ARTICULUS I.

VIDETUR DE QUAESITO A. - CONCLUSIONES Quantum ad primum, sit : Prima conclusio : Quod personae divinae non distinguuntur ab invicem nec constituuntur in esse personali per aliquid absolutum. Istam probat sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 8, art. 3 : " Quia, inquit, fides catholica ponit unam essentiam in tribus personis, non potest intelligi divina essentia ut distinctiva et constitutiva hypostasis in divinis. Divinitate enim intelligitur constitui Deus, quod est commune tribus personis; et ita significatur ut dictum de pluribus, et non ut hypostasis incommunicabilis. Et eadem ratione, nihil quod dicitur (a) absolute de Deo, potest intelligi ut distinctivum et constitutivum hypostasis in personis, cum ea quae absolute dicuntur de Deo, significentur per modum essentia?. Oportet ergo ponere distinctivum et constitutivum divinae hypostasis in divinis, illud quod primo invenitur de pluribus non dici sed uni soli convenire. Talia autem duo sunt, scilicet origo et relatio. "

Haec ille. Eamdem conclusionem ponit, in 1 p., q. 36, art. 2 : " Non est, inquit, possibile dicere quod secundum aliquid absolutum divinae personae distinguantur; quia sequeretur quod non esset una essentia Irium ; quidquid enim absolute dicitur in divinis, ad unitatem essentiae pertinet. "

Idem ponit, de Potentia Dei, q. 10, art. 4.

Item, Contra Gentiles, libro 4, cap. 24. Secunda conclusio est quod divinae personae non constituuntur nec distinguuntur formaliter et principaliter, in esse personali aut hypostasis, per origines, scilicet per productiones aut per processiones, sed potius per relationes originis. Istam conclusionem probat sanctus Doctor, de Potentia Dei, q. 8, art. 3. Ait enim sic : " Distinctivum, inquit, et constitutivum hypostasis, potest intelligi dupliciter : uno modo, quo distinguitur et constituitur formaliter, sicut homo humanitate, et Socrates socratitate; alio modo, quo constituitur vel distinguitur quasi via ad constitutionem vel distinctionem, sicut si diceremus quod Socrates est homo vel Socrates sua generatione, quae est via ad formam qua formaliter constituitur. Patet igitur quod origo alicujus non potest intelligi ut constitutiva et distinctiva ejus, nisi (a) propter hoc quod formaliter constituat et distinguat; si enim generatione non induceretur humanitas, numquam generatione constitueretur homo. Impossibile est igitur dici quod hypostasis Filii constituatur sua nativitate, nisi in quantum intelligitur quod nativitas ejus terminatur ad aliquid quod formaliter constituit. Ipsa autem relatio ad quam terminatur nativitas ejus, est filiatio. Oportet igitur quod filiatio sit formaliter constituens et distinguens hypostasim Filii, non autem origo, neque relatio intellecta in origine ; quia relatio intellecta in origine sicut et ipsa origo, non significat aliquid adhuc (6) subsistens in natura, sed in naturam tendens. Et quia omnium hypostasum ejusdem naturae est eadem ratio constitutionis et distinctionis, ideo similiter oportet, ex parte Patris, intelligere quod hypostasis Patris constituatur et distinguatur ipsa paternitate, non autem generatione activa, neque relatione inclusa. "

Haec ille. Eamdem conclusionem ponit, 1 p., q. 40, art. 2 : (c Ad hoc, inquit, quod aliqua distincta intelligantur, necesse est eorum distinctionem intelligi per aliquid intrinsecum utrique, sicut, in rebus creatis, pe materiam vel per formam. Origo autem alicujus rei non significatur ut aliquid intrinsecum, sed ut via quaedam a re, vel ad rem, sicut generatio signifi eatur ut via quaedam ad rem genitam, et ut progrediens a generante; unde non potest esse quod res genita et generans distinguantur sola generatione, sed oportet intelligere, tam in generante quam in genito, ea quibus ad invicem distinguuntur. In persona autem divina, non est aliud intelligere, nisi essentiam et relationem sive proprietatem. Unde, cum in essentia conveniant, relinquitur quod per relationem ad invicem distinguantur. Secundo, quia distinctio in divinis personis non est sic intelligenda quod aliquid commune dividatur, quia essentia communis remanet indivisa ; sed oportet quod ipsa distinguentia constituant res distinctas. Sic autem relationes vel proprietates constituunt aut distingi nisi. - Orti. Pr. LIBRI I. SEN guunt hypostases vel personas, in quantum sunt ipsae personae subsistentes, sicut paternitas est Pater, et filiatio Filius, eo quod in divinis non differt abstractum a concreto. Sed contra rationem originis est quod constituat hypostasim vel personam, quia origo active significata significatur ut progrediens a persona subsistente, unde praesupponit eam; origo autem passive significata, ut nativitas, significatur ut via ad personam subsistentem, et nondum ut eam constituens. Unde melius est dicere quod personae, seu hypostases, distinguantur relationibus, quam per originem. Licet enim distinguantur utroque modo, tamen primo et principaliter per relationes, secundum modum intelligendi. Unde hoc nomeu, Pater, non solum significat proprietatem, sed diam hypostasim ; sed hoc nomen , generans, vel genitus, tantum proprietatem. Quia hoc nomen, Paler, significat relationem, quae est constitutiva et distinctiva hypostasis; hoc autem nomen, genitus, significat originem, quae non est distinctiva aut constitutiva hypostasis. "

Haec ille. Idem ponit, 1. Sentent., dist. 26, q. 2, art. 2, ubi sic ait : a Nihil aliud est principium distinctionis in divinis nisi relatio. Cujus ratio est, quia omnis distinctio, vel est per quantitatem, vel per formam, secundum Philosophum, 5. Metaphysica; (t. c. 11). Secundum materiam vel quantitatem autem, distinctio in divinis non est, cum ibi non sit quantitas et materia. Omnis autem formalis distinctionis principium est aliqua oppositio, ut largo modo sumatur oppositio, secundum quod perfectum et imperfectum opponuntur, in quantum in uno est alterius privatio vel negatio. In omnibus autem oppositionibus, alterum est imperfectum, praeter relationem. Quod patet in affirmatione et negatione, et privatione et habitu, et contrarietate similiter, quia, secundum Philosophum, 1. Physicorum (t. c. 32), semper alterum contrariorum est ut nobilius, et alterum sicut vilius et sicut privatio. Et ideo nulla talis distinctio potest esse in divinis, ubi est omnimoda perfectio. In relativis autem, neutrum est sicut privatio alterius vel defectum aliquem importans. Cujus ratio est, quia in relativis non est oppositio secundum illud quod in aliquo est, sed secundum quod ad aliud distinguitur. Unde, quamvis una relatio habeat annexam negationem alterius in eodem supposito, non tamen illa negatio importat aliquem defectum ; quia defectus non est nisi secundum aliquid quod in aliquo natum est esse; unde, cum illud quod habet oppositionem relativam ad ipsum, secundum rationem oppositionis non ponat aliquid, sed ad aliquid, non sequitur imperfectio; sed nec defectus. Et ideo sola talis oppositio competit distinctioni personarum. "

Hunc ille. Eamdem rationem facit, Contra Gentiles (lib. 4, c. 24), ubi supra. Tertia conclusio est quod licet relatio, ex natura relationis, habeat constituere et distinguere in esse relativo divinas hypostases, non tamen ex natura relationis habet distinguere aut constituere illas in esse hypostatico subsistenti seu personali. Hanc ponit sanctus Doctor, de Potentia Dei, ubi supra (q. 8, art. 3, ad 7 "), dicens : " Relationes in divinis, etsi constituant hypostases, et sic faciant eas subsistentes, hoc tamen faciunt in quantum sunt essentia divina; relatio enim, in quantum relatio, non habet quod subsistat, vel subistere faciat; hoc enim solius substantiae est. Distinguunt vero relationes in quantum relationes sunt; sic enim oppositionem habent. Relinquitur igitur quod ipsa paternitatis relatio, in quantum est constituens hypostasim Patris, quod habet in quantum est idem divinae essentia:, praeintelligatur generationi. Secundum vero quod distinguit, sic generatio paternitati praeintelligitur. "

Haec ille.

Item, ibidem, ad 8 " : " Relatio in divinis non solum est relatio; sed, secundum rem, ipsa divina substantia. Et ideo potest constituere aliquid subsistens, et non solum aliquid relativum. "

Haec ille.

Item, ibidem, ad 9"", dicitquod (c relatio distinguit in quantum est relatio, constituit hypostasim in quantum est divina essentia, et utrumque facit in quantum est divina essentia et relatio ".

Haec ille. Et ibidem, in fine principalis responsionis, dicit: " Relatio constituit et distinguit hypostasim aut personam. Quod (a) hoc modo potest intelligi. Paternitas enim est ipsa divina essentia; et pari ratione, Pater est idem quod Deus. Paternitas ergo, constituendo Patrem, constituit Deum. Et sicut paternitas, licet sit divina essentia, non tamen est communis sicut essentia; ita Pater, licet sit idipsum quod Deus, non tamen est commune ut Deus, sed proprium. Pater igitur Deus, in quantum est Deus, est commune (6) habens divinam naturam. Et in quantum est Pater, est proprium, ab aliis distinctum. Unde est hypostasis , quae significat subsistens in aliqua natura distinctum ab aliis. Et per hunc modum, paternitas, constituendo Patrem, constituit hypostasim. "

Haec ille. Idem ponit, 1. Sentent., dist. 26, q. 2, art. 2, ubi ait, ad l " : " Relatio divina aliquid habet in quantum relatio, et aliquid in quantum est divina. Et in quantum est divina, habet quod sit subsistens. Unde, quamvis ex hoc quod est relatio non habeat quod distinguat hypostasim, quia sic omnis relatio hoc faceret, tamen hoc habet in quantum est relatio divina ; sic enim non assequitur substantiam, immo est ipsa substantia. 7"

Haec ille.

Idem ponit, dist. 27 , q. 1 , art. 2. Item, 1 p., q. 40, art. 4. Sciendum igitur quod cum dicit, 1. Senteni., ubi allegavi, quod relatio, in quantum relatio, non habet quod distinguat hypostasim, illud est verum , sic intelligendo quod non est de ratione relationis realis quod distinguat extrema relata tanquam duo supposita; potest enim esse relatio realis inter duo extrema, quorum nullum est hypostasis, ut inter duas manus, vel duas animas. Sed tamen de ratione relationis realis est quod realiter distinguat relative sua extrema tanquam divereas res relativas. Et ideo, cum divinae personos solum distinguantur relative, et non per absoluta, ideo relatio, in quantum relatio, distinguit in divinis supposita, quae sunt relativa; ita quod, in quantum est relatio realis, distinguit realiter, in quantum vero est divina, distinguit sua extrema tanquam duo supposita; et eodem modo, constituit supposita in esse suppositi et personae.

Recolligendo igitur omnia dicta sancti Doctoris, dico primo quod relatio realis, ex hoc quod est relatio, distinguit realiter, et constituit in esse relativo; secundo, quod relatio realis, in quantum hujusmodi, non distinguit sua extrema in esse suppositi, nec constituit ea in esse suppositi aut personae; tertio, quod relatio, in quantum est divina essentia, habet quod illa quae distinguit relative, distinguat tanquam duo supposita, et quod illud quod constituit sit suppositum naturae rationalis, et consequenter sit persona. Ita quod distinctio et constitutio convenit relationi reali, in quantum relatio realis; sed, quod illud distinctum per relationem, sit subsistens vel suppositum aut persona, hoc facit relatio, in quantum est divina natura subsistens et intellectiva, et in quantum etiam talis relatio est incommunicabilis. Sic ergo patet intellectus conclusionis. B. - OBIECTIONES g i.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Gregorii.

Sed contra conclusionem primam, arguit Gregorius (dist. 26, q. 1, concl. 1), probando quod divinae personae nullis proprietatibus relativis aut absolutis constituantur. Et hoc quatuor rationibus. Quarum prima talis est. Persona divina est simplex omnino; ergo nulla divina persona per aliquid in suo esse constituitur. Antecedens est determinatum ex fide. Probatur consequentia. Quia, si aliqua persona constituitur per aliquid, sumatur illud praecise secundum se; et quaeratur de ipso, an ipsum, sic praecise acceptum, est ipsa persona constituta, aut non, sed est aliquid ejus. Non potest dici primum :

tum quia nulla persona constituit seipsam, omne enim constituens est aliquo modo causa constituti per ipsum;

tum quia si illud constituens est persona, et constat quod constituens non constituitur per aliquid, ergo nec persona, aut si persona, ei-go et ipsum etiam constituitur per aliud, et sic in infinitum. Si autem illud constituens non est persona constituta, sed aliquid ejus : aut illud habet esse per operationem animae tantum, et tunc constat quod non constituit personam aeternam quae est summa res; aut est extra animam, et quidquid ipsum sit, sive res, sive formalitas, sive modalitas, aut quovis alio nomine appelletur, ex quo ipsa non est persona, sed aliquid ejus, et non possit intelligi quod sit ejus extrinsece, sicut forma materiae, sed intrinsece, sicut pars est aliquid totius,

sequitur quod persona non sit omnino simplex. Secundo arguit sic. Non minus est simplex persona divina, quam essentia divina, aut aliqua proprietas personalis, quaecumque sit illa, si qua sit. Ergo non magis ipsa constituitur ex aliquibus, vel per aliqua, quam ipsa divina essentia, vel proprietas. Sed nec essentia divina, nec proprietas, constituitur per aliqua, ut omnes concedunt, et per consequens, nec per aliquid, quia impossibile est esse unum solum constitutivum ejusdem rei intrinsecum, nam de tali est sermo, non de extrinseco, sicut producens potest dici constituere in esse ipsum productum. Ergo nec ipsa persona per aliquid constituitur. Tertio sic. Nam si persona constitueretur per proprietatem aliquam, constitueretur etiam per essentiam. Et sic essentia constitueret (a) personam; verbi gratia : Patrem. Et per consequens, essentia non esset Pater; quod est contra determinationem Ecclesiae, in capitulo Damnamus.

