ARTICULUS I.

QUID EST VESTIGIUM AUT IMAGO, ET IN QUO AB INVICEM DISTINGUUNTUR A. - EXPOSITIO VERITATIS Quantum ad primum articulum dico quod, secundum sanctum Thomam, prima parte, q. 45, art. 7, et 1. Senteni., dist. 3, q. 2, art. 1, ratio vestigii in hoc consistit, quod est repraesentatio " causae vel causalitatis quantum ad solam causalitatem, absque repraesentatione formae; sicut patet quod fumus vel adustio repraesentat ignem. Vestigium enim demonstrat motum alicujus transeuntis, sed non qualis ille sit. Et secundum hoc tria sunt de ratione ejus, scilicet similitudo, et imperfectio similitudinis, et quod peripsum in rem cujus est vestigium deveniatur. Et quia in creaturis inveniuntur aliqua quae non repraesentant formales rationes personarum, puta modus procedendi per modum amoris et verbi; nihilominus illa necesse est reducere in divinas personas, sicut in causam; et illa repraesentant Trinitatem, licet imperfecte, et ducunt in ejus aliqualem notitiam; ideo in eis vestigium est. Quaelibet enim creatura subsistit in esse suo, et habet formam per quam determinatur ad speciem, et habet ordinem ad aliquid. Secundum igitur quod est quaedam substantia creata, repraesentat causam et principium; et demonstrat personam Patris, quae est principium non de principio. Secundum autem quod habet quamdam formam et speciem, repraesentat Verbum ; secundum quod forma artificiati est ex conceptione artificis. Secundum autem quod habet ordinem, repraesentat Spiritum Sanctum, in quantum est Amor; quia ordo effectus ad aliquid est ex voluntate Creatoris. Et ideo dicit Augustinus, 6. de Trinitate (cap. 10), quod vestigium Trinitatis invenitur in unaquaque creatura, secundum quod aliquid unum est, et secundum quod aliqua specie formatur, et secundum quod quemdam ordinem tenet. Et ad hoc etiam reducuntur illa tria, numerus, pondus et mensura, quae ponuntur Sapienliae 11 (v. 21); nam mensura refertur ad substantiam rei limitatam suis principiis, numerus ad speciem, pondus ad ordinem. Ad hoc etiam reducuntur alia tria quae ponit Augustinus, modus, species et ordo; et illa alia quae ponit 83. Quaestionum (q. 18), quod constat, quod discernit, quod congruit. Constat enim aliquid per suam substantiam, discernitur per formam, congruit per ordinem. Et in idem de facili reduci possunt quaecumque sic dicuntur. Sic igitur patet quae ratio vestigii, et qualiter vestigium attendatur in rebus.

Ratio autem imaginis consistit in repraesentatione causae, quantum ad similitudinem formae ejus; sicut ignis genitus ignem generantem repraesentat, et statua Mercurii Mercurium. Quia ergo processiones divinarum personarum attenduntur per actum intellectus et voluntatis; nam Filius procedit ut Verbum intellectus, Spiritus sanctus ut Amor voluntatis; ideo in creaturis rationalibus, in quibus est intellectus et voluntas, invenitur repraesentatio Trinitatis per modum imaginis, in quantum in eis invenitur verbum conceptum et amor procedens, j

