ARTICULUS I.

AN KT QUOMODO CHARITAS AUGETUR A. CONCLUSIONES Circa primuni, sit ista Prima conclusio : quod charitas creata potest auderi. Probatur per Augustinum, super Joann. (ep.l86, cf.Tract.74 in Joann.), qui dicitquodcum Wtas meretur augeri ut aucta mercatur perfici. Item, omne illud in quo progressus attenditur secundum diversos gradus, augetur. Sed charitas est hujusmodi. Nam dicit Augustinus (super 1. Joann. tract. 5) : Claritas cum fuerit nata, nutritur; cum nutrita fuerit, roboratur; cum fuerit roborata, perficitur. Item, charitas dividitur in charitatem incipientem, proficientem, et perfectam, ut recitatur 3. Senteni., dist. 29, cap. ultimo. Secunda conclusio est quod licet intensio aliquarum qualitatum liat per remotionem contrarii, tamen intensio charitatis non fit illo modo. Istam ponit sanctus Thomas, 1. Scntent., dist. "17, q. 2, art. 2, ad 3" , ubi sic ait: " Non est de ratione intensionis alicujus qualitatis quod sit per remotionem a contrario; sed hoc accidit qualitati secundum quod est in subjecto participante contrarium. Sed hoc est de necessilate intensionis, quod qualitas educatur de imperfecto ad perfectum; sicut patet de dia-phano, in quo nihil est contrarium luci, quod potest lumen intendi secundum incrementum virtutis illuminantis. Haec autem imperfectio est de potentiali-tate ipsius naturae quae subjicitur perfectioni et actui, etc. " Ibidem etiam dicit, arguendo, quod " augmentum charitatis potest esse in illis in quihus nihil est de contrario charitatis, sicut in angelo et in homine in statu innocentiae s.

Haec ille.

Ex quibus patet quod intensio charilatis non provenit ex remotione contrarii, sicut in aliquibus qualitatibus contingit, ut ipse ostendit, de Veritate, q. 8, art. 14 : " Sciendum, inquit, quod formarum quae-dam sunt unius generis, quaedam diversorum. Formae quidem quae sunt diversorum generum, diversas potentias respiciunt, cum unitas generis ex unitate materiae sive potentiae procedat, secundum Philosophum. Unde possibile est unum subjectum simul perfici diversis formis diversorum generum; quia tunc una potentia non determinabitur ad diversos actus, sed diverse; sicut si aliquod corpus est simul album et dulce : albedo enim inest ei secundum quod participat de natura diapbani, dulcedo autem secundum naturam humidi. Formae vero quae sunt unius generis, unam potentiam respiciunt, sive sint contrariae, ut albedo et nigredo, sive non, ut triangulus, et quadratum. Hae igitur formae in subjecto tripliciter esse dicuntur : uno modo, in potentia tantum, et sic sunt simul, quia una potentia est contrariorum et diversarum formarum unius generis; alio modo, secundum quod sunt in actu imperfecto, ut cum sunt in fieri, et sic etiam simul esse possunt; ut patet cum aliquis dealbatur : tunc enim, toto dealbationis tempore, albedo est ut in fieri, nigredo vero ut in corrumpi; tertio modo, ut in actu perfecto, ut cum jam est albedo in termino dealbationis, et sic impossibile est duas formas unius generis esse simul in eodem subjecto; oporteret enim eamdem potentiam ad diversos actus terminari, quod est impossibile, sicut et unam lineam ex una parte terminari ad diversa puncta. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod formae contrariae possunt, secundo modo et primo modo, simul esse; et quomodo, in talibus, ad diminutionem vel corruptionem successivam unius, augetur alia; quod est intentum. Pro ista conclusione facit quod dicit sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 17, q. 1, art. 5, q. 3 : ((Triplex, inquit, est modus formarum. Quaedam enim formae sunt quae recipiunt magis et minus, secundum elongationem a contrario et secundum accessum ad causam propriam ; sicut albedo. Et ideo talis forma successive recipitur in subjecto, et postquam recepta est intenditur et remittitur. Quaedam autem forma est quae non recipit magis et minus, nec sic nec sic, quia impositio ejus in indivisibili consistit; sicut forma substantialis. Et talis forma nec recipitur successive iij subjecto, nec intenditur aut remittitur postquam suscepta fuerit. Quaedam autem forma medio modo se habet; quia non recipit magis et minus secundum elongationem a contrario, eo quod nullo modo suo contrario miscibilis est, et in hoc convenit cum forma substantiali; sed tamen suscipit magis et minus (a) quantum ad (6) accessum ad suam causam ; sicut patet de luce. Et ideo talis forma non recipitur successive, sicut nec forma substantialis; sed tamen, postquam inest, potest intendi et remitti, sicut forma accidentalis contrarium habens. Et talis forma est gratia ; quia nullam commixtionem patitur cum suo opposito, eo quod suum oppositum magis habet naturam privationis quam alicujus positionis, sicut et tenebra; et ideo oportet quod recipiatur subito in subjecto, et tamen potest intendi et remitti secundum accessum ad gratiae causam. "

Haec ille. Tertia conclusio est quod charitas non potest augeri isto modo quod charitas addatur charitati. Probatur ista conclusio, secundum sanctum Doctorem, 1. Sentent., dist. 17, q. 2, art. 2 : "In omni, inquit, additione oportet intelligere duo diversa, quorum unum alteri additur. Si autem intelligantur duce charitates, aut intelliguntur diversae secundum speciem, aut secundum numerum. Constat quod non secundum speciem, cum omnes charitates sint in eadem specie virtutis. Diversitas autem secundum numerum, est ex diversitate materiae; sicut haec albedo differt in numero ab illa quae est in diverso subjecto; unde non potest qualitas addi qualitati, nisi per hoc quod subjectum (a) subjecto additur. Charitas autem quae ponitur addi, numquam fuit in aliquo subjecto, antequam in isto ; et secundum hoc quod est in isto, non differt numero ab aliqua charitate in eodem exsistente, ut probatum est. Unde nullo modo est intelligere addilionem. "

Haec ille. Eamdem rationem facit, 1" 2 , q. 52, art. 2. Arguit enim sic : " Si enim per additionem intelligeretur hujusmodi augmentum in formis, hoc non posset esse nisi vel ex parte ipsius formae, vel ex parte subjecti. Si autem ex parte ipsius formae, jam dictum est quod talis additio vel subtractio speciem variaret, sicut variatur species coloris quando de pallido fit album; dicit enim Philosophus, 8. Metaphysica; (t. c. 10), quod species rerum sunt sicut numeri, in quibus additio vel diminutio variat speciem. Si vero hujusmodi additio intelligatur ex parte subjecti, hoc non potest esse nisi vel quia aliqua (6) pars subjecti recipit formam quam prius non habebat, ut si dicatur frigus crescere in homine qui prius frigebat in una parte, quando jam in pluribus partibus friget; vel quia aliquod aliud subjectum additur participans eamdem formam; sicut si calidum adjungatur calido, vel album albo. Sed, secundum utrumque istorum duorum modorum, non dicitur aliquid magis album, sed majus. "

Haec ille. Item, magis ad propositum, 2" 2", q. 24, art. 5, sic arguit : " Omnis additio est alicujus ad aliquid ; unde in omni additione oportet saltem praeintelligere distinctionem eorum quorum unum additur alteri, ante ipsam additionem. Si igitur charitas addatur charitati, oportet praesupponi charitatem additam, ut distinctam a charitate cui additur, non quidem ex necessitate secundum esse, sed saltem secundum intellectum ; posset enim Deus etiam quantitatem corporalem augere addendo aliam magnitudinem non praeexsistentem, sed tunc creatam (y), quae quamvis non fuerit prius in rerum natura, habet tamen in se unde ejus distinctio intelligi possit a quantitate cui additur. Si igitur charitas addatur charitati, oportet praesupponere, ad minus secundum intellectum, distinctionem unius charitatis ab alia. Distinctio autem in formis est duplex : una quidem secundum speciem; alia autem secundum numerum : distinctio quidem secundum speciem, in habitibus, est secundum diversitatem objectorum ; distinctio vero secundum numerum, est secundum diversitatem subjecti. Potest igitur contingere quod aliquis habitus per additionem augeatur, dum extenditur ad quaedam objecta (a) ad quae prius se non extendebat; et sic augetur scientia geometriae in eo qui de novo incipit scire aliqua geometricalia quae prius nesciebat. Hoc autem non potest dici de charitate ; quia etiam minima charitas se extendit ad omnia illa quae sunt ex charitate diligenda. Non ergo talis additio in augmento charitatis potest intelligi praesupposita distinctione secundum speciem charitatis additae ad eam cui superadditur. Relinquitur ergo, si fiat additio charitatis ad charitatem, quod hoc fit praesupposita distinctione secundum numerum, quae est secundum diversitatem subjectorum ; sicut albedo augetur per hoc quod album additur albo, quamvis hoc augmento non fiat aliquid magis album. Sed hoc in proposito dici non potest, quia subjectum charitatis non est nisi mens rationalis; unde tale charitatis augmentum fieri non posset nisi per hoc quod una mens rationalis alteri adderetur, quod est impossibile; quamvis etiam si esset possibile, tale augmentum faceret majorem diligentem, non autem magis diligentem. Relinquitur ergo quod nullo modo charitas potest augeri per additionem charitatis ad charitatem, s

Haec ille.

Eamdem rationem ponit, de Virtutibus, q. 1, art. ii. Secundo probatur sic, ista conclusio, per eum, in 1. Senteni., ubi supra (dist. 17, q. 2, art. 2). Nam, " secundum Dionysium, 5. cap. de Divinis Nominibus, tantum distat inter ipsas divinas participationes et participantes, quod participatio, quanto simplicior est, tanto est nobilior; participans vero, quantum majorem habet compositionem donorum participatorum, tanto nobilius est : sicut esse est nobilius quam vivere, et vivere quam intelligere, si unum sine altero intelligatur; omnibus enim esse oportet praeeligere; sed quod habet plura ex his melius est. Sed charitas est quaedam participatio divinae bonitatis. Ergo, quanto compositior est per additionem charitatis ad charitatem, minus valebit; ergo, si charitas augetur per additionem, quanto magis augetur minus erit eligenda. Hoc autem est inconveniens. Ergo non augetur per additionem. "

Haec ille. Tertio sic, ibidem : " Si simplex simplici addatur, LIBRI I. SEN TENTURUM nihil majus efficit, ut probat Philosophus (6. Phy-sicor., t. c. 2). Sed charitas est quid simplex. Ergo per additionem charitatis ad charitatem non efficietur major charitas. " - Haec ille. - Et hanc rationem facit in locis praeallegatis. Quarto arguit per dictum Aristotelis, 4. Physicorum (t. c. 84); et Commentatorem, commento 84, ubi Commentator ait : " Idem corpus transfertur de minore quantitate in majorem, non aliqua quantitate in actu adveniente, ex qua fit majus; sed fit majus ex eo quod sit in potentia aliquid, non ex illo quod est in actu. " - Haec sunt verba Commentatoris.

Et post dicit, ibidem, quod " caliditas non crescit ex alia caliditate adveniente ". Et ita erit de charitate. Quarta conclusio est quod ponere charitatem augeri isto motio quod magis firmatur et radicatur in subjecto, et quod non augetur essentialiter, implicat contradictionem. Hanc probat sic sanctus Doctor, de Virtutibus, ubi supra (q. 1, art. 11) : " Nihil, inquit, aliud est qualitatem augeri quam subjectum magis participare qualitatem. Non enim est aliud esse qualitatis (a) nisi quod habet in subjteto. Ex hoc autem ipso quod subjectum magis participat qualitatem (6), vehementius operatur; quia unumquodque agit in quantum est actu, unde quod magis reductum est in actu, perfectius agit. Ponere ergo quod aliqua qualitas non augetur secundum essentiam, sed augeatur secundum radicationem in subjecto, vel secundum intensionem actus, est ponere contradictoria esse simul. "

Haec ille. Item, 1. Senlent., ubi supra (dist. 17, q. 2), art. 1, dicit : " Ex hoc, inquit, quod charitas magis firmatur et radicatur in subjecto, sequitur ipsam augeri essentialiter. Nulla enim forma potest intelligi magis firmari in subjecto, nisi per hoc quod habet majorem victoriam super subjectum suum. Augmentum autem victoriae redundat in augmentum virtutis; et per consequens, in augmentum essentiae, quia virtus, si non est ipsa essentia, oportet quod sit ab essentia, et commensuretur sibi sicut effectus causae proximae. "

Haec ille. Item, 2"2", q. 24, art. 4, ad 3"", dicit : " Quidam dixerunt charitatem non augeri secundum suam essentiam, sed solum secundum radicationem in subjecto, vel secundum fervorem. Sed hi propriam vocem ignoraverunt. Cum enim sit accidens, ejus esse est inesse. Unde nihil aliud est ipsam secundum essentiam augeri quam eam magis inesse subjecto; quod est eam magis in subjecto radicari. Similiter etiam ipsa essentialiter est virtus ordinata ad actum; unde idem est ipsam augeri secundum essentiam, et ipsam habere efficaciam ad producendum actum ferventioris dilectionis. Augetur ergo secundum essentiam, non quidem ita quod esse desinat vel incipiat in subjecto, sed ita quod magis in subjecto esse incipiat. "

Haec ille. Quinta conclusio est quod charitas augetur per hoc quod educitur de imperfecto ad perfectum. Unde, 1. Sentent., ubi supra (dist. 17, q. 2), art. 2, sic dicit sanctus Doctor : " Quando, inquit, charitas augetur, nihil ibi additur; sicut dicit Philosophus, 4. Physicorum (t. c. 84), quod aliquid efficitur magis album vel magis calidum, non per additionem alicujus albedinis vel caloris, sed quia illa qualitas quae prius inerat, intenditur secundum propinquitatem ad terminum. Haec autem intensio contingit diversimode in qualitatibus simplicibus et compositis, primis et secundis. Qualitates enim compositae vel secundae intenduntur secundum intensionem qualitatum primarum, sicut sapor et sanitas et hujusmodi, secundum intensionem caloris et frigoris, humiditatis et siccitatis. Qualitates autem primae et simplices intenduntur ex causis suis, scilicet ex agente et recipiente. Agens enim intendit reducere patiens de potentia in actum suae similitudinis quantum potest. Sicut autem non calidum est potentia calidum, ita minus calidum respectu magis calidi. Unde, sicut per actionem calidi efficitur de non calido calidum, non quod ponatur ibi aliquis calor, sed ille qui est in potentia educitur in actum; ita etiam efficitur magis calidum per actionem calidi, in quantum educitur calor qui inerat ut actus imperfectus, in majorem perfectionem et assimilationem agentis. Et hoc contingit secundum quod potentia subjecta actui, quae quidem, quantum in se est, ad multa se habet, magis ac magis terminatur sub actu illo : vel quia augetur virtus agentis, sicut ex conjunctione plurium luminarium intenditur illuminatio; vel ex parte ipsius materiae, secundum quod efficitur susceptibilior illius actus, sicut aer quanto plus attenuatur fit susceptibilior luminis. Intensio autem charitatis non contingit ex hoc quod virtus agentis fortificetur, sed tantum ex hoc quod natura recipiens, quae quantum in se est dispersionem quamdam habet secundum quod est plura, magis ac magis praeparatur ad susceptionem gratioe, secundum quod ex dicta multitudine vel confusione poten-tialitatis in unum colligitur per operationes quibus ad charitatem suscipiendam praeparatur; et ideo Dionysius perfectum sanctitatis semper designat per hoc quod est ex partita vita in unicam consurgere. Et sic patet quod augmentum charitatis simile est augmento qualitatum naturalium, licet origo ejus differat ab origine illarum. Cujus ratio est: quia qualitates naturales educuntur de potentia materiae, quarum inchoationes quasdam materiae Deus in opere creationis indidit; et ideo, quando in actum prodeunt, est exitus de imperfecto ad perfectum. Dona autem gratuita non reducuntur quasi de potentia natura (a); quia nihil est in potentia naturali, quod per agens naturale educi non possit. Et ideo origo gratiae est per novam infusionem ; sed augmentum ejus est per hoc quod de imperfecto ad perfectum actus infusus educitur. "

Haec ille. Item, 2" 2 , q. 24, art. 5, hoc idem dicit : " Sic, inquit, charitas augetur, scilicet solum per hoc quod suhjectum magis ac magis participat charitatem, id est, secundum quod magis reducitur in actum illius formae et magis subditur illi. Hic enim est modus proprius augmenti cujuslibet formae quae intenditur, eo quod esse hujus formae totaliter consistit in eo quod inhaeret susceptibili. Et ideo, cum magnitudo rei sequatur esse illius, formam esse majorem hoc est eam magis inesse susceptibili, non autem aliam formam advenire; hoc enim esset, si forma haberet aliquam (6) quantitatem ex seipsa, non per comparationem ad subjectum. Sic igitur charitas augetur per hoc quod intenditur in subjecto; et hoc est ipsam augeri secundum essentiam. "

Haec ille. Item de Virtutibus, ubi supra (q. 1, art. 11), dicit : " Sicut corpus quod movetur ad quantitatem perfectam dicitur augeri, et ipsa quantitas perfecta dicitur magna respectu imperfecta;; ita illud quod movetur de qualitate imperfecta ad perfectam dicitur augeri secundum qualitatem, et ipsa perfecta qualitas dicitur magna respectu imperfectae. Et quia perfectio uniuscujusque rei est ejus bonitas, ideo Augustinus (6. ile Trin., cap. 8) dicit quod in his quae non mole magna sunt, idem est esse majus quod melius. Moveri autem de imperfecta forma ad perfectam, nihil est aliud quam subjectum magis reduci in actum. Nam forma est actus. Unde subjectum magis formam participare, nihil aliud est quam ipsum reduci magis in actum illius forma?. Et sicut ab agente reducitur de pura potentia in actum, ita etiam per actionem agentis reducitur de actu imperfecto in actum perfectum. "

Haec ille. Sexta conclusio est quod aliqua fomite Intensibiles intenduntur non solum secundum majorem pai licipationein subjecti, sed etiam per additionem alicujus. Probatur ista conclusio, secundum sanctum Tho-mam, 1" 2", q. 52, art. 1, ubi sic ait : a Cum habitus et dispositiones dicantur secundum ordinem ad aliquid, ut dicitur 7. Physicorum (t. c. 17), dupliciter potest intensio et remissio in habitibus et dispositionibus considerari : uno modo, secundum se, prout dicitur major vel minor sanitas, vel major vel minor scientia, quae ad plura vel pauciora se extendit; alio modo, secundum participationem subjecti, prout scilicet aequalis scientia vel sanitas magis recipitur in uno quam in alio, secundum diversam aptitudinem ex natura vel ex consuetudine; non enim habitus et dispositio dant speciem subjecto, neque iterum in sui ratione includunt indivisibilitatem. "

Haec ille.

Et intendit hoc quod aliqua forma non participatur secundum magis et minus ex duobus, secundum quod ipse ponit ibi : " Duobus, inquit, modis potest contingere quod forma non participatur secundum magis et minus. Uno modo, quia participans habet speciem secundum illam. Et inde est quod india substantialis forma participatur secundum magis et minus; et propter hoc dicit Philosophus, 8. Metaphysices (t. c. 10), quod sicut numerus non habet magis et minus, sic nec substantia quae est secundum speciem, id est, quantum ad participationem formae specilicae, sed si quidem quae cum materia, id est, secundum materiales dispositiones, invenitur magis et minus in substantia. Alio modo potest contingere ex hoc quod ipsa indivisibilitas est de ratione formae. Unde oportet quod si aliquid participet illam formam, quod participet illam secundum rationem indivisibilitatis. Et inde est quod species numeri non dicuntur secundum magis et minus; quia unaquaeqne species in eis constituitur per indivisibilem unitatem. Et eadem ratio est de speciebus quantitatis continuae quae secundum numeros accipiuntur, ut bicubitum, tricubitum ; et de relationibus, ut duplum, triplum ; et de figuris, ut trigonum, tetragonum. Quaecumque enim participant rationem dictorum, oportet quod indivisibiliter participent. "

Haec ille. Item, art. sequenti, sic dicit: a Sed quia quaedam accidentia augentur secundum seipsa, ut supra dictum est, in quibusdam horum potest fieri augmentum ])er additionem. Augetur enim motus per hoc quod aliquid ei additur, vel secundum tempus in quo est, vel secundum viam per quam est; et tamen manet eadem species propter unitatem termini. Augetur etiam nihilominus motus per intensionem , secundum participationem subjecti; in quantum scilicet idem motus potest vel magis vel minus (a) expedite aut prompte fieri. Similiter etiam et scientia potest augeri secundum seipsam per additionem ; sicut, cum aliquis plures conclusiones geometriae addiscit, augetur in eo habitus ejusdem scientiae secundum speciem. Augetur nihilominus scientia in aliquo secundum participationem subjecti per intensionem, prout scilicet expeditius et clarius unus homo se habet alio in eisdem conclusionibus considerandis. In habitibus autem corporalibus non multum videtur fieri augmentum per additionem; quia non dicitur animal sanum simpliciter aut pulchrum , nisi secundum omnes suas partes sit tale ; quod autem ad perfectiorem commensurationem perducatur, hoc contingit secundum transmutationem simplicium qualitatum, quae non augentur nisi secundum intensionem ex parte subjecti participantis. "

Haec ille. Item, 2 2", q. 24, art. 5, ad l , dicit : " Scientia, inquit, habet quantitatem, in quantum est habitus, ex parte objectorum; et sic, augetur per additionem, in quantum aliquis plura cognoscit. Habet etiam quantitatem, in quantum est quaedam forma accidentalis, ex eo quod est in subjecto; et secundum hoc, augetur in eo qui certius eadem scibilia (a) cognoscit nunc quam prius. "

Haec ille. Item, ibidem (in corpore articuli) dicitur: " Potest, inquit, contingere quod aliquis habitus augeatur per additionem, dum extenditur ad quaedam objecta ad quae prius se non extendebat; et sic, augetur scientia geometrioe in eo qui de novo incipit scire aliqua geometricalia quae prius nesciebat. "

Haec ille. Septima conclusio est quod non omnis tonna est augmentabilis seu intensibilis. Istam conclusionem probat a priori sanctus Doctor, 1" 2 ", q. 52, art. 1, sic dicens : " Illud, inquit, secundum quod aliquid sortitur speciem, oportet esse fixum et stans quasi indivisibile. Quaecumque enim ad illud attingunt, sub specie continentur; quaecumque autem recedunt ab illo in plus vel in minus, pertinent ad aliam speciem perfectiorem vel imperfectiorem. Unde Philosophus dicit, 8. Metaphysices (t. c. 10), quod species rerum sunt sicut numeri, in quibus additio vel diminutio variat speciem. Si igitur aliqua forma vel quaecumque res, secundum seipsam vel secundum aliquid sui, sortiatur rationem speciei, necesse est quod secundum se considerata habeat determinatam rationem, quae neque in plus excedere nec in minus deficere possit; et hujusmodi sunt calor, et albedo, et hujusmodi aliae qualitates, quae non dicuntur in ordine ad aliud, et multo magis substantia, quae est per se ens. Illa vero quae recipiunt speciem ex aliquo ad quod ordinantur, possunt secundum seipsa diversificari in plus vel in minus; et nihilominus sunt eadem specie propter unitatem ejus ad quod ordinantur, ex quo recipiunt speciem. Sicut motus secundum se est intensior et remissior; ettamen remanet eadem species propter unitatem (6) termini, ex quo specificati^. Et idem potest considerari in sanitate. Nam corpus pertingit ad rationem sanitatis, secundum quod habet dispositionem convenientem natura animalis, cui possunt diversae dispositiones convenientes esse; unde potest variari dispositio in plus et in minus; et (amen semper remanebit ratio sanitatis. Si autem nomen sanitatis esset impositum soli perfectissimae commensurationi, tunc ipsa sanitas non diceretur major vel minor. Sic ergo patet qualiter aliqua forma possit secundum seipsam augeri vel minui, et qualiter non. Si vero consideremus formam secundum participationem subjecti, sic inveniuntur quaedam formae recipere magis vel minus, et quaedam non. Cum enim illud a quo habet aliquid speciem oporteat manere fixum et stans indivisibile, duobus modis potest contingere quod forma non participatur secundum magis et minus : vel quia participans habet speciem secundum ipsam; vel quia indivisibilitas est de ratione formae. "

Haec ille quasi in forma.

Aliqua enim detraxi in medio et in fine; quia in probatione praecedentis conclusionis dicta sunt.