Quarto. Nam sequeretur quod Pater esset aliquo modo causatus et principiatus; nam quodlibet constitutivum est aliquo modo causa et principium sui constituti. Sed consequens est falsum ; sic enim Pater non esset prima causa, et sine principio, et sine causa; cujus oppositum expresse ponit Damascenus, lib. 1 (de Fid. Orth.), cap. 12. Et ideo nullatenus aestimandum est in Deo esse aliquid realiter constitutum per aliquod formale vel materiale constitutivum; sed omne quod ibi est, seipso formaliter et non per aliquid sui transitive loquendo, est omne quod est; quamvis sit ibi vere producens et qui producitur, et productus a producente habeat esse. Propter quod hujusmodi vocabula : constitutivum, constitutio (S), et constitutum, et similia, in sensu praemisso, non convenienter assumuntur ad divina; et melius esset non uti in ista materia. Et pro certo nullibi inveni Augustinum, aut alios Sanctos illius temporis, ubi locuti sunt de distinctione divinarum personarum, talibus usos fuisse vocabulis. II. Argumenta Scoti.

Secundo loco arguit Scotus (apud Aureolum, dist. 26, q. 1, art. 1) contra eamdem conclusionem; et probat quod in Deo sit aliquod suppositum absolutum non constitutum per relationem, septem mediis. Primum est tale. Nullum pertinens ad perfectionem et actualitatem , debet divinae essentiae denegari , quae est perfectissima et actualissima. Sed subsistere attestatur perfectioni et actualitati; unde substantia perfectior est accidente, quia subsistit, et prima substantia est perfectior secunda, quia maxime et principaliter subsistit, ut dicimur in Praedicamentis (cap. de Substantia). Ergo essentia divina de se habet subsistere multo fortius quam aliqua substantia creata; et per consequens, erit suppositum absolutum. Secundum est tale. In Deo est quidquid omnis intellectus intelligit naturaliter. Sed omnes philosophantes intellexerunt in Deo unum suppositum absolutum; unde pagani, et judaei, et omnes naturali ingenio ducti, intelligunt Deum per modum cujusdam absoluti suppositi. Ergo idem quod prius. Tertium est. Quidquid competit substantiis separatis, si sit perfectionis, maxime Deo competit. Sed, secundum Philosophum, 7. Metaphysicae (t. c. 20), et 3. de Anima (t. c. 15), in separatis a materia non differt quod quid est ab eo cujus est, sive suppositum et natura, quia quidditas separata seipsa est suppositum. Ergo divina essentia seipsa formaliter subsistit, et per consequens est (a) unum suppositum in Deo. Quartum est, Quia substantia dicitur a subsistendo, secundum Augustinum, 7. de Trinitate (cap. 4). Sed in divinis est una substantia absoluta. Ergo unum subsistere, et unum suppositum absolutum. Quintum est. Actiones sunt suppositorum. Sed creare, velle, et similia, competunt divinae essentiae. Ergo videtur quod ipsa sit suppositum. Sextum est. Incommunicabilis exsistentia videtur dare alicui quod habeat rationem suppositi, secundum diffinitionem Ricardi. Sed in Deo est exsistere absolutum omnino incommunicabile alteri a se; nec enim Filius, cui communicatur, aut aliae personae sunt aliquid aliud a divino exsistere. Ergo videtur quod in Deo sit aliquod suppositum absolutum. Septimum est. Si absolutum suppositum repugnaret in divinis, hoc esset quia poni oporteret quatuor supposita, aut quatuor personas. Sed hoc non impedit; quia illud suppositum non ponit in numerum cum tribus. Unde, sicut non est quaternitas rerum, licet sint tres propriae et una quaedam communis, pro eo quod illa communis veraciter est quaelibet illarum trium, secundum quod respondet concilium generale Abbati Joachim, in cap. Damnamus, sic nec (a) est. - Om. Pr. erit suppositorum quaternitas, quia illud commune suppositum absolutum est veraciter quodlibet illorum trium relativorum. Ergo non apparet cur non possit poni aliquod suppositum absolutum ; et per consequens, non omne divinum suppositum constituitur per relationem. g 2.

Contra secundam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Contra secundam conclusionem arguit Aureolus (dist. 26, q. 1, art. 2), praesertim contra istud dictum, scilicet quod relationes , secundum nostrum modum intelligendi, per prius et principalius constituant et distinguant personas, quam origines ipsae, ut paternitas vel filiatio, quam generare vel generari. Et arguit Primo sic. Illud quod est posterius, secundum nostrum modum intelligendi, et quasi fundamentum in quo, non videtur, secundum nostrum modum intelligendi, primo et principalius personam constituere. Sed paternitas est posterior ipso generare, et filiatio ipso generari ; impossibile enim est quod intelligatur pater nisi qui generat vel genuit filium, nec filius nisi qui generatur vel genitus est; unde Philosophus dicit, 5. Metaphysicae (t. c. 20), quod relationes hujusmodi fundantur super egisse ; et Auctor 6. Principiorum dicit quod paternitas fundatur super potentiam generativam actuatam. Ergo impossibile est quod primo et principalius intelligatur paternitas Patrem constituere, quam generare, cum generare, secundum nostrum modum intelligendi, praecedat paternitatem (a), et sit fundamentum ipsius. Et si dicatur quod paternitas, prout est relatio, supponit actum notionalem secundum intellectum, prout vero est constitutiva personae, praeintelligitur actui notionali, sicut et persona agens;

si utique sic dicatur, non valet. Paternitas namque, in quantum constitutiva, aut intelligitur ut paternitas, aut non (6). Si non intelligatur sub expressa ratione paternitatis, et filiatio sub expressa ratione filiationis, non est verum quod magis, secundum nostrum modum intelligendi, paternitas constituat quam generare, vel filiatio quam generari (j) ; cujus oppositum isti dicunt. Si vero paternitas et filiatio constituunt sub expressis suis rationibus paternitatis et filiationis, in quantum hujusmodi, vere intelliguntur ut quaedam habitudines et quaedam relationes; et per consequens, sic praesupponunt actus notionales; et sic, impossibile est quod per prius aut principalius constituant quam ipsemet actus. Secundo sic ad idem. Licet productiones elicitae non possint constituere suppositum a quo eliciuntur, nec productiones quibus aliquid passive producitur I. - QUAESTIO I. quasi per modum termini accipientis esse, constituere possint formaliter suppositum ad quod sunt viae et quod per eas producitur; nihilominus, productiones activae quae elicitae non sunt, et passivae quae vise non sunt ad (a) aliquid quod per modum termini producatur, constituere possunt supposita et personas, pro eo quod non debent intelligi per modum egredientium a supposito, vel per modum viarum, sed per modum insistentium, quibus formaliter producant producentia, quoad productiones activas, et formaliter producantur producta supposita, quoad productiones passivas. Sed declaratum est supra, dist. 5, quod generare non debet intelligi ut aliquid elicitum, nec generari ut aliquid eliciens personam Filii, quia Filius non generatur in divinis ut Socrates in humanis, sed sicut genitus, nec Pater generat sicut Plato, sed sicut generans, ita ut Pater sit generans per generare formaliter, non eliciendo ipsum, et Filius sit genitus per generari formaliter, non quia eliciatur per ipsum. Ergo generare et generari, secundum nostrum modum intelligendi, possunt concipi ut constituentia supposita, per prius et principalius quam filiatio vel paternitas quae assequuntur ad illa. Unde patet quod praedicta opinio processit ex falsa imaginatione, non attendens quod generare non debet intelligi in divinis per modum eliciti, nec generari per modum elicientis et (6) viae.

Haec ille. II. Argumenta Scoti.

Contra eamdem conclusionem, et tertiam, similiter arguit Scotus (apud Aureolum, dist. 26, q. 1, art. 1) multipliciter. Et primo loco probat generaliter quod relationi, ut relatio, repugnet constituere suppositum seu personam ; et hoc undecim mediis. Primum est tale. Impossibile est quod relatio det esse ad se, sed omne esse quod dat est ad aliud; effectus namque formalis non est oppositus suae formae, unde albedo non dat esse nigrum, nec calor esse frigidum ; cum igitur esse ad se opponatur relationi, manifeste convincitur quod relatio non dat esse ad se, sed ad aliud. Sed constat quod subsistere dicitur ad se; nulla enim res subsistit ad alteram, sed omne illud quod subsistit, ad seipsum subsistit, secundum Augustinum, 7. de Trinitate, cap. 4. Ergo relationi, ut relatio, repugnat quod det alicui subsistere et suppositum esse. Secundum est tale. Relatio quam importat paternitas, nullum esse dat alicui nisi in ordine ad Filium; sicut patet de Socrate, quod nullum esse recipit a paternitate, nisi relativum ad alterum. Sed Pater non est suppositum vel persona in ordine ad Filium ; non enim est persona vel suppositum Filii. Ergo paternitas non dat Patri quod sit suppositum vel persona. (a) ad. - Om. Pr. (6) et. - Om. Pr. Tertium est tale. Suppositum idem est quod prima substantia, quae nec de subjecto dicitur, nec in subjecto est. Sed relatio non dat alicui, quod sit prima substantia; quia generalissima sunt impermixta, nec ponitur aliquid in genere substantiae per relationem ; et iterum, prima substantia est magis substantia quam secunda, patet autem quod (a) nihil est secunda substantia per relationem. Ergo relatio non constituit in esse suppositi vel personae, vel in esse suppositali aut personali. Quartum est tale. Esse suppositum vel personam, non est aliud quam esse aliquem unum, ut dicit Ricardus, 4. de Trinitate (cap. 23). Sed relationi repugnat quod det alicui esse unum istum, vel illum, vel aliquem, cum esse hunc vel illum sit aliquod absolutum. Ergo repugnat relationi constituere suppositum vel personam. Quintum est tale. Suppositum habet perseitatem tertii modi. Sed perseitas tertii modi repugnat relationi, et competit soli substantiae, secundum Philosophum, 1. Posteriorum (t. c. 9). Ergo repugnat relationi dare esse suppositale. Sextum est tale. Sicut se habet substantia ad referre, sic relatio ad subsistere. Sed substantia nulli dat formaliter referri. Ergo nec relatio dabit alicui, quod subsistat.

Confirmatur. Quia proprius modus essendi praedicamenti substantiae est subsistere, sicut referri est proprius modus praedicamenti relationis. Septimum est tale. Illud non constituit suppositum, quod praesupponit suppositum constitutum. Sed relatio est hujusmodi. Dicit enim Augustinus, 7. de Trinitate (cap. 1), quod omne relativum est aliquid praeter id quod relative dicitur (6), et sic illud aliud a relatione supponitur. Et iterum, relatio oritur a fundamento et supposito. Adhuc etiam, supponit illud quod refertur, nec ipsum in esse constituit , sed jam constitutum ad aliud refertur. Ergo repugnat relationi constituere suppositum.

Confirmatur. Quia relatio videtur esse posterius quocumque fundamento et supposito. Octavum est tale. Illa non distinguunt, nec constituunt supposita, quae sunt compossibilia in eodem supposito. Sed relationes oppositae, sunt compossibiles in eodem supposito, sicut patet de relationibus moventis et moti, producentis et producti; Socrates enim exsistens unum suppositum movet se, et est movens et motum; similiter etiam in supposito Socratis est pars generans et pars genita, utpote dum ex alimento generatur caro virtute animae, nec propter hoc caro generans et caro genita sunt duo supposita, immo in eodem Socrate concurrunt. Ergo relationes supposita non constituunt, nec distin guunt. Nonum est tale. Non videtur major esse diversitas inter duas relationes, quam inter duas qualitates oppositas, vel duo genera generalissima. Sed duae qualitates oppositae, in eodem supposito possunt concurrere, saltem secundum diversas partes, ut patet de albedine et nigredine, nec propter hoc partes illae erunt diversa supposita ; similiter etiam qualitas et quantitas sunt in eodem supposito, nec ipsum distinguunt. Ergo nec relatio habet distinguere, ut videtur. Decimum est tale. Omnis relatio terminatur ad quid absolutum. Licet enim in termino relationis includatur relatio, non tamen terminat per relationem, sed per aliquid absolutum. Sed persona Filii terminat relationem Patris. Constat autem quod non per essentiam ; quia tunc Pater esset Pater essentiae Filii, et generaret eam; quod est erroneum. Ergo necesse est quod in persona Filii sit aliquid aliud absolutum, per quod terminet relationem Patris. Undecimum est tale. Omnis relatio praeexigit distinctionem extremorum, et non causat eam; quia, 5. MetaplujHcae, cap. de Eodem, probat Aristoteles identitatem non esse relationem realem, pro eoquod non exigit distinctionem extremorum realem; nec valeret argumentum, si relatio causaret extremorum distinctionem, quia tunc probaretur idem per idem, vel per suum posterius. Sed personae Patris et Filii sunt extrema paternitatis et filiationis. Ergo non distinguuntur per eas. Secundo loco probat quod specialiter repugnet divinae personae constitui per relationem, quinque mediis. Primum est tale. Repugnat divinae personae quod sit ens per accidens, et sibi maxime competit per se esse. Sed, si constitueretur per relationem, esset ens per accidens; rationes enim duorum praedicamentorum, utpote relationis et substantiae, non concurrunt ad unitatem per se (a), cum composita ex substantia et aliis praedicamentis sint entia per accidens. Igitur persona divina per relationem non potest constitui.

