu de Esse et Essentia (cap. 3) : " Sicut, inquit, dicit Avicenna, genus cointelligitur in differentia non sicut pars essentiae, sed solum sicut ens extra essentiam, sicut et subjectum est de intellectu passionum ; et ideo etiam genus non praedicatur de differentia per se loquendo, ut dicit Philosophus in 3. Metajihysicae (t. c. 10), et 4. Topicorum (cap. 3), nisi forte sicut subjectum praedicatur de passione, j

Haec ille.

Ex quo patet quomodo intelligi debet diversitas inter conceptum generis et differentiae : quia scilicet differentia non est de ratione generis, nec genus per se praedicatur de differentia nisi modo praedicto; et si hoc vocatur primo diversum, transeat, verumtamen improprie dictum est. Ad decimamtertiam probationem dicitur quod si per quidditative includi intelligatur includi in ratione quidditativa, conceditur quod genus aliquid includit quidditative quod non includit differentia; sed ex hoc non habetur quod differentia ex natura rei distinguatur a genere, alias species distingueretur realiter a genere suo, scilicet homo ab animali, quia includit differentiam quam non includit animal quidditative illo modo. Si autem per includi quidditative intelligatur includi in quidditate extra animam, tunc negatur antecedens. Nec valet probatio ; solum enim causatur nugatio quando idem sub eadem ratione his dicitur, non sic autem genus et differentia dicunt idem. Ad decimamquartam probationem dicitur quod consequentia nulla est. Sicut enim non sequitur : homo et Socrates sunt idem realiter extra animam, ergo ubicumque est homo realiter est Socrates realiter; ita nec sequitur, natura animalis et natura rationalis, scilicet natura generis et natura differentiae, sunt idem realiter nec ullo modo distinguuntur extra animam, ergo ubicumque est natura generis ibi est natura differentiae. Sed est sophisma consequentis a non distributo ad distributum, ac si sic argueretur : animal est homo; ergo ubicumque includitur animal, includitur homo. Sic ergo patet quod probationes factae pro antecedente septimi argumenti non valent. Omnes istae solutiones sunt de mente Avicennae, 5. Metaphysicae, cap. 5, ubi loquens de differentia generis et differentias sic ait : " Quamvis hic sit aliqua multitudo sine dubio, non tamen est multitudo quae est partium, sed multitudo quae est rei, secundum quod est terminata et non terminata. Res enim terminata in se, potest considerari secundum hoc quod est non terminata quantum ad intellectum ; erit ergo hic alietas secundum intellectum. Cum autem sit terminata non fit altera nisi secundum respectum praedictum, qui est secundum intellectum tantum; determinatio enim non alterat, sed certificat. Sic ergo intellige unitionem quae est ex genere et differentia. "

Haec ille.

Ibidem etiam dicit quod genus se habet ad differentiam ut potentia ad actum ; non tamen est illa potentia secundum esse extra, sed in intellectu. II. Ad argumenta Gregorii.

Ad primum contra secundam partem primae conclusionis negatur antecedens. Non enim est dictum sine ratione quod omne quod est in genere sit finitum entitative; immo valde rationabiliter dictum. Tum quia omne quod est in genere est diffinibile, ac per hoc finibile per differentiam ad certum gradum entium; quia diffinitio dicitur terminus, ut habetur 5. Metaphysicx, particula 22, ubi Commentator : " Finis, inquit, dicitur de quidditate et (a) substantia rei, et de sermone qui significat substantiam uniuscujusque rei. Diffinitio enim est finis in cognitione et esse rei; quod enim est finis in cognitione, est finis in esse. "

Haec Commentator.

Tum etiam quia nihil contentum sub genere, potest habere nobilitates omnium generum; Deus autem habet nobilitates omnium generum, ut dicit Commentator, 5. Metaphysicae, commento 21.

Et ad probationem antecedentis, dico quod arguens fallitur de infinitate. Nos enim loquimur de infinitate extra genus; argumenta autem sua procedunt de infinitate in aliqua specie, ut de linea infinita. Dico enim quod prima infinitas, qua scilicet aliquid nullo modo in entitate finitum est, tollit ne aliquid sit in genere; non autem secunda infinitas.