Ex praedictis tamen patet quod formae quae recipiunt speciem ex se vel aliquo sui, non sunt intensibiles secundum se; secundo, quod formae quae dant speciem participanti eas, vel de quarum ratione est indivisibilitas, non sunt intensibiles secundum participationem subjecti. Eamdem conclusionem ponit, de Virtutibus, ubi supra (q. 1, art. 11) : " Non contingit, inquit, omnibus formis intensio secundum participationem subjecti, propter duo. Primo quidem, ex ipsa ratione formae, eo scilicet quod illud quod perficit rationem formae est aliquid indivisibile, puta numerus : nam unitas addita constituit speciem; unde binarius et ternarius non dicitur secundum magis aut minus; et per consequens non invenitur magis et minus in quantitatibus quae denominantur a numeris, puta bicubitum, tricubitum ; neque in figuris, puta triangulare et quadratum; neque in proportionibus, puta duplum, triplum. Alio modo, ex comparatione formae ad subjectum ; quia inhaeret ei modo indivisibili. Et propter hoc forma substantialis non recipit intensionem nec remissionem, quia dat esse substantiale, quod est uno modo. Ubi enim est aliud esse substantiale, est alia res. Et propter hoc Philosophus, 8. Metaphysicas (t. c. 10), assimilat diffinitiones numeris. Et inde est quod nihil substantialiter de altero praedicatur, etiamsi sit in genere accidentis, cum magis et minus; non enim dicitur albedo magis, et minus color. Et propter hoc etiam qualitates in abstracto significate, quia significantur per modum substantiae, non intenduntur; non enim dicitur albedo magis vel minus, sed album. "

Haec ille in forma. Istam eamdem conclusionem ponit, eodem libro, quaest. ult., art. 3. Sed sciendum quod, cum dictum fuit, in probatione quintae conclusionis, quod aliqua forma augetur per additionem, non est hoc intelligendum, quod aliqua per se una forma intendatur ex additione formae ad formam in eodem subjecto primo, ita quod ex illis fiat una. Hoc enim est impossibile; quia, si illae formae sunt diversarum specierum, non potest ex illis per se una conflari; si autem sint ejusdem speciei, non possunt esse in eodem adaquato et primo subjecto. Sed intelligit sanctus Doctor quod aliquae formae augentur per additionem formae ad formam, non quod additio fiat intrinsece formae quae intenditur, sed extrinsece. Scientia enim augetur propter additionem specierum intelligibilium ad invicem, quae quidem species sibi invicem adduntur, non autem adduntur habitui scientiae quae est simplex habitus. Unde, 1" 2 , q. 54, art. 4, ad 3 , dicit : " Ille qui in aliqua scientia acquirit per demonstrationem scientiam unius conclusionis, habet quidem habitum, sed imperfecte. Cum vero acquirit per aliam demonstrationem scientiam alterius conclusionis, non generatur in eo alius habitus, sed habitus qui prius inerat fit perfectior, utpote ad plura se extendens, eo quod conclusiones et demonstrationes Unius scientiae ordinatu; sunt, et una oritur ex alia. "

Haec ille.

Patet ergo quod in augmento scientiae per additionem, additur demonstratio demonstrationi, vel conclusio conclusioni, non autem babitus habitui, nec forma formae; cum ipse expresse dicat, in corpore illius articuli, quod habitus est simplex qualitas non constituta ex pluribus habitibus, etiam si ad multa se extendat. Et eodem modo dicendum est de sanitate, et aliis formis, quae augentur per additionem. De hoc dictum est in prologo diffusius (q. 3). B. - OBJECTIONES S 1.

Contra secundam conclusionem I. Argumentum Gregorii.

Sed contra secundam conclusionem arguitur multipliciter. Gregorius (I, Scntent., dist. 17, q. f), ait. 2) primo probat, quinque vel sex mediis, quod impossihile est formas contrarias simul esse in aliquo subjecto, in quocumque gradu. Arguit enim sic. Si esset passibile aliqua contraria in aliquo gradu simul esse in eodem subjecto primo, hoc esset possibile de primis contrariis, scilicet caliditate et frigiditate et aliis activis ad invicem et passivis. Consequens est falsum, ut probabo. Igitur et antecedens. Consequentia tenet; quia eadem ratio in omnibus. Patet etiam hoc ("1 ex concessione omnium contrarie opinantium , et ex omnibus argumentationibus(6 (quas inducunt ad conclusionem oppositam. Falsitatem consequentis probo. Primo sic. Impossibile est naturaliter aliqua duo talia contraria esse in diversis subjectis approximatis - QUAESTIO II. 09 secundum quod requiritur ad agendum et patiendum, omni impedimento remoto, quin unum agat in aliud et expellat illud ; ergo impossibile est aliqua duo talia simul esse in eodem subjecto primo. Antecedens est communiter concessum, et per experientiam notum. Sed tenet consequentia per locum a majori. Magis enim videretur possibile quod talia contraria compaterentur se in sitibus propinquis et diversis subjectis, quam in eodem subjecto primo. Et ideo, sic arguendo, consequentia est evidens; licet non e converso sequatur : aliqua contraria non compatiuntur se in eodem subjecto primo; ergo nec in diversis subjectis approximatis. Instantia enim habetur in contrariis non activis et passivis ad invicem, verbi gratia, albedine et nigredine, quae, secundum veritatem, in nullo gradu compatiuntur se in eodem subjecto, et secundum communem concessionem non compatiuntur se in gradibus intensissimis ( a); unde communiter etiam adversarii concedunt impossibile esse naturaliter quod albedo intensissima et nigredo intensissima sint simul in eodem adaequato subjecto; et tamen in diversis subjectis propinquis secundum situm se compatiuntur in gradibus quantiscumque, ut experientia docet. Secundum medium est tale. Aut contraria compossibilia sunt in eodem subjecto in quantiscumque gradibus, aut non in quantiscumque, sed in aliquantis sic et in aliquantis non. Primum non potest dici; quia tunc contraria, in suis excellentiis, sive in summo, essent compossibilia; quod nullus dicit, nec dicere potest : quia tunc talia non magis essent contraria quam siccitas et caliditas, albedo et dulcedo. Si dicatur quod in aliquantis sic et in aliquantis non, tunc sumantur aliqua duo talia simul exsistentia in eodem subjecto primo, et sint calor et frigus, et sit calor ille A et frigus B. Tunc qiiaero : aut A calor potest secum pati praecise B et non majus frigus intensive nec livinus quam est B; aut majus sed non minus; aut minus tantum et non majus; aut tam majus quam minus. Et ei dicatur primum,

contra, sic. Calor A non potest compati secum in eodem subjecto minus frigus quam est frigus B; ergo major calor quam est A non potest secum compati minus frigus quam est B; et ultra : igitur, si intendatur calor A, non minuetur frigus B. Quod est contra opinantes qui dicunt quod quando unum contrarium intenditur, reliquum remittitur. Prima consequentia patet : quia quanto unum contrarium plus excedit aliud, tanto minus compatitur illud secum ; et hoc patet si accipiantur contraria in diversis subjectis propinquis secundum situm, ut supra dicelxitur. Secunda etiam consequentia patet. Quia alioquin, post intensionem caloris A et remissionem frigoris B, in eodem subjecto simul essent major calor quam A et minus frigus quam B; TENTURUM quod repugnat antecedenti. Item. Si calor A non potest secum compati minus frigus quam frigus B, ergo nec major calor quam A potest secum compati frigus B; et ultra : igitur, si intendatur calor A, necessario simul intendetur frigus B; et per consequens, quando aliquod calefactivum intendet calorem alicujus remisse calidi, intendet etiam simul frigus in eo exsistens, et simul faciet ipsum magis calidum et magis frigidum quam esset prius ; quod est contra omnem experientiam et opinionem. Probatur tamen consequentia. Tum primo, quia si detur oppositum consequentis, non erit necesse, quando intendetur calor A, remitti frigus B; quia nunquam agens naturale per se corrumpit aliquam formam, nec in toto nec secundum partem, nisi propter ^compossibilitatem forma? inducendis; si ergo major calor quam A est compossibilis toti frigori B, non oportebit aliquam partem frigoris B corrumpi, ut major calor quam A generetur; et sic erit intensio unius contrarii sine remissione alterius secum exsistentis; quod ipsi negant. Tum secundo probatur eadem consequentia, quia si major calor quam A compati potest secum totum frigus B, eadem ratione calor A potest secum compati aliquod frigus minus quam B, quod in eadem proportione se habeat ad calorem A in qua proportione se habet totum frigus B ad illum majorem calorem (a) quam A cui dicitur compossibilis. Item, ex alia parte, si calor A non potest secum compati minus frigus quam B, ergo nec minor calor quam A poterit stare cum toto frigore B, et multo minus cum majori frigore quam est B; et sic sequitur ulterius quod si remittatur calor, oportebit simul remitti frigus, et si frigus intendatur, non remittetur calor, quin potius necessario simul intendetur; quae omnia sunt contra naturam et contra opinantes. Et consequentiae patent ex dictis. Si vero dicatur secundum, scilicet quod calor A potest compati secum majus frigus quam est B non autem minus; - arguitur contra. Primo. Quia si non potest compati secum minus frigus, ergo secum exsistens non poterit remitti, nisi simul remittatur et ipse calor A. Item : nec major calor quam A compatietur secum minus frigus quam B, nec etiam ipsum ; et per consequens non erit possibile A intendi quin simul intendatur frigus exsistens cum eo. Secundo. Si calor A potest secum compati majus frigus quam est B, ergo frigus B poterit intendi sine remissione caloris A; quod est contra opinantes. Et consequentia patet ex dictis. Item: sequitur quod major calor quam est A poterit stare cum majore frigore quam est B, ut ex dietis potest probari; et per consequens poterit intendi absque hoc quod frigus remittatur, immo etiam esto quod simul frigus intenderetur. Si vero dicatur tertium, scilicet quod calor A potest secum compati minus frigus quam est B non autem majus,

potest primo argui, contra hoc quod dicitur quod non potest compati secum majus, sicut contra unam partem primi membri quae erat eadem cum ista, est argutam. Secundo, contra illud qviod dicitur quod potest secum compati minus frigus. Nam ex hoc sequitur quod totum frigus B poterit stare cum aliquo calore majore quam est A, ad quem se habeat (a) in illa (6) proportione, in qua se habebit minus frigus quam est B, quod dicitur posse stare cum toto calore A, ad ipsum A. Ex quo ultra sequitur quod non erit necesse ad intensionem caloris A remitti frigus B, ut supra est argutum. Si autem detur quartum, scilicet quod calor A potest secum compati majus frigus quam est B et similiter minus quam est B,

contra. Primo. Quia utraque pars potest reprobari ex dictis. Nam prima reprobata est arguendo contra secundum membrum divisionis; et secunda, contra tertium. Secundo. Si calor A potest secum compati majus frigus quam B, aut potest secum compati quantumcumque majus, et per consequens summam frigiditatem naturaliter possibilem (y), et sic cum tanta frigiditate quanta est frigiditas aquae staret tantus calor quantus est A , et eadem ratione cum tanto calore quantus est calor ignis staret naturaliter aliqua satis magna latitudo frigiditatis, quod est omnino falsum ; aut non quantumcumque majus frigus, sed usque ad certam latitudinem. Et tunc ponatur quod calor A sit in subjecto simul cum tota illa latitudine frigoris, qua majorem secum non potest compati, et huic subjecto approximetur aliquod frigefactivum potens intendere frigus illud, non tamen usque ad summum gradum frigiditatis possibilem naturaliter, et totum hoc est possibile; et tunc certum est quod illud frigefactivum intendet illud frigus. Aut ergo remanebit calor A non remissus post intensionem illius frigoris, et sic illud frigus ante intensionem ejus non fuit maximum quod secum poterat compati calor A; quod est contra positionem. Aut remittetur simul calor A, et aliqua pars ejus remanebit. Et tunc, contra, primo : quia si totus calor A non potest simul stare cum frigore majore, multo minus ejus pars poterit, ut supra argutum est; secundo : quia si minor calor quam est A potest stare cum majore frigore quam est illud datum, ergo et calor A poterit stare cum aliquo frigore adhuc majore quam sit illud datum, quod in eadem proportione se habeat ad ipsum, in qua ad illum calorem minorem se habet illud frigus majus quod ponitur cum ipso stare; et per consequens, illud non fuit maximum potens stare cum calore A, ut ponebatur. Aut in tali intensione totaliter corrumpetur calor A; et cum frigus istud non fiat summum per illud agens, ex casu posito, erit adhuc remissum et poterit ulterius intendi; et similiter aliquod corpus frigidissimum poterit remitti in frigiditate ad aequalitatem istius; et sic poterit esse aliquod frigidum remissum sine mixtione caloris, et etiam poterit esse intensio et remissio in uno contrario sine alterius mixtione; et per consequens non est necesse ponere in aliquo gradu contraria simul.

Similiter contra aliam partem potest argui. Quia : aut calor A potest secum compati quantumcumque minus frigus quam est B in infinitum; aut non, sed usque ad certam parvitatem frigoris. Primuni dici non potest; quia tunc cum toto frigore B posset stare summa caliditas ; quod est reprobatum. Patet consequentia : quia summa caliditas naturaliter possibilis non tantum excedit frigus B, quantum calor A excedit aliquod frigus sibi compossibile, si in infinitum minus potest secum compati. Si vero compatiatur secum minus frigus usque ad determinatam parvitatem frigoris, et non ultra; tunc ponatur cum hujusmodi parvo frigore, et approximetur aliquod calefactivum intendens calorem, ut prius dicebatur de frigefactivo intendente frigus, et procedit argumentum penitus eodem modo, et ad easdem conclusiones deducit. Tertium medium est tale. Si contraria possunt se compati in aliquibus gradibus, ergo durities et mollities poterunt simul esse in eodem subjecto; et cum in omne in quo est subjective durities sit durum, et in quo est mollities sit molle, idem poterit esse durum et molle. Hoc autem falsum est; quia tunc contradictoria essent simul vera. Quod patet ex diffinitionibus eorum, ut patet, 4. Meteorologicorum (t. c. 29) : Durum est quod non cedit in seipsum secundum superficiem; molle autem, quod cedit non econtra circumstando. Idem ponitur, 3. Caeli et Mundi (t. c. 11). Et intelligendum est, quod nisi praeter solitum et communem cursum naturae Deus operetur, durum non cedit in seipsum, molle autem cedit (a). Si ergo idem esset durum et molle, idem cederet in seipsum secundum superficiem non econtra circumstando, et non cederet, etc. Similis ratio potest fieri de rectitudine et curvitate, si ponerentur esse aliquae qualitates secundum se distincta? et aliis inhaerentes. Si enim idem esset curvum et rectum, contradictoria essent simul vera, ut probatur ex diffinitionibus eorum ; est enim rectum : cujus medium non exit ab extremis, curvum autem : cujus medium exit extrema. Quartum medium est de formis contrariis quae natae sunt fieri circa animam, ut error et scientia circa eamdem conclusionem, virtus, et vitium illi oppositum. Simul enim posset esse in anima quodlibet illorum, et simul posset aliquis scire aliquam veritatem et errare circa illam, et simul assentire firmiter et dissentire, et eamdem rem simpliciter velle et nolle, et de eodem delectari simul et contristari ; quae sunt contra humanam experientiam. Quintum medium est : quia tunc eodem modo quaelibet duae formae substantiales vel accidentales possent naturaliter informare eamdem materiam, cum nullae videantur plus incompossibiles quam contrariae; et sic in eadem materia poterunt simul esse forma paleae et forma lapidis vel ferri, et forma vini et aceti, ossis et olei; quod est absurdum. Duae etiam animae rationales poterunt esse in uno corpore, contra quod est articulus Parisiensis 27, qui est talis : quod Deus posset plures animas in uno corpore facere, error. Sextum medium sumitur ex dictis Philosophi inferentis quod si contraria essent simul, contradictoria essent simul. Unde, in 4. Metaphysicae (t. c. 27), dicit sic : Quoniam autem impossibile contradictionem simul esse veram de eodem, palam quod nec contraria simul inesse contingit eidem. Et mox infert probationem : quia, ut dicit, unum contrariorum est privatio alterius. Quod non est intelligendum essentialiter, cum utrumque sit ens, sed antecedenter et illative. Nam ad positionem unius, sequitur negatio alterius circa idem subjectum. Et hoc ideo quia essentia unius incompossibilis est naturaliter essentiae alterius in eodem subjecto; unde ex hoc praecise dicuntur essentiae contrariae. Negatio Autem circa determinatum subjectum, est privatio, 10. Metaphysicos (t. c. 15). Si ergo in eodem simul sunt contraria, verbi gratia, albedo et nigredo, sequitur : in hoc subjecto est albedo; ergo in hoc eodem subjecto non est nigredo. Et similiter sequitur : in hoc est nigredo; ergo in hoc non est albedo; et ultra: igitur in hoc subjecto est albedo, et in hoc subjecto non est albedo, quae sunt contradictoria. Et similiter sequitur : in hoc subjecto est nigredo et in hoc subjecto non est nigredo, accipiendo scilicet esse secundum actum, quo modo aliquid dicitur simpliciter esse, non autem esse in potentia quod est esse secundum quid ; nam quod tantum est in potentia tale, non simpliciter et sine determinatione dicitur tale, sed potius negatur esse tale, ut dicit Commentator, 4. Mctaphysicae, commento 15. Et propterea concludit Philosophus (t. c. 27) : Si igitur impossibile est simul affirmare et negare, vere impossibile et contraria siniulesse, sed aut quo, id est, secundum quid ambo; aut alterum quo, alterum vero simpliciter quasi; aut ambo sunt simul in eodem in potentia tantum, quia scilicet neutrum est in actu, sed utrumque potest inesse, sicut contingit quando contraria sunt mediata ; aut imum in actu, aliud autem in potentia tantum, quia quando alterum est actu in re, ita quod simpliciter et sine addito vere dicitur esse in illa, reliquum non invenitur in ea, nisi in temporibus diversis, ut dicit Commentator, ibidem, commento 27, et allegat ibi Commentator quamdam translationem quae est manifestior quam sua et quam nostra, dicens : " Et in alia translatione in loco totius illius est aliud manifestius sic : et si impossibile est ut insimul negetur et affirmetur, impossibile est ut contraria sint insimul, sed quandoque hoc, et quandoque hoc." Item,Phi-losoplius, 4. Metaphysicx (t. c. 27), probat quod impossibile est aliquem opinari contradictoria simul esse vera, per hoc quod impossibile est eumdem simul habere contrarias opiniones, et opinione? de contradictoriis sunt contraria;; quae tota probatio super hoc fundatur, quod contraria non possunt simul eidem inesse. Item, infra (t. c. 27), contra Anaxagoram ponentem contraria simul esse (a), propterea quia videbat ex eodem generari contraria et nihil generatur ex eo quod non est, dicit Philosophus quod potestate contingit simul eidem inesse contraria, actu autem non. Et Commentator, ibidem, commento 27 : Dicere, inquit, quod contraria exsistunt insimul in eodem, potentia est verum, actu autem est falsum. Et ad idem propositum, antea, commento 15, dicit quod " omnia contraria non sunt exsistensia insimul actu, sed potentia, et, quod non est actu, non est ens. s II. Argumentum Adae.

Adam etiam (1. Senteni, dist. 6, q. 4) ad idem propositum arguit probando quod sit impossibile naturaliter contraria esse in eodem et quantocumque gradu, sic : Quia qualitates contrarias non compatiuntur se in gradibus intensis; igitur nec in gradibus remissis. Antecedens datur ab omnibus. Sed consequentia probatur. Primo. Quia gradus remissus ita est talis naturae vel talis sicut gradus intensus; et per consequens, si albedini ex natura albedinis repugnat nigredini coexsistere, ita habebitur repugnantia in remissa albedine, respectu nigredinis, sicut in intensa. Si autem non repugnat quia est albedo, sed quia est tanta albedo, hoc erit dictum voluntarium et sine ratione; quia supposito isto gradu nigredinis qui stat in eodem subjecto cum albedine tanta, volo quod iste gradus perficiat subjectum illud sine omni gradu albedinis : si igitur post illi subjecto approximetur dealbativum quod possit introducere gradum albedinis praehabitum, istud non corrumperet aliquid nigredinis ad hoc quod introducat albedinem istam in isto gradu : quia nulla est repugnantia inter istos gradus albedinis et nigredinis, hoc dato; igitur pari ratione fortius dealbativum posset, permanente ista nigredine, introducere albedinem majorem, nam si diceretur oppositum , fictio est sine ratione. Secundo. Quia repugnantia quae est inter gradus intensionis, aut est formalis, aut virtualis : formalis, inquit, sicut esBe album et non esse album formaliter repugnat respectu albedinis; et esse etecum et esse videntem, virtualis est, quia una forma est corruptiva alterius. Si primo modo, tunc, sicut prius, cum albedo in minori gradu sit ita albedo sicut in majori gradu (a), ita repugnabit parvus gradus albedinis gradui alterius sicut magnus. Si sit solum vir. tualis repugnantia, hoc est irrationabile, secundum hanc viam ; quia ista fictio ponit quod magnus gradus valde dominans non intensissimus unius contrarii stabit bene cum parvo alterius, et tamen si esset virtualis repugnantia in causa, quare gradus intensi non compatiuntur se, multo fortius magnus gradus ipsius contrarii non (6) compateretur secum parvum alterius. Et haec ratio potissime probat de simul compati in esse permansivo et quieto. Terlio. Si nigredo in gradu remisso possit naturaliter stare cum albedine, aut igitur quia nigredo est, et tunc omnis nigredo, et per consequens (y) nigredo intensissima poterit sic stare etiam cum albedine intensa, quod iterum est contra concessum ; vel quia nigredo in tali gradu; et hoc dari non potest. Quia, tunc, vel repugnaret minori nigredini stare cum majore albedine, vel majori nigredini cum minore (8) albedine; quod falsum est. Quia, cum data nigredo non sit maxima, intendi posset; et (e) cum albedo secum stans non subito corrumperetur, (0 maneret minor cum majori nigredine. Igitur non minori; quia si non repugnat majori, nec minori. Et iterum, albedo cum qua stat datus gradus posset intendi; igitur, secundum illam fictionem, nigredo data posset remitti usquequo haberetur minor nigredo et major albedo. Et sic non videtur quin possit dari pro causa quare remissi stant simul, quin intensiores stare possint.

Dices forte quod tantus gradus unius contrarii posset stare cum tanto alterius contrarii gradu, dato aliquo maximo cum quo possit stare naturaliter, sed non cum majori.