Confirmatur. Quia, sicut se habent relatio et substantia, ubi realiter distinguuntur, ad constituendum tertium reale, sic, ubi distinguuntur secundum rationem, ad constituendum tertium secundum rationem. Manifestum est autem quod, ubi distinguuntur realiter, tertium constitutum, est ens per accidens. Quare in divinis persona constituta esset ens per accidens, saltem secundum rationem. Secundum est tale. Si persona divina constitueretur per relationem , sequitur quod divina essentia verissime referretur. In omni enim constituto, prius sunt partes et unio partium, ordine naturae, quam sit ipsum totum constitutum; ut patet quod prius est corpus et anima, et unio animae ad corpus, quam habeatur tertium constitutum. Et ratio hujus est, quia partes sunt priores toto, cum sint principia conta) per se. - personae Pr. stituentia. In illo ergo priori quo essentia (a), et relatio, et unio essentiae cum relatione, praecedit personam constitutam, vere poneret relatio suum effectum formalem circa divinam essentiam, et per consequens essentia divina vere diceretur Pater, vel Filius, aut generans, aut genita. Impossibile est enim formam intelligi in subjecto, quin communicet sibi suum effectum formalem; utpote, albedinem in superficie, quin fiat alba, aut animani in corpore, quin corpus sit animatum. Sic igitur, si persona constituitur ex essentia et relatione, de necessitate essentia erit primo relata, et denominabitur a relatione. Sed hoc est falsum, nec concessum aliqualiter in divinis. Ergo personae divinae non habent constitui in esse suppositi per relationem. Tertium est tale. Aut relatio in divinis primo unitur essentiae, aut primo personae et supposito. Sed non potest dici quod per prius uniatur essentiae; quia necessario daret sibi per prius referri, cum non sit aliud per prius referri quam per prius relationi uniri unione formali. Ergo necessarium est quod relatio per prius uniatur personae; et per consequens, non constituet eam, sed supponet constitutam, ut sibi uniatur; quod enim unitur alteri, non constituit eum in esse, cum unio unibilia praesupponat. Quartum est tale. Personae divinae, cum sint dignissimae et nobilissimae, non possunt constitui per illud quod habet minimum entitatis. Sed Commentator dicit, 12. Metaphysicae, commento 19, quod " relatio est debilioris esse aliis praedicamentis, ita quod quidam putaverunt eam esse ex secundis intellectis ". Ergo persona divina non potest constitui in esse personali per relationem. Quintum est tale. Suppositum unius naturae non constituitur per aliam quidditatem, quia tunc includeret duas quidditates et esset suppositum duarum naturarum, quod est impossibile. Sed relatio in divinis est aliud quidditative et secundum rationem, ab essentia. Ergo non potest divina persona constitui per relationem, alioquin ita esset suppositum relationis, sicut est suppositum divinitatis, quod dici non potest. Tertio loco probat quod specialiter repugnet Patri constitui per relationem originis, quinque mediis. Primum est tale. Actus praesupponit suppositum constitutum, cum actiones sint singularium et suppositorum, ut patet, 1. Metaphysicae (cap. 1). Sed generare in divinis est actio suppositi primi. Ergo impossibile est quod primum suppositum constituatur per generare, aut per paternitatem quae sequitur ad generare. Secundum est tale. Aut generare egredietur ab essentia, aut a persona constituta. Sed non potest poni quod ab essentia; quia illa non generat, nec generatur. Ergo necesse est quod eliciatur a persona jam constituta; et per consequens, nec generare, nec paternitas constituunt primam personam. Tertium est tale. Prima persona non habet suum formale constitutivum per suam actionem, cum forma sit prior constituto, ut patet, 8. Metaphysicas (t. c. 8); unde nullum compositum, per suam actionem acquirit sibi formam. Sed prima persona habet paternitatem per generare, quod est ejus actio; fundatur enim paternitas super genuisse, ut patet, 5. Metaphysicae (t. c. 20). Ergo impossibile est quod prima persona constituatur in esse personali per paternitatem. Quartum est tale. Si Pater in esse personali constitueretur per paternitatem, tunc Filius non vere originaretur. Illud enim non vere originatur, quod, posito innascibili, habet suum totum esse, omni productione circumscripta. Tale autem est relativum innascibilis. Quia enim (a), ex natura relationis non est actus primus, circumscripta omni actione, sine actu secundo, necesse est, innascibili exsistente, ut ejus correlativum exsistat. Patre ergo exsistente, qui constituitur in esse personali per paternitatem, ut est actus primus, necesse est Filium exsistere ex vi paternitatis, absque hoc quod Pater ipsum originet vel producat. Sed hoc est omnino absonum et erroneum ; quia, secundum hoc, prima persona non vere originaret secundam in divinis. Ergo prima persona non potest constitui per relationem originis. Quintum est tale. Si persona Patris constitueretur in esse personali per paternitatem, in illo signo in quo intellectus apprehenderet personam Patris constitutam, necessario intelligeret personam Filii constitutam ; essent enim personalitates eorum correlativae, correlativa autem sunt simul naturali intelligentia. Sed hoc poni non potest; quia tunc persona Filii non vere produceretur a persona Patris. Quia, aut persona Patris produceret antequam esset, et hoc non, quia nihil agit antequam sit; aut dum esset, et hoc non, quia pro tunc jam est persona constituta, illud autem quod est, generari non potest, ut palet, 1. Physicorum (t. c. 82). Ergo impossibile est poni quod prima persona constituitur in divinis per relationem originis. Quarto loco probat, septem mediis, quod personae Filii repugnet constitui per relationem originis. Primum est tale. Illud quod oritur producto termino, non constituit personam qua? est productionis terminus; alioquin, idem oriretur a seipso. Sed relatio oritur termino jam producto; haec est enim differentia inter relationem et actionem, secundum Simplicium, in Praedicamentis, quod actio est causativa termini, relatio vero oritur ex termino. Ergo impossibile est quod persona divina quaeest terminus productionis, constituatur formaliter per relationem. Secundum est tale. Terminus productionis non potest esse formaliter constitutus per relationem, cum relatio non sit productionis terminus, ut palet, 5. Physicorum (t. c. 10). Sed persona Filii est vere terminus productionis. Ergo illa persona non constituitur per relationem. Tertium est tale. Philosophus dicit, 5. Physicorum (t. c. 10), quod relatio non acquiritur nisi praeacquisito aliquo absoluto in termino, scilicet subjecto. Sed relatio filiationis est vere in persona Filii. Ergo necesse est aliquod absolutum esse acquisitum et vere productum in illa persona. Sed constat quod essentia non est originata nec producta. Ergo ibi est aliud absolutum, quo constituitur persona Filii. Quartum est tale. Nulla persona vere dicitur generari, quae formaliter constituitur per relationem; quia tunc non acquireretur esse substantiale, sed esse relativum; unde talis acquisitio magis posset dici adaliquatio, quam generatio. Sed persona Filii vere dicitur generari. Ergo non constituitur per relationem. Quintum est tale. Illud non constituit formaliter personam Filii, quod se habet ad ipsam non formaliter, sed quasi effective; nulla enim forma efficit suum effectum formalem, sed est ipsemet formalis effectus. Sed filiatio, cum sit idem quod generatio passiva, se habet ad personalitatem Filii, non quidem formaliter, sed quasi effective praevie; quia personalitas illa originatur per generari, et capit esse. Ergo persona Filii non constituitur formaliter per generari; et per consequens, nec per filiationem, cum sit idem quod generari. Sextum est tale. Illud quod fundatur super genitum esse, non constituit genitum ; alias, idem fundaretur super se. Sed persona Filii est vere genita. Filiatio autem fundatur super esse genitum, ut patet, 5. Metaphysicae (t. c. 20). Ergo persona Filii non constituitur per filiationem. Septimum est tale. Si personae productae constituantur per relationes, eadem necessitate erunt productae, quoniam relationes aeque naturaliter respiciunt sua coopposita ; unde spirans aeque necessario et naturaliter spirat spiratum, sicut generans genitum ; aeque ergo naturaliter spirans spirat sicut Pater generat, et aeque naturaliter Spiritus est spiratus sicut Filius est genitus. Sed hoc est falsum, quia, secundum hoc, Spiritus Sanctus non procedit per modum voluntatis, sed per modum naturae. Ergo relationes non videntur posse constituere personas productas. Quinto loco probat, in speciali, quod filiationi, spirationi ac paternitati repugnet constituere personam in divinis, triplici medio. Primuni est tale. Illud enim quo circumscripto adhuc possunt intelligi distinctae personae et hypostases, non videtur formaliter constituere personas et eas distinguere. Sed abstractis hujusmodi proprieta- LIBRI I. SEN TENTURUM tibus, possunt intelligi tres hypostases distinctae; quoniam supposita debent intelligi per modum quorumdam substratorum illis proprietatibus, et ita illis abstractis adhuc substrata intelligerentur distincta. Ergo hujusmodi proprietates non constituunt supposita, nec distinguunt. Secundum est tale. Illud quod de se est communicabile, non potest formaliter constituere in esse incommunicabili, et per consequens, nec in esse suppositali quod consistit in quadam incommunica-bilitate, secundum diffinitionem Ricardi. Sed paternitas vel filiatio non sunt de se incommunicabiles, etiam in quantum divinae; quod patet : quia nulla quidditas est de se incommunicabilis; et iterum, paternitas divina non est formaliter infinita, et per consequens, non est de se haec, et singularis, et multo minus est per se incommunicabilis; adhuc etiam, omnis relatio originis est aeque eadem essentiae divinae, et ita spiratio activa aeque habet quod sit incommunicabilis sicut et paternitas, constat autem quod est communicabilis, quare divina paternitas erit communicabilis. Ergo impossibile est quod constituat in esse Suppositi per suam formalem rationem. Tertium est tale. Quia ab ultimis distinctivis et constitutivis personarum, non potest abstrahi quid commune dictum de ipsis in quid; quia ultima distinctiva debent esse primo diversa, et ita in nulla quidditate convenire. Sed manifestum est quod a paternitate et filiatione abstrahitur communis conceptus quidditativus, utpote conceptus importatus per relationem originis in generali, alioquin non posset aliquis esse certus quod in Deo sint aliquae relationes originis, et ignorare eas in speciali; cujus oppositum experimur. Ergo paternitati et filiationi repugnat ex suis rationibus formalibus constituere in esse personali. i 3.

Argumenta, contra tertiam CONCLUSIONEM Argumenta Aureoli. - Contra tertiam conclusionem specialiter arguit Aureolus in prasenti distinctione (q. 1, art. 2), multipliciter. Primo enim imponit sancto Doctori quod ipse ponit, quod relatio, ut subsistens, constituat suppositum; et hoc supposito, arguit contra eum tripliciter. Primo sic. Nullum suppositum constituit suppositum. Sed relatio subsistens est ipsum suppositum ; omne enim quod subsistit suppositum est. Ergo non potest dici, quod relatio, ut subsistens, supposita constituat. Secundo sic. Nullus dicit quod Pater constituat suppositum Patris, nec Filius suppositum Filii. Sed manifestum est quod relationes, ut subsistentes, non sunt aliud quam Pater et Filius et Spiritus Sanctus, cum nihil subsistat in divinis nisi tres personae. Ergo nihil est dictu, quod relatio constituat, ut subsistens. Tertio quaerendum, inquit, est a sic ponentibus, quid addit subsistentia ad relationem, et quid est dictu, relatio ut subsistens. Aut enim nominat relationem cum essentia; aut ipsam solam personam; aut ipsam relationem meram, cui conveniat subsistere. Sed non potest dici quod nominet relationem et essentiam; quia, secundum hoc, non est aliud dictu, quod relatio, ut subsistens, constituat, nisi quod essentia et relatio constituant. Nec potest dici quod nominet personas, licet isti ita intelligant; quia, secundum hoc, non est verum quod relatio, ut subsistens, constituat, immo magis, ut sic, constituitur; persona enim non constituit, sed constituitur. Nec potest dici quod nominet meram relationem, cui per se conveniat subsistere, sine essentia; quia, secundum hoc, solae relationes essent personae, nec infra personalitatem divinorum suppositorum includeretur essentia. Ergo non apparet quid est dictu, quod relatio constituat, ut subsistens. Secundo loco arguit contra illud quod dictum est ultimate in declaratione conclusionis, scilicet quod relatio divina non dat personis quod subsistant, in quantum est relatio, sed in quantum est divina essentia. Contra hoc ipse arguit (dist. 25, q. 1, art. 2), multipliciter. Vult enim probare quod persona non subsistat formaliter per essentiam. Primo sic. Impossibile est, inquit, effectum formalem multiplicari, forma remanente eadem. Sed formale quo subsistunt personae est essentia, secundum te. Ergo, cum essentia sit unum in tribus, sequitur quod tres erunt unum subsistens, et per consequens unum suppositum et una persona, juxta Sabel-lianum errorem. Secundo sic. Quaecumque sunt unum et idem, plurificato uno plurificatur et reliquum. Sed subsistentia, qua personae formaliter subsistunt, est divina essentia. Constat autem quod subsistentia triplicatur, quia sunt tres subsistentiae, sicut Magister dicit, dist. 25, cap. 4: Et hic sensus. Ergo in tribus personis erunt tres essentiae, et redit haeresis Ariana. Tertio sic. Quod non distinguit nec reddit formam incommunicabilem, non distinguit nec reddit incommunicabilem effectum formalem. Sed proprietas non distinguit essentiam nec reddit eam incommunicabilem. Ergo, si essentia et subsistentia non sunt idem, sic quod per essentiam formaliter personae subsistant, sequitur quod proprietas subsistentiam aut subsistere non distinguit, nec incommunicabilem reddit. Unde nihil est dictu, quod per essentiam Pater subsistat, et quod per proprietatem incom-municabiliter seu distincte subsistat.

