Tomus I

TURONIBUS SUMPTIBUS ALFRED CATTIER, BIBLIOPOLAE EDITORIS MDCCCC I

Imprimatur : Fr. M.-C0NSTANTIUS GiNiES, Prou. S. 0. P.

Printpil in Ci-ritianv Herstellung: Anton Hain Ki,.. Meiscnhcini I Glan MoNSiEUR A. Cattier, editeur a Tours III. Dom.,

Je suis heureux q^un libraire de ma ville archiepiscopale ait entrepris de reediter Ies Defensiones Theologiae Divi Thomae Aquinatis de Jean Capreolus. Je vous en felicite bien sincerement. Le Dominicain francais qu^n a sur-nomme Ie " Prince des Thomistes " etanl peut-etre, apres Ie cardinal Thomas Cajetan, Ie commentateur Ie plus profond et Ie plus solide de saint Thomas d^quin, Fetude de ses (Euvres contribuera sans nul doute a faire mieux comprendre Ie grand Docteur et a eclairer d"une plus vive lumiere plu-sieurs questions de theologie difficiles et abstraites. Une telle entreprise ne pourra manquer d^tre agreable au Sainl-Pere, dont la volonte formelle et plusieurs fois manifestae est que Ie Clerge s^ttache a suivre Ies en-seignements et la doctrine de saint Thomas. Agreez, Monsieur, avec mes felicitations, Tassurance de mes devoues sentiments. f RENE-FRANgOIS, Arcli. de Tours. Gaudium mihi est unum ex editoribus civitatis meae archiepiscopalis de novo in publicum emittere Defensiones Theologiae Divi Thomae Aquinatis a Joanne Capreolo; et tibi toto corde congratulor.

Qui Praedicatoruni Ordinis alumnus, oriundus e Gallia, merito " Thomistarum Princeps " nuncupatus, post unum forsan Thomam a Vio Cajetanum secundus, profundissime et solidissime doctrinam Aquinatis commentatus est, ita quidem ut frequentatio ejus operum non mediocris sit auxilii ad facilius intelligendum sanctum Doctorem, ad plenius illustrandas quasdam Theologiae quaestiones singulariter abstractas et abstrusas.

Et tua certissime inceptio magnum obtinebit favorem apud Summum Pontificem qui tam expresse et tam frequenter voluntalem suam significavit de sancii Thomae doctrina a Clero fideliter retinenda.

Accipe, III. Doni, congratulationes meas ac insimul certiorem te facito me tibi semper magis fore benevolum.f Renatus-Franciscus,

Archiep. Turon. LEONI XIII SUMMO SACRORUM - ANTISTITI QUO-AUCTORE ET PROPAGATORE-BENEVOLENTISSIMO DOCTRINA - THOMISTICA - REFLORUIT HARUM DEFENSIONUM - IOHANNIS - CAPREOLI DE NOVO EDENDARUM PATRES-CESLAUS - PABAN THOMAS - PEGUES CURATORES-OPERI PERFICIENDO VOLUMEN PRIMUM DEDICANT

Beatissime Pater, Divi Thomae Aquinatis doctrinam, quam Romani Pontifices summis laudibus commendarunt, Tu quidem, omnes Tuorum praedecessorum laudes praetergrediens, singulari devotione pioque affectu prosequeris. Ab exordio enim pontificatus Tui, erroneis modernorum philosophorum systematibus, scripta Angelici Praeceptoris tamquam remedium proposuisti; hunc Sanctum Doctorem in variis scientiarum studiis velut exemplar ostendisti, necnon omnium catholicarum Scholarum patronum declarasti. Hanc autem illibatam D. Thomae doctrinam, a Sancta Sede celebratam, nonnulli homines in decursu saeculo-rum impugnare conati sunt; sed, Dei providente numine, surrexerunt viri docti, praeclaro ingenio praediti, qui ad scripta S. Doctoris defendenda, necnon ejus doctrinam pulchris commentariis explanandam, insudarunt. Inter tot egregios S. Thomae defensores, speciali fulgore emicuit Johannes Capreolus Tholosanus, qui quidem adeo Angelici Doctoris sensa attigit, et doctrinam ejus sic illustravit, ut merito a posteris Thomistarum Princeps fuerit nuncupatus. Cum enim saeculo decimoquarto Nominales et alii Doctores, notam falsitatis D. Thomae sententiis infligere conarentur, hic strenuus veritatis thomis-ticae propugnator, Magislri doctrinam acerrime clarissimeque defendit. Quam praestans, utile prorsus ac admirandum sit opus insignis thomistae, sat probant variae suarum Defensionum Theologiae D. Thomae editiones, quae ab anno 1483 usque ad annum 1589 in lucem prodierunt. Sed, proh dolori cum sub fine saeculi decimi sexti, propter nefandam Lutheri necnon pseudoreformatorum haeresim, studia scholastica in contemptum venerint, ab hoc tempore usque nunc opera Principis Thomistarum pene oblita permanserunt. Ab hac lugenda trium saeculorum oblivione ea educere nobis opportunum visum fuit; quippe quae ad rectam D. Thomae sententiae intelligentiam apprime ducunt, cum in illis omnia ad mentem S. Doctoris fideliter sint exposita. Hanc novam Johannis Capreoli operum editionem nulli alteri dedicare volumus nisi glorioso inclytoque Pontifici, qui Angelici Doctoris doctrinam tot laudibus exornavit. Quapropter primum volumen hujus editionis ad pedes Sanctitatis Tuae deponentes, apostolicam benedictionem imploramus, ut opus a nobis inceptum faustum fortuna-tumque exitum obtineat.