Contra. Si talis et tantus gradus potest stare cum tanto et non cum minore, igitur oportet proportionaliter quod sicut una qualitas crescit, ita contraria decrescat; et per consequens in aliquo instanti essent aequales. Et si possent se compati in talibus gradibus aequalibus, non apparet quare non possent intendi aequaliter, et compati se in gradibus majoribus aequalibus ad invicem, et in majoribus usque ad summum, et ita in gradibus intensissimis. Consequentia patet, si Deus approximaret activa contraria, vel unum tantum, et ex alia parte conservaret formam, et istam (r,) pro- . - QUAESTIO II. personaliter intenderet secundum (a) actum alterius activi approximati, et tunc formas illas naturis suis relinqueret : aut enim istae in esse permanerent postea sibi relictae, et tunc naturaliter se compatiuntur ex parte sua, et habetur intentum; vel una aget in aliam, cum tamen sint aequales, et ita non obstante contrarietate semper agunt ad invicem, et destruunt se finaliter, et non compatiuntur se etiam in gradibus remissis datis non plus quam in aliis gradibus aequalibus. Quarto. Secundum quod arguit Occam, ab omni forma inhaerente subjecto alicui adaequato vere denominari potest subjectum tale quale potest aliquid esse per inhaerentiam talis formae, licet hoc non sit verum de subjecto non adaequato, nam Ethiops est albus secundum dentes, non tamen est albus; ita quod si forma sit perfecta, perfecte denominari potest subjectum hujus esse tale, si imperfecta imperfecte. Si igitur calor et frigus sunt simul in gradibus remissis in eodem subjecto adaequato, illud erit simul calidum et frigidum, licet non sit in summo. Quinto. Tunc odium Dei, in (6) gradu remisso, eadem ratione posset stare cum amore Dei; quod videtur inconveniens. Sexto. Si dati gradus naturaliter se compatiantur, addatur igitur alteri pars similis vel major per potentiam Dei, et relinquat eas formas naturis suis; aut igitur permanebit utraque in dato gradu, aut non. Si sic, igitur non erat naturalis repugnantia inter tales formas ex natura talium formarum, nec etiam tantarum. Si non, oportet quod una destruat vel diminuat aliam. Et si hoc, igitur multo fortius ageret ad corruptionem alterius postea minoris; quia si forma major illius speciei non potest resistere et defendere se contra formam tanti gradus contrariae speciei, nec minor illa. Et sic, vel in nullo gradu se compatiuntur, vel in quolibet. Septimo. Si contraria coextendantur, sequitur quod aliquis sit calor in centuplo majoris virtutis quam frigiditas data, et tamen quod nec iste calor nec aliquid habens illum potest agere in habens frigiditatem datam nisi intendendo eam; quod videtur magnum inconveniens. Probatur consequentia. Sit A ille calor, et frigiditas, data in alio subjecto, sit B. Volo quod habens calorem A sit unum calidum remissum, in quo tu ponis calorem et frigus coextendi. Tunc, si calor in A gradu compatitur secum in eodem subjecto frigus, in quo ponis quod compatiantur se; ponit enim opinio certum gradum (y) frigoris com-possibilem gradui A caloris in eodem subjecto adaequato ; et si iste debet crescere, oportet calorem minui; et si calor in isto debet crescere, oportet frigus minui, secundum imaginationem istius opinionis. Capiatur igitur aliud frigus in centuplo remia^ sius frigore quod per te est cum calore A, et illud frigus in alio subjecto per casum vocetur B; igitur, secundum hanc positionem, B coextenditur cum calore intensiore quam A ; et haec responsio habet sustinere quod sicut decrescit frigus, ita proportionaliter crescit calor. Sit igitur C corpus habens frigus B, et sit D primum calidum, ijujus calor est minor et frigiditas major. Tunc arguo sic. D est minus calidum quam C; igitur calor in D non remittit frigus in C, quia tunc intenderet calorem suum. Et hoc non, cum calor C sit intensior. Igitur, vel non aget in G vel in eo intendet frigus B; et per consequens non poterit in C agere, nisi intendendo frigus illius; quod erat probandum. Tenet ultima consequentia; quia, si D sit minus calidum quam C, et D in agendo per suum calorem in C nititur ipsum assimilare sibi; et hoc non potest nisi remittendo calorem ipsius. Et hoc est quod erat probandum. Octavo. Si calor et frigus simul coextendantur, igitur quando unum istorum intenditur, aliud remittitur, et econtra. Igitur esset dare medium instans, in quo subjectum illud aequaliter informaretur formis contrariis, et in quo aliquid aequaliter componeretur ex contrariis. Consequens est contra Commentatorem, 10. Metaphysicis, commento 23, et 1. de Coelo , commento 7.

Ex istis videtur quod nunquam formae contrariae sint simul in eodem subjecto primo, etiam in actu incompleto. III. Argumenta Scoti, Cattonis, et aliorum.

Secundo loco arguitur contra eamdem conclusionem probando quod contraria in actu completo et quieto, et non solum in fieri, possunt simul esse. Primo arguit sic Scotus, in secundo. Si contraria non possent naturaliter eidem simul inesse, sequitur quod quando subjectum aliquod transmutatur continue de una forma contraria in aliam, forma corrumpenda haberet ultimum instans sui esse, vel forma generanda haberet primum sui esse. Consequentia est satis patens. Nam instans copulans totum tempus in quo subjectum est sub forma expellenda, et totum in quo est sub forma generanda, vel erit ultimum praecedentis, vel primum sequentis; totum enim tempus hoc et tempus illud totaliter se excludunt, si contraria non ponantur simul; et iterum, nullum medium tempus est inter illa, alias subjectum per aliquod tempus careret utraque forma; et per consequens, idem instans copulat utrumqne. Sed consequens est falsum, ((nantum ad primam partem, ut patet, 6. Physicorum (t. c. 31); et similiter quantum ad secundam, alioquin esset dare primam mutationem, et primum mutatum esse, vel primam partem motus qui est secundum formam posteriorem, verbi gratia : frigefactionis, si subjectum moveatur a calido in frigidum ; quod est inconveniens.

Confirmatur. Quia, sicut in motu tali non est dare primam remissionem formae abjiciendae, sic non est dare primam generationem formae inducendae. Secundo. Agens naturale non remittit unam formam, nisi causando in ejus subjecto aliquid incom-possibile illi formae secundum aliquem gradum; et secundum quod causat illud in majori et majori gradu, corrumpit gradum majorem vel minorem praeexsistentis formae. Tertio. Philosophus, 6. Physicorum (t. c. 32), dicit quod omne quod movetur, habet aliquid utriusque extremi. Et per consequens, omne quod movetur ex contrario in contrarium, habet aliquid utriusque contrarii; quod etiam habetur ex Commentatore, 5. Physicorum, commento 12 et 54. Et videtur manifestum ad sensum quod aquae successive calefactibili aliquid caloris inest, manente adhuc frigiditate nec totaliter corrupta. Unde ad instans a quo incipit motus, concurrunt simul duo motus ejusdem subjecti, scilicet remissionis formae abjiciendae, et intensionis formae quae inducitur; et neutrius motus est dare primam partem. Quarto arguit sic Catton. Constat quod quando agens agit in subjectum habens formam contrariam, non subito introducit totam formam intensive, sed in tempore, et partem ante partem. Aut ergo hoc provenit ex incompossibilitate partium formae; et hoc non, quia omnes sunt ejusdem rationis et natae componere unam formam perfectiorem. Aut ex insufficientia agentis; et hoc non est verum : tum quia agens naturale in susceptivo disposito potest simul inducere effectum suae activitati proportionatum, nisi aliud obstet; tum quia hoc tollitur ponendo sufficientiam. Aut, tertio, hoc provenit quia subjectum non potest simul eas recipere ; et hoc non est verum, quia in fine motus omnes simul inerunt. Aut, ultimo, propter qualitates vel dispositiones contrarias in passo repugnantes formae inducendae; et habetur propositum, quia simul cum parte formae introducta est pars prioris repugnans parti introducendae; et sic sunt simul contraria in gradibus remissis. Quinto arguitur ab aliis. Omne quod stat cum motu ad aliquam formam, stat cum termino motus. Hoc patet; quia talis motus non est nisi forma fluens, et incompleta, 3. Physicorum (t. c. 17). Sed forma contraria, ex qua subjectum transmutatur, stat cum motu, quia ipsa est causa successionis motus praedicti, secundum Commentatorem, 4. Physicorum (com. 71), dicentem quod causa successionis in motu est resistentia; in motu autem ad formam non potest esse resistentia, nisi ratione formae contraria; exsistentis in subjecto. Sexto. Constat quod in mixto manent qualitates elementorum remissae, quidquid sit de formis substantialibus eorumdem, alioquin non aliter disponeretur materia ad formam mixti quam ad formam elementi. Ergo, cum quaelibet pars mixti sit mixta, et qualitates elementorum sint contrariae, sequitur quod in eadem parte materiae sint qualitates contrariae in esse remisso. Septimo. Si sint aliqua agentia contraria apta agere mutuo approximata et dispositione debita ad agendum et patiendum, et inter illa minimum medium.(a), verbi gratia, minimus aer; et sint illa agentia calidum et frigidum sub talibus gradibus quod utrumque possit agere in reliquum per tale medium minimum; quod totum est possibile;

-tunc distans non posset agere in distans nisi agendo in medium, ut patet secundo de Anima, et cum (S) utrumque istorum agat in reliquum, sequitur quod utrumque agat in medium, et cum (y) actiones sint contrariae, illud minimum simul totum movebitur motibus contrariis; et per consequens, motus contrarii sunt simul in eodem, et formae permanentes contrariae erunt in eodem, scilicet caliditas et frigiditas. Octavo. Motus sursum et deorsum sunt contrarii, 5. Physicorum (t. c. 50). Sed isti possunt simul esse. Ergo, etc. Minor probatur. Quia, si lancea moveatur sursum, et musca moveatur super lanceam versus deorsum motu proprio, illa musca simul movetur sursum et deorsum. Idem potest probari de anima humana, quae, licet per accidens, realiter tamen et vere simul movetur sursum et deorsum ; verbi gratia : cum quis manus conjunctas separat elevando unam sursum, et aliam deprimendo deorsum. Nono. Differentiae dividentes idem genus ex opposito sunt contrariae, 10. Metaphysicae (t. c. 26), et illae sunt simul in eodem subjecto ; quia duae species, verbi gratia, calor et siccitas, sunt in eodem subjecto, et istae constituuntur differentiis divisivis ejusdem generis ex opposito; ergo et tales differentiae oppositae, sunt in eodem subjecto. Assumptum probatur. Quia vel illae duae species cum sint ejusdem generis immediate continentur sub oppositis differentiis illius, et habetur propositum ; vel ambae continentur sub altera differentia, et tunc, cum differentia addita generi constituat speciem, calor et siccitas erunt ejusdem speciei subalternae. Et tunc quaeritur : aut calor et siccitas continentur in diversis oppositis differentiis illius speciei subalternae, et habetur propositum; vel continentur sub altera, et tunc sequitur quod erunt sub altera una specie inferiori subalterna. Et tunc, ut prius, quaeratur : an contineantur sub oppositis differentiis illius speciei subalternae; vel sub altera. Et sic, vel (3) procedetur in infinitum, vel erunt ejusdem speciei specialissimae, vel devenietur ad aliquod genus, sub cujus oppositis differentiis calor et siccitas continentur. Et . - QUAESTIO II. cum duo prima sint falsa, relinquitur tertium, quod est propositum. Decimo. Cum habitu virtutis stat aliquis gradus vitii, vel dispositionis ad vitium, quae cum aucta est fit habitus, et per consequens est ejusdem rationis cum habitu vitii; ergo contraria stant simul. Consequentia patet. Sed antecedens probatur. Quia, si temperatus eligat actum oppositum, causabitur aliquid per illum; alias, per nullum alium, simili ratione, aliquid causaretur; et sic, nunquam posset oppositum vitium generari. Illud autem quod causabitur, vel erit vitium, vel dispositio ad vitium; et illud stabit cum virtute temperantiae, cum virtus non corrumpatur per unum actum oppositum. Undecimo. Arguitur per Philosophum, 5. Physicorum (t. c. 52), dicentem quod motus qui sunt ex extremis in medium, sunt ponendi inter motus contrarios. Et est ratio, ut dicit, quia medium ad utrumque dicitur quodammodo. Ubi Commentator, commento 52, dicit quod Philosophus a ideo dixit : quodammodo, quia medium est contrarium utrique extremo, non simpliciter, sicut alterum extremum est contrarium reliquo, sed medium est contrarium utrique extremo per illud quod est in eo de reliquo extremo; et contrarietas ejus differt a contrarietate alterius extremi in hoc, quoniam contrarium, in eo, scilicet unum extremum, non est in sua ultima perfectione sicut est in ipso extremo. Et subdit quod utrumque extremum invenitur in medio non perfecte ; unde in transmutatione quae fit de viridi ad album, viride est quasi nigrum, viride enim non transmutatur ad album nisi secundum quod est in eo de nigro, non secundum quod est in eo de albo; et etiam quando viride transmutatur in nigrum, transmutatur secundum quod est in eo de albo ; et similiter quando album transmutatur in viride, transmutatur in nigrum quod est in viridi ".

Haec Commentator.

In quibus verbis manifeste patet eum sensisse quod in colore medio sit utrumque extremorum contrariorum, licet non in sua ultima perfectione, sed in esse imperfecto et remisso. Duodecimo. Quia Philosophus, 10. Metaphysicae (t. c. 23), et Commentator, commento ibidem vigesimo tertio, expresse dicunt quod omnia media inter contraria sunt composita ex contrariis; et in pluribus aliis locis idem videntur ponere. Ex quo sequitur quod, secundum eorum opinionem, contraria sunt simul, licet in gradibus remissis. IV. Alia argumenta Gregorii.

Tertio loco, arguit Gregorius (dist. 17, q, 3, art. 1) contra illam conclusionem, probando quod dato quod contraria essent simul in eodem subjecto primo, adhuc ex remotione unius illorum, aliud non intenderetur. Arguit igitur Primo sic. Quia, secundum illam opinionem, nulla forma vere augmentaretur; sed solum secundum apparentiam tantum. Quia, in rei veritate, forma quae dicitur augmentata non est major neque perfectior quam prius ; sed solum apparet major, propter absentiam sui contrarii, quod impedit ejus apparentiam. Sicut, cum pannus lineus aqua madefactus exponitur ad solem, per abstractionem vel corruptionem aquae et humorum apparet albior, quamvis secundum veritatem non sit albior in se. Secundo. Quia sequitur quod nunquam forma augeatur in aliquo subjecto, quin simul in eodem subjecto augeatur forma contraria. Et sic impossibile esset aliquod subjectum fieri magis album, nisi ipsum simul fieret magis nigrum; quod est absonum. Probatur consequentia. Nam sequitur, secundum opinionem : albedo augetur; ergo minus permiscetur nigredini; et ultra : ergo nigredo minus miscetur albedini. Et haec secunda consequentia patet. Quia impossibile est aliquid magis permisceri alicui quod non magis permiscetur sibi; sicut impossibile est quod aliquid sit mixtum alicui quod e converso non (a) sit permixtum sibi. Sequitur ergo : albedo minus permiscetur nigredini; ergo nigredo illa minus miscetur albedini; et ultra : igitur illa nigredo augetur. Ergo de primo ad ultimum sequitur : albedo in hoc subjecto augetur; igitur nigredo in hoc subjecto augetur; et sequitur : in hoc subjecto augetur albedo et nigredo; ergo hoc subjectum fit magis album et magis nigrum. Tertio. Quia, cum forma remittitur, aut ideo dicitur magis misceri formae contrariae, quia illi (6) magis conjungitur et intimatur; et hoc est falsum, quia, secundum opinionem istam, utraque est in eodem subjecto adaequato, et, secundum veritatem, si utraque est simul in eodem subjecto adaequato, utraque totam materiam sibi subjectam immediate informat, et per consequens non sunt aliquando minus conjuncta?, aliquando magis; item, si ita esset, una non magis diceretur remitti quam alia, nec econtra, quia si una alteri magis unitur, necesse est quod reliqua illi etiam magis uniatur. Vel ideo dicitur magis misceri formae contrariae, quia forma illa cui miscetur est in se major quam ea cui primo miscebatur; vel, e converso, ipsa est minor, et forma contraria cui primo miscebatur est aequalis ut (y) prius, vel major. Verbi gratia : si calidum aliquod fiat minus calidum, et per consequens remittatur calor ejus, si ideo remittitur vel minuitur calor ejus quia miscetur majori frigiditati, hoc non potest esse, nisi : vel quia frigiditas augetur, et calor remanet in se uniformis, non major, nec minor quam prius; aut quia frigiditas in se remanet tanta, et calor minuitur; aut utroque modo, quia scilicet et calor minuitur, et frigiditas augetur. Et quodcumque TENTURUM horum detur, sequitur quod forma minuatur in se et etiam secundum se, et augentur. Immo, dicore quod forma non augetur per additionem alicujus similis, nec minuitur per subtractionem seu corruptionem alicujus partis, et dicere cum hoc quod remittitur per majorem mixtionem contrarii secundum intellectum datum, est implicare contradictionem. Primus etiam modus dari non potest, secundum se; quia, si calor non minuitur, dato quod frigiditas augeatur, non erit calor remissior, sed tantum frigiditas erit intensior; nec subjectum erit minus calidum quam fuit prius, sed solum erit frigidius quam fuit ante; sicut si dulcedo pomi maneat in aequali gradu, et rubedo augeatur, non ex hoc erit ejus dulcedo minor, aut ipsum minus dulce quam prius, sed erit tantummodo magis rubeum quam fuit. Et per consequens, si hoc modo calor remittitur, calor non remittitur.

Si vero dicatur secundo quod frigiditas manet in eodem gradu, sed calor minuitur;

contra. Primo. Quia, secundum hoc, frigiditas non intenditur, et tamen miscetur minori contrario; quod est contra opinionem. Secundo. Quia, secundum hoc, posito quod sicut minuitur calor, minueretur frigiditas, quod utique Deus posset facere, tunc nec minueretur calor, nec frigus, et sic utrumque minueretur, et neutrum minueretur; quod est impossibile. Et patet consequentia. Minueretur enim, per positum; et non minueretur, quia non esset minor mixtio contrarii quam erat prius. Unde, si sit calor decem graduum mixtus frigiditati octo graduum, non erit minor mixtio contrariorum quam si misceatur calor novem graduum cum frigore septem graduum; aut si erit minor mixtio contrariorum, calor erit intensior, et similiter frigiis, quia, secundum opinionem (a), calor ille est intensior qui frigori est immixtior, et e converso de frigore. Et per consequens, in hoc casu, utraque forma augetur et minuitur. Et si augetur, non minuitur. Minuitur ergo et non minuitur. Quarto. Si ideo calor minuitur quia frigiditati magis miscetur, et ideo praecise magis miscetur quia minuitur, sequitur ergo quod ideo calor minuitur quia minuitur. Et ideo, esto quod contraria simul miscerentur in forma remissa, et quod ad intensionem vel remissionem forma; sequitur major vel minor mixtio cum contrario, non tamen hoc quod est formam intendi vel remitti est illud ipsum quod est eam magis vel minus misceri contrario; quinimmo talis major vel minor mixtio praesupponit causaliter intensionem vel remissionem formae secundum suas partes intrinsecas. Quinto. Constat quod Deus posset annihilare totam frigiditatem quae est in subjecto remisse calido, et calorem remanentem minuere eodem modo quo dicitur minui exsistente simul cum eo fri"-iditate. Hoc posito, patet quod calor remitteretur, et subjectum fieret minus calidum; et tamen non magis misceretur contrario. Et per consequens, non est idipsuni formam remitti, et eam magis misceri contrario. Sexto. Si Deus annihilaret totam frigiditatem exsistentem, secundum te, in corpore remisse calido, et illud corpus approximaret alteri corpori calidiori quod prius poterat intendere calorem in isto : aut (") intendetur calor illius remisse calidi, et habetur propositum; quia tunc erit intensio sine minori mixtione contrarii; aut non intendetur, et tunc sequitur quod forma contraria per se juvaret et non impediret actionem agentis ; quod est contra naturam. Septimo. Si forma non est remissa nisi propter mixtionem contrarii, ergo in quocumque est forma sine hujusmodi mixtione, ipsum est summe tale, et forma illa est intensissima. Consequens est falsum; quia, cum in aere puro non sit aliqua frigiditas, nec etiam aliqua qualitas media inter calorem et frigus, sed pura caliditas (6), sequitur quod calor in aere puro esset intensissimus, et aer esset calidissimus, et ignis non esset calidus in summo supra aerem. Octavo. Nam aer potest fieri magis calidus, et iterum fieri minus calidus redeundo ad gradum caloris naturaliter sibi convenientem ; et tamen, nec primo modo, nec secundo ltiodo plus miscebitur suus calor frigiditati; quia, ut dictum est, in eo nulla est frigiditas, nam formae elementorum in sua simplicitate exsistentium sunt simplices, nulli formae contrariae mixtae, quidquid sit de qualitatibus corporum mixtorum. Sic ergo videtur quod illa secunda conclusio ex triplici capite sit falsa. 12.

Argumenta contra tertiam, quartam et sextam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra tertiam, quartam et sextam conclusiones, arguit Aureolus (dist. 17, q. 2), dicens quod impossibile est formam intendi per radicalem participationem subjecti, nisi habeat in essentia sua partes et gradus. Quod probat multipliciter. Et primo sic. Impossibile est esse novum motum sine acquisitione novi termini realis; alioquin acquisitio esset sine eoquod aliquid acquireretur, et factio absque eo quod aliquid fieret. Sed, si fiat intensio per participationem formae in subjecto, motus intensionis erit novus absque hoc quod aliqua nova realitas acquiratur. Nec enim acquiretur realitas formae, quia jam ante erat ens (y) ; ens autem acquiri et I. - QUAEBTIO II. fieri non potest, quod enim fit non est, ut patet 1. Physicorum (t. c. 76). Nec acquiretur aliqua pars formae, aut gradus essentiae, quia partem et partem non habet, nec gradum et gradum in essentia, secundum istum modum ponendi. Nec acquiretur esse, aut gradus essentiae : tum primo ("), quia esse et essentia, vel sunt idem, vel saltem esse est proprietas vel actualitas essentiae, unde intimius sequitur essentiam quam risibile aut aliqua propria passio suum subjectum; et quodcumque horum detur, impossibile est quod esse habeat gradus et intendatur, quin eodem modo essentia habeat gradus; tum seeundo, quia esse videtur habere mensuram et varietatem atque determinationem a forma, et ita non suscipit, nisi forma variata, variationem ; tum tertio, quia esse, de quo loquimur, est esse exsistentiae, quod non est nisi unum in uno supposito, et sequitur formam substantialem, quae nec intenditur nec remittitur, et per consequens nec esse. Nec potest poni quod acquiratur nova participatio seu radicatio in subjecto : tum primo(6), quia talis participatio, vel esset relatio, et tunc non suscipit magis et minus, vel esset absolutum, et tunc aliquid absolutum haberet partes et gradus, non obstante sua simplicitate, et posset pari ratione idem dici de forma; tum secundo, quia impossibile est indivisibile magis et minus intimari seu radicari sive participari; tum tertio, quia relatio non suscipit magis et minus, nisi per fundamenta; unde participatio intendi non potest, nisi forma participata intendatur. Ergo impossibile est poni quod charitas augeatur per sui participationem in subjecto, non babendo in essentia sua gradus aut partes, Secundo principaliter arguit sic. Impossibile est formam amplius et magis participari, nisi aliquo facto circa formam, vel circa essentiam subjecti, et circa ejus dispositionem. Sed major participatio formae in subjecto non fit propter aliquid factum in essentia subjecti; quia non suscipit magis et minus in essentia ipsa anima, nec intenditur dum charitas augetur. Nec etiam fit variatio circa dispositiones subjecti, quibus forma magis participetur quia subjectum magis disponitur, Aut enim magis disponitur propter dispositiones alterius rationis, ita ut correspondeant gradibus quibus forma intenditur, dispositiones alterius rationis; hoc autem esse non potest, quia cum gradus sint infiniti, inter quemcumque gradum majorem et minorem oporteret esse infinitas dispositiones alterius rationis. Aut magis disponitur propter intensionem dispositionis (y) ejusdem rationis; et tunc remanet eadem difficultas, quomodo illa dispositio intendatur, cum sit forma accidentalis. Si enim in sui essentia intendatur, pari ratione quaelibet forma accidentalis posset sic intendi. Si vero per majorem dispositionem subjecti, quaeretur de illa, et erit processus in infinitum. Et iterum, si forma intenderetur propter dispositionem subjecti, in subjecto dispositiaaimo, per necessitatem esset forma in summo; cujus oppositum patet in aere, qui non est luminosus in summo, quantumcumque sit summe dispositus. Item, intellectus possibilia est summe dispositus ad susceptionem actus et speciei: nec tamen ista sunt semper in eo in summo. Unde manifestum est quod formae participatio non est amplior propter dispositionem subjecti. Ergo relinquitur quod fiat per hoc quod forma aliquid ad suam essentiam pertinens acquisivit. Et istis duabus rationibus dicit arguens quod (a) impossibilitas nostra positionis insolubiliter est ostensa, Sed, ut evidens lius ostendatur, arguit (ibid., art. 2) Tertio sic. Impossibile est verificari contradictoria de praedicato (6) reali secundum diversa tempora de subjecto, quin sit facta mutatio in aliquo reali secundum illa tempora in subjecto. Sed forma quee intenditur, prius fuit remissa realiter, deinde non remissa realiter, sed intensa. Ergo necesse est ut aliqua realitas advenerit subjecto. Non potest autem illa realitas esse pars subjecti, quia anima partes non habet, si (y) loquamur de charitate; nec pars dispositionis, quia aer est dispositissimus respectu lucis; nec pars esse aut participationis formae, cum ista non possit intendi nisi forma intendatur. Ergo necesse est quod in essentia formae sit facta realis variatio. Quarto sic. Impossibile est quod aliquid de novo realiter perficiatur aut intendatur, nisi adveniente aliqua realitate perficiente; alioquin materia posset perfici per non realitatem, et secundum hoc forma non realiter differret a materia; unde negans hanc propositionem , tollit viam qua probatur quod forma et materia realiter non sint idem. Sed albedo intensa vere perficitur et actuatur et intenditur realiter, Ergo necesse est advenisse novam realitatem perficientem. Quinto sic. Impossibile est quod idem sit realiter perfectius se, vel excedens in perfectione. Sed forma intensa in perfectione excedit remissam. Ergo impossibile est quod penitus sint idem. Advenit ergo aliquid reale in intensa, per quod non sit (8) omnino idem indifferens a remissa. Sexto sic. Impossibile est unam et eamdem realitatem esse terminum a quo et ad quem in eadem transmutatione; quoniam mobile partim est in termino a quo et partim in termino ad quem, et recedit a termino a quo et accedit ad terminum ad quem; recedere autem ab aliquo et accedere simul ad illud est impossibile. Sed in motu intensionis, forma qualificativa est vere terminus ad quem, prout est intensa, et terminus a quo, prout est remissa; si enim qualitas non esset terminus ad quem, jam non esset alteratio, quae terminatur ad praedicamentum qualitatis, ut patet, 5. Physicorum (t. e. 18). Ergo necesse est quod forma intensa et remissa secundum aliquan) realitatem distinguantur. Septimo sic. Omne quod movetur est in potentia ad illud ad quod movetur, quia motus est actus exsistentis inpotentia, 3. Physicorum (t. c. 6); omne autem quod est in potentia, caret aliquo actu, in quem tendit per motum, ut patet, 9. Metaphysicis (t. c. 15). Sed constat quod subjectum exsistens sub forma remissa, vere movetur ad formam de genere qualitatis, et ad realitatem aliquam pertinentem ad illud (a) genus. Ergo necesse est quod aliqua realis qualitas illius generis acquiratur. Octavo sic. Omne illud in quod est motus, seu omnis forma secundum quam aliquid dicitur moveri, necessario habet partes, quarum aliquae dicuntur advenire, et oppositae illarum recedere; ita dicit Commentator, 1. Physicorum, commento 62, quod " partes oppositi successive recedunt a subjecto, et fiunt in ipso partes geniti; unde in generatione hominis non cessant partes spermatis recedere, et partes hominis fieri, donec forma humana perficiatur; et hoc, si forma recipit partitionem; si autem non, hoc necessario accidit in accidentibus propriis illius formae ". Sed manifestum est quod minus album secundum albedinem movetur ad magis album. Ergo necesse est quod in albedine sint (6) partes, et quod adveniat aliqua pars albedinis magis albo. Nono sic. Impossibile est verum motum esse sine termino, cum motus non sit aliud quam via ad aliquem terminum ; et adhuc impossibile est terminum illum motum praecedere, et non capere esse per motum. Sed intensio (y) formarum accidentalium est vere motus. Ergo necesse est quod ejus terminus realiter acquiratur. Terminus autem ejus est qualitas et non participatio qualitatis, alias alteratio esset motus ad praedicamentum relationis. Ergo necesse est realitatem acquisitam fuisse pertinentem ad qualitatem.