Haec ille, in dist. 25. Sed in distinctione praesenti, arguit (q. 1, art. 2), Quarto sic. Aut infra subsistentiam personae includitur relatio simul cum essentia, per modum constituentium subsistentiam; aut nullo modo relatio includitur, sed advenit subsistentiae. Sed non potest dari quod adveniat; quia tunc sola essentia daret esse suppositum et subsistens; et iterum, relationes essent assistentes, et quasi adventitiae subsistentiis, et per consequens, non distinguerent subsistentias nec multiplicarent; ergo necesse est quod intra subsistentias (oc) per modum constituentium includantur relationes. Non igitur sola essentia dat subsistentiam, immo ad subsistentiam concurrunt relationes; nec solum dant esse distinctum, immo faciunt ad subsistere et constituunt simul subsistentiam cum essentia.

Haec ille. C. - SOLUTIONES g 1. Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Gregorii.

Ad primum Gregorii contra primam conclusionem, negatur consequentia. Et ad probationem, dico quod illud quod constituit personam, puta paternitas, est ipse Pater secundum rem, et est Patris, eo modo quo omnis forma dicitur illius cujus est forma. Ipsa enim paternitas est forma Patris, ut ponit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 34, q. 1, art. 1 : " Tam essentia, inquit, quam proprietas significatur ut forma propria respectu personae : essentia quidem, in quantum est subsistens; proprietas vero in quantum (6) est proprium. "

Haec ille.

Et ideo Apostolus divinam essentiam vocat formam Dei, secundum quod exponit Magister, 3. Senteni., dist. 5. Et similiter Ecclesia cantat : Et in personis proprietas, etc. Nec tamen oportet quod proprietas sit alia res a persona. Non enim formam oportet esse aliud ab eo cujus est forma, etiam in creatis. Quod patet per Aristotelem, 2. Posteriorum (t. c. 1). Et Linconiensem, ibidem, capitulo secundo : " Quod autem, inquit, dicit Aristoteles quod causa, aut est eadem rei, aut alia, sic est intelligendum : causa eadem rei est ejus causa formalis, quia forma totum verum esse rei in se habet, et si sit forma quae non egeat materia, ipsa est vere res ipsa, et forma quae eget materia, si posset subsistere sine materia, esset verius res, quam sit res materiata. "

Haec ille.

Tunc ad primam improbationem (y) hujus partis quae ponit constitutivum personae esse personam, dico quod est fallacia accidentis, cum sic arguitur : paternitas constituit Patrem; Pater est paternitas; ergo Pater constituit Patrem. Et ratio est, quia hoc praeis) a verbo nec usque ad subsistentias, om. Pr. dicatum, constituere, convenit paternitati, non ut est eadem Patri, sed ut distinguitur ab eo secundum rationem concreti et abstracti. Nec est verum quod ibi dicitur, omne constituens esse causam constituti. Hoc enim falsum est, nisi ubi constituens est pars constituti; non autem ubi est forma subsistens; quia illud quod dicitur constitui est tale concretive qualis est forma abstractive; non enim ista constitutio est per illum modum quo totum constituitur ex partibus, sed per illum quo natura constituit suppositum.

Nec valet alia (a) improbatio; quia, similiter, ^t fallacia accidentis, sic arguendo : paternitas per nihil constituitur; Pater est paternitas; igitur Pater per nihil constituitur. Et causa dicta est. Quia enim unum istorum significatur ut forma, ideo non dicitur constitui, sicut nec gabrielitas; sed alterum, cum significetur concretive, intelligitur per modum habentis formam et subsistentis; et ideo quaerendum restat per quid subsistit in asse personali; sicut nullus quaerit per quid constituitur gabrielitas, sed Gabriel. Ad secundum dico quod major vel minor simplicitas non facit quod persona constituatur, et non essentia, vel paternitas; sed quia de intellectu Patris, ut persona est, est aliquid quod non est de intellectu essentiae, scilicet relatio, et aliquid quod non est de intellectu relationis, puta essentia; et ideo rationabiliter quaeritur per quod horum constituatur in esse suppositi, non autem de essentia, vel relatione. Similiter Pater significatur ut subsistens et ut suppositum , essentia autem et relatio per modum formarum ; ideo non est simile. Unde, ad veritatem et proprietatem locutionum, non solum attendi debet rei veritas, immo modus significandi eorum de quibus loquimur. Similiter argumentum procedit de constitutione per modum totius ex partibus ; non autem de constitutione suppositi per naturam. Prima enim repugnat simplicitati; non autem secunda. Proprietatem enim conbtituere personam, non est aliud quam esse illud quo formaliter et in quantum tale, persona est persona, et non esse partem vel causam personae. Ad tertium dico quod prima consequentia non valet, qua infertur quod persona constituitur per essentiam; sed est fallacia accidentis. Similiter secunda consequentia non valet; sed est fallacia consequentis; quia procedit a pluribus causis veritatis ad unam, sic arguendo : persona constituitur per essentiam; ergo non est essentia. Patet enim antecedens posse intelligi de constitutione per modum totius; et sic consequens esset verum, antecedente concesso. Potest etiam intelligi de alia constitutione; qua concessa, consequens est falsum. Ad quartum negatur consequentia; non enim constitutivum, ut sic, est causa constituti; sed est in argumento fallacia consequentis, ut prius. Sicut autem dicit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 34 (q. 1, art. 2) : " Licet in divinis non sit causa et effectus ad intra, tamen aliqua constitutio in divinis est secundum habitudinem causae efficientis; ut cum dicitur : Filius Patris; alia secundum habitudinem causae formalis; ut cum dicitur : tres personae sunt unius essentiae. "

Sciendum tamen quod, dum loquimur de constitutione personae, non intelligimus personam, isto modo constitui per relationem, sicut totum integrale constituitur per suam partem vel per suas partes integrales; nec quod essentia se habeat per modum unius partis potentialis, et proprietas per modum partis actuantis; nec quod essentia se habeat per modum generis, et proprietas ad modum differentiae. In divinis enim non est intelligenda constitutio per modum alicujus totius resultantis ex partibus, nec integralis, nec essentialis, nec specifici; sed per modum quo humanitas constituit hominem, vel platonitas Platonem, ita divinitas constituit Deum, et paternitas Patrem. Et ideo, ista constitutio potest dici formalis; sicut album in esse albi formaliter constituitur per albedinem. Isto modo ergo relatio constituit hypostasim in divinis, quo forma totius, ut humanitas, constituit suppositum suum, scilicet hominem, vel socrateitas Socratem. Illud enim dicitur constitui in esse tali pT aliquid quo formaliter est tale, et quia Socrates formaliter est Socrates per socrateitatem, ideo Socrates formaliter constituitur per eam, non quasi per partem suam, sed (a) per formam totius; socrateitas enim dicit totum resultans ex principiis hominis. Consimilis ergo constitutio taliter qualiter expressa est, est (6) in persona divina; Pater enim formaliter est persona et suppositum per paternitatem; et ideo dicitur constitui per paternitatem. Sed contra istas solutiones ad dicta Gregorii, potest argui per argumenta Aureoli (dist. 26, q. 1, art. 3), probantis quod constitutio divinae personae non est intelligenda per modum effectus formalis, sed per modum cujusdam resultantis. Arguit enim, Primo sic. Effectus formalis relationis est esse ad alterum ; sicut patet quod effectus paternitatis est esse patrem alicujus, et similitudinis esse (y)"alicui simile et conforme. Sed esse personam vel suppositum non est esse ad alterum ; non enim Pater est suppositum Filii, vel Filio, vel in aliqua alia habitudine casuali, immo ad se dicitur suppositum et persona, quemadmodum magnus et bonus, secundum Augustinum, 7. de Trinitate (cap. 5). Ergo impossibile est quod personalitas vel esse suppositum sit formalis effectus relationis. Secundo. Si personalitas esset formalis effectus relationis, sicut esse album (a) albedinis, sequitur quod personalitas in abstracto esset relatio, et quod paternitas esset personalitas Patris; cum non sit aliud effectus formalis, quam forma participata. Unde, non esset aliud persona Patris, quam paternitas participata ab essentia. Et ita, sicut Pater per paternitatem formaliter est Pater Filii, sic per eamdem esset persona Filii; quod est falsum. Tertio. Quia ubicumque est effectus formalis, necesse est quod susceptivum illius effectus se habeat modo potentiae, et forma a qua fluit per modum actus. Sed manifestum est quod relatio non est actus essentiae, nec essentia est illius susceptiva, aut ejus subjectum. Igitur impossibile est quod personalitas sit formalis effectus relationis. Quarto. Quia illud ex quo resultat negatio, quam exprimit solitudo et perseitas tertii modi, constituit suppositum fundamentaliter et resultative ; quia suppositum (6) nihil aliud est, quam ens solitarium et per se, quod nullo modo est alterius, sed suiipsius. Sed constat quod essentia et relatio in divinis, sic se habent ad hujusmodi negationem, quod ex ipsis resultat; ex quo enim essentia non habet propriam unitatem, nec etiam relatio, ambo simul juncta fundant penitus eamdem solitudinem, perseitatem et unitatem, et per consequens eamdem personalitatem. Ergo essentia et relatio fundamentaliter constituunt suppositum et personam. Quinto arguit quod non solum essentia constituit personas, immo concurrit ad distinctionem personarum. Illud, inquit, quod facit ad multitudinem per-seitatis et solitudinis tertii modi, et illius negationis quae importatur per personalitatem, illud facit ad distinctionem suppositalem et personalitatis multitudinem. Sed essentia facit ad multitudinem talis negationis; nam cum qualibet relatione est nata fundare unam talem negationem, et perseitatem, et solitudinem. Ita quod, sicut proprietates relativae sunt tres, ita essentia est apta nata esse quasi partiale fundamentum trium negationum. Nec sufficeret ad pluralitatem hujusmodi negationum (y), nisi esset alia negatio totaliter ex parte relationis et ex parte essentiae. Si enim, sicut est eadem essentia in tribus, esset eadem negatio quam importat perseitas ex illa parte qua fundatur super essentiam, non essent totales personalitates distinctae, immo convenirent et essent unum aliqualiter in personalitate divina supposita. Ergo necesse est quod tota negatio persei-tatis et solitudinis distinguatur a tota in qualibet persona, non solum pro illa parte qua fundatur super relationem, immo etiam pro illa qua fundatur super essentiam. Et per consequens, supposita divina habent distinctas rationes, non solum propter relationes, immo propter divinam essentiam. Ad primum istorum dico quod, licet effectus formalis relationis, ut relatio est, sit referre, et non constituere, tamen, cum hoc stat quod relatio quae est subsistens constituat suppositum, ut estquaedam forma incommunicabilis multis suppositis, quasi gerens vicem omnium principiorum individualium, ut post hoc latius dicetur (in resp. ad tertium arg. Scoti). Ad secundum dicitur, eodem modo, quod supponit quod nos dicamus relationem, in quantum relatio est, constituere suppositum. Licet enim paternitas sit personalitas Patris, non tamen in quantum paternitas refertur ad Filium, vel sequitur actum generandi, sed potius, in quantum est in Patre per modum formae propriae incommunicabilis naturae divinae, constituit eum in esse suppositi. Verumtamen, in divinis non est aliqua participatio; cum non sit ibi actus per potentiam limitatus, quod est de ratione participationis. Ad tertium dico quod ubicumque est effectus formalis perparticipationem ipsius formae, ibi requiritur potentia susceptiva actus; non autem ubi forma constitutiva est subsistens et talis per essentiam, sicut est de omni forma relativa in divinis. Ad quartum dico quod minor est falsa. Cum enim essentia sit communicabilis multis suppositis, impossibile est quod fundet incommunicabilitatem quam includit suppositum, licet constituat Deum, ut Deus est, ut ponit sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 8, art. 3, ut dictum fuit in prima conclusione. Nec valet probatio. Licet enim essentia et relatio non habeant proprias unitates reales, tamen distinguuntur ratione. Similiter, falsum est quod negatio solitudinis et perseitatis sit in divinis per resultantiam ex multis, sed per modum sequelae ad fundamentum suum. Ad quintum dico quod divina essentia non facit ad multitudinem negationis quam dicit perseitas, tanquam proximum fundamentum ejus, sed tanquam remotum ; quia scilicet ex hoc quod est talis essentia, nata est esse eadem cum tali relatione, quae est proximum fundamentum dictae negationis. Unde non oportet quaerere, an illa negatio ex illa parte qua fundatur super essentiam sit eadem in tribus personis, vel diversa; non enim fundatur proxime super eam ; ideo, nec recipit ab ea pluralitatem, vel unitatem ; sed solum hahet quod dividat supposita illius naturae. Maxime autem fundatur super relationem ; et ideo ab ea recipit unitatem vel pluralitatem. II. Ad argumenta Scoti.

Ad primum eorum quae Scotus contra eamdem conclusionem inducit, dico quod de ratione hypostasis duo sunt, secundum sanctum Thomam, de Potentia Dei, q. 8, art. 3, ad 7" : " De ratione, inquit, hypostasis duo sunt, quorum primum est quod sit per se subsistens et in se indivisa; secundum est quod sit distincta ab aliis hypostasibus ejusdem naturae, si tamen contingat in eadem natura esse alias hypostases. "

Haec ille.