Et cum dicitur quod infinitas perfectionis (6) non tollit quin aliquid sit ens per se, concedo ; sed nego ulteriorem consequentiam : ergo tale est in genere substantias. Ad hoc enim quod aliquid sit in genere substantiae, requiritur quod sic sit ens per se, quod sit essentia distincta a suo esse nata habere esse in se, ut dicit Avicenna, et recitat sanctus Thomas, 1. Sententiarum, dist. 8, q. 4, art. 2, ad 2 ", et 1 p., q. 3, art. 6, ad 1""; Deus non est illo modo ens per se. Improbatio autem solutionis ad istud argumentum non valet. Non quidem prima. Non est enim contra sanctum Thoniam quod genus dicat formam mediam inter potentiam et actum ; quia, licet ipse non ponat plures formas substantiales in composito, ponit tamen ibi formam mediam, ad hunc sensum quod natura cui attribuitur intentio generis signatur indeterminate, et potest ulterius magis explicite et determinate designari per nomen speciei. Sicut natura, quam dicimus animal vel animalitatem, signatur indeterminate; nomen enim animalis, ut animal est, signat quamdam formam ex qua potest provenire sensus et motus, quoecumque sit illa forma, sive sit habens animam sensitivam tantum, sive animam quae sit sensitiva et rationalis. Natura autem cui attribuitur intentio speciei, puta homo vel humanitas, signatur determinate cum specificatione propriae formae, quae non potest ulterius specificari nisi ut individua. Et hunc intellectum ostendit se habere sanctus Thomas in multis locis, praesertim in tractatu praeallegato (de Esse et Essentia, cap. 3), ubi sic dicit: " Essentia generis et essentia speciei differunt penes signalum et non signatum. Designatio enim respectu generis est per differentiam constitutivam, quae ex forma rei sumitur. Haec autem determinatio vel designatio, quae est in specie respectu generis, non est aliquid exsistens in essentia speciei quod nullo modo sit in essentia generis; immo quidquid est in specie est in genere ut non determinatum. Hoc autem quomodo contingat potest videri, si inspiciatur quomodo se habet genus ad hominem. Si enim animal nominaret tantum quamdam rem, quae habet perfectionem ut possit sentire et moveri per principium in ipso exsistens cum praecisione alterius perfectionis, tunc quaecumque alia perfectio ulterior adveniret, haberet se ad animal per modum partis (ot), et non sicut implicite contenta in ratione animalis, et sic animal non esset genus; sed est genus secundum quod significat rem quamdam ex cujus forma potest provenire sensus et motus, quaecumque sit illa forma, sive sit anima sensibilis tantum, sive sit anima sensibilis et rationalis simul. Sic ergo genus significat indeterminate totum illud quod est in specie; non enim significat tantum materiam. Similiter etiam differentia significat totum, et non tantum formam. Et etiam diffinitio significat totum, et etiam species; sed tamen diversimode. Quia genus significat totum, ut quaedam denominatio determinans illud quod est materiale in re, sine determinatione propriae formae; unde genus sumitur ex materia, quamvis non sit materia; ut patet quod corpus dicitur ex hoc quod habet talem perfectionem ut possint in eo designari tres dimensiones, quae quidem est materialiter se habens ad ulteriorem perfectionem. Differentia vero e converso est sicut quaedam denominatio sumpta a forma determinata, praeter hoc quod in primo intellectu ejus sit materia determinata; ut patet cum dicitur animatum, scilicet quod habet animam, non enim determinatur quid sit, utrum corpus vel aliud. Unde dicit Avicenna quod genus non intelligitur in differentia ut pars essentiae ejus, sed solum ut ens LIBHI I. SEN extra essentiam; sicut etiam subjectum est de intellectu passionum ; et ideo etiam genus non praedicatur per se de differentia, ut dicit Philosophus, 3. Metaphysica (t. c. 10), et 4. Topicorum (cap. 3), nisi forte sicut subjectum praedicatur de passione. Sed diffinitio vel species comprehendit utrumque, scilicet determinatam materiam quam designat nomen generis, et determinatam formam quam dicit nomen differentiae. Et ex hoc patet ratio quare genus et differentia et species se habent proportionaliter ad materiam et formam, et compositum in natura, quamvis non sint idem quod illa : quia neque genus est materia, sed a materia sumptum ut significans totum, neque differentia forma, sed a forma sumpta ut significans totum. Unde dicimus hominem esse animal rationale, et non ex animali et rationali, sicut dicimus eum esse ex anima et corpore. Ex anima enim et corpore dicitur esse homo sicut ex duabus rebus quaedam res tertia constituta, quae neutra illarum est; homo enim neque est anima, neque corpus. Sed si homo ex animali et rationali aliquo modo esse dicatur, non erit sicut res tertia ex duabus rebus, sed sicut intellectus tertius ex duobus intellectibus. Intellectus enim animalis est sine determinatione specialis formae, exprimens naturam rei ab eo quod est materiale respectu ultimae perfectionis ; intellectus autem hujusmodi differentiae, rationalis, consistit in determinatione formae specialis ; ex quibus duobus intellectibus constituitur intellectus speciei vel diffinitionis. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod genus ideo dicitur esse forma media inter potentiam et actum, quia non est sola materia, nec dicit naturam exprimendo ultimate ejus propriam formam, sed dicit naturam cum aliqua perfectione ulterius explicabili et determinabili. Unde intellectus numquam alicui natura intellectas attribuit intentionem generis, nisi intelligatur conceptu ulterius determinabili per conceptum differentiae ; omnis autem quidditas sic intellecta assimilatur formae mediae inter potentiam et actum. Et sic patet quod illa prima improbatio non vadit ad mentem sancti Thomae. Secunda similiter impugnatio ex eodem falso fundamento procedit, immo ex duplici falso fundamento. Primo, quia loquitur de forma quae est pars compositi, nos autem loquimur de forma totius, quam Aristoteles vocat quod quid est, 2. Physicorum (t. c. 70), et 5. Metaphysica; (t. c. 22). Secundo, quia supponit quod nos ponamus in specie diversas formas secundum rem, quarum ista sit prima et (a) ista sit (6) ultima. Tertia similiter impugnatio nulla est; quia arguit de forma partis, nos autem de forma totius. Licet enim lux non sit aliquid compositum ex multis foria) et. - Om. Pr. (6) sit. - Om. Pr. mis, tamen nomen specificum lucis significat formam lucis ultimam, et nomen generis lucis significat formam lucis mediam inter potentiam et actum, puta qualitas sensibilis. Quarta nihilominus non impugnat nos, sed facit pro nobis, qui nullum alium sensum damus dictis Commentatoris quam arguens det, nisi quod ipse ponit sola scripta vel voces aut conceptus esse genera vel universalia, nos autem dicimus quod nullum scriptum, nulla vox, est proprie aliquod universale respectu substantiarum ; seu dicimus quod conceptus naturarum sunt universalia quaedam, scilicet posteriora individuis; nature autem quarum conceptus sunt similitudines dicuntur universalia in re, ut superius dictum est. Errat etiam arguens ponens sola signa esse subjectum vel praedicatum. III. Ad argumentum Aureoli.