Haec ille. g 3. - Contra quintam et septimam CONCLUSIONEM I. Argumenta Gregorii. - Contra quintam et septimam conclusionem, arguit Gregorius (dist. 17, q. 4, art. 1), probando quod forma intensibilis non ideo formaliter intendatur quia dat aliud et aliud esse subjecto, vel quia plus inest ei quam prius, ut videtur innuere probatio dictarum conclusionum. Arguit (a) igitur Primo sic. Cum enim dicis quod forma dat esse subjecto, aut intelligis quod forma causet quamdam tertiam entitatem distinctam a se et ab ipsa materia et ab utraque simul, quae dicatur esse formae illius; aut non intendis dicere quod aliqua tertia entitas media ibi causetur, sed per haec verba : albedo dat subjecto esse album, non aliud intelligis quam si dicatur : subjectum est album per albedinem, non imaginando aliquam entitatem tertiam, praeter albedinem et subjectum, per quam sit formaliter album. Siprimo modo intelligatur,falsitas opinionis patet. Primo, quia nulla talis tertia entitas ponenda est inter formam et materiam, quaecumque sit, sive substantialis sive accidentalis; nam, positis praecise entitatibus formae et subjecti, et forma exsistente in subjecto, subjectum erit tale per formam, ut album per albedinem, et per consequens superflue et vane ponitur alia entitas, quae sit esse album. Et si dicatur quod eo ipso quo dicitur formam esse in subjecto ponitur tertia entitas, quae est inesse, et illud esse quod ponis (6) non est aliud quam inesse; hoc est falsum; quia, secundum hoc, esset processus in infinitum in hujusmodi esse. Nam adhuc, illo esse posito, necesse est adhuc, ut subjectum sit tale, quod ipsum sit in subjecto, et per consequens ponitur aliud inesse, et sic in infinitum. Similiter, si quantitas non seipsa extenderet materiam formaliter, sed imprimeret materiae quamdam rem tertiam vel extensionem, pari ratione illa impressa imprimeret aliam in infinitum. Standum igitur est in primo, ut dicamus quod forma seipsa perficit, et materia seipsa perficitur; ita quod nihil est aliud uniens materiam formae, vel faciens quod materia perficiatur per formam. Nec valet dicere quod verum est illud esse non esse aliquam aliam rem vel essentiam , est tamen aliqua modalitas vel realitas secundum se distincta a forma et a materia; modalitas autem non est res vel essentia, sed modalitas rei vel essentiae; hoc, inquam, non valet, quia, vel (y) talis modalitas est aliqua entitas una vel plures, vel nec est una entitas nec plures. Si detur secundum, sequitur quod ipsa nihil est. Si dicatur primum, et ipsa non est plures entitates, nec est materia, nec forma ; ergo est quaedam tertia entitas impressa materiae ab ipsa forma; et eadem ratione, ut dictum est, illa imprimit aliam, et in infinitum ; vel qua ratione dicetur quod ipsa non imprimit aliam, eadem ratione dicetur, immo multo rationabilius, quod forma nullam talem entitatem imprimit a se distinctam. Ex quo patet quod talis responsio non erit nisi fuga verbalis, et dictum sine intellectu est. Secundo. Quia, si ponatur talis tertia entitas, quae sit esse datum a forma ipsi materiae, et habens in se gradus, ut dicitur, quaerendum est, an talis entitas sit ejusdem rationis specificae cum ipsa forma, aut alterius rationis ab ea. Si ejusdem, et ipsa intrinsece habet gradus, et est divisibilis (a); ergo et forma etiam habebit gradus, quod tu negas.

Item. Omnes rationes quas facis ad probandum quod forma secundum essentiam non habeat gradus, sunt contra hoc etiam. Si vero sit alterius rationis a forma, qualiscumque entitas sit, habebit propriam quidditatem et certitudinem, ita sicut et forma; et similiter talis entitas secundum se et suam essentiam, erit sicut quidam numerus, sicut et ipsa forma ; et per consequens illae rationes aeque militant contra gradualita-tem intrinsecam illius entitatis, quam vocas esse, sicut contra gradualitatem intrinsecam formae.

Item, sicut tu probas quod forma non intendatur penes additionem partis ad partem, secundum essentiam, ex hoc : tum quia plura accidentia solo numero differentia non possunt esse in eodem subjecto, tum quia illae partes formae non possent facere per se unum, tum quia tunc forma per intensionem fieret compositior, et per consequens imperfectior; sic etiam potest argui contra gradus istius tertiae entitatis; nam illi sunt ejusdem rationis, cum nihil augeatur nisi per simile.

Item, quaeram a te, quomodo illi gradus possunt facere unum ; et erit aequalis difficultas, sicut de partibus formae. Et similiter, poterit argui quod tunc, quanto illud esse intenderetur, tanto(6) fieret compositius, et per consequens imperfectius ; et sic, esse formae intensioris (j) erit imperfectius, et forma quanto esset intensior, tanto haberet esse imperfectius.

Et universaliter, omnis ratio quam facis contra alios de essentia formae,potest fieri contra tertiam entitatem, quam tu dicis esse formae. Si vero intelligitur opinio tua secundo modo supra posito, scilicet quod non sit aliqua alia entitas tertia, a subjecto et forma distincta, sed per eamdem praecise formam, in se non auctam vel intensam, subjectum nunc sit magis tale quam prius, et similiter unum subjectum sit magis tale quam aliud (6"), non obstante (s) quod forma, secundum quam est tale, non sit secundum se major intensive quam sit illa per quam aliud subjectum est tale; et hoc propter majorem vel minorem dispositionem subjecti ad formam illam; tamen adhuc iste modus loquendi non continet veritatem.Quod probatur quintuplici ratione. Prima talis est. Quia, si hoc esset verum, sequitur quod omne subjectum habens formam, et magis dispositum ad illam, quam aliud (ii) subjectum habens similem formam sit dispositum, esset magis tale per suam formam, quam aliud minus dispositum esset tale per suam. Haec consequentia palet, secundum dicta tua. Quia, si non esset magis tale, ergo ipsum non esset (a) magis dispositum ad talem formam; nam, secundum te, omne subjectum ad formam magis dispositum, et habens formam, magis perficitur per illam, et est magis tale per illam. Sed illud repugnat antecedenti. Quare, consequentia tenebat. Sed falsitas consequentis patet ad sensum. Nam, posito quod aer sit multo magis dispositus ad lumen quam aqua, vel nubes, et candela parva causet lumen in aere, sol autem in aqua, vel in nube, constat quod aqua erit multo luminosior quam aer, et similiter nubes erit magis lucida quam ipse aer. Nec valet dicere quod hoc est, quia sol est majoris virtutis in illuminando quam candela; quia, esto quod ita sit, adhuc (6) nisi ipse causet majus lumen intensive quam sit lumen candelae, aut subjectum illuminatum ab ipso sit magis dispositum ad lumen quam aer, non erit illud magis luminosum; sicut, esto quod Deus sit majoris virtutis in causando lumen quam sit ipse sol, si tamen causet minus lumen in subjecto aeque disposito quam sol, illud erit minus lucidum quod a solo Deo illuminabitur effective, quam illud quod erit illuminatum a sole. Item, sequitur quod si aer sit summe dispositus ad lumen, et illuminetur a candela, non fiet magis lucidus propter majorem appropiationem candelae ad ipsum. Item, duo causativa luminis, quorum unum sit multo virtuosius alio, verbi gratia, parva candela et magnus ignis, aeque approximata subjectis illumi-nabilibus, et summe dispositis ad lumen, facerent illa subjecta aeque lucida; nec agens majoris virtutis faceret suum passum magis tale, quam agens minoris virtutis, passo utriusque aeque disposito ad actionem suscipiendam ; quod est contra principia philosophica. Et utraque consequentia patet, secundum te ; quia, si ponatur aequalis dispositio in subjectis, est aequalis inhaerentia formae, et per consequens subjecta aeque talia. Et patet quod istae rationes aeque procedunt contra primum modum dicendi; quia (r), secundum eum, ad aequalitatem dispositionis subjectorum, sequitur inhaerentiae aequalitas (S) accidentis ad subjectum ; et per consequens, illius esse quod dat forma, quod non est aliud, secundum te, quam suum inesse; et similiter (e), aequalitas participationis formae, et terminationis per formam, et modi (C) exsistendi sub forma, et caeterorum quae dicuntur in proposito. Forte, inquit, dicetur quod aliter loquendum est TENTURUM de formis quae in osse et in fleri dependent a suis agentibus, cujusmodi est lumen, et aliter de formis qiiae tantummodo in fieri dependent ab ipsis (a), ut calor, et albedo, et similes qualitates. Nam, sicut formae primi modi dependent in suo esse ab agentibus, et subjecta non sunt talia, nisi agentibus debite praesentibus; sic etiam, ad suum perfectius et intensius esse, dependent ab eisdem et conditionibus eorum. Sic quod, secundum quod sua agentia sunt magis vel minus propinqua, aut majoris vel minoris virtutis, ita subjecta talium formarum sunt magis vel minus talia per suas formas ab illis agentibus causatas; non obstante quod illae formae inter se secundum suas essentias non mutuo se excedant (S). Unde, quod in aliis formis faciunt dispositiones subjectorum, hoc faciunt in istis dispositiones et proportiones agentium ; quamvis etiam et istae aliter et aliter perficiant subjecta secundum alias et alias subjectorum dispositiones.

Haec, inquit, responsio nulla est. Quoniam propter hujusmodi conditiones agentium, nunquam subjecta essent magis vel minus talia per formas ab agentibus illis causatas, nisi ab agentibus sic conditionatis perfectior vel imperfectior forma causaretur. Unde, si Deus conservaret in aere lumen causatum a candela distante, et non coageret ipsi candelae ad causandum de caetero lumen, aut suspenderet ejus actionem quoquo alio modo (y), et ipsa candela fieret propinquior aeri illuminato illo lumine prius ab ea (S) causato, et nunc a solo Deo conservato, certum estquod ille aer non ex hoc fieret luminosior. Similiter, si essent mille candelae eidem parti aeris approximatae, et Deus omnium actiones suspenderet praeter quam unius, non intensius lumen facerent omnes mille simul quam illa sola. Eodem modo, si sint agentia inaequalis virtutis, et Deus non impediret actionem debilioris agehtis, sed impediret actionem fortioris, non ut omnino non ageret, sed ne pluB ageret quam agens debilius, constat quod aer non fleret magis lucidus ab agente fortiori quam a debiliori.

Confirmatur. Quoniam posito quod Deus conservet immediate totum lumen causatum a candela, et similiter conservet totum lumen causatum ab igne magno, sic quod neutrum lumen ulterius dependeat a candela vel ab igne; aut etiam posito quod Deus in diversis partibus aeris aeque ad lumen dispositis, creet unum lumen aequale lumini causato a candela, et lumen aequale lumini causato ab igne; certum est quod una pars aeris erit lucidior alia, et tamen idem erat agens, et idem conservans, et aeque proximum. Quod ergo subjectum unum sit magis tale per formam, quam aliud, aut ipsum uno tempore quam alio, secundum quod agens est vigorosius vel propinquius, hoc est quia perfectiorem^ (t) quoquo alio modo. - Angelo aliquo Pr. majorem intensive formam inducit: sicut una anima est magis Deo grata quam alia, esto quod ex se sint aeque dispositae et agens sit idem, quia majorem gratiam Deus creat in una quam in alia; immo, si una esset magis disposita quam alia, et in minus disposita crearet gratiam majorem, illa esset magis grata. Et similiter est de corporalibus formis, quod subjectum est magis tale, quia forma, per quam est tale, est major intensive; et hoc solo posito, erit magis tale, et eo solo remoto, non erit magis tale. Secunda ratio talis est. Quandocumque aliquod subjectum fit magis tale per aliquam formam, ipsum transmutatur secundum illam formam (a). Hoc patet. Quia, alias, ipsum se haberet secundum eam eodem modo quo prius; et per consequens, non fieret magis tale per ipsam quam esset prius. Ergo, quandocumque aliquid fit magis tale per aliquam formam, vel transmutatur ab illa, vel ad illam. Et hoc patet; quia non potest aliter secundum illam transmutari. Constat autem quod non transmutatur ab illa; quia sic, nec fieret magis tale per ipsam, sed minus tale. Ergo transmutatur ad illam. Ergo, in nullo instanti ante finem temporis mensurantis illam intensionem, ipsum et quaelibet pars ejus habet totum illud de forma, quod immediate post habebit; alioquin, aliquid transmutaretur ad illud, ad quod jam transmutatum est et quod actu habet et in quo vel sub quo quiescit; quae omnia impossibilia sunt, ut patet, 0. Physicorum (t. c. 32). Similiter, sequitur quod in quolibet instanti dicti temporis, ipsum quod (6) transmutatur, aut aliqua ejus pars, habet aliquid quod immediate prius non habuit, propter eamdem rationem. Respondetur quod subjectum illud transmutatur ad formam, quam prius habuit et actu habet, et ad quam est jam transmutatum ; non tamen est transmutatum ad ipsam, nec eam actu habet, taliter vel tali modo ad qualiter (y) ipsam habendam transmutatur. Nam habet eam imperfecte et imperfecte participat illam; post transmutationem autem, habet illam perfecte. Et ideo transmutatur ad ipsam perfecte habendam. Et posset dari exemplum de coslo, quod totum syncathegorematice movetur localiter et de loco ad locum, ut patet, 6. Physicorum (t. c. 85), in solvendo unam rationem Zenonis; et per Commentatorem, ibidem, commento85. Ettamen eceluM semper habet eumdem locum totum cathegorematice secundum rem et substantiam, quamvis sit alius et alius secundum rationem et formam, quamvis quaelibet pare mutet locum secundum substantiam et formam, ut (S) ibidem dicunt Philosophus et Comia) ipsum transmutatur secundum illam formam. -Orn. Pr. :. - QUAESTIO II. Ili mentator. Caelum ergo movetur totum ad locum quem actu habet, quia continue acquirit eumdem locum aliter quam prius haberet; nec sequitur aliquod inconveniens de praedictis. Sic in proposito forsan diceret quis de forma. Sed haec responsio non valet.

Primo, quoniam impossibile est imaginari quod subjectum magis vel perfectius participet formam uno tempore quam alio, aut illa magis (a) perficiat subjectum, aut ei magis inhaereat vel radicetur, aut aliquo alio modo se habeat subjectum sub forma, vel forma in subjecto, quo ipsum sit magis tale formaliter per ipsam, nisi forma in se secundum suam essentiam sit perfectior et major intensive. Nam : aut subjectum dicetur magis perfici per formam, aut illam magis participare, et sic de aliis modis exprimendi hoc, quia secundum plures partes suas perficitur per illam, quam prius; aut quia eaedem suae partes pluribus partibus formae perficiuntur quam prius; aut quia ipsa forma firmius inhaeret sibi et immobilius. Primum dici non potest : tum quia forma informans aliquam partem subjecti, non potest eadem ipsa naturaliter aliam (6) informare de novo; tunc quia, esto quod ita esset, sic quod forma ingrederetur magis ad intima subjecti, adhuc subjectum non esset magis tale per eam, licet esset majus tale. Similiter tertium non facit ad propositum. Tum quia ex hoc subjectum non esset magis tale formaliter, immo posset esse econtra; sicut quis per ruborem verecundias, qui est passio faciliter delebilis, aliquando magis rubeus est quam unus alius (y) per rubedinem, quae est passibilis qualitas, et magis radicata et firmata in subjecto. Unde (o) non ex hoc quod aliqua forma, verbi gratia, albedo, permanentius et immobilius inhaeret subjecto, aut diuturnius, (e) est ipsum magis tale, quamvis sit diutius tale; sicut etiam dicit Philosophus, 1. Ethicorum (cap. 6). Neque, inquit, perpetuum esse, magis bonum; sed neque magis quod diuturnius est, eo quod tonus diei. Tum quia neque ex hoc tali novo modo habendi, subjectum transmutaretur. Nam magis quiescendo sub forma, radicatur et firmatur ipsa in subjecto, quam si subjectum transmutaretur secundum eam; quod autem fit magis tale, necessario magis transmutatur secundum formam illam (Q. Relinquitur ergo secundum, scilicet quod ideo subjectum dicitur magis participare formam , quia secundum totum vel easdem partes suas perficitur pluribus partibus formae, aut forma perfectiore et majore intensione; et habetur propositunii

Secundo non valet responsio, quoniam impossibile est lotum subjectum cathego- (a) magis.

Ora. Pr. (t) non.

Ad. Pr. rematice transmutari secundum totam formam quam habet non perdendo illam, quin aliqua pars subjecti acquirat aliquam partem formae, quam prius non habebat; quia, si quaelibet pars subjecti habet eamdem partem formae praecise nunc et prius (ot) tota forma prius posita cathegorematice et syncathe-gorematice uniformiter penitus se habet ad totum subjectum, et per consequens totum subjectum cathegorematice uniformiter se habet ad totam formam cathegorematice, ac per hoc non mutatur. Istud patet in exemplo eorum. Nam, si nulla pars coeli acquireret novam partem loci secundum materiam vel substantiam, sed quaelibet pare maneret in eadem parte loci, impossibile esset totum coelum cathegorematice mutare locum secundum formam, aut transferri de circulatione perfecta in circulationem perfectam, quae sunt loca secundum formam, ut patet in 4. Physicorum, commento 45, sed senv per haberet eamdem circulationem , ut. patet. In proposito autem, constat quod non sic contingit. Nam una pars subjecti non informatur alia parte formae qua prius informabatur alia pars subjecti, sicut untt pars coeli habet eamdem partem loci, quam alia pars coeli habebat prius. Quapropter, si quaelibet pars subjecti retinet eamdem partem formae precise quam prius habuit, nec aliam partem acquirit,, necessario sequitur quod nec totum subjectum, nec aliqua pars ejus transmutetur secundum illam formam. Tertia ratio principalis est. Si forma intenderetur praecise secundum esse propter majorem dispositionem subjecti, cum illa dispositio sit forma quaedam quaerendum est : utrum illa sit major secundum suam essentiam, et habetur propositum; aut tantum secundum esse et propter aliam majorem dispositio^ nem subjecti ad ipsam, et sic : vel procedetur in infinitum in dispositionibus; vel erit devenire ad aliquam dispositionem, quae ideo sit major, quia in se et secundum suam essentiam habet plures gradus; et habetur propositum. Et cum hoc, eadem ratione, concedi debet de qualibet forma, quod ipsa secundum suam essentiam intendebatur. Sed ad hanc rationem dupliciter respondetur.

Primo quidem, dicendo quod secundae qualitates intenduntur propter intensionem primarum qualitatum formalium, quae sunt qualitates activae et passivae, et sunt dispositiones ad qualitates secundas. Illae (6) autem intenduntur propter intensionem primarum qualitatum materialium, quae sunt raritas et densitas. Illae vero non intenduntur propter inten" sionem aliarum primarum qualitatum priorum ; sed raritas praecise intenditur propter majorem extensionem materia;, et densitas propter majorem materias constrictionem; nam tanto res est rarior, quanto ipsa sine additione alicujus extrinseci; occupat vel H2 LIBRI I. SEN nata est occupare majorem locum; econtra est de densitate. Quod autem materia nunc sit extensior vel minus extensa, non requiritur aliqua alia dispositio, sed in natura sua est, ut sic formaliter possit extendi per quantitatem et ab agente active. Et sic vitatur processus in infinitum in dispositionibus.

Secundo, respondetur quod possibile est formam intendi propter majorem dispositionem subjecti, esto quod illa dispositio subjecti non intendatur. Nam una forma potest recipi in subjecto, mediante duplici qualitate; sicut caliditas, mediante siccitate et humiditate. Siccitas tamen magis disponit ad calorem quam humiditas; unde, in materia sicca, caeteris paribus, est calor intensior quam in humida. Si ergo aliquod subjectum sit calidum et humidum, et postea fiat siccum, erit (a) calidius quam prius fuit; et tamen subjectum non erit magis dispositum ad calorem propter intensionem primae dispositionis, sed propter novam dispositionem alterius rationis a prima. Contra.

Prima responsio non valet. Tum quia non est necesse quod quandocumque aliquod subjectum fit magis vel minus tale, ipsum rarefiat vel condensetur. Quod patet. Quia, si lunae appropinquaretur aliquod corpus potens eam illuminare, quanto plus appropinquaretur, tanto ejus lumen intenderetur; et tamen ipsa non rarefieret aut condensaretur. Tum quia etiam in formis spiritualibus, in anima rationali, est intensio et remissio ;. et tamen ibi nulla est condensatio vel rarefactio; et ibi tunc ratio facta est insolubilis.

Secunda quoque responsio non valet. Nam possibile est aliquam intensionem esse continuam; quo posito, non potest dici quod forma intenditur propter aliam dispositionem secundum speciem, nisi poneretur quod in qualibet parte temporis mensurantis intensionem illam, subjectum sit mutatum secundum infinitas formas specie differentes. Item, cum possibile sit aliquam earum esse tantum per unum instans, sequitur quod simul habebit infinitas formas specie differentes; quae sunt inconvenientia. Quarta ratio principalis est. Quia, si ideo forma accidentalis suscipit magis et minus, quia subjectum quod perficit, est seu potest esse magis et minus dispositum; cum etiam subjectum vel materia formae substantialis, aliquando sit magis disposita ad illam formam substantialem, quam prius fuit; similiter, una materia, plus quam alia, nam forma substantialis non habet dispositionem in esse individuali, cum quaedam corpora magis videamus disposita ad animam quibusdam aliis, unde et meliores habet operationes in eis ; similiter, non quaslibet materia, in qua inducitur forma ignis, est eodem modo et aeque bene disposita ad ipsam, ut patet ad sensum ; - sequitur quod etiam formae substantiales suscita) erit. - et Pr. piant magis et minus; quod est falsum. Unde, nisi in subjecto magis disposito esset forma intensive (a) secundum se major quam ea quae est in minus disposito, ipsum non esset magis tale quam illud.