Dico igitur quod esse hypostasim vel suppositum dicit perfectionem, quantum ad primum; non autem quantum ad secundum. Et quantum ad secundum, non convenit essentiae; sed quoad primum convenit ei prius intellectu, quam personis divinis. Unde sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 9, art. 5, ad 13"", dicit : " In rebus creatis principia individualia duo habent, etc, " ut dicetur respondendo Aureolo. Ad secundum respondet sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 8, art. 4, ad 4"", dicens : a Judaei et Gentiles non intelligunt divinam essentiam distinctam nisi ah his quae sunt alterius naturae; quae quidem distinctio At per divinam essentiam. Sed apud nos, hypostasis intelligitur ut distincta ab eo quod est ejusdem naturae; a quo non potest distingui nisi per relationem. "

Haec ille.

Et intendit quod Judaei et philosophi, licet naturali ratione judicent divinam essentiam subsistere et distingui a suppositis alterius naturae, tamen hoc non sufficit ad rationem suppositi, nisi addatur alia conditio, ubi natura potest habere plura supposita. Et ideo ratio non ducit eos ad ponendum quod divina essentia secundum se sit suppositum, eo modo quo nos loquimur de supposito. Secus de ipsis, quia aliter uti possunt. " Ad tertium dico quod quidquid perfectionis est in ratione suppositi, totum convenit essentiae secundum se. Sed ratio suppositi aliquid dicit quod non dicit secundum se perfectionem nec imperfectionem, puta distinctionem; et illa convenit substantiis separatis incommunicabilibus; non autem divinae essentiae quae communicahilis est; et hoc competit ei ex sua actualitate, quia scilicet esse non differt ab eo quod est, ac per hoc quidquid est in ea, est ipsa, et sic ipsa potest esse communis pluribus secundum rem, non autem alia quidditas absoluta. Ad quartum dicitur quod, licet in divinis sit unum subsistere absolutum, non tamen una subsistentia absoluta ; quia subsistentia, licet, quantum ad rationem a qua sumitur (a), sumatur a subsistere, tamen, quantum ad rationem ad quam imponitur, significat subsistens distinctum incommunicabile; et nulli absoluto ista conveniunt in divinis. Ad quintum dico quod actiones sunt suppositorum, in quantum subsistunt; non autem in quantum distincta sunt vel incommunicabilia sunt, nisi actiones per quas natura communicatur. Et ideo, licet essentia divina velit et intelligat, non tamen sequitur quod sit suppositum, sed quod subsistat. Dico tamen quod in creaturis etiam aliquid agit, 11. - 15 22ft quod non est suppositum, scilicet anima separata. Unde illa maxima : actiones sunt suppositorum, intelligenda est sic, id est, rerum subsistentium, sive sint supposita, sive non , etc. Ad sextum dico quod de ratione suppositi non solum est ineommunicabililas qua forma communicatur subjecto cui inhaeret, immo incommunicabili-tas communis vel universalis. Prima autem convenit divinae exsistentia? absolute, non tamen secunda, quia illud exsistere est commune multis realiter distinctis ab invicem, non tamen ab alio exsistere. Ad septimum negatur minor. Dico enim quod si in divinis esset suppositum absolutum, illud poneret in numerum cum tribus personis ; quia de ratione suppositi est distinctio et incommunicabili-tas et indivisio, ut dictum est ad primum. Unde illud suppositum, vel esset alterius natura? quam tres personae, et sic poneret in numerum vel esset ejusdem natura;, et tunc distingueretur ab eis sicut incommunicabile ab incommunicabili. Si tamen velis quod de ratione suppositi non sit incommuni-cabilitas, non contendo. Verumtamen, hoc est contra communem modum loquendi, quia nullum suppositum dicitur de pluribus. g 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli.

Ad argumenta contra secundam conclusionem inducta respondetur. Et ad primum Aureoli dicitur (a) quod responsio ibi data bona est; et illam dat sanctus Thomas, "1 p., q. 40, art. 4, ad 2 "; et de Potentia Dei, q. 10, art. 3, ubi ait : " Sicut relatio et processio in divinis sunt idem secundum rem, et differunt secundum rationem; ita et ipsa relatio, quamvis sit una secundum rem, est tamen multiplex secundum modum intelligendi. Intelligimus enim ipsam relationem, ut constitutivam personae; quod quidem non habet in quantum est relatio. Quod (6) ex hoc patet quod relationes in humanis non constituunt personas ; cum relationes sint accidentia ; persona vero est aliquid subsistens in genere substantiae ; substantia autem per accidens constitui non potest. Sed habet hoc relatio, in divinis, quod personam constituat, in quantum est divina relatio; ex hoc enim habet quod sit idem cum divina essentia, cum in Deo nullum accidens esse possit; relatio enim, quia (y) secundum rem est ipsa divina natura, hypostasim divinam constituere potest. Est ergo alius modus intelligendi quo intelligitur relatio ut constitutiva divinae persona?, et alius quo intelligitur relatio ut relatio est. Unde nihil prohibet quod quantum ad unum modum intelligendi, relatio praesupponat processionem, quantum vero ad alium, sit econtra. Sic ergo dicendum quod, si consideretur relatio ut est relatio, praesupponit processionem intellectu. Si autem consideretur ut est constitutiva personae, sic relatio quae est constitutiva personae a qua est processio, est prior secundum intellectum quam processio; sicut paternitas, in quantum est constitutiva personae Patris, est prior secundum intellectum quam generatio. Relatio autem quae est constitutiva personae procedentis, etiam in quantum est constitutiva personae, est posterior secundum intellectum quam processio ; sicut filiatio, quam nativitas ; et hoc ideo, quia persona procedens intelligitur ut terminus processionis. "

Haec ille.

Eamdem responsionem ponit, 1. Sentent., dist. 27, q. 1, art. 2, in principali responsione, et ad 3 . Nunc dico, ad improbationem hujus responsionis, quod paternitas, ut constitutiva, non intelligitur sub expressa ratione paternitatis; nec valet consequentia, qua infertur : ergo non magis paternitas constituit quam generare. Licet enim paternitas non constituat personam, sub ratione paternitatis, plus quam generatio sub ratione generationis, tamen paternitas potest concipi ut forma quaedam inexsistens, non egrediens, nec in aliud tendens, eadem cum divina essentia; et sic potest intelligi constitutiva personae. Generationi autem, tam activae quam passivae, repugnat sic concipi, cum in sua ratione importet oppositum , ut supra dictum est. Et ideo origo non potest intelligi ut constitutiva, nisi intelligatur sub opposita sibi ratione. Quare patet quod consequentia nulla est.

Ex hoc etiam solvitur aliquorum instantia. Dicunt enim sic. Paternitas, ut constitutiva, aut dicit absolutum, aut quid relativum. Si absolutum, ergo persona constituitur per rationem absolutam ; si quid relativum , ergo paternitas, ut relatio, constituit.

Istis enim dicitur quod paternitas, dum concipitur ut constitutiva Patris, intelligitur quid relativum, sed non relative, nec sub ratione relativi. Paternitas enim, ut relatio talis, constituit Patrem in esse Patris; sed ut concipitur constitutiva hypostasis vel personae, quoad esse divinae personae vel suppositi, concipitur ut quosdam forma incommunicabilis naturae intellectualis divinae; et taliter concipi, est absolute concipi. Et cum dicitur quod tunc persona divina constituitur per rationem absolutam;

dico quod persona divina non constituitur per rationem nostri intellectus, sed per rem quae est verissime relativa. Et ideo persona divina est relativa; tamen intellectus noster, dum concipit constitutivum illius personae, concipit illud sub ratione absoluta; nec aliter posset constitutionem illius personae concipere, nisi concipiendo rem relativam sub ratione absoluta. Nec est in hoc repugnantia; quia relatio in divinis habet esse divinae I. - QUAESTIO 1. essentiae, quod est absolutum ; et ideo relatio potest ibi concipi sub ratione absoluta. Ad secundum negatur major. Licet enim non intelligamus quod generatio divina eliciatur a Patre, nec quod nativitas sit quaedam via elicitiva Filii; tamen, quia nec generationem nec nativitalem divinam, secundum quod in se est, concipimus, sed in conceptibus creaturarum, scilicet generationis creatura et nativitatis ejusdem, in quibus unum significatur ut egrediens a generante, et aliud ut via ad genitum ; eapropter, generatio aut nativitas divina non concipitur a nobis, nisi per modum egressus aut viae cujusdam; et ideo nullum eorum potest concipi ut constitutivum personae, quia modus constitutivi formaliter repugnat egressui aut viae. Patet igitur quod nulla productio potest constituere. Et sic major est falsa. Et deceptio provenit ex hoc quod arguens non advertit quod aliud est intelligere aliquid esse viam, et aliud est intelligere illud per modum viae; quae tamen multum differunt. Prima enim intellectio est per modum enunciationis ; secunda, per modum cujusdam repraesentationis, qualiscumque sit, perlecta scilicet aut imperfecta: generatio enim divina intelligitur in conceptu generationis egredientis a generante; non tamen concipitur quod sit egrediens a generante ; et sic de multis exemplis. Ad illa autem per quae dicit se probasse, alias dictum est (dist. 5). II. Ad argumenta Scoti.

Ad ea quae Scotus primo loco, contra eamdem conclusionem simul et tertiam, inducit, dicitur Ad primum, negando majorem, nisi restringatur ad relationem quae continetur et limitatur in genere, nec habet nisi ea quae relationis sunt. Secus est de relatione quae est extra genus, sicut est in divinis. Talis enim, non solum habet ea quae relationis sunt, puta ad aliud referre, immo subsistit, quod est substantiae et personae (a). Nec valet probatio. Cum enim dicitur quod esse ad se opponitur relationi, hoc potest intelligi bene et male. Si enim intelligatur, per esse ad se, modus essendi substantias, tunc dico quod talis modus non repugnat relationi quae est extra genus accidentis, sed soli relationi quae est accidens. Si autem, per esse ad se intelligatur ratio quidditative substantiae vel absoluti, tunc dico quod ratio relationis et ratio absoluti opposite sunt, vel disparatae ; sed tamen, non obstante illa oppositione, eadem res extra genus potest subesse utrique rationi, sicut in divinis. Et ideo argumentum non probat, nisi quod relatio, ut relatio, non habet quod sit ad se, vel quod subsistat, aut subsistere faciat; sed non probat quin relatio extra genus, habeat modum essendi substantia;, et faciat subsistere, in quantum est substantia. Ad secundum negatur major, de paternitate extra genus. Talis enim paternitas dat esse ad se et subsistere, in quantum est substantia divina; licet, in quantum est relatio, non det nisi esse in ordine ad Filium. Unde sancius Thomas, 1. Sentent., dist. 33, q. 1, art. 1, ad l , dicit sic : " Esse dicitur tripliciter. Uno modo dicitur esse, quidditas vel natura rei; sicut dicitur quod diffinitio est oratio significans quid est esse; diffinitio enim significat quidditatem rei. Alio modo dicitur esse, ipse actus essentiae; sicut vivere, quod est esse viventibus, est actus animae, non secundus, qui est operatio, sed primus. Tertio modo dicitur esse, quod significat unitatem compositionis in propositionibus; et hoc esse est in intellectu componente et dividente, quantum ad sui complementum, sed fundatur in esse rei quod est actus essentiae. Dico ergo quod, cum dicitur : ad aliquid sunt quorum esse, etc, intelligitur de esse quod est quidditas rei quae diffinitione significatur, quia ipsa natura relationis, per quam constituitur in tali genere, est ad aliud referre; et non intelligitur de esse quod est actus essentiae; hoc enim esse habet relatio ex his quae causant ipsam in subjecto, secundum quod esse non refertur ad aliud, sed ad subjectum, sicut et quodlibet accidens. Et sic dico quod non oportet quod esse divinae essentiae sit ad aliud se habere; quia illud esse in quo paternitas et essentia uniuntur, est actus essentiae; non autem uniuntur in esse quod significat diffinitio rei, quia alia est ratio paternitatis, qua ad aliud refertur, et alia ratio essentiae. "

Haec ille.

Ex quo patet quod paternitas in divinis habet idem esse quod divina essentia; et quod non solum relatio dat esse ad aliud, immo dat esse quod est actus essentiae, secundum quod suppositum talis relationis non refertur ad aliud; illud autem esse in creaturis est inesse, sed in Deo, est subsistere. Ad tertium negatur minor. Dico enim quod relatio subsistens quae habet modum essendi substantiae, cum sit extra genus, dat alicui quod sit prima substantia et quod subsistat, licet hoc non faciat, ut relatio, sed ut est divina substantia, vel ut subsistit; et non solum quod sit prima substantia, immo quod sit persona. Argumentum autem procedit de relatione quae includitur in genere accidentis. Et ista solutio datur a sancto Thoma, de Potentia Dei, q. 8, art. 2, ad l , et art. 3, ad 8 . Ad quartum negatur minor, loquendo de relatione subsistente. Unde sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 8, art. 4, ad 2"", dicit quod " Pater ab eodem habet quod sit quis, et quod sit Pater, scilicet a paternitate; sed quod sit quis, habet a relatione communiter sumpta; quod autem sit hic quis, habet ab hac relatione quae est paternitas n.

Haec ille. Ad quintum negatur minor, loquendo de relatione extra genus, quae subsistit. Ad sextum dico quod, sicut substantia, in quan- LIBRI I. SEN tum hujusmodi, non dat referri, ita nec relatio, ut relatio, dat subsistere. Cum quo tamen stat quod eadem res sit substantia et relatio. Ex quo illa relatio habebit quod det subsistere in quantum est substantia; et quod similiter illa substantia, secundum quod est relatio, det referri in quantum est relatio. Unde sanctus Thomas, ubi supra, art. 2, ad l , sic dicit : " Nulla substantia quae est in genere, potest esse relatio; quia est diffinita ad unum genus; et per consequens, excluditur ab alio genere. Sed essentia divina non est in genere substantioe ; sed est supra omne genus, comprehendens in se omnium generum perfectiones. Unde nihil prohibet illud quod est relationis in ea inveniri. "

Haec ille.