Ad argumentum Aureoli contra eamdem partem conclusionis dicitur primo, quod praedicamentum substantiae non sumitur a quocumque per se esse, sed a tali per se esse, quod differt ab eo quod per se est. Dicitur secundo quod infinitas infra aliquam speciem limitata non ponit rem extra genus; sicut si aliqua quantitas esset infinita, adhuc esset in genere quantitatis, quia adhuc esset limitata quantum ad certum genus; quia non haberet nobilitates omnium generum, nec esset suum esse, immo erit diffinibilis quoad essentiam suam. Sed infinitas omnimoda ponit rem extra genus, ita quod, sicut ens in quantum hujusmodi, non est in genere propter suam transcendentiam, ita nec Deus; universalior enim est Deus, ut ita dicam in perfectione et actualitate, quam ens in prae-dicabilitate. g 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum contra secundam conclusionem negatur consequentia. Ejus causa alias dicta est : nulla enim creatura est suum esse. Ad secundum dicitur quod impossibile est Deum habere conceptum specificum, vel aliquem conceptum universalem sibi et alteri; quia nihil potest univoce dici de Deo et creatura. Quidditas enim quae est suum esse, non potest esse ullo modo universalis multis speciebus; quia, si ipsa est suum esse, ad multiplicitatem esse multiplicatur ratio quidditatis; sicut ergo impossibile est duas species habere idem esse, ita impossibile est eas habere eamdem rationem quidditatis. Deus autem secundum suam quidditatem est esse subsistens; unde nullo modo potest habere aliquid commune alteri speciei. Ad tertium dicitur quod, licet coelum si esset aeternum adhuc esset in genere, tamen si caelum esset (a) suum esse, nullo modo esset (6) in genere. Non enim dicimus quod omnis res quae est in prae-dieamento, quandoque non sit, vel quod possit perdere esse, sed quod esse non est sua quidditas; species enim participant eamdem rationem generis sub quo sunt. Nulla autem species potest participare aliquam rationem generis vel speciei, nec nominis aequaliter cum Deo. " In omnibus enim univocis communis est ratio nominis utrique eorum de quibus nomen univoce praebeatur; et sic, quantum ad illius nominis rationem, univocata sunt aequalia, quamvis, secundum esse, unum altero possit esse prius vel posterius; sicut in ratione numeri omnes numeri sunt aequales, quamvis secundum naturam rei unus alio sit prior. Creatura autem, quantumcumque imitetur Deum, non potest attingere ad hoc ut eadem ratione aliquid sibi conveniat qua convenit Deo. Illa enim quae secundum eamdem rationem sunt in diversis, sunt eis communia secundum rationem substantiaj vel quidditatis, sed secundum esse sunt distincta. Quidquid autem est in Deo, hoc est suum proprium esse; sicut enim essentia in Deo idem est quod esse, ita scientia idem est quod scientem esse. Unde, cum esse quod est proprium uni rei non possit alteri communicari, impossibile est ut creatura pertingat ad eamdem rationem habendi aliquid quod habet Deus, sicut et impossibile est quod ad idem esse perveniat. Similiter etiam in nobis esset. Si enim in Petro non differrent homo et hominem esse, impossibile esset quod homo univoce diceretur de Petro et Paulo, quibus est diversum esse.