Dicetur forte quod ideo forma substantialis non suscipit magis et minus, quia dat esse specificum substantiale; et tale esse non potest variari, nisi ipsa varietur secundum speciem.

Sed hoc non valet. Quoniam, sicut forma substantialis dat esse specificum substantiale, ita forma accidentalis dat esse specificum accidentale. Si igitur propter aliam (6) dispositionem subjecti potest variari esse formae accidentalis, non variata forma accidentali specifice; sic, propter aliam dispositionem materiae, potest variari esse formae substantialis; ipsa non variata specifice. Et sic (y), sicut eadem forma accidentalis specie et numero, propter majorem vel minorem dispositionem subjecti, potest subjecto dare esse magis vel minus; sic et substantialis. Aut, si substantialis non poterit, neque etiam accidentalis hoc poterit. Quinta ratio principalis est : quia opinio ista in falso fundatur. Propter hoc enim negat formam habere in essentia sua aliquam partibilitatem aut latitudinem, quia Philosophus, 8. Metaphysica (t. c. 10), assimilat essentias formarum ipsis numeris. Sed similitudo illa potius probat oppositum, scilicet formam esse divisibilem et habere partes intrinsecas. Nam prima similitudo quam Philosophus ponit, est quod numerus habet partes intrinsecas, et essentialiter est divisibilis, licet non in infinitum; et sic, secundum hoc, essentia formae habebit partes intrinsecas. Similiter, Philosophus ibi non assimilat numeros ad essentias formarum, secundum quod hic est sermo de formis; sed eos assimilat ad diffinitiones exprimentes essentias rerum ; et non ad quascumque, sed ad diffinitiones substantiarum compositarum, quas solas proprie diffiniri immediate probavit. Quod patet evidenter. Dicit enim, ponendo primam similitudinem : Nam diffinitio numerus quidem divisibilis est et in indivisibilia. Ubi Commentator, commento 10, exponens ait (( Diffinitio assimilatur numero, quia diffinitio dividitur in res indivisibiles, quemadmodum numerus; sed differunt in hoc, quoniam illud quod non dividitur, in numeris, est unitas, et in diffinitione, est genus et differentia. " Deinde ponit Philosophus aliam similitudinem : Et quemadmodum nec a numero ablato aliquo, aut addito, ex quibus numerus est, non adhuc idem numerus est, sed alter, quamvis minimum auferatur, aut addatur; sic nec diffinitio nec quod quid erat esse adhuc erit, aliquo ablato, aut addito. Ubi Commentator: " Quemadmodum quando alicui numero additur unum, aut diminuitur unum, transfertur in aliam naturam numeri; similiter diffinitiones compositae ex primo genere et pluribus differentiis, quando ab eis diminuitur aliqua differentia, transfertur diffinitio ad diffinitionem alterius naturae, et similiter quando additur in eis aliqua differentia; verbi gratia : quoniam cum dixerimus, in diffinitione animalis, quod est corpus nutribile et sensibile, si dimi-nuamus ultimam differentiam, remanebit diffinitio vegetabilium; et si addatur alia differentia, scilicet rationale, erit diffinitio hominis. "

Haec Commentator. Ex quibus patet quod dictum Philosophi nullo modo est ad propositum, cum solum loquatur de diffinitionibus, et non de formis extra animam. Item, esto quod loqueretur de essentiis formarum extra animam, adhuc non loqueretur nisi de formis substantialibus, sicut non loquitur nisi de diffinitionibus substantiarum compositarum; et ideo illud dictum nihil facit pro te. Et si dicatur quod Philosophus ibi subdit: Et quemadmodum nec numerus habet magis et minus, nec quae secundum speciem substantiam, sed si quidem cum materia; ubi vult quod substantia quae est forma, non suscipit magis et minus, nisi secundum quod est in materia; sed hoc non potest intelligi de substantia, secundum quod distinguitur ab accidente, quoniam talis substantia non suscipit magis et minus, etiam secundum quod est in materia; accipit ergo substantiam pro essentia; et est ejus intentio quod essentia formae secundum se (a) non suscipit magis et minus, sed secundum quod est in materia; et hoc est suscipere magis et minus secundum esse. Dicendum, inquit, quod ista similitudo attenditur inter numerum et essentiam substantioe compositae, vel etiam formam substantialem illius. Et est sensus quod forma vel essentia talis non habet in se latitudinem vel maioritatem intensivam ; sed si quam habet latitudinem, haec est latitudo extensiva, quae est secundum diversas partes quantitativas, quae, secundum ipsum, principaliter ex materia competunt rei; et propter hoc, unus homo non est magis homo quam alius, licet sit major. Et huic concordat expositio Commentatoris, ibidem. Ait enim sic : " Forma substantialis non recipit magis et minus. Non enim est unus homo majoris humanitatis quam alius homo, secundum formam ; sed si fuerit majoris humanitatis, erit secundum quod forma est in eo in materia. " Constat autem quod talis majoritas, quae est secundum partes materiae, est tantum majoritas extensiva. Ulterius arguit (Ibid., q. 5, art. i) specialiter quod charitas non augetur per solam majorem dispositionem subjecti. Quaerit enim per quid anima uno tempore est magis disposita ad charitatem quam alio. Nam, hoc :

aut est quia habet majorem charitate secundum se. - Om. Pr. tem, ita quod minor charitas disponit ad majorem, sicut dicunt aliqui quod minus lumen disponit ad majus; et si sic dicatur, ponuntur gradus in esse charitatis, et conceditur propositum.

Aut ideo est magis disposita, quia ejus cupiditas est diminuta, et unus homo est magis dispositus quam alius, quia ejus cupiditas est minor; et hoc reprobatur. Tum primo, quia si nullus homo unquam peccasset, nullam aliquis cupiditatem habuisset; et tamen unus fuisset justior et Deo (a) charior quam alius, et idem homo uno tempore quam alio. Tum secundo, quia in bonis angelis non fuit ulla cupiditas; et tamen non omnes habuerunt aequalem charitatem, antequam essent beati, sicut nec omnium est aequalis beatitudo; sed unus alio majorem habuit, supposito quod habuerunt meritum antequam praemium; aut etiam, si non prius, sed simul, nihilominus nunc unus habet majorem charitatem quam alius, et tamen nullus habet cupiditatem minorem, cum nulla sit in eis cupiditas. Tum tertio, quia : vel cupiditas minuitur secundum suam essentiam, et habetur propositum ; vel secundum esse tantum, propter aliam dispositionem, et sic de alia quaeratur in infinitum.

Aut, tertio, anima est magis disposita, propter aliquam aliam formam exsistentem in ea; et tunc : vel oportet quod semper, quandocumque charitas augetur, nova forma secundum speciem acquiratur in anima, per quam sit (6) magis disposita, quod videtur inconveniens, et maxime si contingat charitatem augeri continue; vel quod illa forma disponens augeatur (y) in sua essentia.

Aut, quarto, anima est magis disposita propter remotionem alicujus formae indisponentis ad charitatem ; et tunc eodem modo necesse est quod semper in augmento charitatis, vel tollatur forma alterius rationis, vel eadem essentialiter minuatur, et conceditur propositum. Forte, inquit, dicetur ad hanc rationem quod ista major dispositio animae est major capacitas ejus ; unde, sicut anima fit magis et magis (S) capax charitatis, sic eam magis participat et fit charior.

Contra. Aut capacitas animae est aliqua entitas distincta ab essentia et potentia animae, aut non. Si sic, non est nisi quaedam forma exsistens vel in essentia vel in potentia; et tunc quaerendum est quomodo fiat major, an scilicet in sua essentia, vel qualiter, ut prius. Si vero capacitas non sit talis entitas distincta, cum ipsa anima non suscipiat intensionem in seipsa, neque etiam potentia, oportet intelligere quod capacitas ideo dicatur major (e), quia anima est capacior; immo idipsum oportet intelligere per hoc quod dicitur quod capacitas animae est major, (i) major.

minor Pr. II. - 8 TENTURUM quam si diceretur : anima est magis capax charitatis ; et ille est melior intellectus qui possit haberi ex illis verbis. Sed tunc stat quaestio, quare anima uno tempore est magis capax quam alio ipsius charitatis; quia, vel hoc est propter remotionem alicujus formae impedientis capacitatem, sicut oculus est minus capax lucis propter aliquem humorem impedientem, et fit magis capax per remotionem illius; vel hoc est propter appositionem alicujus disponentis. Et utrumlibet istorum dicatur, ratio procedit contra illud ut supra. - Item. Constat quod vitium aliquando augetur in anima ; et sumatur primum vitium genitum in anima Socratis; et de ipso quaeratur qualiter augetur, nec potest inveniri aliqua dispositio in anima ad vitium illud, per quam anima sit magis disposita ad majus vitium illud, nisi ipsum ni et vitium, cujus unus gradus disponit ad alium. Et similiter argui potest de aliis habitibus animae et etiam actibus qui intenduntur. II. Argumenta Godofridi.

Ulterius arguit Godefridus (apud Aureolum, dist. 17, q. 2, art. 1), quod charitas non augeatur illo modo quo ponit conclusio, sed per adventum alterius charitatis perfectioris, et corruptionem prioris, sex mediis. Primum est tale. Termini motus sunt incompos-sibiles. Sed charitas remissa, est terminus a quo in motu intensionis; intensa vero est terminus ad quem. Ergo, ista adveniente, illa abjicietur. Et si dicatur quod terminus a quo non est forma remissa quantum ad illud quod dicit positive, sed prout est sub privatione gradus perfectioris; et ita positivum prioris charitatis remanere poterit in charitate aucta; hoc non valet.

Tum quia tota alteratio videtur ejusdem rationis, et ex natura sua habere quod sit inter terminos positivos per se.

Tum quia motus a non subjecto in subjectum, habens pro termino a quo privationem, magis est mutatio et generatio quam motus, ut patet, 5. Physicorum (t. c. 7).

Tum quia prior charitas per se pertinet ad motum intensionis, et non per accidens; certum est autem quod non pertinet ad subjectum ut terminus ad quem; restat ergo quod ut terminus a quo; et ita abjicietur, adveniente perfectiori charitate. Secundum medium est tale. Sicut est in motu ad ubi, ita videtur esse in motu augmenti et intensionis cujuslibet formae. Sed manifestum est quod in motu ad ubi, continue primum ubi corrumpitur in adventu secundi. Probat enim Philosophus, 6. Physicorum (t. c. 74), quod mobile non est in spatio sibi aequali, nisi tantum per instans; et ita nec in eodem ubi. Et insuper, si esset in eodem ubi per duo instantia cum inter duo instantia sit tempus medium, esset in eodem ubi per tempus, et per consequens non moveretur. Et iterum, si maneret idem ubi, aut secundum se totum, aut secundum aliquam sui partem : vel esset subjective in toto mobili, et sic mobile simul esset in duobus ubi, priori Bcilicet et posteriori ; vel si prius esset in una parte, et deinde transiret ad aliam, migraret de subjecto in subjectum; quod est impossibile. Ergo, in adventu secundi, ubi primum corrumpitur; et per consequens, in adventu formae perfectioris, corrumpitur minus perfecta. Tertium est. Illa inter quae cadit comparatio, videntur differre realiter, et fore incompossibilia. Sed inter charitatem intensam et remissam, cadit comparatio. Dicitur enim una perfectior et major alia. Commentator etiam dicit, 5. Physicorum, commento 19, quod nos videmus eamdem speciem transmutari de simili in simile, ut album transmutatur ad magis album. Ergo forma intensa et remissa realiter distinguuntur. Quartum est tale. Contraria impossibile est esse simul. Sed Philosophus, 5. Physicorum (t. c. 19), et Commentator, ubi supra (commento 19), expresse dicunt quod minus album et magis album contraria sunt. Unde verba Commentatoris sunt haec : " Cum igitur transmutatio fuerit de magis in (a) minus, dicetur transmutari ad contrarium, quoniam non fit minus nisi ex mixtione contrarii. " Ergo forma intensa et remissa sunt contrariae et incompossibiles. Quintum est. Sicut se habet magis et minus in formis substantialibus, sic se videtur habere in accidentalibus. Sed in substantialibus, forma perfectior differt realiter et numero a forma imperfectiori; non enim anima imperfectior continetur realiter in anima perfectiori. Ergo nec forma accidentalis imperfectior remanebit realiter in forma perfectiori, immo corrumpetur in ejus adventu. Sextum est. Charitas intensior videtur continere imperfectiorem, sicut tetragonum continet trigonum, sicut sensitivum vegetativum. Sed ista continentia non est realis, sed tantum virtualis. Igitur forma remissa non continetur realiter in intensa, sed corrumpitur in ejus adventu. III. Argumenta Adae.

Ulterius arguit Adam, fortificando rationes Scoti, probando, tribus mediis, quod nec charitas, nec alia forma, potest fleri major quam fuit prius in sua specie, sine additione novae partis ad praeexsistentem. Primum est. Quandocumque aliquod subjectum est aliquale per formam sibi inhaerentem, si ista forma illi inhaereat, ipsum est tale, et si uniformiter inhaereat, subjectum uniformiter erit tale. Sed si aliqua forma semel insit alicui subjecto, vel inhaereat sibi, illa forma non aucta nec diminuta per additionem aut subtractionem a subjecto, etiam talis forma sibi uniformiter et non magis nec minus sibi inhaeret ergo tunc subjectum peream erit uniformiter tale, Et non magis nec minus tale. Et hoc est, inquit, quod arguit Occam ; quandocumque aliquid ea

(a) in. - et Pr. natum denominare alterum, si omnis res importata per quodlibet eorum, eodem modo se habeat in se, eodem modo denominabit. Sed nunc est ita quod subjectum denominatur a qualitate; et si non sit additio, subjectum eodem modo se habet in se, et similiter qualitas. Ibitur semper uniformiter denominabitur. Igitur non dicitur vere primo minus tale, et postea magis tale. Oportet quod sit aliqua variatio, vel a parte subjecti, vel a parte formae, ex quo praecedens non corrumpitur. Oportet igitur quod aliquid novum fiat ibi, vel scilicet nova forma, vel novum compositum ex forma et subjecto. Et quocumque istorum dato, habetur intentum. - Dicetur forte quod formam hujusmodi intendi non est nisi eam perfectius inhaerere subjecto, vel subjectum ipsam perfectius participare. Contra istam cavillationem arguitur, inquit, et est Secunda rtttio principalis. Impossibile est transire de contradictorio in contradictorium, id est, de veritate propositionis ad ejus falsitatem, vel econtra, sine motu locali, vel positione (a) alicujus rei vel destructione, ubi transitus temporis non sufficit, nec Deus miraculose supplet vicem causae effectiva; creatae. Sed in proposito, quando de minus albo fit magis album, solum tempus non sufficit, quia neutrum extremum significat tempus, vel instans determinat, nec ejus verificatio de illo cui convenit, determinat sibi certum tempus vel instans; nec Deus miraculose supplet ibi vicem causae effectiva?, (6) quia ista denominatio non est a causa extrinseca, sed intrinseca, id est, a forma inhaerente, et (y) in vicem talis causae Deus non potest supplere, cum non possit esse albedo vel alia forma inhaerens alicui, nec possit facere quod paries sit albus sine albedine; et sine dubio, sicut non potest facere quod sit albus sine albedine, ita non posset facere quod sit magis albus vel minus, nisi secundum exigentiam subjecti vel formae inhaerentis. Ergo, cum omnia possint cum dicto transitu remanere in eodem situ et loco, quibus prius, et per consequens motus localis in proposito non sufficit, oportet quod aliquid destruatur vel noviter producatur. Nihil nutem oporiet ibi destrui. Ergo hic aliquid novum producitur. Et patri quod non oporiet ex parte subjecti aliquid novum produci. Ergo hoc erit ex parte forma ; quod est intentum ; vel erit ex parte compositi, et hoc non, nisi forma componat cum alia parte subjecti, cum qua non prius; igitur, etc. Tertio ad principale arguit sic. Impossibile est esse realem transmutationem, sine reali acquisitione alicujus novi, vel destructione alicujus antiqui, vel reali acquisitione nova alicujus praeexsistentis quod de novo acquiratur. Sed manifestum est quod nihil (a) positione.

propositione Pr. (6) tum. - Ad. Pr. (r) et. - Om. Pr. praeexsistens de novo acquiritur, quia quaeritur quid, et cui, nec invenietur; nec aliquid destruitur, quia tunc non esset augmentatio vel acquisitio, si aliquid deperderetur. Igitur sequitur quod aliquid ibi de novo producitur. Et potest, inquit, sub illa forma sic argui. Impossibile est aliquam formam in subjecto aliquo augeri nisi subjectum mutetur. Ergo, quando charitas augetur in homine, oportet quod homo mutetur. Igitur aliquid novum recipit, etc, ut prius. Dicetur, inquit, quod nec aliquid noviter perdit, nec recipit, licet realiter transmutetur; sed salvatur ibi magis et minus secundum inesse accidentis ipsi subjecto; quod quidem inesse est ipsi esse; et ita majoritas quantum ad inesse, attribuitur majori dispositioni subjecti, vel majori remotioni indisposi-tionis.

Sed contra istam cavillationem arguitur, inquit, secundum Scotum, supponendo : primo, quod idem non potest his naturaliter produci; secundo, quod impossibile est motum vel mutationem realem esse sine termino reali. Tunc, sic. In augmentatione charitatis, vel alterius formae, est realis transmutatio, alteratio, vel productio; igitur habet aliquem terminum realem qui producitur. Sed non habet praecise pro termino, realitatem quae praecessit, quia idem non potest naturaliter bis produci, nec etiam supernaturaliter, sine interruptione sui esse. Ergo nec naturaliter poterit aliqua realitas per aliquam augmentationem, vel aliam quamcumque mutationem, bis acquiri. Igitur realitas quae acquiritur per motum vel mutationem intensionis, non est eadem positione cum illa quae praefuit.

Item. Si forma est indivisibilis, dat subjecto esse indivisibiliter tale quale natum est esse per talem formam ; non enim subjectum est tale secundum formam, nisi quia forma est talis secundum se.

Item. Si ideo subjectum est magis tale quam prius, per formam aliquam in se et secundum se simplicem, quia magis disponitur quam prius, de ista dispositione majori (ot) quaeram-: aut est forma ista secundum quam subjectum dicitur magis tale quam prius; et tunc habetur intentum : quod in forma ista erit sumere magis et minus. Vel non, sed alia forma. Et tunc, subjectum dicetur magis tale secundum istam formam, propter aliquam dispositionem praecedentem, vel secundum istam in se. Si secundum, habetur propositum. Si secundum aliam dispositionem, tunc quaerendum est de dispositione ista prima : aut est forma alia, aut non. Si sic, vel erit processus in infinitum in hujusmodi dispositionibus, vel dabitur magis vel minus in aliqua forma secundum se.

Item. De ista majori inhaerentia, quaero perquem molium fit : vel quia illud accidens quod ponitur simplex in essentia, attingit aliquas paries subjecti ad quas non prius attingebat; et hoc non potest dari, (a) majori. - minori Pr. TENTURUM ubi subjectum est indivisibile, ut anima vel angelus; et tamen in talibus potest aliqua qualitas, puta charitas , intendi; similiter, nec in substantiis divisibilibus, quia tunc accidens intraret novum subjectum sine subjecto priori, et tunc non videtur quin eadem ratione posset deserere subjectum, et ita naturaliter migrare de subjecto in subjectum. Aut ista intimatio fit alio modo : utpote quod accidens praecise informando idem subjectum quod prius, magis quam prius inhaereat; et hoc non potest dari, quia ista via non potest dare aliquem terminum (a) unde transitus de contradictorio in contradictorium salvari valeat, ut supra est probatum. Similiter, sicut albedo non potest inhaerere alicui subjecto quin ipsum sit album, ita non est possibile quod albedo inhaereat alicui subjecto, quin ita perfecte et intime inhaereat sibi, sicut unquam poterit, quia nulla potest ratio assignari de opposito. Nec valet dicere quod diuturnitas sit in causa; quia diuturnius alba non propter hoc sunt albiora, et ita cito potest quandoque aliquid fieri albius quam prius, in tempore modico, sicut unum aliud in tempore multum majori. IV. Argumenta Scoti.

Arguitur sic, secundum Scotum (dist. 17, q. 5). Primo. Quia tunc charitas cujuslibet beati esset aequalis, in natura charitatis, charitati Christi; et cum, secundum Augustinum, 6. de Trinitate, cap. 7, in rebus incorporeis, idem sit majus esse quod melius, charitas cujuslibet beati esset aequalis charitati animae Christi in bonitate essentiali, et aeque bona sicut ista secundum se; quod videtur maximum inconveniens theologicum. Secundo. Si continue augetur prima qualitas, sine aliqua novitate partis alicujus advenientis, sequitur quod agens, continue ageret, et tamen nihil ageret; nam continue calefaciens, augendo calorem, continue agit, et nihil agit, nisi detur intentum. Consequens est falsum. Et patet consequentia. Quia non facit formam praeexsistentem, quia hoc posset poni quodammodo in conservatione, non tamen in augmentatione ; nec facit novam partem ; igitur nihil agit. Item, si agit et non est assignare quid agit, igitur otiose agit. Tertio. Quia sequitur quod aliqua parva albedo potest fieri perfectior, quam aliqua alia creatura mundi sit de facto, nullo sibi addito; quod videtur absurdum. Et probatur consequentia. Quia, secundum istam opinionem, aliqua res simplex potest fieri in duplo perfectior absque aliquo novo sibi addito, sicut charitas remissa potest fieri in duplo intensior, nullo sibi adveniente, et eadem ratione isla duplo intensior potest fieri in quadruplo intensior, ef sic in infinitum ; quia quantumcumque proto) terminum. - Om. Pr. cedatur secundum duplum et duplum dupli, nunquam poterit perveniri ad aliquam, quin contingat illa duplo intensiorem imaginari, et aliam in quadruplo, et sic in infinitum ; et quidquid praeter Deum potest imaginari intellectus apprehensione simplici, sine conceptu composito vel aggregato ex repugnantibus, potest Deus facere, cum sit omnipotens. Et tenet ista consequentia; quia omnis creatura istam charitatem vel albedinem in proportione finita excedit ; et quacumque finita Deus potest facere perfectiorem. Quarto. Si caliditas fieret duplo vel quadruplo perfectior, absque (a) aliquo sibi addito, tunc vilissima substantia, utpote una parva forma elementaris, posset fieri ita perfecta substantia, sicut est angelus, nullo sibi addito. Quinto. Si semper manet eadem forma, nullo sibi addito, tunc mobile moveretur continue ad illud quod habet; et tunc otiose. Consequentia est Philosophi, 4. Physicorum, (tex.) comm. 19, ubi probatur quod locus non est materia nec forma, quia si sic, cum mobile moveatur ad locum, moveretur ad illud quod habet; et ita otiose. Sexto. Quia, secundum Commentatorem, 3. Physicorum : Motus est generatio partis post partem perfectionis ad quam vadit mobile. Septimo. Quia, cum motus alterationis, in augmentatione, non sit nisi forma illa, vel mobile, vel congregatum ex his, si nihil adveniat de novo, nec illud quod prius erat (6) adveniat noviter alteri, semper esset ibi praecise idem motus numero, sive cresceret sive decresceret forma, et pars alterationis, et tota alteratio. Nam, simili modo arguitur et tenetur a multis, ponentibus tempus esse caelum, per syllogismum expositorium, quia dies hodierna erit cras, et quod tempus praeteritum erit tempus futurum, et sic de similibus; et tunc apparet quod frustra et otiose moveretur; illud enim frustra moveretur, quod nec secundum se totum, nec secundum aliquam sui partem, fieret in alio situ quam ante, nec perderet situm aliquem praehabitum. Octavo. Quia omne agens approximatum passo, potens in aliquam operationem in quam prius non potuit, caeteris paribus, habet nunc aliquid in se quod prius non habuit. Sed calor in gradu intenso, approximatus calefactibili, potest in effectum intensum in quem prius non potuit, quando fuit in gradu remisso. Igitur est nunc, in calore, sicut pars, vel in subjecto caloris, sicut forma, quod prius non fuit; et illud est ejusdem rationis, vel non oportet saltem, ad tale augmentum salvandum, quod addatur aliquid alterius rationis. C. - SOLUTIONES g 1.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumentum Gregorii. - Ad argumenta, primo loco contra secundam conclusionem inducta, dicitur quod contraria ad invicem activa et passiva, cujusmodi sunt calor et frigus, possunt simul esse in gradibus remissis. Et hoc videtur ponere sanctus Thomas, i p., q. 76, art. 4, ad 4 , ubi sic ait : n Formas elementorum manent in mixto, non actu, sed virtute. Manent enim qualitates propriae elementorum, sed remissae, in quibus est virtus elementarium formarum; et hujusmodi qualitas mixtionis est propria dispositio ad formam substantialem corporis mixti. "

Haec ille.