Haec sunt verba sancti Thomae in prima parte, ubi supra. Consimiliter ponit q. 93, art. 6, ubi ait quod imago repraesentat secundum similitudinem speciei; vestigium autem per modum effectus, qui sic repraesentat causam suam, quod tamen ad speciei similitudinem non pertingit; sicut exemplificat de impressione quae ex motu animalis relinquitur, et de cinere causato ab igne, et de desolatione terrae ab hostili exercitu, quae omnia dicuntur vestigia. Ibi etiam ostendit, et in aliis quinque articulis praecedentibus ejusdem quaestionis, quomodo in creatura rationali est imago, in quantum in ea repraesentatur similitudo divinae naturae, et in quantum repraesentatur similitudo Trinitatis increata?. Idem ponit de Veritate, q. 10, art. 1; et q. 21, art. 6. Item, 1. Sentent., dist. 3, q. 2, art. 2 et 3. B. - OBIECTIONES Sed contra praedicta instat Aureolus, secunda quaestione hujus distinctionis (art. 1), quod iste modus ponendi deficit in tribus. Primo, quia dicit rationem vestigii consistere in repraesentatione solius causalitatis causae. Constat enim quod Trinitas personarum, in ratione qua Trinitas, nullam causalitatem habet respectu creaturarum ; quaelibet namque persona causat totam creaturam quantum ad substantiam ; et iterum proprietates personales non sunt productivae. Et tamen, si non esset nisi una persona in Deo, sicut imaginabar tur philosophi et pagani, adhuc reperirentur in creaturis omnia quae nunc reperiuntur. Sed constat quod vestigium dicitur in repraesentando Trinitatem personalem. Ergo non consistit in repraesentatione solius causalitatis. Secundo, dicit istam positionem deficere in hoc quod ponit vestigium non repraesentare formam. Constat enim quod vestigium pedis repraesentat pedem et formam pedis. Et si totum animal applicaretur pulveri in ambulando, sicut est de serpente, tota impressio animalis posset vestigium appellari; sed tunc repraesentaret formam (a) animalis. Ergo videtur quod non tollat rationem vestigii, si repraesentet causam secundum formam. Tertio, dicit istam positionem in hoc deficere, quia ponit similitudinem, et imperfectionem, et ducere in notitiam alterius, integrare rationem vestigii. Constat enim quod imagini competunt ista tria, cum sit similitudo imperfecta, et ducat in notitiam Trinitatis. Igitur dicta assignatio fuit incompetens.

Haec ille. C. - SOLUTIONES Ad primum istorum respondet sanctus Thomas, 1. p., q. 45, art. 7, ad tertium argumentum, et art. 6, in corpore articuli. Ait enim sic : " Creare non est proprium alicui personae, sed commune toti Trinitati. Sed tamen divinae personae secundum rationes suae processionis habent causalitatem respectu creationis rerum. Ut enim, inquit, supra ostensum est, cum de scientia Dei et voluntate ageretur, Deus est causa rerum per suum intellectum et voluntatem, sicut artifex reruni artificiatarum. Artifex autem per verbum in intellectu (6) conceptum, et per amorem suae voluntatis ad aliquid relatum, operatur. Unde et Deus operatur creaturam per suum Verbum, quod est Filius; et per suum Amorem, qui est Spiritus Sanctus. Et secundum hoc processiones personarum sunt rationes productionis creaturarum, in quantum includunt essentialia attributa quae sunt scientia et voluntas. "

Haec ille. Item in Scripto (1. Sentent.), dist. 10, q. I, art. 1, sic ait:" Supposita, secundum fidem nostram (y), processione divinarum personarum in unitate essentiae, ad cujus probationem ratio sufficiens non invenitur, oportet processionem personarum, quae perfecta est, esse rationem et causam processionis creatura. Unde, sicut processionem creaturarum naturae divinae perfectionem imperfecte repraesentantium reducimus in perfectam imaginem, divinam perfectionem plenissime continentem, scilicet Filium, tanquam principium et quasi totalis processionis creaturarum a Deo secundum imitationem divinae naturae exemplar et rationem ; ita etiam oportet quod processio creaturae, in quantum est ex liberalitate divinae voluntatis, reducatur (a) in unum principium, quod sit quasi ratio totius liberalis collationis. Hoc autem est amor, sub cujus ratione omnia a voluntate conferuntur. "

Haecille. Item, dist. 14, q. 1, art. 1, dicit: " Quia (t) processiones aeternae personarum sunt causa et ratio productionis creaturarum, ideo oportet quod sicut generatio Filii est ratio totius productionis creaturae, secundum quod dicitur Pater in Filio omnia fecisse, ita et amor Patris in Filium tendens ut in objectum, sit ratio in qua Deus omnem effectum amoris creaturis largiatur. "

Haec ille. Idem ponit de Potentia Dei, q. 10, art. 2, in responsione ad 19. Dicit enim quod (( Filius est sufficiens ratio processionis temporalis creaturae, ut Verbum et exemplar (y); sed oportet quod Spiritus Sanctus sit ratio processionis ut amor. Sicut enim dicitur Sapientiae (9, v. 1), quod Deus fecit omnia suo Verbo, ita dicitur Sapientiae (11, v. 25), quod diligit omnia quae sunt et nihil odit etc. Et Dionysius dicit, 4. cap. de Divinia nominibus, quod amor divinus non permisit ipsum sine germine esse. "

Haec ille.