Ad confirmationem patet similiter. Ad septimum dicitur quod si loquamur de relatione ut est relatio, minor est vera; et conceditur argumentum, scilicet quod relatio, ut sic, non constituit, immo constitutum supponit. Sed loquendo de ipsa relatione ut est subsistens, et est quaedam forma supplens vicem omnium principiorum indivi-duantium, sic ipsa constituit; et non supponit suppositum constitutum. Nec valent improbationes. Non quidem prima ex auctoritate Augustini; quia ex illa non habetur quod omnis relatio praesupponat suppositum, sed absolutum. Unde sanctus Thomas, ubi supra, art. 3, ad 5 : c( In qualibet hypostasi divina est id quod absolute dicitur, quod ad essentiam pertinet; et hoc, secundum modum intellectus, prius est eo quod est ad aliquid in divinis. Id tamen quod absolute dicitur, cum sit commune, ad hypostasum distinctionem non importat. Unde non sequitur quod prius sit intelligere hypostasim distinctam quam relationem ejus. "

Haec ille.

Et ibidem (ad l et ad 4 ) : " Personae divinae sunt aliquid excepto relativo, et hoc aliquid est essentia quae relative non dicitur. Sic enim intelligit Augustinus, ut verba ejus diligenter inspicienti apparent. Et licet relatio de divina essentia non dicatur per modum informationis, dicitur tamen per modum identitatis. Si enim non dicimus quod essentia sit generans, vel relata, dicimus tamen quod est ipsa generatio, vel relatio. Sed tamen de nominibus essentialibus in concreto significatis, relativa dicuntur etiam per modum informationis. Dicimus enim quod Deus generat Deum, et quod Deus refertur ad Deum, eo quod idem suppositum intelligitur relationis et essentiae, quamvis ipsa essentialia (a) non distinguantur. Et ila, remotis relativis, intelliguntur nomina essentialia concreta non distincta, quae per relationes relative dicuntur. " - Haec ille. Et sic patet ad primam probationem. Secunda autem procedit de relatione, ut est relatio. Sic enim solum oritur a fundamento; non autem ut est forma ejus individualis. Tertia similiter eodem modo vadit. Nam probat quod nihil constituitur per referri, nec per relationem, ut relatio; quod conceditur. Immo conceditur quod paternum suppositum prius est quam referatur, loquendo de priori secundum intellectum. Et hoc ponit sanctus Thomas, ibidem, ad 5 , ut allegatum est, ubi vult quod, secundum modum intelligendi, Pater prius est Deus quam referatur ad Filium. Ad octavum dicitur quod relationes de genere accidentis non subsistunt; ideo nimirum si tales relationes oppositae, sunt in eodem supposito, quantum ad diversas partes, vel diversa absoluta unius suppositi, et per consequens non constituunt suppositum. Secus autem est de relationibus subsistentibus ; tales enim non sunt in eodem supposito cum suis oppositis, immo constituunt diversa supposita; cujusmodi est de relationibus personalibus in divinis , scilicet paternitate , filiatione , processione ; communis autem spiratio non constituit suppositum, quia est communis, vel quia secundum modum intelligendi advenit supposito constituto ; et similiter ingenitum, aut innascibilitas. Ad nonum respondet sanctus Thomas, ubi supra, ad 6" , dicens : " In rebus inferioribus, hypostases per essentiam distinguuntur; et ideo proprietates quae consequuntur essentiam, non possunt esse principium distinctionis, sed magis distinctionis signum. Hypostases autem divinae nullo modo distinguuntur secundum essentiam ; unde oportet quod proprietates sint principium distinctionis in eis. "

Haec ille. Ad decimum dicitur, sicut ad septimum dicebatur, quod hypostasis divina non solum est quid relativum , immo est Deus, et absolute dicitur. Et ideo dico quod persona Filii terminat relationem Patris per hoc quod absolute dicitur Deus; nec oportet quod in Filio sit aliquid absolutum distinctum realiter a relatione terminans relationem Patris, sed sufficit quod suppositum ad se et absolute dicatur Deus, non solum Filius. Ad undecimum dicetur in fine quaestionis. Ad primum illorum quae secundo loco objecta sunt, negatur minor. Dico enim quod, licet essentia et relatio uniantur in divina hypostasi, non tamen hypostasis est ens per accidens: tum quia nec relatio, nec essentia divina est res conclusa sub genere; tum quia habent idem indivisum esse, quo unumquodque illorum formaliter exsistit; unde si albedo adveniens homini traheretur ad esse hominis substantiale, non uniretur sibi accidentaliter. Et haec solutio potest haberi a sancto Thoma, 3 p., q. 2, art. 6, ad 2" , ubi sic dicit : " Illud quod advenit post esse completum, accidentaliter advenit, nisi trahatur in communionem illius esse completi; sicut in resurrectione corpus adveniet animae praeexsistenti, non tamen accidentaliter, quia ad idem esse assumetur, ut scilicet corpus habeat esse vitale pro- I. - QUAESTIO I. pter animam. Non est autem sic de albedine, quia aliud est esse albi, et aliud est esse hominis cui advenit albedo."

Haec ille.

Idem ponit, 3. Sen-tent., dist. 6, q. 3, art. 2, ad 2 .

Sic dico in proposito quod posito, sed non concesso, quod relatio in divinis esset alterius generis quam divina essentia, non tamen uniretur ei accidentaliter; quia habet idem exsistere cum essentia divina; et praeter hoc, ibi non differt esse et quod est.

Ad confirmationem dicitur quod, si substantia et relatio realiter distinguerentur, adhuc non esset accidentalis unio, si relatio ad esse substantia? traheretur. Ad secundum negatur antecedens illud conditionale. Nec valet probatio. Tum quia supponit in divina hypostasi esse partes habentes extra intellectum prioritatem ad totum. Tum quia, concessa tali prioritate constituentium ad personam secundum intellectum, dico quod in illo priori non habetur quod paternitas, ut est relatio, uniatur essentia?, sed solum ut est quaedam forma individualis subsistens. Et consequenter non sequitur quod in illo priori, essentia divina referatur; et causa est: quia paternitas non constituit ut relatio, sed ut est talis forma individualis, etc. Sed nec etiam sequitur quod in illo priori, essentia distinguatur; quia paternitas non distinguit, nisi ut est relatio; in illo autem signo, paternitas non est relatio. Tum etiam quia, dato quod in illo priori paternitas esset relatio, non referret divinitatem, sed Deum; quia non oportet quod relatio referat omne illud cui unitur. Nam sicut dicit sanctus Thomas, 1. Senteni., dist. 33, q. 1, art. 3, ad 2 : " In quocumque est relatio sicut in supposito, illud refertur; sicut in quocumque est albedo sicut in supposito, illud est album. In natura autem divina, vel essentia, non est proprietas relativa sicut in supposito; immo per omnimodam rei identitatem. Unde relatio non potest praedicari concretive de essentia, ut dicatur : essentia refertur; sed praedicatione designante identitatem , ut dicatur : essentia est relatio. Et ideo non oportet quod essentia distinguatur; sicut etiam in creaturis paternitas est in Socrate sicut in supposito; unde Socrates dicitur pater, non autem ejus humanitas dicitur pater. "

Haec ille.

Ex quo patet quod, posito quod in divinis esset talis prioritas qualis ponitur in argumento, et distinctio constituentium, et quod prius uniretur paternitas, ut relatio est, ipsi divina? essentia?, quam suppositum resultaret ex tali unione, adhuc non sequitur quod in illo priori, essentia referretur aut distingueretur; sicut nec modo refertur, licet relaticsibi insit. Ad tercium dico consimiliter. Stat enim ejus virtus in illa falsa propositione : non est aliud per prius referri, quam per prius relationi uniri unione formali, etc. Ad quartum respondet sancius Thomas, 1. Senteni., dist. 26, q. 2, art. 2, ad 2 : o Ordo, inquit, distinctionis potest dupliciter considerari: vel quantum ad quantitatem distinctionis; vel quantum ad dignitatem, vel causalitatem. Si quantum ad quantitatem distinctionis, sic distinctio hypostasum divinarum est minima distinctio realis, quae possit esse; et ideo tali distinctioni competit ens minimum, scilicet relatio. Si quantum ad ordinem dignitatis, vel causalitatis, illa distinctio excellit omnes distinctiones. Et similiter relatio qua? est principium distinctionis, excellit dignitate omne distinguens quod est in creaturis, non quidem ex hoc quod est relatio, sed ex hoc quod est relatio divina. Excellit etiam causalitate, quia ex processione divinarum personarum distinctarum causatur omnis creatura? processio. "

Haec ille.

Idem ponit, 1 p., q. 40, art. 2, ad 3"", ubi sic dicit : " Quanto distinctio prior est, tanto est propinquior unitati. Et ideo debet esse minima. Et ideo distinctio personarum non debet esse nisi per illud quod minimum distinguit, scilicet per relationem. "

Idem ponit, de Potentia Dei, q. 8, art. 3.

Ex quibus patet quomodo distinctio per solam relationem competit divinis personis. Et similiter de constitutione dicendum est. Nam, licet relatio quae est accidens, sit minima? entitatis, tamen relatio extra genus, qua? est suum esse, est nobilissimum ens. Ad quintum dicitur quod etiam in creaturis suppositum unius natura? constituitur in esse suppositi et in esse incommunicabili per rem alterius generis, cum quantitas sit principium individuationis naturae humanae. Sicut enim dicit sanctus Thomas, 3 p., q. 2, art. 3, ad 3" : Etiam i in rebus creatis, res aliqua singularis non ponitur in genere vel specie, ratione ejus quod pertinet ad ejus individuationem, sed ratione natura? quae secundum formam determinatur, cum individuatio magis sit secundum materiam in rebus compositis ".

Haec ille.

Ex quibus patet quod illud quod distinguit et constituit supposita in esse suppositi, non oportet quod pertineat ad naturam vel quidditatem suppositi, immo potest esse alterius generis. Nec valet improbatio hujus, quia illud quod constituitur in esse suppositi per quidditatem alterius generis, non includit duas quidditates; ex quo nec est eodem modo suppositum illarum, quia una illarum est quasi modus alterius quidditatis, et etiam quia illud quod distinguit supposita non dat eis speciem semper. Unde sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 9, art. 5, ad 18 : i Licet, inquit, Pater et Filius non distinguantur ab invicem nisi paternitate et filiatione, tamen non oportet quod Pater et Filius quasi specie differant in divinis, quia paternitas et filiatio sunt relationes secundum speciem diversa?; non enim istae relationes se habent ad personas divinas, ut speciem dantes, sed magis ut supposita distinguentes et constituentes. Illud autem quod se habet ad personas divinas ut speciem dans, est natura divina, s

Haec ille. Ad primum eorum quae tertio loco inducuntur, dicitur quod primum suppositum in divinis constituitur per paternitatem non ut est relatio, sed ut est subsistens, vel ut est quaedam forma individualis divinrc naturae; et isto modo non sequitur generare, sed praecedit, ut dictum est respondendo ad rationes Aureoli. Quod autem paternitas constituat ut est quaedam talis forma incommunicabilis communicabilitate communis aut universalis, videtur esse de mente sancti Thomae in multis locis. Unde, 1 p., q. 41, art. 5 : " Licet, inquit, paternitas ut forma Patris significetur, est tamen proprietas personalis, habens se ad personam Patris, ut forma individualis ad aliquod individuum creatum ; forma autem individualis in rebus creatis constituit personam generantem. "

Haec ille.

Et de Potentia Dei, q. 2, art. 2, ad 5" , sic dicit : " Paternitas ngn est in Patre per modum formae speciei, sicut humanitas in homine, sic enim in eo est divina natura; sed in eo est, ut ita dicam, sicut principium individuale; est enim proprietas personalis. "

Haec ille.

Item, 1. Sentent., dist. 13, q. 1, art. 2 : " Relatio in divinis non tantum habet quod sit relatio, sed etiam quod sit personalis, id est, personam constituens, et ex hoc habet quasi actum differentia; constitutivae et formae propriae. "

Haec ille.

Item, de Potentia Dei, q. 2, art. 1, ad 3" , dicit : " Relatio filiationis in Filio tenet locum omnium principiorum individualium in rebus creatis; propter quod dicitur proprietas personalis. Ipsa autem natura divina tenet locum naturae speciei. J

Haec ille.

Ex quibus videtur fuisse de mente ejus quod relatio in divinis, in quantum est quaedam forma individualis, habet quod sit constitutiva personarum in esse incommunicabili ; ita quod illa relatio est divinitas, et est forma individualis, et est relatio, et est paternitas. Ut est divinitas, constituit Deum; ut est forma talis individualis, constituit aliquid incommunicabile in natura divina; ut est relatio, constituit relativum; et ut est paternitas, constituit Patrem. Quid autem istorum prius constituat, dico quod ibi non (a) est ordo extra intellectum; sed quantum ad nostrum modum intelligendi, prius constituit Deum quam constituat aliquid incommunicabile in divina natura, et prius constituit suppositum incommunicabile quam constituat in esse relativo (6), et prius in esse relativo (y) quam in esse Patris. Ad secundum dicitur quod generare non egreditur realiter ab aliquo, et ita nec ab essentia nec a persona; sed, secundum nostrum modum intelligendi, significatur ut egrediens a persona constituta. Et ideo bene conceditur quod generare praesupponit, illo modo, constitutionem suppositi; et similiter (6) relativo. - reali Pr. paternitas, ut est relatio. Cum quibus bene stat quod paternitas, ut est quaedam forma individualis in natura divina, constituat suppositum et personam in natura divina. Ad tertium negatur minor, loquendo de paternitate ut est constitutiva. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 40, art. 4, ad l" , exponens dictum Magistri Sententiarum, sic ait : " Cum enim Magister dicit quod quia generat est Pater, accipit nomen Patris secundum quod designat relationem tantum ; non autem secundum quod designat personam subsistentem. Sic enim oporteret econtra dicere quod quia Pater est generat. "

Haec ille.