Ecce quod ponit qualitates elementorum in gradu remisso manere in mixto. Constat autem illas esse contrarias.

Item, 4. Senteni., dist. 44, q. 1, art. 1, q 1", ad 4 : " Sicut, inquit, qualitas simplex, non est forma substantialis elementi, sed accidens proprium ejus, et dispositio per quam materia (a) efficitur propria tali formae, illa forma mixtionis, quae est qualitas resultans ex qualibus simplicibus ad medium venientibus, non est forma substantialis corporis mixti, sed est accidens proprium et dispositio ad formam substantialem corporis mixti. "

Haec ille. Tunc adprimum in oppositum, dicitur quod qualitates contrariae, in tali proportione possent se habere, quod paterentur se in sitibus proximis, sicut compatiuntur se in mixto. Et ideo antecedens argumenti falsum est. Ad secundum dicitur quod contraria in aliquibus gradibus non compatiuntur se. Et tunc, ad divisionem quam facit arguens, dicitur quod est possibile quod A et B sint in tali proportione quod A non posset compati naturaliter majus frigus quam B, quin statim remitteretur; nec minus frigus, quin intenderetur. Tunc, ad argumentum quo arguitur contra secundum membrum hujus dicti et infertur quod si A non potest pati secum minus frigus quam B, igitur nec calor major quam A potest secum pati minus frigus quam B, negatur consequentia. Et ad probationem, dicitur quod non oportet quod quanto unum contrarium plus excedit aliud, tanto minus compatiatur illud secum ; sed sufficit quod quanto est majus, tanto contrarium stans cum eo sit minus. Verbi gratia : si calor ut quatuor non compatitur secum frigus ut unum, non oportet quod calor ut octo non compatiatur frigus ut unum ; sufficit enim quod minus de frigore stet cum calore ut octo, quam cum calore ut quatuor. Nec valet probatio per simile de contrariis in divertet) materia.

multipliciter Pr. sis sitibus. Nam calor magnus ageret in frigus magnum sibi proximum secundum situm in alio subjecto, quousque illud frigus esset remissum ad gradum possibilem stare cum illo calore; et ultra non remitteret (a) illud agens, nisi calor esset summus; tunc enim frigus approximatum remitteret usque ad non gradum. Causa autem quare dictus calor non remitteret datum frigus nisi usque ad certum gradum, et similiter quare calor compatitur parvum frigus quod tamen minor calor non compateretur, videtur esse quia repugnantia quae est inter contraria in forma, nulla diversa substantia, et similiter incompossibilitas coexsistendi in eodem subjecto, consurgit ratione distantiae formarum ad invicem ; et quia summus gradus unius contrarii, puta caloris, summe distat a latitudine contraria; ideo, ubi est summus gradus caloris, ibi nihil est de contraria latitudine, sed non gradus frigoris; et ubi est summum frigus, ibi est non gradus caloris (6). Et ita proportionaliter, quanto calor est proximior summo gradui, magis distat a summo gradu frigoris, et minus distat a non gradu frigoris et a gradibus proximis non gradui, ac per hoc compatitur tales gradus frigoris. Calor autem remissus, magis distat a non gradu frigoris, et proximior est summo frigori; ideo compatitur secum frigus majus, et non pateretur minus, nisi eo facto intenderetur; quia, quo magis appropinquaret ad non gradum frigoris, eo magis appropinquaret ad summum caloris, ac per hoc esset intensior. Ad secundam probationem, ibidem, contra hoc factam, conceditur consequentia ibi facta, scilicet quod sicut A non compatitur minus frigus quam B, ita nec major calor, puta C, potest compati B. Sed negatur consequentia secunda ibi facta : C non potest compati B; ergo, si A intendatur, intenderetur B. Hoc enim non sequitur; sed totum oppositum : scilicet, quod si A intendatur, remittetur B. Nec istam secundam consequentiam probavit arguens, sed primam, de qua nullum fit sibi dubium, dupliciter probat. Causa autem quare secunda consequentia non valet, est ista : quod enim C, major calor quam A, non possit stare cum B, hoc est, non quia requirit plus de frigore sibi coextendi, ad quam mentem vadit arguens; sed quia non compatitur frigus tam intensum. Quia enim C est intensior calor quam A, et ipsi A coextenditur frigus B, oportet quod C remissius frigus coextendatur, vel nullum, ut supra declaratum est. Et sic patet quod pare illa quae ponit quod calor A non potest compati minus frigus quam B, adhuc non sufficienter improbatur. Similiter, illa pare quae ponit quod nec cum majori, A posset coextendi, non impugnatur suffita) remitteret. - remittere Pr. (6) caloris. - Om. Pr. cienter. Prima namque probatio assumit falsam consequentiam, seilicet istam : minor calor quam sit A non compatitur frigus B; ergo nec majus frigus quam B. Ista, inquam, consequentia non valet. Cujus causa prius dicta est. Nam plus distant in suis aetualitatibus calor ut duo, et frigus ut quatuor, quam calor ut duo, et frigus ut sex; ut patet, si ponamus in exemplo : quod summus calor sit ut 10; et similiter summum frigus. Tunc, ubi est summus calor, erit non gradus frigoris; et econtra, ubi est summum frigus, erit non gradus caloris. Ubi autem erit calor ut 9, erit frigus ut unum ; et ubi erit calor ut 8, erit frigus ut duo. Et sic proportionaliter, ut patet in figura praesenti, vel alia qOae melius potest figurari; in qua patet quomodo proportionaliter calor, quanto minor est, stat cum majore frigiditate, et econtra. Frigus 10 987654321 Calor 1 23456789 10 Adlerlium argumentum, dicitur quod durities et mollities simul esse possunt in esse incompleto, scilicet si una sit in fieri, alia in corrumpi, aut si una sit intensa et in esse completo, alia in esse diminuto et remisso, et hujusmodi. Nec ex hoc sequitur quod contradictoria inessent, quia licet diffinitiones talium qualitatum videantur includere affirmationem et negationem, hoc non est ideo quia istae formae sint contradictorie oppositae, sed quia diffinitiones illae dantur per effectum diffiniti, scilicet cedere et non cedere comprimenti. Nec etiam non cedere est effectus duritiei, sed circumloquitur effectum ejus contrarium effectui mollitiei. Similiter, dato quod diffinitiones includerent oppositionem contradictionis ex simultate contrariorum tali qualem concedimus, solum probaretur quod contradictoria essent simul in actu incompleto, vel unum actualiter, aliud potentialiter; non autem quod essent simul in actu completo et modo dissimili. Quapropter non esset ibi contradictio, quia affirmatio et negatio antequam contradictorie opponantur, debet esse ad idem et secundum idem, et similiter; quod non esset ibi. Et praeterea, defectus praecipuus hujus argumenti est in illa consequentia : durities et mollities sunt in eodem ; ergo illud est durum et molle. Non enim quicumque gradus formae denominat subjectum ejus tale quale aptum est denominari per formam illam in esse completo, utputa album-vel nigrum ; et ista solutio est verior. Ad quartum dicitur quod formae contraris circa animam, presertim si sint per motum inductibiles compatiuntur se in gradibus remissis et in esse incompleto quantum est ex se, nisi aliud prohibeat; et maxime formae quae sunt ibi per modum habitus. Non tamen sequitur quod idem sit et volens et nolens; propter hoc. quod non quilibet gradus formae sufficit denominare subjectum esse tale in actu, ut dictum est ad tertium. De actibus autem intellectus vel voluntatis (a) et hujusmodi, secus est; quia tales actus non sunt simul multi in eodem intellectu, aut voluntate, naturaliter. Ad quintum dicitur quod impossibile est plures formas substantiales simul eamdem materiam adaequate informare. Quia quaelibet talis dat esse indivisibiliter suo susceptibili, et ei indivisibiliter inhaeret; et ideo, si plures informarent eamdem materiam, quaelibet esset aeque actualiter dans esse, nec una esset remissior, alia intensior. Secus de accidentalibus formis. Ad sextum dicitur quod ratio Aristotelis bene probat quod si contraria in esse completo essent in eodem subjecto, contradictoria de eodem dicerentur. Et hoc idem ostendit sanctus Thomas, 2. Sentent., dist. 34 (q. 1, art. 4). Sed si contraria ponantur simul in esse incompleto, non sequitur contradictio, quia unum illorum denominabit subjectum, et non aliud. Verbi gratia : sit albedo vit 9, cum nigredine ut 1 in aliquo subjecto; tale subjectum non erit album et non album ; sed erit simpliciter album; et non dicetur nigrum, nisi in potentia vel actu incompleto.

Ad illud de 4. Metaphysicae, dicitur quod Aristoteles ibi vult quod nullus potest opinari insimul duo contradictoria actualiter, quia tunc haberet contrarias opiniones in actu completo, quia forma imperfecta non denominat subjectum simpliciter. II. Ad argumentum Adae.

Ad argumentum Adae, dicitur quod contraria non in quocumque gradu se compatiuntur, sed in aliquo sic et in aliquo non, ut patet in figura superius posita. Et ideo negatur consequentia ibi facta. Ad cujus probationem dicitur. Adprimum, quod ille gradus albedinis cui repugnat coexsistere nigredini, hoc habet non solum quia est (6) talis naturae vel speciei, sed quia est gradus summus, et gradus summus (v) requirit subjectum dispositum et ab omni indisponente remotum, ac per hoc a suo contrario. Nec hoc est dictum sine ratione. Etad casum ibi positum, dico quod illud raro contingit naturaliter, scilicet quod gradus remissus in talibus qualitatibus, quarum subjectum semper est sub aliquo contrariorum, vel sub medio inter contraria, sit sine omni gradu qualitatis oppositae. Si tamen hoc fieret, dico quod illud dealbativum, si per motum successivum induceret albedinem prata) voluntatis. - bonitatis Pr. (g) est. - Om. Pr. I (t) et gradus summus. - Om. Pr. . - QUAESTIO II. dictam, incipiendo a non gradu, et sic uniformiter intendendo et per gradus medios transeundo, oporteret quod intenderetur per prius nigredo ab aliquo alio agente. Verbi gratia : si albedo ut 9 stat cum nigredine ut 1 ; si auferretur totaliter albedo et remaneret unicus gradus nigredinis, non esset naturaliter possibile in tali casu successive induci albedinem, nisi prius intensa nigredine; quia nigredo ut i , et albedo ut 1, non se compatiuntur naturaliter; immo, nec albedo ut 2, nec ut 3, nec ut 4, nec ut 5, nec ut 6, aut 7, vel 8, posset stare cum illa parva et sola nigredine. Et hoc intelligo in caeteris contrariis informantibus subjecta naturaliter receptibilia talis mixtionis contrariorum. Ad secundum dico quod talis repugnantia est virtualis. Nec valet improbatio. Non enim est fictio, quod magnus gradus unius latitudinis non possit secum compati magnum gradum alterius, et tamen compatitur parvum. Cujus ratio dicta est prius : quia scilicet, primi duo naturaliter plus distant in suis actualitatibus quam secundi. Nam calor ut 9, et frigus ut 9, non possunt inhaerere subjecto, quin utrumque actuaret illud complete; et sic, idem esset calidum et frigidum, ac per hoc calidum et non calidum. Sed calor ut 9 potest esse cum frigore ut 1; quia illud frigus non denominabit subjectum actu frigidum, sed in potentia remota satis; nullus enim gradus frigoris denominat subjectum frigidum, nisi sit ultra medium gradum totius latitudinis frigiditatis. Ad tertium dico quod nigredo remissa potest stare cum albedine, non praecise quia nigredo est, nec quia haec nigredo, sed quia est nigredo citra summum ; et ideo divisio ibi facta non valet.

Tunc ad replicam finalem, quas deducit ad hoc quod si proportionaliter sicut calor intenditur ita frigus remittitur, ergo aliquando calor et frigus erunt aequalia ; conceditur; scilicet, quando erunt in medio suarum latitudinum. Sed in tali gradu, non erit status, nec illa simultas erit nisi potentialis, quia oportet alterum contrariorum praedominari in omni mixto, ut ostendit sanctus Thomas, 2. Sentent., dist. 19, q. 1, art. 4, et dist. 15, q. 2, art. 1, praesertim dum contraria sunt activa ad invicem. Dato tamen quod ibi esset status, et quod aliquod subjectum haberet medium gradum latitudinis albedinis, qui est ut 5, et medium nigredinis, qui est similiter ut 5, tale subjectum non esset album neque nigrum. Nec sequitur, si illi duo gradus aequales se compatiuntur, quod similiter alii duo gradus aequales se compatiantur; ut puta, quorum quilibet sit ut 7, et quilibet ut 3. Et causa est, quia licet illi duo primi sint aequales sicut (a) et alii, tamen in suis latitudinibus non distant, ut patet in figura. Secus de caeteris; omnes enim alii gradus aequales distant ab invicem ; nam calor ut 3, distat a frigore ut 3; nam quilibet eorum non patitur alium gradum sui contrarii nisi ut 7, ut patet in figura. Et cum dicit arguens de contrariis approximatis tali subjecto aequaliter habenti de formis contrariis; dico quod nec Deus, nec natura intenderet talia contraria simul et semel; quia sequitur contradictio. Licet enim ex hoc quod calor sit ut 5, et frigus ut 5, informetur tale subjectum, non dicetur illud calidum et frigidum; immo nec calidum nec frigidum. Tamen, si calor ut 6, et frigus ut 6, idem subjectum informarent, tale subjectum esset calidum et frigidum ; et consequenter contradictoria simul eidem inessent; quia omnis gradus ultra medium latitudinis potest denominare subjectum tale vel tale. Ad quartum, responsum est statim. Non enim omnis forma denominat subjectum cui inhaeret, nisi insit ei complete et in actu sufficienti ad denominationem; cujusmodi non sunt gradus citra medium latitudinis, immo nec gradus medius albedinis denominat subjectum album , sed aliter. Ad quintum dico quod si loquaris de habitu odii et de habitu amoris acquisitis per actus, non impli-cat contradictionem gradum unius simul esse cum alio. Si loquaris de actibus, negatur consequentia, quia tales non sunt simul ullo modo in eadem voluntate naturaliter. Ad sextum dico quod si calor A et frigus B coextendantur in eodem subjecto, non potest uni eorum addi pars; quia forma non habet partes, nisi ratione subjecti quanti, vel ratione objecti; licet gradus habeat, prout forma sub tali esse dicitur talis gradus, et forma sub alio esse dicetur alius gradus. Dico ergo quod si Deus intendat dictum calorem, oportet quod remittat frigus, vel totaliter auferat. Unde arguens false imaginatur talem additionem caloris ad calorem. Ad septimum dicitur, secundum saepe dicta, quod non omnis calor agit in quantumcumque parvum calorem, nisi sit calor intensissimus cui repugnat omnis frigiditas, sicut in igne. Et ideo illud quod adducitur in.argumento non est inconveniens. Ad octavum dicitur quod illud commentum vigesi-mumtertium 10. Metaphysica: clare ostendit propositum nostrum. Unde Commentator ibidem dicit quod " non solummodo est verum dicere quod omnia media sunt composita ex contrariis; sed e converso, scilicet quod omnia composita ex contrariis sunt media. Compositum enim ex duobus debet habere ex altero illorum minus et ex altero magis; quoniam impossibile est quod in composito ex contrariis sint dua? partes aequales, sed altera debet esse dominans, cui attribuitur forma. Et hoc demonstrat impossibile esse inveniri complexionem mediam in extremis contrariis, ut dicit Galienus esse possibile; quoniam, si esset possibile, tunc esset possibile invenire compositum ex ipsis extremis, absque eo quod accideret TENTURUM eis transmutatio et diminutio ; et jam fecimus sermonem contradicentem ". - Haec ille. - Et 4. Coeli et Mundi, commento 26, dicit : " Contraria exsistunt in medio; verbi gratia : album et nigrum exsistunt in rubeo. I Et commento 6, dicit quod (c gravius et minus grave differunt secundum magis et minus, propter illud quod miscetur eis ex altero contrario quod est leve s. - Ex quo manifeste patet quod contraria sunt simul, licet unum semper dominetur. Et ideo dico, ut prius, quod si unum contrariorum intendatur et aliud remittatur in instanti, media erunt aequalia et in potentia; id est, si ibi quiescerent; non autem in actu. Sicut enim dicit Commentator, 6. Pliysicorum, commento 76, mobile dum movetur continue, nunquam est in loco sibi aequali in actu, sed in potentia; quia non est in loco sibi aequali, nisi in instanti; esse autem in instanti solum, est esse in potentia. Unde ibidem.sic ait : " Quia translatum in instanti non est quiescens, ergo non est in longitudine sibi aequali nisi in potentia, non in actu. Et causa in hoc est, quoniam instans non est in actu in tempore; et ideo motum non est in longitudine sibi aequali nisi in potentia, non in actu, j

Haec ille.

Ita dico in proposito. III. Ad argumenta Scoti, Cattonis, et aliorum.

Ad argumenta secundo loco facta contra eamdem conclusionem, dicitur quod illa confirmant propositum. Non enim aliud concludunt, nisi quod contraria sunt simul in esse incompleto, ita quod unum illorum dominatur et se habet quasi actus, aliud autem est in esse incompleto; ut ponit conclusio. Et hoc idem dicit Commentator, 10. Metaphysica;, ut allegatum est. Et hoc idem dicit, 1. Physicorum, commento 56, ubi sic dicit : " Subjectum inter contraria est ad similitudinem medii. Est enim simile ei quoquo modo, quia est (a) in potentia utrumque extremum. Sed tamen subjectum est utrumque extremum potentia pura; medium vero est utrumque extremum, non pura potentia, sed alia potentia. In medio enim est utrumque extremum (6) in actu ; sed tamen non in ultima perfectione ; ergo est in potentia utrumque extremum quodammodo, in actu alio modo. Subjectum vero( ) est utrumque extremum in potentia pura. " - Haec ille. IV. Ad alia argumenta Gregorii. - Ad argumenta tertio loco inducta, dicitur quod aliquo modo concludunt, et aliquo modo non. Secundum enim quod dicit Commentator, 5. Physicorum commento 19. " Album non fit minus album nisi ex mixtione contrarii. " Et commento 45, dicitquod (a) est, - Om. Pt.

(6) a verbo potentia pura usque ad exirem,

" diminutum in omni genere est diminutum per mixtionem contrarii ". Et 2. de Generatione (commento 35), volens probare quatuor elementa esse in mixto, dicit quod si calidum non esset in composito, non esset in eo frigidum, nisi in fine, quasi in summo. Ex quibus patet quod aliquando formae diminuuntur per mixtionem contrarii; et hoc praecipue quando subjectum naturaliter est semper sub altero contrariorum , vel sub medio, ita quod a tali contrarietate separari non potest, sicut est materia generabilium et corruptibilium respectu qualitatum activarum et passivarum et hujusmodi. Sed sciendum quod, sicut dicit sanctus Thomas, 2. Sentent., dist. 42, q. 1, art. 1, ad 2 " : " Intensio et remissio, in his quae secundum magis et minus dicuntur, non est per additionem, sicut in his quae secundum quantitatem augentur, in quibus quantitas quantitati additur ut major quantitas fiat; non enim calor calori additur ut fiat magis calidum, vel curvitas curvitati ut fiat magis curvum, ut dicitur in 4. Physicorum (t. c. 84); sed causatur intensio ex hoc quod illud quod intenditur, magis perfectum invenitur, et suo opposito impermixtius. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod ad intensionem, in hujusmodi qualitatibus, duo concurrunt : primum est impermixtio oppositi; secundum est redditio qualitatis de imperfecto ad perfectum , et in hoc secundo formaliter consistit intensio , ut ponit secunda conclusio; sed primum se habet ut removens prohibens, vel ut dispositio ad intensionem. Et opposito modo est dicendum de remissione. Tunc Ad primum, dicitur quod bene concludit quod si forma contraria abjiceretur et ad hoc non sequeretur eductio formae de imperfecto ad perfectum, illud non esset vera intensio, sed formae latentis manifestatio. Ad secundum negatur consequentia. Nec valet probatio, quae fundatur in alia falsa consequentia, scilicet : albedo minus permiscetur nigredini; ergo econtra nigredo minus permiscetur albedini. Non enim illo modo intelligenda est ista impermixtio, quod albedo segregetur a nigredine quasi duo manentia aequalia, ut post seorsum ponantur quae fuerunt prius conjuncta; sed isto modo quod albedo praedominatur nigredini, et excedit eam in actualitate plus quam prius; ita quod nigredo coextensa albedini est potentialior quam prius, albedo autem actualior. Et ideo albedo dicitur impermisceri, quia subjectum ejus elongatur ab actualitate nigredinis; nigredo e contrario dicitur permisceri, quia subjectum ejus terminatur sub actu albedinis. Sicut enim dicit sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 5, q. lj art. 3 (q 3"), ad 4" : Contrarium elongat potentiam subjecti per indispositionem ab actu formae contrariae. Et similiter, de Malo, q. 2, art. 12, ponit quod " habilitas potentiae passivae ad actum suum minuitur per appositionem contrarii "; unde, ;. - ouAESTio ii. quanto plus fuerit appositum de calore, tanto minuitur habilitas ad frigus. Et 1 p., q. 45, art. 5, ad 2"", dicit quod " contrarium ligat potentiam, ne reducatur in actum alterius contrarii ". Similiter, q. 48, art. 4, ponit quod habilitas subjecti ad formam remittitur per dispositiones contrarias, non per subtractionem alicujus.

Patet ergo quod ista impermixtio albedinis a nigredine intelligenda est isto modo : quia scilicet subjectum ejus solvitur ab actu nigredinis; et econtrario, nigredo dicitur permisceri, quia subjectum ejus trahitur ad actum albedinis et habilitatur ad actum nigredinis. Et sic, nigredo continue remittitur, usque ad non gradum, quando nigredo non est ibi nisi in potentia pura; et tunc ipsa non dicitur permixta albedini; quia permixtio dicit duo : scilicet, quod talis forma aliqualiter sit in actu; secundario, quod actus ille sit incompletus propter ligationem potentiae ad actum oppositum. Et si quaeratur an ista impermixtio (a) sit causa intensionis, vel econtra; dicitur quod se habent quodammodo ut causa et causatum. Sicut enim dicit sanctus Thomas, 1" 2 , q. 113, art. 8, ad l : iL Recessus a contrario et accessus ad terminum dupliciter possunt considerari. Uno modo, ex parte mobilis; et sic, naturaliter, recessus a termino praecedit accessum ad terminum ; prius enim est in subjecto mobili oppositum quod abjicitur, et postmodum est illud quod per motum assequitur mobile. Sed ex parte agentis est econtra. Agens enim, per formam quae in eo praeexsistit, agit ad removendum contrarium ; sicut sol per suam lucem agit ad removendum tenebras; et ideo, ex parte solis, prius est illuminare quam tenebras removere; ex parte autem aeris illuminandi, prius est purgari a tenebris quam consequi lumen, ordine naturae, licet utrumque sit simul tempore. "

Haec ille.

Ex quibus habetur quomodo recessus a contrario prior est quodammodo accessu ad terminum, et quodammodo posterior; et eodem modo, est causa quodammodo, et quodammodo effectus. Sicut enim dicit sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. jl7, q. 1, art. 4, q l : " Omnis prioritas secundum ordinem naturae aliquo modo reducitur ad ordinem causae et causati; quia principium et causa idem sunt. In causa autem contingit quod idem est causa et causatum, secundum diversum genus; ut patet, 2. Physicorum (t. c. 30), et 5. Metaphysicae (t. c. 2) : sicut ambulatio est causa efficiens sanitatis, et sanitas est causa finalis ambulationis. Similiter est de habitudine quae est inter materiam et formam ; quia, secundum genus causae materialis, materia est causa formae, quasi sustentans ipsam ; et forma est causa materiae, quasi faciens eam esse actu, secundum genus causae formalis. Ex parte autem causae materialis, secundum quamdam reductionem, omne illud per quod materia efficitur propria hujus formae, sunt dispositiones et remotiones impedimentorum. Et ideo in generatione naturali, quia generatio unius est corruptio alterius, nam per hoc quod una forma inducitur alia expellitur, remotio formae praeexsistentis se tenet ex parte causae materialis; et ideo, secundum ordinem causae materialis, praecedit naturaliter introductionem alterius formae; sed secundum ordinem causae formalis, est econverso. Et quia forma, et finis, et agens, incidunt in idem numero vel specie, ideo, etiam in ordine causae efficientis, introductio formae prior est, quia forma introducta est quaedam similitudo formae agentis per quam agens agit; et similiter in ordine causae finalis, quia natura principaliter intendit introductionem formae, et ad hanc ordinat expulsionem omnis illius rei cum qua non potest stare formae introductio. Unde, secundum ordinem causae materialis, remotio formae praecedentis praecedit introductionem alterius; sed secundum ordinem causae formalis, efficientis, et finalis, introductio est prior. "

Haec ille.