Haec ille. (S. Thom., de Veritate, q. 2, art. 11). - Et si dicatur quod eodem modo probatur quod numquam duce species conveniant in ratione generis, quia res differentiae speeiflcae est ipsa quidditas generis, ergo cum alteri speciei non communicetur differentia alterius, nec ei communicabitur ratio generis; dicitur quod non est simile, nec ad propositum; quia sanctus Thomas intendit quod esse divinum non solum est idem realiter essentias vel quiddidati, immo est idem ratione quantum est ex parte rei, ita quod si haberetur propria ratio essentiae divinae, in ea poneretur esse; et ita de sapientia et qualibet divina perfectione; quod enim nos distincte concipiamus sapientiam divinam et seorsum suum esse, contingit quia non concipimus sapientiam divinam ut in se est. Si ergo differentia isto modo esset idem realiter quidditati generis, sicut differentia unius speciei non est communis illi et alteri speciei, ita nec natura generis. Similiter, licet genus et differentia dicant eamdem naturam, tamen requirunt realem diversitatem in re, et attribuunt, scilicet materiae et formae, vel esse et essentiae. II. Ad Argumenta Gregorii.

Ad primum Gregorii dico quod procedit ex falso intellectu, ac si sanctus Thomas ponat quod omne quod est in praedicamento sit compositum ex esse et essentia sicut ex partibus ejus. Hoc autem falsum est; sed intendit quod omne quod est in praedicamento per se et directe est aliud a suo esse. Ad secuudum dico primo quod falsum imponit sancto Thomae; quia, secundum eum, aliud est esse substantiae, et (a) aliud est esse accidentis; immo, quot sunt ibi accidentia, tot sunt ibi esse, licet tale esse sit subjecti ut quod est, et accidentis ut principii essendi. Dico secundo quod supponit falsum, quod nos dicamus solum compositum ex esse et essentia tamquam ex partibus esse in genere. Non enim sanctus Thomas ponit hoc. Si enim aliquando dicat quod omne quod est in genere est compositum ex esse et quod est, talis compositio non est intelligenda sic quod illud quod dicitur tali modo compositum sit aliquid tertium resultans ex duobus, sed potius accipit compositum pro illo et in quo multa conveniunt, scilicet ipsum et aliquid aliud, ita quod potius est compositio cum his quam ex his. g 3.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM I. Ad argumentum Aureoli. - Ad argumentum Aureoli contra tertiam conclusionem dicitur quod sanctus Thomas non ponit quod genus sumatur per comparationem ad aliquid extrinsecum, immo ab ipsa natura rei, et ab illo quod est potentiale in re; non quidem ut illud potentiale comparetur ad aliquid extrinsecum, immo ad (6) aliquid intrinsecum rei, quod se habet ut actuale respectu illius a quo sumitur genus; sicut hoc quod dico, habens animam sensitivam, est potentiale secundum rationem respectu hujus quod dico, habens animam rationalem, ut superius prolixius est deductum in probatione dictae conclusionis. Verumtamen in talibus simplicibus non est inconveniens quod genus et differentia sumantur per comparationem ad extrinsecum quidditati, dum tamen dicant principaliter aliquid intrinsecum. Unde sanctus Thomas, Quodlibet 9, q. 4, art. 1, ad 3" , sic dicit : " Ipsa substantia angeli quodammodo se habet ad ejus esse sicut materia ad formam. Materia autem, si diffiniretur ejus essentia, haberet pro differentia ipsum suum ordinem ad formam, et pro genere ipsam suam substantiam; et similiter in angelis, ex ipsa natura substantiae eorum accipitur genus, ex proportione vero hujus substantiae ad esse accipitur differentia specifica. Unde secundum hoc angeli differunt specie, secundum quod in substantia unius est plus vel minus de potentia quam in substantia alterius. II. Ad argumentum Gregorii. - Ad argumentum Gregorii dicitur quod, licet per eamdem formam homo sit intellectivus et sensitivus, tamen cum hoc stat quod hoc quod dico, sensitivum, est potentiale ad intellectivum, et non econtra; quia, cum intelligitur aliquid ut sensitivum, non exprimitur ultimate sua propria forma, an scilicet sit anima sensitiva tantum, vel anima sensitiva rationalis, vel hujusmodi. Cum autem dicitur intellectivum, jam ultimate exprimitur forma sua; et ideo primum indeterminatum et contrahibile erit determinabile per secundum, ac per hoc in potentia ad illud, non secundum rem, sed quantum ad intelligi. Unde istud argumentum procedit ex falso intellectu, arguendo de actu et potentia quantum ad esse, ubi sanctus Thomas intelligitquantum ad intellectionem. jj 3.

Ad argumenta contra quartam CONCLUSIONEM Ad argumenta Gregorii.