Ex quibus patet quid sit dicendum ad primum argumentum. Cum enim dicit quod Trinitas, in ratione qua Trinitas, nullam dicit causalitatem etc.; dico quod Trinitas in generali non dicit rationem causalitatis, sed ista specialis Trinitas, scilicet artificis et sui verbi et amoris, dicit rationem causalitatis. Unde sanctus Thomas, 1. p., q. 27, art. 1, ad tertium : " Cum dicimus, inquil, aedificatorem principium domus, in ratione hujus principii includitur conceptio artis suae; et includeretur in ratione primi principii, si aedificator esset primum principium. Deus autem, qui est primum principium, comparatur ad res creatas ut artifex ad artificiata. "

Haec ille. Et sicut dicit quod in ratione primi principii agentis per modum artificis includitur conceptio, ita et amor, ut patet per praedicta. Sic ergo patet quod in ratione primi principii et primae causae includitur ternarius et trinitas, sic quod in illa ratione sunt tria, scilicet potentia ejus, conceptio ejus, et amor ad aliquid relatus.

Et cum arguens probat illam propositionem negatam; dico, de primo, quod licet quaelibet persona producat creaturam omnem totaliter, tamen nulla persona est ratio productionis creaturae, quantum ad omnia inclusa in ratione principii agentis per modum artificis; sed tres personae simul, quarum uni attribuitur potentia, alia habet rationem verbi, alia.amoris. De secundo dico quod, licet proprietates personales sub istis nominibus, Pater, Filius et (o) Spiritus Sanctus, non dicant rationem causalitatis, hoc tamen dicunt sub istis, conceptio artis, et (a) reducatur.

reducitur Pr. (6) quia. - quod Pr. (y) exemplar. - exemplum Pr. (S) et. - Om. Pr. amor artificis; quia sub talibus rationibus includunt essentialia attributa, non autem sub aliis. Isto etiam modo creatura; ducunt in notiliam Trinitatis, scilicet tam in appropriata personarum quam in propria, ut dicit sanctus Thomas, prasenti distinctione, q. 2, art. 1, ad tertium. - Cum autem ulterius dicit arguens quod si non esset in divinis nisi una persona etc.; dico quod si poneretur ille casus, tunc creatura; repraesentarent tria distincta secundum rationem, sicut nunc tria distincta secundum rem, quae prius dicta sunt, scilicet artificem, verbum ejus, et amorem ejus. Unde vestigium dicitur in repraesentando personas per appropriata, plusquam in repraesentando propria et distincta. Sciendum tamen quodcum dicitur processionem Filii et Spiritus Sancti esse rationem productionis creaturarum, hoc intelligendum est, quod illae processiones sunt creaturis ratio procedendi a Deo Patre; non autem Patri sunt ratio producendi, cum Pater nihil expectet a Filio. Et hunc sensum aperit sanctus Thomas, 1. Sententia-rum, dist. 32, q. 1, art. 3, ubi dicit sic : a Processio divinarum personarum est quaedam origo processionis creaturarum, cum omne primum in aliquo genere sit causa eorum quae sunt post; sed tamen efficientia (a) creaturarum essentiae communi attribuitur. Unde dicendum est quod cum dicitur, Pater et.Filius diligunt nos Spiritu Sancto, sumendo hoc verbum, diligere, essentialiter, tunc in verbo dilectionis designabitur efficientia (6) totius Trinitatis; et in ablativo designante personam Spiritus Sancti, designabitur ratio efficientiae, non ex parte efficientis, sed ex parte effectorum, quorum ratio et origo est processio Spiritus Sancti, sicut et Verbum. "

Haec ille.