Ita in proposito, dico quod impermixtio contrarii et remissio illius, in ordine causae materialis praecedit intensionem formae, sed in ordine causae formalis, et efficientis, et finalis, est econtra. Ad tertium dico quod forma quae remittitur, ideo dicitur magis misceri formae contrariae, quia subjectum suum magis trahitur ad actum formae oppositas quam prius. Et ideo forma opposita isti coextensa in se fit major, non quidem per additionem alicujus similis, sed quia subjectum magis reducitur in actum ejus; sicut, per oppositum, forma quae remittitur fit minor, non per subtractionem alicujus suae partis, sed quia subjectum minus actuatur per eam, et illa inest sibi minus quam prius. Sic ergo una minuitur et alia augetur; sed non illo modo quo arguens putat. Ad quartum, dictum est in solutione secundi et primi. Conceditur enim quod intensio formae non est impermixtio formaliter, immo consequitur talem intermixtionem in genere causae materialis; licet praecedat eam in genere causae formalis, et efficientis, et finalis. Ad quintum dico quod utique Deus posset mutare qualitatem nullo modo mixtam suo contrario, immo penitus impermixtam. Sed dato quod illae qualitates sint mixtae, una non potest remitti naturaliter, quin alia intendatur; quia prius est formam contrariam intendi, quam aliam remitti. Deus tamen posset unam remittere, alia non intensa; sed non posset una intendi in subjecto participante formam contrariam, nisi alia remitteretur. Cujus causa est quod, licet ad intensionem formae requiratur major subjecti dispositio, non tamen illa dispositio est causa praecisa intensionis hujusmodi; sed requiritur agens reducens subjectum magis dispositum quam prius, LIBRI 1. SEN TENTURUM in actum formae ad quam est dispositum perfectius quam prins. Et licet non subsit agenti naturali disponere materiam plus quam prins ad formam quam potest intendere, quin simul, immo forte eadem actione, intendat formam, tamen Deus posset unum sine alio facere. Et per hoc patet responsio ad sexium. Unde, in illo casu dicti sexti argumenti, calor intenderetur sine remissione alicujus qualitatis. Ad septimum negatur minor. Dicetur enim quod in aere est aliquid de frigiditate, in esse incompleto. Nec oportet quod omnes qualitates elementorum sint contrariis impermixtae, nisi loquamur de qualitate propria eis. Unde, licet humiditas aeris puri sit impermixta siccitati, non tamen ejus caliditas frigiditati ; quia caliditas non est sibi adeo propria sicut humiditas. Nec est inconveniens elementa habere qualitates mixtas contrariis. Nam levitas, aeris est mixta gravitati, et gravitas aquae est permixta levitati. Quod patet. Nam Commentator, 3. Coeli, commento 28, dicit sic : Habet aer in se levitatem et gravitatem aliquam ; et est manifestum : quia est medium inter extrema. Item, ibidem : Quoniam autem aer habet gravitatem et levitatem in suo loco, secundum modum quem diximus, manifestum est ex projectis in eo, et quia est medius inter extrema. Idem dicit de aqua et aere insimul, A coeli, com. 39. Et sicut dicit de gravitate et levitate, ita dicendum videtur de caliditate et frigiditate. Ad octavum dicitur sicut ad praecedens. g 2.

Ad argumenta contra tertiam, QUARTAM ET SEXTAM CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad primum argumentorum Aureoli contra tertiam, quartam et sextam conclusiones, respondetur negando majorem. Sufficit enim, ad hoc quod motus sit novus, quod acquiratur vel habeatur terminus antiquus novo inodo, ut ponit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 17, quaest, ult., art. 2, ad 2" . Dico tamen quod in tali intensione non acquiritur aliqua forma vel pars formae quae non praefuit; tamen potest dici quod acquiratur nova forma. Dum enim charitas intenditur, illa charitas intensa potest dici nova realitas propter novum modum essendi in (a) subjecto, quia subjectum perfectius se habet secundum eam quam prius ; non tamen dicitur nova realitas propter hoc quod prius non esset in subjecto. Unde in illa intensione non acquiritur aliqua pars formae, nec alia nova forma; sed subjectum aliud esse habet secundum illam formam quam prius; non tamen motus ille proprie loquendo terminatur ad ipsum esse formae, sed ad formam sub illo esse. Et cum probat arguens quod non sit aliud esse quam prius; dico, ad primam probationem, quod esse formae accidentalis habet gradus; non quod componitur ex multis gradibus unum esse accidentale; sed quia unum illorum est perfectius alio, et continet eminenter aliud; et secundum talia esse variatur forma, quia modo habet esse imperfectius, modo perfectius; vel potius subjectum secundum eam habet tale vel tale esse. Et ista est intentio sancti Doctoris. Dicit enim in de Virtutibus (q. 1, art. 11), ubi supra ^allegavi (in probatione tertiae conclusionis), quod forma substantialis dat esse uno modo et est in subjecto modo indivisibili, quia ubi est aliud esse substantiale, est alia res, etc. Ex quo patet quod mens sua est quod subjectum formae accidentalis, secundum illam formam potest habere aliud et aliud esse; sed non subjectum formae substantialis. Et ideo una illarum est intensibilis, et non alia. Ad secundam probationem, dico quod esse potest variari, forma non (a) variata nisi secundum illud esse; et quod una forma potest dare diversa esse, loquendo de forma accidentali, cujus est inesse subjecto ; et illa diversitas potest provenire ex duobus, scilicet ex parte subjecti recipientis, quod plus aut minus potest disponi, aut ex parte agentis, quod plus trahit formam de imperfecto ad perfectum, secundum quod dictum est in probatione quartae conclusionis, ubi allegavi sanctum Thomam in 1. Sentent. (dist. 17, q. 2, art. 1). Nec est verum quod arguens dicit, quod si esse habet gradus, quod essentia habeat. Non enim oportet rationem specifi-cam variari ex diverso modo essendi; ergo nec oportet quod formae flat additio vel subtractio propter aliud et aliud esse in subjecto, quia talis additio variat speciem. Immo illud argumentum probaret quod nunquam duo homines essent unius speciei quia non habent eumdem modum essendi. Concedo tamen quod si forma quae est charitas esset separata, illa non posset variari secundum esse. Ipse etiam falsum supponit, vel improprie loquitur, dicens quod esse varietur, et non forma. Nos enim hoc non dicimus; sed potius dicimus quod forma, et non esse, variatur secundum esse (6); vel, proprius loquendo, subjectum habet aliud et aliud esse secundum formam. Ad tertiam probationem, dico quod esse exsistentia; est esse substantiale, et illud non est nisi unum in uno supposito, nec nos de tali esse loquimur; sed si ipse loquitur de illo, male capit nos, quia nos loquimur de esse quod dat forma accidentalis, quod est esse inexsistentiae, et non esse exsistentiae; et talia tot sunt in supposito, quot sunt ibi formae accidentales; immo suppositum per unam formam accidentalem habet successive diversa talia esse, scilicet cum illa forma intenditur aut remittitur. Quod autem :. - QUAESTIO II. multa talia esse sint simul in eodem supposito, secundum multas formas accidentales, alias dictum est et probatum quod est mens sancti Doctoris. Ad alia vero quae dicit in illo argumento, de participatione vel radicatione, concedi potest quod participatio dicit relationem. Et cum probat quod non, quia relatio non suscipit, etc, negatur, ut patet de similitudine, quae dicitur major et minor, et aliquid similius quam aliud. Et cum dicit quod relatio non suscipit magis et minus nisi per fundamenta, concedo. Non tamen oportet quod fundamentum suscipiat magis, dum relatio suscipit magis; immo aliquando fundamentum remittitur cum similitudo intenditur, ut patet, quia cum albissimum continue remittitur, continue efficitur similius albo remisso. Dico autem quod sufficit quod fiat variatio in fundamento secundum magis et minus. Et ita est in proposito : quia participatio fundatur in esse quod forma dat subjecto; modo, in intensione, perfectius esse dat forma subjecto quam prius; et ideo participatio est major. Forma etiam participata, est major quam prius, secundum illud esse. Et sic patet quod participatio illa intenditur propter variationem fundamenti , vel, proprie loquendo, est alia participatio et major quam prius. Et cum dicit arguens, quod indivisibile non potest magis radicari, etc; dico quod forma indivisibilis et indivisibiliter inexsistens subjecto, non potest magis participari ab illo, sicut anima humana ; sed forma accidentalis non indivisibiliter inest, quia multa esse potest dare subjecto. Et sic patet quod primum argumentum non insolubiliter concludit. Ad secundum principale dicitur quod forma proprie non fit, sed compositum. Unde, cum charitas intenditur, anima fit charior quam prius; nec proprie charitas fit, sed anima fit chara. Loquendo tamen ad modum arguentis, dico quod in intensione charitatis, aliquid fit circa formam, quia ipsa educitur de imperfecto ad perfectum, de potentia in actum. Hoc autem contingit, quandoque propter vigorationem agentis, quandoque autem propter dispositionem subjecti, ut dictum est in quarta conclusione. Et cum dicit arguens quod hoc non potest esse per dispositiones ejusdem rationis (a), negatur. Dieo enim quod charitas intenditur propter majorem dispositionem subjecti. Illa autem est frequentatio actuum charitatis, qui sunt ejusdem rationis; ita quod, quanto anima habet plures actus tales, tanto plus disponitur ad charitatem. Et cum dicit arguens : per quid et quomodo intenditur dispositio illa ; dico quod non oportet quod dispositio intendatur, sed quod sit major extensive, id est, quod sint plures actus charitatis quam prius, et non quod aliquis eorum intendatur. Si autem quaeritur quomodo actus charitatis est intensior vel remissior; dico quod poterit intendi et educi de imperfecto ad perfectum, non exigendo aliam priorem dispositionem ad illum actum. Non enim dico quod charitas intendatur formaliter propter majorem dispositionem subjecti, quia tunc homo qui causat illam dispositionem intenderet charitatem ; quod est falsum. Sed illa dispositio se habet in habitudine causae materialis; Deus autem in ratione efficientis, in intensione charitatis. Sed eductio de imperfecto ad perfectum, de potentia in actum, est formalis ratio intensionis charitatis. Nec oportet quod si charitas exigit dispositiones ad sui intensionem, quod ideo illi actus liberi arbitrii iterum exigant alias dispositiones ad sui intensionem, quia in illis non consistit formalis ratio intensionis charitatis, sed materialis; unde anima requirit dispositiones in corpore, et illae dispositiones non exigunt alias. Sic in proposito. Et cum dicit arguens quod tunc in subjecto dispositissimo, etc, negatur consequentia; quia, ut dixi, in hoc non consistit formalis ratio intensionis alicujus formae. Ultima tamen consequentia ibi facta, etiam negatur. Cum dicit : forma non est intensior propter ampliorem dispositionem subjecti, ergo forma est intensior per additionem alicujus vel acquisitionem, etc, non sequitur; quia est dare medium, immo media. Forma enim intenditur per hoc, formaliter, quod magis participatur in subjecto, vel magis actuat et perficit illud secundum perfectius esse, et magis educitur de potentia in actum, de imperfecto ad perfectum , ut dudum dictum fuit. Sed ad hoc quod forma sic educatur, requiritur agens, et, quandoque, potior dispositio subjecti quam prius, quandoque non, ut dictum est. Et sic patet ad secundum argumentum. Ad tertium principale, quidquid sit de majori, dico ad conclusionem , quod male infertur. Nam ex dicta majore cum minore ibidem sumpta, solum sequitur quod sit facta mutatio secundum aliquid reale, et hoc concedimus; subjectum enim mutatum est secundum illam formam, quia magis est reductum in actum illius formae quae intensa est, illa autem forma est aliquid reale. Sed non sequitur ex illo argumento, quod aliqua realitas totaliter nova advenerit subjecto. Quod si accipiat talem propositionem pro majore, scilicet : impossibile est verificari contradictoria de praedicato reali secundum diversa tempora de subjecto, nisi adveniat sibi aliqua totaliter nova realitas vel perdatur ab illo, tunc negatur major. Hoc enim non requiritur; sed sufficit facta realis transmutatio secundum formam, non noviter acquisitam, sed reductam de imperfecto ad perfectum. Ad quartum negatur major. Sufficit enim quod subjectum mutetur ile potentia in actum; in quo processu acquirit novum esse, non autem essentiam aut partem essentiae. Et cum probatur quod pari- LIBRI I. SEN modo posset dici quod materia, etc; dico quod non est simile; quia, secundum sanctum Thomam, 2. Contra Gentiles, c. 54, materia non immediate actuatur per esse, sed per formam ; essentia autem subsistens, vel forma subsistens, actuari potest per esse; quod esse non est essentia, nec res proprie loquendo, sed actus essentiae. Ad quintum dico quod licet nihil simul et semel sit perfectum et imperfectum, tamen nihil prohibet rem imperfectam prius, esse perfectam posterius, nulla realitate sibi addita, sed solum per exitum de potentia in actum. Ad sextum dico quod idem eodem modo se habens et secundum idem esse, non potest esse terminus a quo et terminus ad quem in eadem transmutatione; sed eadem forma, sub esse imperfecto et ut est in potentia, potest esse terminus a quo, et ipsa eadem, secundum essentiam, erit terminus ad quem, prout habet esse perfectum et est in actu completo. Vel forte negatur quod forma remissa, sit terminus a quo praecise; sed ipsa cum privatione alicujus actus est terminus a quo, et ipsa prout est sub illo actu est terminus ad quem ; ita quod secundum diversa esse est terminus a quo et terminus ad quem. Ad septimum, dico, ad minorem, quod non omne quod est in potentia ad aliquam perfectionem caret illa totaliter; sed est possibile quod habeat illam perfectionem sub esse imperfecto, et sit in potentia ad eam sub esse actualiori et perfecto. Sic in proposito. Subjectum formae quae intenditur habet illam sub quodam esse, et est in potentia ad illam sub alio esse; nec oportet quod novam totaliter realitatem acquirat, sed quod procedat de potentia in actum modo praedicto. Ad octavum dico quod non oportet formam secundum quam est motus habere partes in essentia, sed sufficit quod possit haberi a subjecto sub esse perfecto et sub esse imperfecto. Sed ad Commentatorem, dico quod ipse loquitur de forma substantiali; et intendit quod omnis forma substantialis, vel acquiritur successive secundum se, modo quo dictum est, vel saltem dispositiones ejus illo modo acquiruntur. Ipse enim vocat formam habentem partes, omnem formam quae potest acquiri successive, ita quod forma sub tali esse dicitur una pars, et eadem sub alio esse est alia pars. Ad nonum, concedo quod terminus ad quem est intensio, realiter acquiritur, quia sub alio esse reali habetur quam prius haberetur; non autem acquiritur totaliter noviter. - Et quod istae solutiones sint secundum mentem sancti Doctoris, patet. Nam, l 2 , q. 52, art. 2, ad 2 , dicit : " Causa, inquit, augens habituni facit quidem semper aliquid in subjecto; non autem formam novam; sed facit quod subjectum perfectius formam praeexsistentem participet, aut quod amplius se extendat. " - Haec ille. - Et ibidem , ad 3 ", dicit : " Illud quod est minus calidum aut album, non est in potentia ad formam, cum jam actu formam habeat, sed in potentia ad perfectum participationis modum ; et hoc consequitur per actionem agentis. "

Item, 2 2", q. 24, art. 5, ad 3 : " Augmentatio charitatisimportatmutationemsecundum magis aut minus; et ideo non oportet quod aliquid insit quod prius non fuerit, sed quod magis insit quod prius inerat. Et hoc est quod facit Deus charitatem augmentando, scilicet quod magis insit et quod perfectius participetur similitudo Spiritus Sancti in anima. "

Haec ille.

Item, 1. Sentent., dist. 17, q. ult, art. 2, ad 2" : " Deus, inquit, eadem operatione agit in omnia quae sunt, quamvis forte illa operatio differat solum secundum rationem, secundum quod exit a ratione diversorum attributorum, vel diversarum idearum. Unde dico quod una et eadem operatione infunditur gratia, et augetur; nec est diversitas nisi ex parte recipientis, secundum quod ex illa operatione plus minusve recipit secundum quod ad eadem diversimode praeparatur, sicut eadem irradiatione solis efficitur aer clarus, et magis clarus, depulsis nebulis et vaporibus, quae receptionem luminis impediebant. Unde non oportet quod sit ibi alia et alia charitas. Et praeterea, si essent duae operationes, non oporteret quod terminarentur ad duo diversa (a) secundum substantiam, sed prima terminaretur ad esse charitatis imperfectae, secunda vero ad eamdem charitatem secundum esse perfectum, secundum quod aliquid educitur de imperfecto ad perfectum. "

Haec ille.

Ex quibus omnibus patet quod solutio argumentorum praedicta, est de mente sua. g 3.

Ad argumenta contra quintam ET SEPTIMAM CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Gregorii.

Ad argumenta Gregorii contra quintam et septimam conclusionem dicitur. Ad primuni quidem dicitur quod forma causat esse distinctum a seipsa, non per modum efficientis, sed per modum quo subjectum proprium est causa proprii actus, ut alias dictum est (dist. 3, q. 3, ad 6 , in resp. ad arg. Adae contra l concl.). Et ad improbationem primam hujus, dico quod posito subjecto et forma, et quod forma sibi insit, jam ponitur illa tertia entitas, vel res, si tamen debet dici ens, vel res, et non polius actus entis. Nec sequitur processus in infinitum. Nam illud esse non inest per modum quo accidens vel forma inest subjecto, sed est in essentia ut actus in propria potentia. Similiter non oportet, si forma dat tale esse subjecto, quod ulterius illud esse det aliud esse; quia constitutum ex forma et subjecto est potentiale I. - QUAESTIO II. ad ulteriorem actum non sic constitutum ex forma et esse, vel aggregatum. Illud quod additur ibi de impressione realitatis vel modalitatis, nihil valet; sed ex falsa imaginatione procedit, ac si esse inesset per modum formae. Nec hoc est verbalis fuga; sed argumentum est verbum sine fructu ; procedens ex inadvertentia distinctionis actus et potentiae. Secunda similiter improbatio hujus partis non valet. Dicitur enim quod illud esse non est ejusdem rationis cum forma, sicut nec actus cum potentia, licet reducatur ad illam rationem sicut principium exsistendi. Unde non est proprie ejusdem rationis specificae; nec alterius; quia non habet rationem quidditatis. Sed, concesso quod sit alterius rationis, licet non specificae; dicitur ad objectiones ibi factas per modum conclusionum. -- Ad primam quidem, dico quod illud esse non habet gradus resultantes ex additione esse ad esse, plus quam forma; licet unum esse sit perfectius quam aliud. Unde, adveniente uno esse, desinit aliud.

Et ideo solvitur secunda objectio.

Item, tertia, per idem; quia non pono quod esse perfectius constituatur ex multis, plus quam forma; ac per hoc non (a) oportet dare per quid illa multa sunt unum.

Item, quarta solvitur; quia non dico quod esse perfectius, sit compositius, plus quam esse imperfectius.

Item, quinta solvitur; quia, licet unum esse sit dissimile alteri, tamen forma quos successive habet talia dissimilia esse, augetur et fit major quam prius; quia, licet sint dissimilia, non tamen specifice, cum non sint sub aliqua specie, sed sunt modi specificae rationis, quorum unus est alio perfectior, et perfectior eminenter continet imperfectiorem et ultra. Et si dicas quod ita poterit dici de forma, non est verum ; quia tunc nulla forma esset major quam prius, sed post imperfectam veniret perfectior. Cum etiam impugnatur alia pars divisionis factae, sustinendo eam in quantum ponit formam intendi propter majorem dispositionem subjecti nulla additione facta formae ad formam ; dicitur Ad primam rationem, negando consequentiam primam. Ut enim dictum fuit prius, licet dispositio subjecti quandoque sit causa intensionis formae, non tamen est formaliter intensio. Nam intensio consistit formaliter in majori et perfectiori actualitate subjecti per formam , et eductione formae de imperfecto ad perfectum ; et ad hoc requiritur agens educens subjectum de potentia in actum formae; requiritur etiam quod forma det perfectius esse quam prius. Et quandoque requiritur major dispositio subjecti quam prius; unde dico quod, sicut argumentum probat, aliquando unum subjectum erit dispositius ad participandum formam quam aliud, et tamen erit minus tale per eam, sicut exemplifieatur de aere illuminato a candela, et de aqua illuminata a sole; unde aliquando ad hoc quod forma perficiens subjectum intendatur, requiritur major dispositio ex parte subjecti, tanquam necessaria ad intensionem in genere causa? materialis. Aliquando requiritur major appropinquatio, vel vigoratio ex parte agentis, vel quod plus influat, quam prius. Et ideo argumentum solum concludit quod formam intendi non est subjectum amplius disponi, nec est agens esse vigorosius, vel propinquius, vel plus influere, sed formaliter est formam perfectius esse dare subjecto, ad quod sequitur subjectum magis participare formam. Ad secundum principale, responsum est in obiectionibus Aureoli ; quia subjectum formae quae intenditur, transmutatur secundum formam, in quantum eam novo modo habet et amplius perficitur per eam. Et ideo responsio quam arguens impugnat bona est. Nec sua impugnatio valet, propter insufficientiam divisionis. Nec enim subjectum magis dicitur perfici per formam, eo quod plures partes subjecti informet quam prius; nec quia plures partes formae sunt in subjecto quam prius; nec ideo quod forma firmius inhaeret subjecto, hoc est, quia diutius remaneret, vel quia difficilius tolleretur. Sed ideo dicitur firmius inhaerere, vel magis radicari, quia perfectius esse dat subjecto quam prius, et potentia ad oppositam form"am ligatur et elongatur ab actualitate opposita.