Ad primum contra quartani conclusionem respondetur, sicut ibidem respondebatur, quod major argumenti est falsa, nisi addatur quod tale praedicatum dicatur univoce de illis pluribus. Et si addatur, negatur minor.

Et cum probatur quod eadem ratio spiritus generalis, licet non specialis, convenit Deo et creatura; dico quod ad univocationem non sufficit quod eadem ratio conveniat pluribus, nisi illa plura sint aequalia in illa ratione. Modo, data quacumque ratione in qua conveniant Deus et creatura, nunquam aequabuntur in illa, ut dictum est; tum quia illa ratio diminute repraesentabit rem nominis quae est in Deo, sed complete repraesentabit rem nominis in creatura; tum quia de ratione cujuslibet divinae perfectionis est esse, non autem in creatura; et ideo numquam conveniunt in aliqua ratione perfectionis aequaliter; et multa alia, quae alias sunt deducta. Ad secundum dico quod talia nomina relativa, cum praedicantur de Deo, non suntin praedicamento relationis; quia relatio, ut est praedicamentum, est accidens, quod constat longe factum a Deo. Qualiter autem alia praedicamenta a substantia remaneant in divinis, ostendit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 8, q. 4, art. 3, ubi sic ait : " Quidquid perfectionis inventum est in creaturis, de Deo praedicatur eminenter (a), ut dicit Dionysius; sicut etiam in omnibus aliis causis et causatis. Unde oportet omnem imperfectionem removere ab eo quod in divinam praedicationem venit. In unoquoque autem novem praedicamentorum est duo invenire, scilicet rationem accidentis et rationem propriam illius generis, ut quantitatis, qualitatis. Ratio autem accidentis imperfectionem continet; quia esse accidentis est inesse, et dependere, et compositionem facere cum subjecto (a) eminenter. - Om. Pr, per consequens. Unde, secundum rationem accidentis nihil potest de Deo praedicari. Si autem consideremus propriam rationem cujuslibet generis, quodlibet aliorum, praeter ad aliquid, imperfectionem importat ; quantitas enim propriam rationem habet per comparationem ad subjectum; est enim quantitas mensura substantioe, qualitas dispositio substantiae, et sic patet in omnibus aliis; unde eadem ratione removentur a divina praedicatione secundum rationem generis, sicut removebantur secundum rationem accidentis. Si autem consideremus species ipsorum , tunc aliquae secundum differentias completivas important quid perfectionis, ut scientia, virius, et hujusmodi; et ideo ista praedicantur de Deo secundum propriam rationem speciei, et non secundum propriam rationem generis. Relatio autem non importat aliquam dependentiam ad subjectum, immo refertur ad aliud extremum; ideo etiam secundum rationem generis in divinis invenitur. Et propter hoc etiam tantum remanent in divinis duo modi praedicandi, scilicet secundum substantiam et relationem; non enim speciei contentae in genere debetur aliquis modus praedicandi, sed ipsi generi. "

Haec ille.

Quomodo autem intelligat aliqua in divinis remanere secundum rationem generis vel speciei, ostendit dist. 19, q. 4, art. 2, ad 4 , ubi sic ait: " In creaturis, quaedam inveniuntur quae, tam secundum rationem generis quam secundum rationem speciei, dicunt aliquid perfectionis; unde attribuitur Deo utrumque secundum propriam rationem, ut patet in cognitione et scientia. Et haec quidem in creaturis se habent sicut genus et species, tamen in divinis non sic se habent; quia unum secundum rem nihil addit ad alterum, sed solum secundum rationem. "

Haec ille.

In illo enim articulo ostendit quadruplici ratione quod in divinis nullo modo est totum universale, unde sic ait : " In divinis non potest esse universale et particulare. Et hujus ratio potest quadrupliciter assignari. Primo, quia, secundum Avicennam, ubicumque est genus et species, oportet esse quidditatem differentem a suo esse, ut prius dictum est; et hoc in divinis non competit. Secundo, qu ia essentia universalis non est eadem numero in suis inferioribus, sed secundum rationem tantum; essentia autem divina est eadem numero in tribus personis. Tertio, quia universale exigit pluralitatem in his quae sub ipso continentur, vel actu, vel potentia.: inpactu, sicut in genere, quod semper habet plures species; in potentia, sicut in aliquibus speciebusquarum formam, quantum est de se, possibile est inveniri in multis, cum omnis forma per se sit communicabilis; sed quod inveniatur tantum in uno, est ex parte materiae debitae illi speciei, quae tota adunatur in uno individuo, ut patet in sole, qui constat ex tota sua materia; et illa pluralitas est secundum numerum qui simpliciter est numerus fundatus in substantiali diffinitione; tres autem personae non numerantur tali numero, ut dietum est, et ideo essentia non habet rationem universalis. Quarto, quia particulare semperse habet ex additione ad universale; in divinis autem propter summam simplicitatem non est possibilis additio; et ideo nec universale, nec particulare. "

Haec ille.