Ex quibus palet quod processio Spiritus Sancti et processio Filii, illo modo quo dicunt rationem causalitatis respectu processionis creaturarum, non dicunt rationem efficientiae ex parte efficientis, sed ex parte ejectorum ; sicut etiam verbum et amor domificatoris sunt ratio productionis domus ex parte effectus, potius quam ex parte domificantis, quia non dant efficaciam ei; sed tamen domus non posset procedere a domificalore, nisi prius ab eo procederet verbum domus, et amor seu velle faciendi domum. Et sic patet ad primum argumentum sine assertione quacumque. Ad secundum dico quod vestigium non repraesentat formam suae causa;, nisi forte secundum partem, et secundum superficiem aliquam alio modo se habentem quam sit in causa sua, ut patet per vestigium pedis; secundum suam superficiem concavam representat superficiem pedis convexam. Et ita esset si totum animal applicaretur pulveri, vel faceret foramen in pulvere per quod transiret, sicut vermes ligno; tunc enim, licet repraesentaretur tota superflui efficientia. - efficacia Pr. (6) efficientia. - efficacia Pr. - QUAESTIO II. IIS cies animalis, tamen in animali esset convexa, et in vestigio concava; unde non esset ibi perfecta similitudo sicut esset in imagine serpentis. Et sic patet quod illud argumentum non valet. Loquimur enim de repraesentatione formae per aliquam assimilationem ; et illa est imperfecta in vestigio, ut dixi, sive repraesentet parlem, sive totum. Ad tertium negatur quod illa tria conveniant imagini. Imago enim repraesentat perfecte causam; et hoc secundum similitudinem speciei, vel ad minus secundum similitudinem accidentis proprii speciei, praecipue secundum figuram, ut dicit sanctus Thomas, 1. p., q. 93, art. 2. Et i. Sententiarum, dist. 3, q. 3, art. 1, dicit quod " vestigium in hoc differt ab imagine, quod vestigium est alicujus confusa similitudo et imperfecta; imago autem repraesentat rem magis determinate secundum omnes suas partes et dispositiones partium (a), ex quibus etiam aliquid de interioribus rei percipi potest. "

Haec ille.

Ex quo apparet quomodo et cur dicitur vestigium similitudo imperfecta, et imago similitudo perfecta. Dico tamen quod ad rationem imaginis non requiritur quod sit adeo perfecta similitudo, quod pertingat ad ejus cujus est imago aequalitatem ; licet hoc sit de ratione perfectae imaginis, ad quam requiritur quod nihil desit imagini quod insit illi de quo est expressa, ut dicil sanctus Thomas, 1. p., q. 93, art. 1. Et ideo conceditur quod imago Dei in creaturis reperta est imperfecta similitudo Dei, non tamen ita imperfecta sicut vestigium ; nam etsi utcumque sit imperfectum, tamen imago est perfecta similitudo in genere effectuum designandum suam causam, in quo vestigium est imperfecta (6) similitudo. Secundum enim sanctum Thomam, i. p., q. 93, art, 6 : a Imago repraesentat secundum similitudinem speciei; vestigium autem per modum effectus, qui sic repraesentat causam, quod tamen ad ejus speciei similitudinem non pertingit. Talisautem differentia in creaturis invenitur. Nam in creaturis rationalibus repraesentatur similitudo divinae naturae, ut videantur pertingere ad similitudinem speciei, in quantum imitantur Deum, non solum in hoc quod est et vivit, sed etiam in hoc quod intelligit. Et ideo, secundum Augustinum, 83. Quaestionum (q. 51), ila sunt Deo (y) similitudine proxima ut in creaturis nihil sit propinquius. Aliae autem creaturae non intelligunt; sed apparet in eis quoddam vestigium intellectus producentis, si earum dispositio consideretur. Similiter, cum Trinitas increata distinguatur secundum processionem Verbi a dicente, et Amoris ab utroque, ideo in creatura rationali, in qua invenitur processio verbi secundum intellectum, et processio amoris secundum voluntatem, potest LIBRI I. SEN TENTURUM dici imago Trinitatis increatas propter quamdam repraesentationem speciei. In aliis autem creaturis non invenitur principium verbi, et verbum, et amor; sed apparet in eis quoddam vestigium, quod haec inveniantur in causa producente. Nam hoc ipsum quod creatura habet substantiam modificatam et finitam , demonstrat quod sit a quodam principio. Species vero ejus demonstrat verbum facientis, sicut forma domus demonstrat conceptionem artificis. Ordo vero demonstrat amorem producentis, quo effectus ordinatur ad bonum, sicut usus aedificii demonstrat voluntatem artificis. "

Haec ille. Idem ponit de Veritate, q. 10, art. 1, ad quintum. " Ad hoc, inquit, quod imago Dei in aliquo inveniatur, oportet quod ad ultimum genus perfectionis veniat quo creatura tendere potest. Unde si habeat esse tantum, sicut lapides, vel esse et vivere, sicut plantae et bruta, non salvatur in hoc ratio imaginis. Sed oportet ad perfectam rationem imaginis, ut creatura sit, vivat, et intelligat; in hoc enim perfectissime secundum genus conformatur essentialibus attributis. "

Haec ille. Et in hoc primus articulus terminatur.