Secunda impugnatio similiter non valet. Quia minor est falsa. Nam forma quae intenditur, aliud esse dat subjecto quam prius, et subjectum aliter participat actum ejus, quam prius, dum ex confusione quadam potentialitatis ad opposita colligitur, et terminatur per actum ejus, et elongatur ab opposito; licet nec pars formae addatur, nec subtrahatur. Ad tertium principale, dicitur quod responsio prima, ibidem data, quoad aliquid bona est. Sicut enim dicit sanctus Thomas, 1. Sevtent. (dist. 17, q. 2, art. 2), ut recitat quarta conclusio, dissimiliter intenduntur qualitates primae et secundae, simplices et compositae. Nam, licet generaliter quaelibet intendatur ex hoc quod perfectius actuat suum susceptibile, tamen aliqua non possunt hoc facere nisi prius subjectum disponatur per raritatem et densitatem ; sicut contingit in qualitatibus simplicibus activis et passivis, nam summus gradus caloris non posset recipi nisi in subjecto raro, nec summa siccitas nisi in subjecto denso. Aliqua autem requirunt subjectum disponi secundum diversam mixtionem qualitatum activarum et passivarum, sicut sapor, color, odor. Quaecumque tamen qualitas, ad hoc quod intendatur, requirit agens educens eam de actu imperfecto ad perfectum, sive requirat eum hoc subjectum magis disponi, sive non. Et ideo responsionem illam non teneo ex toto. Concedo enim quod subjectum aliquando est dispositum, nec indiget rarefactione, nec condensatione, aut alia praevia TENTURUM dispositione; et tamen forma non est intensissima, immo potest intendi. Ad quartum, dico quod responsio ibidem data, bona est. Nec impugnatio valet. Licet enim forma accidentalis det esse speciflcum accidentale, tamen illud esse non est quo res formaliter exsistit aut simpliciter est in rerum natura, sicut est esse quod dat forma substantialis. Et ideo, si esse quod dat forma substantialis variaretur, non maneret idem ens quod prius; non autem oportet rem substantialiter variari, propter hoc quod habet aliud esse accidentale quam prius. Similiter, esse quod dat forma accidentalis, advenit enti subsistenti. Ideo variari potest, cum habeat subjectum fixum et stans. Esse autem quod dat forma substantialis, non advenit alicui subsistenti in esse completo; ideo, quantumcumque materia disponatur, forma non dabit aliud esse; quia variatio talium esse diversorum non haberet aliquod deferens in actu; ideo non posset fieri sine corruptione substantiali, plus quam transitus de substantiali forma in substantialem formam. Concedo tamen quod in eadem specie, una forma substantialis dat perfectius esse suae materiae, vel composito, quam alia, propter majorem dispositionem susceptivi. Et similiter, ex hoc contingit quod una anima est nobilior alia; quia perfectius esse suscipit in materia magis disposita. Tamen non ex hoc una forma substantialis est intensa, et alia remissa; quia, licet una sit perfectior alia, tamen nulla earum procedere potest de esse imperfecto ad esse perfectum permotum, nec augeri, licet procedere possit de potentia in actum. Ad quintum, negatur minor. Dico enim quod prima similitudo quam ponit Philosophus, est pro nobis. Sicut enim numerus habet partem alterius rationis a toto numero, nam binarius habet partes alterius rationis a binario; ita diffinitio seu forma habet (et) partes essentiales, vel aliquid loco earum, scilicet genus et differentiam, vel materiam et formam, et hujusmodi; nulla tamen forma est partibilis in partes unius rationis cum ea, nisi per accidens, ratione quantitatis. Et ita nulla quidditas diffinibilis potest constitui ex multis similibus ei, sicut una humanitas ex multis humanitatibus, vel (6) una albedo ex multis albedinibus. Et per consequens forma intensa non includit multas sibi consimiles secundum speciem. Secunda similiter similitudo est pro nobis. Nam Philosophus loquitur universaliter de forma totius, quae est quidditas diffinibilis et per diffinitionem importata. Et licet nulla quidditas accidentalis definiatur propriissima diffinitione, tamen proportionaliter diffiniuntur formae et quidditates aliorum praedicamentorum ad quiddilatessub-stantiales, cum eadem sint principia omnium praedicamentoruni secundum proportionem, ut dicitur in 12. Metaphysicis (t. c. 22). Intendit ergo quod omnis additio differentiae ad quidditatem, mutat speciem. Omnis autem additio formae ad formam est differentialis; praesertim si sit additio ad constituendum aliquid per se unum, secundum mentem Phi-liisophi et Commentatoris; quia semper forma quae additur, erit alterius rationis a praecedente. Nam, si sit additio in esse quidditativo, constat quod forma unius rationis non est nisi una. Si fiat additio in esse reali, constat etiam quod forma unius rationis in eodem susceptivo non est nisi una. Et sic constat quod nec in esse reali, nec in esse quidditativo et secundum rationem,forma additur formae ad constituendum aliquid unum, nisi sint diversarum rationum, illo modo quo forma generis et forma differentiae sunt formae alterius et alterius rationis. Ad aliam auctoritatem quam ille glossat; dico quod non intendit solummodo Aristoteles quod forma substantialis propter subjectum est major vel minor extensive, inimo quod secundum diversam materiae vel subjecti potestatem, diversimode participatur actus formae, vel in ipsa introductione solum, sicut in formis substantialibus, vel introductione et intensione, sicut in accidentibus; non quod dispositio materiae sit tota causa. Ad ea quae specialiter arguit de charitate, dicitur ad primum, quod anima est uno tempore magis disposita nd charitatem, quam alio, propter majorem conatum, secundum quod ponit sanctus Thomas, 2 2 , q. 24, art. 3, ad l" , ubi exponens illam auctoritatem Matth. 25 (v. 15) : Dedit wiu cui(ju,e secundum propriam virtutem, sic dicit : " Illa virtus, secundum quam Deus sua dona dat unicuique, est dispositio vel praeparatio praecedens, vel conatus gratiam accipientis. Sed hanc etiam dispositionem, vel conatum, praecedit Spiritus Sanctus, movens mentem hominis plus vel minus secundum suam voluntatem. "

Haec ille.

Et 1*2", q. 112, ait. 2, dicit quod bonus motus liberi arbitrii moti a Deo, est praeparatio ad donum gratiae suscipiendum, et est quandoque simul cum infusione gratiae, et est operatio meritoria; quandoque autem praecedit donum gratiae gratum facientis.

Similiter, 1. Sentent., dist. 17, q. 1, art. 1, dicit quod " operationes animae se habent ad perfectiones acquisitas, non solum per modum dispositionis, sed sicut principia activa; sed ad perfectiones infusas se habent solummodo sicut dispositiones. Mensura igitur secundum quam datur charitas, est capacitas ipsius animae, quae est ex natura ipsius simul et dispositione, quae est per conatum operum. Et quia secundum eumdem conatum magis disponitur natura melior, ideo qui habet meliora naturalia, dummodo sit par conatus, magis recipiet de perfectionibus infusis; et qui pejora naturalia, quandoque magis recipiet, si adsit major conatus ".

Haec ille. - I. - QUAESTIO II. m Verumtamen, sicut prius dixi, talis major dispositio non est forma intensionis, sed causa materialis. Unde, dist. praedicta, q. 2, art. 2, ad i"", dicit sic : " Eodem modo sumus causa augmenti gratiae. sicut et causa ipsius gratiae; scilicet per modum dispositionis tantum ; sed utrobique efficientia est ex parte ipsius Dei. j -

Ex quibus patet quod anima dicitur esse magis disposita ad charitatem nunc quam prius, propter majorem conatum vel motum liberi arbitrii a Spiritu Sancto movente mentem hominis. - Tunc ad argumentum contra hoc, quo infertur quod tunc, quandocumque augetur charitas, acquiritur nova forma in anima; dicitur quod si actus ille vocetur forma , conceditur consequentia et consequens. Quandocumque enim Deus vult gratiam in anima vel charitatem intendere, disponit eam ad hoc, secundum quod ponit sanctus Thomas, 1" 2", q. 112, art. 2, ad 3"", ubi sic dicit : " Agens infinitae virtutis non exigit materiam, vel dispositionem materiae, quasi praesuppositam ex alterius causae actione; sed oportet tamen quod secundum conditionem rei causandae in ipsa re causet et materiam et debitam dispositionem ad formam. Et similiter, ad hoc quod Deus gratiam infundat animae, nulla praeparatio requiritur, quam ipse non faciat. "

Haec ille.

Et sicut dicit de dispositione ad infusionem, ita de dispositione ad augmentum pariter est dicendum. Verumtamem, ad illam praeparationem non necessario sequitur intensio, vel infusio gratiae, secundum quod est a libero arbitrio ; sed secundum quod illa dispositio est a Deo movente, habet necessitatem, non quidem coactionis, sed infallibilitatis, quia intentio Dei deficere non potest, ut dicit in sequenti articulo. Et cum dicit arguens, quod hoc est inconveniens, si charitas, etc.; dicitur quod motus augmenti charitatis non est continuus. Cum autem quaerit modum quo illa dispositio est major quam prius, etc.; dicitur quod dispositio illa, quandoque est major intensive, quandoque est major extensive, sicut ponit sanctus Thomas, 1. Sentent., ubi supra (dist. 17), q. 2, art. 3, ad l" , ubi sic ait : " Non eodem modo se habet quilibet actus charitatis, eo quod unus potest esse magis intensus, et etiam unus potest esse disponens in virtute plurium praecedentium. "

Haec ille.

Sicut enim ipse ponit, ibidem : " Quia (a) homo est dominus sui actus, potest agere secundum totam (6) virtutem suae naturae, vel (y) secundum partem ; quod non contingit in illis, quae agunt ex necessitate naturae; semper enim agunt tota virtute sua. Quando igitur ita est quod homo non habens charitatem, ex tota virtute naturalis bonitatis sibi inditae movetur ad charitatem, unus actus disponit eum, ultima dispotat) quia. - quod Pr. sitione, ut sibi detur. Quando vero non secundum totam virtutem, sed secundum (a) aliquid ejus, praeparatur ad charitatem, tunc ille actus non est sicut ultima dispositio, sed remota, et per plures actus poterit pervenire ad ultimam dispositionem. Similiter dico, ex alia parte, quod quando actus charitatis procedit ex tota virtute habentis (6), et quantum ad virtutem naturae (y), et quantum ad virtutem (ti) habitus infusi, tunc unus actus disponit et meretur charitatis augmentum ut statim fiat. Quando autem non secundum totam virtutem procedit actus ille, tunc est ut dispositio remota, et poterit tunc per plures actus pervenire ad charitatis augmentum; non tamen de necessitate, quia homo quantumcumque sit dispositus, potest agere secundum non rectam dispositionem illius, quod non contingit in dispositionibus non voluntariis."

Haec ille. Ex quo patet quod dispositio animae ad charitatem, quandoque dicitur major extensive, quia plures actus elicuit, quam prius, quorum tamen ultimus agit in virtute precedentium. Et dat ibi sanctus Thomas exemplum de guttis cavantibus lapidem, quod non quaelibet aufert aliquid de lapide, sed omnes praecedentes disponunt, et una ultima, agens in virtute omnium praecedentium, inquantum scilicet invenit materiam dispositam per precedentes, complet cavationem.

Et si quaeratur : quomodo unus actus est intensior quam aliud ; dicitur quod actus ille est formaliter intensior, non per additionem partis ad partem in eodem subjecto primo, sed per hoc quod subjectum suum perfectius actuat et perfectius esse dat ei.

Et si ultra quaeriliir : quomodo illud esse est perfectius praecedenti; dicitur quod ideo quia magis accedit ad similitudinem primae actualitatis subsistentis, et primae charitatis, quae est actus purus.

Si autem quaeratur : quomodo illa multiplicatio actuum reddit hominem magis dispositum quam prius, cum illi actus non maneant insimul, nec aliquid relinquant in homine; dicitur quod hoc ideo est, quia, licet actus charitatis non sit activus charitatis, nec ejus causa efficiens, sed dispositivus, vel meritorius, ut ponit sanctus Thomas, ubi supra (dist. 17), q. 2, art. 3; tamen actus charitatis relinquit in viribus sensitivis aliquam impressionem, secundum quod ipse ponit, eadem dist., q. 2, art. 1, ubi sic ait : " Cum vires inferiores sequantur motum superiorum si sit intensior (i), sicut videmus quod ad apprehensionem rei dilectae, totum corpus exardescit et movetur; ita etiam, quando affectus superior movetur in Deum, consequitur quaedam impressio in viribus sensitivis (X)i

(C) sensitivis. - Om. Pr, TENTURUM secundum quam incitantur ad obediendum divino amori. " - Haec ille. - Non solum autem potest imprimi aliquid per modum actus in viribus sensitivis, immo per modum habitus, ex multitudine actuum. Quanto autem vires sensitivae magis liabent de illa impressione, homo dicitur magis dispositus ad eliciendum actum intensiorem, qui est ultima dispositio ad augmentum charitatis. Et hoc videtur dicere sanctus Thomas, 2" 2 , q. 24, art. 6 : " Quilibet, inquit, actus charitatis disponit ad charitatis augmentum, in quantum ex uno actu charitatis homo redditur promptior ad agendum secundum charitatem; et habilitate crescente, homo prorumpit ad actum charitatis ferventiorem, quo conetur ad profectum (a) charitatis, et tunc charitas augetur in actu, s

Haec ille. Cum similiter dicit arguens, de capacitate, quid est; dico quod capacitas dicit habilitatem ad recipiendum. Quae quidem habilitas est quid respectivum, fundatum in potentia passiva, puta intellectu, vel voluntate, in ordine ad actum primum vel secundum. Tales autem relationes, sicut habent suam entitatem a fundamento et termino, ita et suam quantitatem. Et ideo, aucto fundamento, puta potentia, vel dispositione potentiae, augetur habilitas, non per additionem, sed modo superius dicto.

Ad aliud quod arguit de vitio primo genito, etc.; dicitur quod anima vitiosa, per actus vitiosos habilitat vires inferiores ab obediendum ei. Quo facto, quia motus affectus sensitivi quandocumque intendit motum voluntatis, ex tali habilitatione homo est promptus ad eliciendum actum intensum, qui est necessaria dispositio ad augmentum vitii, ut prius dictum est in consimili; licet actus vitii aliter se habeat et in alio genere causae ad augmentum vitii, quam actus charitatis ad augmentum ejus. II. Ad argumenta Godofridi. - Ad primum argumentum Godofridi, dicitur quod solutio ibidem data bona est. - Nec valet prima replica. Quia, cum alteratio et motus recipiat solum speciem a termino ad quem, et non a termino a quo, non oportet, ad hoc quod alteratio sit alterius rationis quam terminus a quo, quod terminus a quo et ad quem sint positivi, vel unius rationis; sed solum terminus ad quem. - Non valet insuper secunda. Quia, licet mutatio de non subjecto simpliciter in subjectum simpliciter, sit generatio, tamen mutatio de non subjecto secundum quid in subjectum secundum quid, non est generatio proprie, sed alteratio, vel alius motus. Vel dicendum quod si intensio accipiatur ut quidam motus, tunc est a subjecto in subjectum; sed ut est mutatio, sic est a non subjecto in subjectum. Unde sanctus Thomas, de Veritate, q. 28, art. 1, sic ait : " Differentia est inter motum et mutationem. Nam motus unus est quo aliquid affirmative significatum abjicitur, et aliud affirmative significatum acquiritur. Est enim motus de (a) subjecto in subjectum, ut dicitur, 5. Physicorum(t. c.7); per subjectum autem intelligitur hoc aliquid monstratum (6) affirmative, ut album et (y) nigrum; unde unus motus alterationis est quo album abjicitur, et nigrum acquiritur. Sed in mutationibus, quae sunt generatio et corruptio, aliter est. Nam generatio est mutatio de non subjecto in subjectum, ut de non albo in album. Corruptio vero est mutatio de albo in non album, scilicet de subjecto in non subjectum. Et ideo, in abjectione unius affirmativi et adeptione alterius, oportet duas mutationes intelligi, quarum una sit generatio, alia sit corruptio (5), vel simpliciter, vel secundum quid. Sic ergo, de transitu qui est de albedine in nigredinem, si consideretur ipse motus, idem motus significatur per ablationem unius et inductionem alterius; non autem significatur eadem mutatio, sed diversae, tamen se invicem concomitantes, quia generatio unius non est sine corruptione alterius. "

Haec ille.

Sic in proposito. Dicetur quod intensio, ut est mutatio, est alicujus formae imperfectioris ad formam perfectiorem. Sed ut est motus, sic est a forma imperfecta ad formam perfectam ; ita quod forma imperfecta, non ut forma simpliciter, sed ut forma habens esse imperfectum, sit terminus a quo; nec ipsa illo modo se habet per modum non subjecti, immo per modum subjecti imperfecti; nec illo modo ipsa est compossibilis termino ad quem.

Non valet denique tertia. Nam charitas praecedens non est de ratione motus ilHus, ut absolute consideratur, sed ut imperfecta, et sub carentia actualitatis sequentis. Ad secundum dicitur quod non oportet similitudinem per omnia currere. Sufficit enim quod sicut in motu locali est continue aliud ubi et aliud; ita in motu intensionis et remissionis sit aliud esse formae quae intenditur vel remittitur; nam, nec in motu locali est semper alius et alius locus totaliter, sed aliud ubi in loco. Ad tertium dicitur quod idem potest comparari ad seipsum, secundum dispositiones quas habet successive ; sicut aliquis est hodie major quam fuit anno elapso. Sic in proposito. Eadem forma, secundum esse quod nunc habet, comparari potest ad seipsam, secundum esse quod prius habuit. Ad quartum dicitur quod forma remissa non contrariatur formae intensae, sed est conjuncta majori latitudini formae contrariae. Et ad hunc sensum, minus album dicitur contrariari magis albo; non quod forma minor contrarietur majori, sed quia subjectum sub ea contrariatur sibi ipsi sub forma intensa, in quantum plus habet de forma opposita cum est album remisse, quam dum est intense album. Ad quintum negatur major. Quia differentia in formis substantialibus provenit ex parte formarum secundum se, vel ex principiis quidditatis; sicut differentia inter humanitatem et lapideitatem, est excessus earum ad invicem in perfectione. Sed excessus formae intensae super remissionem, provenit ex diversa participatione subjecti. Ad sextum dicitur quod aliter continet forma intensa formam prius remissam, quam sensitivum contineat vegetativum. Continentia enim qua vegela-tivum continetur a sensitivo, consurgit ex propria ratione hujus et illius formae, quia scilicet ista dat, secundum suam rationem, omnem perfectionem quam dat alia, et ulterius. Sed alia continentia non consurgit ex propria ratione formae intensae vel remissa?, cum sint unius rationis; sed potius ex esse quod habet in subjecto. Unde non oportet, quia vegetativum non potest fieri sensitivum, quod similiter forma remissa non possit fieri intensa; quia impossibile est transire de specie in speciem, licet transitus de imperfecto ad perfectum respectu ejusdem sit possibilis. Ideo forma intensa continet per identitatem formam prius remissam, licet sensitivum solum virtualiter contineat vegetativum. III. Ad argumenta Adae.

Ad primum argumentum Adae, negatur minor. Unde solutio ibi data bona est. Nec improbatio ibi facta in secunda ratione valet. Et ad maximam qua; assumitur, dictum est respondendo Aureolo ; sufficit enim transitus de potentia in actum, vel de actu imperfecto ad actum perfectum. Ad tertium dico quod responsio ibidem facta, est bona. Nec improbatio valet. Quia supponit quod forma producatur; quod non est verum. Similiter, supponit quod in omni alteratione aliquid producatur; quod non est verum, nisi in generatione simpliciter. Sed, concesso suo modo loquendi, dico quod in augmento formae non producitur forma, nec subjectum, nec compositum; sed illud quod prius erat minus tale, postea fit magis tale. Dico etiam quod terminus augmenti est forma subesse completo, sub quo non praefuit. Et ideo concedo quod eadem forma sub eodem modo essendi, vel actuandi, non potest bis acquiri; sed sub alio et alio modo, non est inconveniens quod sit terminus duarum mutationum.

Similiter, nec secunda improbatio valet. Quia non oportet, si forma est indivisibilis in essentia, nullam habens latitudinem, quod similiter det indivisibiliter esse ; eadem enim forma multipliciter potest actuare idem susceptibile, quando non dat illi speciem essentialem. Concedo tamen quod nunquam subjectum esset magis tale per formam illam, nisi forma esset perfectior, non quidem per additionem, sed per suum esse, quod est inesse.

Similiter, improbatio illa quae procedit ex dispositione, soluta est respondendo Gregorio et Aureolo. Illa enim dispositio quae requiritur ad augmentum, quandoque est rarefactio, quandoque remotio contrarii, quandoque alteratio secundum qualitates activas et passivas, vel commixtio earum alia quam prius, quandoque aliqua operatio immanens, ut fuit dictum de charitate. Non opoi-tet quod quaelibet dispositio requirat aliam procedentem dispositionem ; praesertim non oportet quod si habitus, qui est forma manens in subjecto, requirit dispositiones praevias, puta actus voluntatis, quod iterum actus voluntatis requirat alias dispositiones; quia non est in subjecto per modum actus primi et formae quiete, sicut habitus. Quomodo autem actus intendatur, dictum fuit.

Similiter, nec valet alia improbatio, quae quaerit quomodo forma magis inhaeret. Dico enim quod quia dat perfectius esse subjecto quam prius, et colligit ipsum a potentialitatis confusione ad unitatem sui actus; quod fit effective ab agente assimilante sibi passum. Et ideo argumentum illud de transitu, non habet hic locum ; quia sufficiens causa datur pro illo transitu. Similiter, falsum est quod albedo, quandocumque est in subjecto, inhaereat sibi tantum quantum unquam postea poterit. Nec etiam diuturnitas est in causa hujus; sed illud quod prius dictum est. IV. Ad argumenta Scoti.

Ad primum Scoti, dicitur quod gratia Christi, ut praescindit a suo esse et actuali exsistentia, vel inexsistentia, non habet aliquam bonitatem, cum bonitas rei sit esse ejus, ut saepe dicit sanctus Thomas. Similiter, nec magnitudinem aliquam essentialem ; quia, ut dictum est in conclusionibus, magnitudo formae sequitur esse illius. Et ideo gratia illa sic sumpta, non est melior gratia Petri. Sed bonitas ejus essentialis consistit in suo esse, quod est inesse subjecto. Quia ergo ipsa perfectius inest suo susceptibili, et magis actuat quam aliqua alia gratia actuet essentiam creatam, ideo ipsa est perfectior omni alia gratia creata. Verumtamen, illa gratia, praeter bonitatem quam habet, et quantitatem, ex inhaerentia ad subjectum, habet aliam bonitatem et qualitatem accidentalem sibi, scilicet ex conjunctione ejus ad divinitatem, in quantum concurrit ad eumdem actum cum illa, ut actus, illa gratia informatus, non tantum sit actus hominis, sed Dei. Similiter, quantum ad effectus in quos potest gratia; et quoad multa alia, quae ponit sancius Thomas, 3. Saltent., dist. 13. Dico tamen quod Christi gratia creata, si esset subsistens et in nullo recepta, et similiter gratia Petri, nulla earum esset major alia, supposito quod sint unius speciei; si tamen esset possibile esse duas formas separatas. Ad secundum dicitur quod agens intendens formam, aliquid agit, in quantum reducit subjectum 11. - 9 de actu imperfecto in actum perfectum. Unde sanctus Thomas, 1" 2", q. 52, art. 2, ad 2 , dicit : I Causa, inquit, augens habitum, facit quidem semper aliquid in subjecto; non autem formam novam; sed facit quod subjectum perfectius formam praeexsistentem participet. "

Haec ille. Ad tertium negatur consequentia. Nec valet probatio. Licet enim charitas sine quacumque additione posset intendi sine statu, et posset pervenire ad duplum, et triplum, etc.; tamen nunquam per tale augmentum posset perduci ad perfectionem visionis beatifica?, vel forte sui actus; aut certe ad perfectionem unius animae rationalis, licet quaelibet anima rationalis, et actus visionis creatae sit finitus. Et causa est, quia, per illam intensionem, nunquam acquireret perfectionem alterius rationis quam prius, sed remaneret in eadem specie, distincta ab aliis. Ideo, sicut dicit sanctus Thomas, de Veritate, q. 29, art. 3, ad 5 : " Quamvis charitas vel gratia viatoris in infinitum augeri possit, nunquam tamen potest pervenire ad aequalitatem gratiae Christi. Quod enim finitum aliquod, per continuum augmentum possit pertingere ad quodlibet finitum, veritatem habet, si accipiatur eadem ratio quantitatis in utroque finito; sicut si comparemus lineam ad lineam, vel albedinem ad albedinem. Non autem si accipiatur alia et alia ratio quantitatis. Et hoc patet in quantitate dimensiva. Quantumcumque enim linea augeatur in longum, nunquam perveniet ad latitudinem superficiei. Et similiter, patet in quantitate virtuali, vel intensiva. Quantumcumque enim cognitio cognoscentis Deum per similitudinem proficiat (a), nunquam potest aequari cognitioni comprehensoris, qui videt Deum per essentiam. Et similiter, charitas viatoris nunquam potest aequari charitati comprehensoris; aliter enim afficitur aliquis ad praesentiam, et ad absentiam rei. Similiter etiam quantumcumque crescat gratia alicujus hominis, qui gratiam secundum aliquam particularem participationem possidet, nunquam potest adaequare gratiam Christi, quae universaliter plena exsistit. "

Haec ille.

Patet igitur quod non omne finitum augmentabile sine termino, potest pervenire ad aequalitatem cujuslibet alterius finiti, praesertim alterius rationis. Et ideo argumentum non valet. Et si valeret, utique, cum arguens ponat charitatem in infinitum augmentabilem, licet per additionem, et ita de qualibet qualitate, ipse habet concedere, quod et facit saepe et minus bene, quod albedo posset tantum intendi quod esset perfectior angelo. Ad quartum dicitur sicut ad praecedens. Ad quintum dicitur quod subjectum formae quae intenditur, non movetur otiose; quia non movetur ad habendum formam simpliciter, sed ad perfectius habendum quam prius. Ad sextum dicitur quod Commentator vocat partes formae, vel perfectionis, ad quam vadit mobile, formam sub alio et alio esse; et non aliqua quae formam constituant, sicut partes integrales, vel essentiales. Ad septimum dicitur sicut ad quintum. Ad octavum dicitur quod omne agens agit secundum quod est actu. Unde, quod agens possit in ali. quam operationem, in quam prius non poterat, potest contingere, quia reductum est noviter de potentia pura ad actum formae per quam agit, vel quia deductum de actu imperfecto in actum perfectiorem illius formae; nec oportet quod aliquam formam vel partem formae acquisierit de novo. Et sic terminatur primus articulus.