Ex quo patet quod nihil quod praedicatur (a) de Deo, praedicatur de ipso ut genus, vel ut species, vel ut universale; sicut cum dicitur, ista persona est Deus, ista persona est sciens, ista persona est Pater; nec enim ly Pater, nec ly Deus, nec ly sciens praedicatur de ista persona divina sicut universale de particulari, aut sicut genus vel species. Cum autem dicitur aliquid remanere in divinis secundum rationem generis, sensus est quod illa, quae in creaturis dicuntur genera vel species, remanent in divinis secundum propriam rationem; sicut cognitio, quae in creatis est genus, remanet in divinis secundum propriam rationem cognitionis, non tamen remanet ibi ut genus. Ad confirmationem patet per praedicta. Augustinus enim numquam vult quod nomina relativa, ut dicuntur de. Deo, sint de praedicamento ad aliquid; sed intendit quod illa quae in creatis verissime pertinent ad illud praedicamentum, recipiuntur in divinis deposita intentione universalitatis vel particularitatis. Nec est simile in creaturis, ut patet per quatuor rationes jam factas in praecedenti solutione. Ad illud quod additur de praedicamento actionis, respondet sanctus Thomas, 1. Sententiarum, dist. 8, q. 4, art. 3, ad 3 . " Actio, inquit, secundum quod est praedicamentum, dicit aliquid fluens ab agente, et cum motu ; sed in Deo non est aliquid medium secundum rem inter ipsum et opus suum ; et ideo non dicitur agere actione quae est praedicamentum, sed actio sua est sua substantia. "

Haec ille.

Ad illud quod additur, Augustinum fuisse hujus mentis, dico quod falsuiit est, secundum quod ostendit Magister in praesenti distinctione; sed verba ejus intelligenda sunt ad mentem ejus, scilicet quod substantia et relatio et actio proprie conveniunt Deo, et ista in creatis habent rationem generis et universalis, tamen in divinis omnia illa deponunt; quia substantia non est genus nisi ubi ejus esse differt ab ea, nec relatio est genus nisi ubi est accidens, nec actio, nisi ubi est fundata in motu vel mutatione. Verumtamen actio non accipitur in divinis secundum eamdem diffinitionem secundum quam in creatis, et ita nec proprie remanet ibi sicut substantia et relatio. Unde antiqui dicebant duo praedicamenta remanere in divinis, scilicet substantiam et relationem, non autem alia praedicamenta. Quod sic intelligendum est, secundum quod dicit sanctus Thomas, 1 p., q. 28, art. 2, ad l : " Relatio, inquit, non praedicatur in divinis secundum modum substantia?, ut exsistens in eo de quo dicitur, sed ut ad alterum se habens. Et propter hoc dicuntur duo tantum esse praedicamenta in divi- (a) praedicatur.

praedicetur Pr, nis. Quia alia praedicamenta important habitudinem ad illud de quo dicuntur, tam secundum suum esse, quam secundum rationem proprii generis; nihil autem quod est in Deo, potest habere habitudinem ad illud in quo est, vel de quo dicitur, nisi habitudinem identitatis, propter summam Dei simplicitatem. "

Haec ille.

Ex quo patet quod praedicamentum dicitur remanere in divinis, non quoad universalitatem vel particularitatem, aut quoad intentionem generis aut speciei, sed solum quoad modum praedicandi, scilicet quia aliqua dicuntur de Deo eo modo quo illa, quae sunt in praedicamento substantiae, dicuntur de illis de quibus praedicantur, utpote quia dicunt essentiam subjecti; et aliqua dicuntur de Deo eo modo quo illa, quae sunt in praedicamento relationis, dicuntur de aliquo, scilicet ut significantia habitudinem subjecti ad aliquid. Non autem praedicatur aliquid de Deo illo modo quo illa, quae sunt in aliis praedicamentis, praedicantur de substantia prima, utpote significando mensuram subjecti, vel dispositionem subjecti, aut aliquid fluens a subjecto cum motu. Et ideo in divinis solum remanent illi duo modi praedicandi. Non tamen illa quae praedicantur in divinis sunt in praedicamento; sed bene cum dicuntur de creatis; non enim sufficit ad hoc quod aliquid sit in tali praedicamento, quod habeat similem modum praedicandi cum illis quae sunt in tali praedicamento, sed requiritur aliud, ut dictum est. Ad tertium, quod sumitur ex auctoritate Aristo-telis, dico quod, licet Aristoteles investigando naturam primi principii prius distinguat ens in decem praedicamenta, etpost distinguat substantiam in sensibilem et non sensibilem, et ponat primum principium esse substantiam insensibilem, non habetur ex hoc quod ipse ponat Deum esse in praedicamento substantis. Substantia enim, prout generaliter dividitur in substantiam sensibilem et insensibilem, non constituit praedicamentum, nec habet rationem univocam omnibus quae cadunt sub altero membro divisionis; immo est analogum, sicut et omnia nomina quae communia sunt Deo et creaturae. Verumtamen Aristoteles, ad investigandum rem quae non est in praedicamento, non inconvenienter dividit praedicamenta. Hoc enim facit ad faciliorem modum perveniendi a sensibilibus ad insensibilia, et a rebus quae sunt in genere ad illud quod est extra genus et omnium nobilitates praedicamentorum comprehendit. Unde Commentator, 12. Metaphysicos, commento 51, ostendit scientiam Dei non esse unius rationis cum scientia nostra, nec esse universalem nec particularem. Sic enim ait: i Hoc nomen, scientia, aequivoce dicitur de substantia prima et nostra; sua enim scientia est causa entis, ens autem est causa nostrae scientiae. Scientia igitur ejus non dicitur universalis esse neque particularis, neque eorum quae sunt in actu vel in potentia. Si enim esset scientia universalis, necesse esset scientia in potentia, et nulla potentia est in scientia ejus. Et nihil est magis manifestum ; quoniam scientia ejus non est particularis. Ille igitur prius non disponitur per scientiam quoe est in nobis, neque per ignorantiam quae est ei opposita, sicut non disponitur per istas illud quod non est natum habere alterum. "