Sicut etiam ipse dicit, ibi, in responsione ad 2 : " Paternitas, secundum quod relatio, fundatur super actionem; non autem secundum quod est constitutiva personae."

Idem ponit, 1. Senteni., dist. 27, q. 1, art. 2, et de Potentia Dei, q. 10, art. 3. Ad quartum negatur antecedens. Et ad probationem ejus negatur minor. Dico enim quod prius est Pater quam sit Filius, secundum modum intelligendi, prout Pater dicit paternitatem ut constitutivam ; non autem prout dicit paternitatem ut est relatio. Ad quintum negatur antecedens illud conditionale, loquendo de paternitate, ut est forma subsistens individualis in divina natura. Sic enim praecedit in (a) intellectu nostro, et secundum nostrum modum intelligendi, generationem activam et passivam, ac per hoc filiationem et Filium; et ita non oportet quod in quocumque signo rationis apprehenditur suppositum paternum constitutum, apprehendatur suppositum Filii constitutum. Ad primum eorum quae quarto loco inducuntur, respondetur negando minorem, loquendo de filiatione, ut est quaedam forma individualis divinae naturae subsistens. Sicenim ipsa non oritur producto termino generationis, immo est terminus. Secundum enim quod ponit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 13, q. 1, art. 2, ad 3" : " Processiones, inquit, in divinis distinguuntur penes principium et penes terminum. Quamvis enim divina natura principium sit generationis in Patre, non tamen absolute sub ratione naturae, sed sub ratione paternitatis. Et similiter, ex natura divina quae accipitur in Filio per generationem, non habet Filius quod sit Filius (6), sed ab eo quod natura in Filio secundum rem est ipsa filiatio. Et ita patet quod istae relationes se habent aliquo modo ut principium et terminus ad ipsas processiones. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod ipsa filiatio est terminus quodammodo generationis Filii, non ut quod terminat, quia hoc est Filius, nec ut formalis terminus principaliter, quia ille est essentia, sed ut est terminus formalis (a.) in. - Om. Pr. (6) Filius. - Ora. Pr. cointellectis; ita quod essentia sub filiatione est terminus generationis passivae, non quidem ut filiatio est relatio, sed ut est forma individualis, etc.

Ad Simplicii dictum dicitur quod ipse loquitur de relatione, ut est relatio. Ipse enim loquitur de relatione conclusa in genere accidentis quod est relatio. Ad secundum dicitur quod relatio, ut relatio, non (a) ut est constitutiva, non (6) potest includi in ratione termini et in ratione principii productionis. Sed cum hoc stat quod relatio, ut est constitutiva, potest includi in ratione termini productionis, ut dictum est. Ad tertium dicitur quod Philosophus loquitur de relatione quae est accidens, non de illa quae subsistit; et de illa quae est in genere, non de illa quae est extra genus; quia talem ignoravit. Dico tamen quod, secundum intellectum, prius communicatur essentia secundo supposito quam oriatur relatio. Non tamen oportet illud absolutum esse productum; sed solum quod sit terminus formalis, de cujus ratione non est quod producatur, ut alias dictum est (dist. 5, q. 1). Ad quartum dico quod, si acquireretur relatio quae non esset nisi relatio conclusa in genere ad aliquid, ibi non esset vera generatio. Sed si acquiratur relatio quae est natura viva, argumentum non valet, potissime, quia nec solum acquiritur Filio relatio, immo essentia absoluta. Ad quintum negatur minor. Dico enim quod relatio non se habet secundum rem ut effectivum Filii, nec etiam secundum rationem ; licet enim (y) generatio se habeat ut via ad Filium Dei, secundum nostrum modum intelligendi, non tamen filiatio. Unde sanctus Thomas, 1. Senicnt., dist. 27, q. 1, art. 1, ad 5 ", sic ait : et Sicut est in essentialibus, quod idem est secundum rem divina operatio, et Deus, et deitas, sed distinguuntur secundum rationem tantum fundatam in re; ita etiam est in personalibus, quod idem est secundum rem operatio personalis, et persona, et proprietas constituens personam, sed differunt tantum secundum rationem et modum significandi. Unde dico quod eadem relatio significatur per haec tria : Pater, paternitas, et generatio ; sed Pater significat illam per modum hypostasis, vel personae; paternitas autem, per modum proprietatis; generatio vero (3), per modum operationis.))

Haec ille.

Ex quibus accipio quod, licet filiatio sit eadem passivae generationi, non tamen se habet per modum vise ad Filium sicut generatio, conformiter ad praedicta de paternitate et generatione activa. Ad sexium dicitur quod filiatio, ut est relatio, fundatur super genitum esse; non autem ut est constitutiva. Ad septimum dicitur primo quod consequentia non valet, nisi poneremus quod relatio, ut relatio, constituit; sic enim relationes consideratae, aeque necessario se coexigunt; potest tamen esse quod relatio extra genus, aliquo modo praecedat relationem sibi cooppositam. Dicitur secundo quod aeque naturaliter et necessario Spiritus Sanctus producitur, sicut Filius, licet Spiritus Sanctus non procedat per modum naturae, sed per modum voluntatis (a) et libere; quod quomodo stare possit, alias dictum est (dist. 6,q. 1). Ad primum eorum quae quinto loco inducta sunt dicitur negando minorem. Nec valet probatio. Quia, sicut dicit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 26, q. 1, art. 2 : a In divinis nihil praedicatur sicut (S) accidens, vel sicut (y) forma inhaerens alicui praeexsistenti; unde, quidquid significatur per modum formae, totum subsistens est. Unde, sicut remota essentia per intellectum, non remanet aliquid quasi recipiens illam essentiam, quia illamet essentia est subsistens; ita, remota bonitate per intellectum, non remanet aliquid quasi recipiens bonitatem, quia ipsa bonitas est subsistens. Et similiter, remota relatione per intellectum, non relinquitur aliquid quasi substratum relationi, sed illamet relatio est res subsistens; unde, abstracta relatione, proprie loquendo, nihil remanet, nec absolutum, nec relativum, nec hypostasis, nec essentia. Sed verum est quod essentia potest intelligi, non intellecta bonitate, ut dicit Boetius, lib. de Hebdomadibus. Et similiter potest intelligi essentia, non intellecta paternitate, vel relatione, sicut Judaei intelligunt, sed non per modum abstractionis; sed non potest intelligi quod removeatur in divinis relatio, et remaneat aliquid subsistens relationi, quia ipsamet sibi subsistit. Et ideo dicimus, cum aliis, quod remota relatione, non remanet hypostasis distincta in divinis : tum quia non manet distinctio; tum quia non remanet subsistens relationi. Sed verum est quod si nunquam essent relationes quas fides distinguit, Deus esset (2) subsistentia et persona, ex hoc quod subsisteret in esse suo et substaret proprietatibus essentialibus quibus ab aliis essentiis distingueretur. "

Haec ille.

Idem ponit, 1 p., q. 40, art. 3, ubi sic dicit: o Duplex abstractio fit per intellectum : una quidem , secundum quod universale abstrahitur a particulari, ut animal ab homine; alia vero, secundum quod forma abstrahitur a materia, sicut forma circuli per intellectum abstrahitur ab omni materia sensibili. Inter autem has abstractiones est differentia, quia in abstrahi sed per modum voluntatis. - Om. Pr. (6) sicut. - secundum Pr. (y) sicut. - Om. Pr. (J) in. - Ad. Pr. ctione quae fit secundum universale et particulare, non remanet illud a quo fit abstractio ; remota enim ab homine differentia rationali, non remanet in intellectu homo, sed solum animal. In abstractione vero quae attenditur secundum formam et materiam, utraque manet in intellectu ; abstrahendo enim formam circuli ab aere, remanet seorsum, in intellectu nostro, intellectus circuli et intellectus aeris. Quamvis autem in divinis non sit universale, neque particulare, neque forma et materia, secundum rem, tamen, secundum modum significandi, invenitur aliqua similitudo horum in divinis; secundum quem modum dicit Damascenus (de Fid. orth., lib. 3, cap. 6), quod commune est substantia, particulare vero hypostasis. Si ergo loquamur de abstractione quae sit secundum universale et particulare, remotis proprietatibus , remanet in intellectu essentia communis, non autem hypostasis Patris, quae est quasi particulare. Si vero loquamur secundum modum abstractionis formae a materia, remotis proprietatibus non personalibus, remanet intellectus hypostasum et personarum; sicut, remoto per intellectum a Patre quod sit ingenitus, vel spirans, remanet hypostasis vel persona Patris. Sed remota proprietate personali per intellectum, tollitur intellectus hypostasis. Non enim proprietates personales sic intelliguntur advenire divinis hypostasibus, sicut forma subjecto praeexsistenti; sed ferunt secum sua supposita ; et tamen sunt ipsae personae subsistentes, sicut paternitas est ipse Pater; hypostasis enim significat aliquid distinctum in divinis, cum hypostasis sit substantia individua. Cum ergo relatio sit quae (a) distinguit et constituit eas, relinquitur quod remotis per intellectum relationibus personalibus, non remanent hypostases. "

Haec ille.

Idem ponit, de Potentia Dei, q. 8, art. 4. Ad secundum negatur minor. Sicut enim dicit sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 2, art. 1, ad 3"" : a Relatio filiationis in Filio tenet locum omnium principiorum individualium. " Et art. 2, ad 5 ", dicit quod paternitas est in Patre per modum formae individualis, et tanquam principium individuale. Et ideo dico quod ipsa non est de se communicabilis plus quam socrateitas.

Nec valet prima improbatio hujus. Dico enim quod omnis quidditas cui ex natura sua convenit subsistere, et repugnat in alio secundum rem recipi, repugnat communicari. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 13, art. 9, dicit sic : " Formae quae non individuantur per aliquod suppositum , sed per seipsas, quia scilicet sunt formae subsistentes, si intelligerentur secundum quod sunt in seipsis, non possent communicari nec re nec ratione. " - Haec ille. - Et loquitur de communicabilitate, qua universale communicatur individuis. - Nec iterum valet alia improbatio. Dico enim quod paternitas et omnis relatio, in divinis, est infinita formaliter infinitate quae convenit cuilibet formae separatas. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 50, art. 2, ad 4 , dicit quod " substantias immateriales creatae, sunt finitae secundum esse suum, sed sunt infinite secundum quod earum formae non sunt recepte in aliquo; sicut si (a) diceremus (6) albedinem separatam exsistentem esse infinitam, quantum ad rationem albedinis, quia non contrahitur ad aliquod subjectum ".

Haec ille.

Ita in proposito : paternitas est infinita in divinis, quantum ad rationem paternitatis; et ita de aliis relationibus.

Non insuper procedit tertia improbatio. Dico enim quod omne quod subsistit in divinis, est incommunicabile illa communicabilitate quae competit universali respectu suorum particularium ; tamen aliquod subsistens est ibi communicabile illa communicabilitate qua forma communicatur supposito, et illa qua commune communicatur proprio : sicut divinitas tribus suppositis est communis, et spiratio activa est communis Patri et Filio. Quod autem illa relatio, scilicet spiratio activa, sit magis communicabilis, quam paternitas, vel filiatio, vel sua opposita, scilicet spiratio passiva, hoc non contingit ex hoc quod aliae sint magis eaedem divinitati, quam spiratio activa, ut argumentum tangit, sed ideo quia spiratio activa aliter est in supposito, quam reliquae relationes. Unde, secundum sanctum Thomam, 1. Sentent., dist. 33, q. 1, art. 3 : " Proprietates personales sunt in personis, sicut natura est in supposito; quia per illam constituitur. Proprietates autem non personales sunt in personis, sicut illud quod advenit post esse constitutum, ut spiratio activa, et innascibilitas; non tamen ita quod suppositum sit aliud ab eo quod inest, secundum rem, sed tantum secundum rationem concreti et abstracti. "

Dico igitur quod quia communis spiratio secundum modum intelligendi advenit supposito constituto, ideo non est in eo per modum principii individualis, aut formae propriae; ac per hoc, non communicari alteri supposito, sibi repugnat. Innascibilitas autem repugnat relationi Filii; et ideo sibi communicari non potest; similiter nec Spiritui Sancto; per eamdem rationem. Proprietates autem personales, puta paternitas, filiatio, processio, incommunicabiles sunt pluribus, quia suntin suppositis, ut principia individualia. Etsi quaeratur unde hoc habent,

dico quod ex hoc quod sunt tales res; puta, quia haec est paternitas divina, et illa filiatio divina, et illa processio divini amoris. Spiratio autem activa, ex hoc quod est hoc, habet communicari pluribus suppositis, et solum duobus, illa communicabilitate quae dicta est; licet quaelibet forma vel res divina, sit incommunicabilis communicabilitate universalis, propter causam praedictam. I. - QUAESTIO I. Ad tertium negatur major, loquendo de communitate rationis alicujus non universalis. Sic autem est in proposito. Unde sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 25, q. 1, art. 3, sic ait: " Duplex est communitas, scilicet rei et rationis. Et dico communitatem rei, quando aliquid unum et idem numero, convenit pluribus; et talis communitas non est, nisi in divinis personis; nec aliqua talis est in Trinitate, nisi essentiae et eorum quae ad essentiam pertinent, ut attributorum, et oppositionum, et negationum, et relationum essentialium. Communitas autem rationis est secundum quam persona dicitur communis in Trinitate. Hoc autem diversimode assignatur a diversis : quidam enim dicunt quod est communitas secundum rationem negationis; alii dicunt quod est communitas secundum rationem proportionis; alii dicunt quod est communitas secundum rationem intentionis. Sed aliter dicendum est quod praeter has communitates, est ibi communitas rationis fundatae in re. Sed ratio fundata in re, est duplex : quaedam enim est communis, sicut ratio animalis ; et quaedam est specialis, sicut ratio hominis. Et sic est in divinis. Quia cum realiter sit ibi relatio, est ibi communis ratio relationis (a); et cum. (6) realiter sit ibi paternitas, est ibi specialis ratio paternitatis, realiter. Unde relatio est communis paternitati et filiationi. Non tamen ex hoc sequitur quod relatio sit universale ad paternitatem et filiationem ; quia omne universale habet aliud et aliud esse in suis inferioribus, sed in divinis non est nisi unum esse; unde idem est esse relationis in paternitate et filiatione ; unde communis ratio in divinis non potest distingui per esse, sed solum per speciales rationes. Et inde est quod nihil unum secundum specialem rationem potest numero multiplicari in divinis. Ita dico de persona. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod paternitati et filiationi in divinis est aliquid commune secundum rationem, quod tamen non est universale; ultima autem constitutiva possunt in aliquo taliter communi communicare. Sj 3.