Haec ille.

Ex quo patet quod scientia Dei et scientia nostra non sunt in eodem genere; immo sunt aequivoca, secundum eum, nec ibi habet locum universale aut particulare. Ad quartum dicitur quod impugnatio ibi facta contra rationem sancti Thoniae nulla est. Non enim verum est quod ens significet illo modo essentias rerum, quae sunt in praedicamento, sicut essentiam Dei. Nam ens formali significatione significat esse; nullius autem creaeturae essentia est suum esse, nec esse est de ratione illius; divina autem essentia est subsistens, et si diffiniretur, esse poneretur in ejus diffinitione. Patet igitur quod ens non dicit, de formali significatione, essentiam creaturae, sed esse ejus. Etsi enim ens significet essentias rerum creatarum, hoc est de significato secundario. Sicut enim album significat principaliter albedinem, et ex consequenti subjectum albedinis, ita ens principaliter significat esse, et secundario illud quod habet esse seu subjectum essendi. Et hoc intelligo de ente participialiter sumpto. Si autem ens sumatur nominaliter, adhuc non convenit ita quidditative creatura sicut Deo. Nam ens illo modo significat essentiam, sed est impositum ab esse, ita quod esse est ratio a qua est impositum nomen, sed essentia est illud ad quod significandum imponitur; et quia in creatura esse est aliud ab essentia, ideo non est eadem ratio a qua et ad quam ; sed quia in Deo omnia sunt idem (a), ideo semper res nominis formalius convenit Deo quam creaturae, quia quidquid dicit nomen, sive sit ratio a qua, sive ratio ad quam, totum competit Deo quidditative, non autem creatura;. Et ideo, si aliquod nomen dicatur de Deo secundum substantiam et quidditative, maxime videtur de ente; non sic de aliquo alio nomine, quia omnia alia dicunt essentiam limitatam ad certum modum essendi, vel addunt aliquid ad esse, cum tamen Deus sit esse de cujus ratione est ut nulla sibi fiat additio. Patet igitur quod Deus non potest hahere aliud genus quam ens, quia nihil aliud est nisi esse sine addito; secus in creaturis, quia nullius creatura; ens dicit solam essentiam, immo dicit aliquid aliud (6), quantum ad rationem a qua, quod non pertinet ad essentiam creaturae. Et ideo non oportet quod si creatura habet genus, quod illud sit ens; quia non praedicatur perfecte de ipsa in quid, et multa sunt alia quae de ipsa proprie dicuntur in quid, scilicet genera generalissima, et species subalternae et specialissimae.

Et si dicatur contra hoc : quia cum ens dicat aliquid praeter essentiam creat une, et ens includatur in omni alia ratione, sequitur quod nulla alia ratio convenit creaturae pure quidditative ; respondetur quod ens non (a) includitur in omni alia ratione, quantum ad illud a quo imponitur, scilicet esse. Ad quintum dicitur primo, quod illud argumentum est beati Anselmi, Moiwlog. 27, sic arguentis : " Cum omnis substantia tractetur aut esse universalis, quae pluribus substantiis essentialiter communis est, ut hominem esse commune est omnibus hominihus; aut esse individua, quae universalem communem essentiam cum aliis habet, quemadmodum singuli homines commune habent cum singulis ut homines sint : quomodo quis summam naturam in aliarum substantiarum tractatu contineri intelligit, quae nec in plures substantias se dividit, nec cum aliqua alia per essentialem communicationem se colligit? "

Haec ille, quasi dicat nullo modo. Unde in hoc consistit ratio ejus : Omnis substantia, quae est in genere, est universalis vel individua; sed summa natura non est universalis, quia non multiplicatur in pluribus; nec individua, cum non conveniat essentialiter cum alia natura; igitur. Patet ergo rationem illam esse bonam.

Et cum dicitur quod nulla res extra animam est universalis; nega-turistud. Unde Commentator, 1. Cceli, commento 92: " In diffinitione universalis dicitur quod sit natum dici de pluribus; forma enim est subjectum universalitatis; formam enim orbitatis possibile est inveniri in diversis materiis, et sic est in omnibus quae componuntur ex materia et forma. "

Haec ille.

Dico enim juxta praemissa, quod illud cui attribuitur universalitas, est extra animam ; sed tamen illa quae sunt extra animam, non sufficiunt ad hoc quod natura aliqua sit universalis. Ad hoc enim quod aliquid vel aliqua natura dicatur et sit universalis, requiritur quod ipsa, una exsistens, sit apta esse in multis. Ista autem duo non conveniunt alicui natura, positis solis rebus extra intellectum; nam nulla natura extra intellectum, secundum esse quod habet extra animam, apta nata est esse in multis; quia extra animam habet esse individuatum in suis singularibus; et licet sit in multis, non tamen secundum idem esse, nec est una in eis; alia est enim humanitas Socratis, alia Platonis extra animam. Ad hoc ergo quod sit universalis, oportet quod una fiat,. et habeat esse in quo sint indivisa omnia individua possibilia vel imaginabilia, et sint unum in illa. Hoc autem fieret, si praescindantur ab ea omnia illa quae ipsam dividunt in individuis, et contrahunt ad hoc individuum vel illud, et ipsam communicabilem reddunt; nam hoc facto, ipsa sic depurata posset esse in aliquo individuo, et qua ratione in uno, eadem ratione in multis; hoc etiam facto, ipsa se - QUAESTIO III. haberet ut aliquid participabile a multis, sicut idea Platonica. Ad hoc autem faciendum requiritur intellectus agens, qui talis naturae speciem abstrahat, et eam in intellectu possibili consigillet. Tunc enim natura, quae extra animam est individua et contracta et incommunicabilis, in intellectu habet esse abstractum et communicabile, per suam similitudinem ibi exsistens. Imago enim rei est quodammodo ipsa res cujus est imago, ut ponit sanctus Thomas, de Veritate, q. 4, art. 8 : " Similitudo, inquit, rei est quodammodo res ipsa, per modum illum quo dicitur quod anima est quodammodo omnia. " Et 4. Contra Gentiles, cap. 11, dicit quod intellectum in intelligente est intentio intellecta, et verbum. Similiter, 8. Quodlibet, q. 2, art. 2, ponit quod species intelligibilis est quodammodo quidditas et natura rei, secundum esse intelligibile, et non secundum esse naturale, secundum quod est in rebus. Dico ergo quod natura hominis est per suam similitudinem in intellectu, et quod natura hominis in intellectu est quaedam forma abstracta, et similitudo omnium hominum participata ab omnibus, et est in multis sicut participatum in participantibus, et ibi est universalis, quia una in multis; illa enim quae attribuuntur dictae speciei, possunt attribui naturae humanae in esse intellecto. Et si quaeratur an humanitas quae est in Platone sit universalis, vel illa quae est in Socrate, vel aggregatum ex omnibus illis; dico quod humanitas, quae est in quolibet, est universalis. Nec tamen sunt multae humanitates universales ; nam humanitas, quae est in Socrate, est universalis secundum quod est in intellectu, non secundum esse quod habet in re; ut autem est in intellectu, non differt ab humanitate Platonis, immo ibi sunt una humanitas; ibi enim sunt una species intelligibilis.

Et si ulterius quaeratur : quomodo humanitas extra animam, vel homo potius, praedicatur de multis individuis? Dico quod praedicari completur per intellectum. Etenim dum intellectus rem quam concipit (a) attribuit Socrati, tunc praedicat eam de Socrate, et ita de Platone; praedicare enim est attribuere aliquid alicui per notam compositionis vel divisionis, et praedicari est attribui alteri illo modo. Res ergo extra animam praedicatur de multis, quia intellectus rem et naturam quam intelligit attribuit multis, non quod unam rem extra animam attribuat multis, sed quia enunciat naturam humanam vel hominem de Socrate, et enunciat hominem de Platone, et sic de aliis. Illud autem quod enunciat de Socrate est aliud ab illo quod enunciat de Platone extra intellectum ; sed sunt idem in intellectu. Res ergo praedicatur de re; sed illud quod praedicatur de multis, est in eis divisum, et in intellectu unum. Ad argumentum in pede quaestionis patet per superius dicta. (a) vel. - Ad. Pr.