Ad argumenta contra tertiam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli.

Ad argumenta Aureoli specialiter contra tertiam conclusionem inducta respondetur. Et quidem ad prima tria dicitur quod arguens in vanum laborat, nec arguit contra sanctum Doctorem. Non enim sanctus Thomas, ubi arguens allegat, nec alibi, dicit quod relatio, ut subsistens, personam constituat, licet dicat quod relatio, ut est divina essentia, constituit. Verumtamen, 1 p., q. 40, art. 2, dicit haec verba: cc Sic autem relationes vel proprietates constituunt vel distinguunt hypostases vel personas, in quantum sunt ipsae personae subsistentes, sicut paternitas est Pater, et filiatio est Filius, eo quod in divinis non differt abstractum et concretum. "

Haec sunt verba ejus.

Ex quibus verbis non sponte habetur, nisi quis distorte velit intelligere, quod relatio, ut subsistens, constituat personam. Sed ad habendum intellectum sancti Doctoris, sciendum quod ipse, in illo articulo, non intendit declarare sub qua ratione relatio constituat personam, scilicet an ut subsistens, vel relatio , vel an ut hoc vel illud, ut patet legenti totum articulum; sed inten dit dare differentiam inter modum quo differentiae distinguunt in creaturis species sub genere aliquo, et modum quo relationes distinguunt in divinis personas unius essentiae; quae consistit in hoc quod differentiae sic distinguunt species unius generis, quod dividunt illud genus et essentiam generis communem, nec ipsae differentiae distinguentes sunt diversae species; sed relationes sic distinguunt personas in divinis, quod nullum commune reale dividunt, sed sunt ipsae personae distinctae, et constitute, et subsistentes. Et hunc sensum, ipse modus loquendi insinuat, cum ait : Sic autem relationes, etc, hoc est, relationes hoc modo distinguunt, quod sunt secundum rem personae distinctae subsistentes; ita quod ly in quantum , non replicat rationem sub qua vel secundum quam relatio constituit personam, sed modum quo constituit, vel potius modum quo relatio constituens se habet ad constitutum, scilicet ad personam. Si enim intenderet assignare rationem secundum quam relatio constituit personam subsistentem , satis ridiculosum esset dicere quod relatio, in quantum est persona subsistens, constituat personam. Et sic patet quod argumenta illa non sunt contra mentem sancti Doctoris. Verumtamen, sustinendo illam partem quam multi tenent, dicitur, Ad primum argumentum, quod minor est falsa; quia tunc, quot sunt relationes subsistentes in divinis, tot essent supposita, quod est falsum : suppositum enim non solum dicit subsistentiam, sed incommunicabilitatem oppositam communicabilitati formae, et universalis, et partis. Ad secundum negatur minor, ad hunc sensum quod paternitas, ut subsistens, sit Pater. Nam in ratione Patris Jion solum includitur relatio, immo essentia. Relatio etiam ut subsistens, est communicabilis Patri per modum formae. Ad tertium dicitur quod subsistentia ad relationem addit esse substantiae. Ad primum eorum quae secundo loco inducuntur, dicitur quod major est vera, si talis effectus designatur substantive ; negatur autem, si designetur adjective. Nunc dico ad propositum, quod formale quo subsistunt personae, est essentia; et ejus formalis effectus, est subsistere, quod nullo modo in divinis plurificatiir; non enim sunt in divinis plura esse, nec plura subsistere. Subsistentia vero non dicit effectum formalem essentiae, sed illud quod habet in se illum effectum. Et si dicatur ulterius : Cum subsistentia dicatur a subsistere, et sit ejus conceptus formalis, quomodo pliirificatur subsistentia non plurificato subsistere? - dico quod argumentum concluderet, si subsistentia solum diceretur a subsistere. Sed non sic est. Nam subsistentia dicit, ultra hoc, indivisionem et incommunicabilitatem. Subsistentia enim est nomen suppositi substantias. Et ideo, in divinis, non plurificatur subsistentia, ex parte ipsius subsistere, quod est unicum in divinis; sed ex parte indivisionis, quae in divinis plurificatur secundum pluralitatem suppositorum. Ad secundum conceditur major, si illa sunt idem re et ratione. Non sic in proposito; quia subsistentia dicit incommunicabilitatem et indivisionem, quam non dicit essentia. Ad tertium, responsum est dum dicebatur ad primum. Non enim subsistentia est formalis effectus immediatus essentiae, sed subsistere; subsistentia autem (se) praeter subsistere dicit incommunicabilitatem et indivisionem. Quare nihil concludit. Ad quartum dico quod de constitutione subsistentiae, in divinis, loquendum est sicut de constitutione persona?, sicut dictum est. Unde dico quod essentia non constituit subsistentiam, sed relatio divina, quae habet omnia requisita ad constitutivum personae; quia scilicet talis relatio est incommunicabilis, est substantia, est naturae intellectivae, et se habet modo formae, et ut quo aliquid est. Et cum infertur quod si relatio constituit subsistentiam individuam, quod ipsa, ut relatio, dat subsistere, negatur consequentia. Ad rationem enim subsistentiae non solum requiritur incommunicabilitas, sed (6) requiruntur multa, quorum non omnia facit relatio, ut relatio, sed ut est divina essentia. Quod autem divina essentia det non solum personis, immo relationibus subsistere, ostendit sanctus Doctor, de Potentia Dei, q. 9, art. 5, ad 13" , dicens : " In rebus creatis principia individuantia duo habent : quorum unum est quod sunt principia subsistendi, natura enim communis non subsistit nisi in singularibus ; aliud est quod per principia individuantia, supposita naturae communis ad invicem distinguuntur. In divinis autem proprietates personales hoc solum habent quod supposita naturae divinae ab invicem distinguuntur. Non autem sunt principium subsistendi divinae naturae ; ipsa enim divina essentia est secundum se subsistens. Sed econtra proprietates personales habent quod subsistant ab essentia; ex eo enim paternitas habet quod sit res subsistens, quia essentia divina, cui est eadem secundum rem, est res subsistens ; ut inde sequatur quod sicut divinitas est Deus, inde paternitas est Pater. Et ex hoc est etiam quod divina essentia (a) non multiplicatur secundum numerum, ex pluralitate suorum suppositorum, sicut accidit in istis inferioribus. Nam ex (6) eo aliquid multiplicatur secundum numerum, ex quo subsistentiam habet. Licet autem divina essentia, seipsa, ut ita dicam, individuetur, quantum ad hoc quod est per se subsistere, tamen una exsistente ipsa, secundum numerum sunt in divinis plura supposita distincta per relationes subsistentes. J)

Haec ille.

Item, ad 19 , dicit : " Nullo modo concedendum est quod in divinis sit nisi unum esse, cum esse ad essentiam pertineat semper, et praecipue in Deo, cujus esse est sua essentia. Relationes autem, quae distinguunt supposita in divinis, non addunt aliud esse super esse essentiae, quia non faciunt compositionem cum essentia, ut dictum est; omnis autem forma addens aliquod esse super esse substantiale, facit compositionem cum substantia, et ipsum esse est accidentale, sicut esse albi et nigri. Diversitas ergo secundum esse, sequitur pluralitatem suppositorum, sicut et diversitas substantiae vel essentiae, in rebus creatis. Neutrum autem est (j) in divinis. "

Haec ille.

Idem ponit, q. 8, art. 2, ad ll" .

Ex quibus patet, quod prius dicebatur, scilicet quod in divinis non est nisi unum esse; et consequenter, nec nisi unum subsistere; quia, secundum sanctum Thomam, 1. Sentent., dist. 23, q. 1, art. 1; et 1 p., q. 29, art. 2, subsistere dicit determinatum modum essendi; dicit enim esse, et addit determinationem ; illa enim subsistere dicimus, quae non in alio, sed in seipsis exsistunt. Idem ponit, de Potentia Dei, q. 9, art. 1, ad 4"".

Sic ergo in divinis non est nisi unum subsistere ; quod etiam ostendit sanctus Doctor, superius, ubi allegavi, scilicet quod essentia divina individuatur, quantum ad hoc quod est per se subsistere. Patet etiam quod nec relatio, nec persona habet subsistere, nisi per essentiam. Item, quod relatio non dat personis subsistere, nisi quia est divina essentia. Ad argumentum in pede quaestionis factum, negatur major. Et cum probatur prima pars, dico quod, secundum sanctum Thomam, de Potentia Dei, q. 8, art. 3, ad 12 : " Relatio praesupponit distinctionem aliorum generum, utputa substantiae et quantitatis (8); quandoque etiam actionis et passionis; sed (e) distinctionem quae est secundum ad aliquid relatio non, praesupponit, sed facit; sicut relatio dupli praesupponit diversitatem magni et parvi, hanc autem differentiam, quae est secundum duplum et dimidium, non praesupponit, sed facit. In divinis autem non est alia distinctio, nisi secundum relationem. "

Haec ille.

Item, 1. Sentent., dist. 26, q. 2, art. 2, ad 3"", dicit : a Quamvis relatio, ex hoc quod relatio ad alterum dicitur, non sit res quaedam, est tamen res aliqua secundum quod habet fundamentum in eo (a) quod refertur; et ex hoc habet ulterius, quod sit hypostasis vel substantia , in quantum est divina; et ideo facit realem distinctionem hypostasum; sicut sapientia, ex hoc quod est sapientia, non habet quod sit substantia, et tamen quia sapientia divina est substantia, Deus substantialiter est sapiens. Et ideo considerandum quod ubi est relatio secundum habitudinem tantum, et non secundum aliquod esse naturale, non requiritur distinctio suppositorum secundum rem; sed solum secundum rationem, ut cum dicitur, idem eidem idem; quando autem est ibi relatio, non solum secundum habitudinem, sed secundum esse naturale, requiritur distinctio suppositorum etiam realiter, ut aequalis aequali aequalis ; sed ubi relatio non solum est realiter, sed est ipsa substantia relati, ibi non tantum requirit, sed facit distinctionem suppositorum, s

Haec ille. Ad probationem alterius partis antecedentis, saepe dictum est, scilicet quomodo relatio sit prior secundum intellectum actu notionali, et quomodo posterior ; et consequenter, quomodo relatio supponit constitutionem sui suppositi, et quomodo non. Unde sanctus Doctor, de Potentia Dei, q. 10, art. 5, ad 12 , ostendit ordinem secundum intellectum, inter relationem et proprietatem et notionem ; per quem habetur quomodo relatio praeintelligitur constitutioni, et quomodo non. Ait enim sic : a. Neque, inquit, proprietas, neque relatio, secundum quod hujusmodi, habent rationem constituendi personam; nam, cum persona sit rationalis naturae individua substantia, illud quod est extra substantiam, personam constituere non potest. Unde in rebus creatis proprietates et relationes non sunt constituentes; sed magis advenientes personis constitutis. In divinis autem, ipsa relatio est divina essentia. Et ex hoc habet quod illud quod per eam constitutum est, sit persona; nisi enim paternitas esset divina essentia, nullatenus hoc nomen, Pater, significaret personam, sed hoc solum : accidens relativum personae, sicut patet in personis humanis. Paternitas ergo, in quantum est divina essentia, constituit hypostasim subsistentem in natura divina; in quantum vero est relatio, distinguit; in quantum vero est proprietas, convenit uni personae et non alii; in quantum vero est notio, est principium innotescendi personam. Sic ergo, secundum ordinem intellectus, primum est quod sit personam constituens; secundum est quod sit distinguens; tertium est quod sit proprietas ; quartum est quod sit notio. "

Haec ille.

Ex quibus patet vanitas quorumdam exponentium sanctum Thomam. Dicunt enim quod paternitas constituit, in quantum est quaedam proprietas, et sic praecedit generationem activam et relationem. Patet enim, ex dictis, hujusmodi falsitas. Paternitas enim prius, secundum intellectum, est relatio, quam proprietas. Unde, ibidem, ait sanctus Doctor: " In divinis personis oportet quod ratio relationis rationem proprietatis praecedat. Nam, cum proprium sit quod uni soli convenit, ratio proprietatis distinctionem praesupponit. In divinis autem, non potest esse aliquid distinctum, nisi per hoc quod est ad aliquid. Unde relatio, quae est distinctionis principium in divinis, secundum rationem prior est proprietate. "

Haec ille.