NOTITIA IN FR. JOHANNEM CAPREOLUM Ex ECHARD [Scriptores Ordinis Praedicatorum), I, p. 795. F. Johannes Capreolus, Gallus, Occitanus, in domo Rulhenensi ad Ordinem allectus, etsi ThoJo-sanus plerumque, praesertim ab exteris, nuncupetur, a provincia scilicet Tholosana cujus sodalis erat, sacrae Theologia? Magister in facultate Parisiensi fuit, in qua Sententias legebat jam anno MCCCCIX et duobus annis sequentibus licentiam, ut aiunt, decurrit, nam an. MCCCCXI decimus pro Sorbonica praesentatus Praedicatorum dicitur respondisse, ac sequenti ante Pascha qui, stylo ejus aetatis, adhuc XI numerabatur, novo XII diceretur, locum XII et primum mendicantium inter XXV licentiatos obtinuit, exinde laurea donatus. Studium postea generale Tholosanum rexisse narrant nostri Tholosates, sed anno MCCCCXXVI jam in suam Ruthenensem domum se receperat, egregiis illis in IV Sententiarum libros commentariis scribendis ac perficiendis totus incumbens, quos anno tandem MCCCCXXXII finivit. Conciliis Constantiensi et Basileensi affuisse volunt quidam, quod, etsi creditu proclive, ex actis probari desiderarem. Ruthenis certo agebat anno MCGCCXLIII, et sequenti ibidem obiit die vi april. fuitque ad sacrarium sepultus. Saeculo circiter XVJI inchoante, appensa fuit ad parietem tabella cum hac inscriptione, sed ab homine incauto et parum accurato : a Nunquam marcescet memoria gravissimorum Patrum Johannis Capreoli et Silvestri Ferrariensis, quorum corpora hic sub eodem recunduntur marmore. Ille scientia insignis et morum honestate conspicuus, relictis posteritati super libros Sententiarum clarissimis commentariis, extremum diem clausit anno Domini MCCCCXLIV, sexta die aprilis. Iste clavum Ordinis, etc. " Epitaphium istud, quoad Capreolum , verissimum est, sed quoad Silvestrum, falsissimum, nam non Ruthenis sed Rhedonis in Armorica diem obiisse et sepultum postea demonstrabitur, ubi de eo. Opus Capreoli nunquam satis laudandum, scriptum ejus est in IV libros Sententiarum. In eo enim adeo S. Thomae sensa attigit et doctrinam ejus sic illustravit, ut merito deinceps audierit Thomistarum princeps, et scholae nostrae assertor et vindex, quam revera adversus Warronem, Scotum, Aureolum, Nominales, caeterosque ejus impugnatores acerrime clarissimeque defendit. Prodiit primum ab exemplari auctoris quod sodales Ruthenenses Venetias miserunt, editionem curante F. Thoma de Sancto-Germano, ejusdem Ordinis, sacrae Theologiae Magistro, Brixiano, qui Oliverio Caraffa episcopo Albanensi, Ordinis protectori, nuncupavit, Venetiis apud Octav. Scotum 1483 fol. Ad calcem t. I, sic legitur : " Liber primus Defensionum theologiae divi Doctoris, Thomae de Aquino, in primo Sententiarum, editus per eximium veritatis scholae professorem F. Johannem Capreoli, Tholosanum, Ord. Praedic, anno Domini MCCCClXquo legit Sententias Parisius, feliciter explicit. " Ad finem t. II : " Liber secundus Defensionum etc. ut supra, finitus Ruthenae, septembr. die xiiii, quae erat sabbatum, anno MCCCCXXVI, die vii novembr., sub pontificatu Martini V. " i"i NOTITIA Ad calcem t. Ili: " Complevi hoc anno Domini MCCCCXXVIII, die vii novembr, post prandium, hora quasi secunda post meridiem. " Ad calcem t. IV : " Complela fuerunt anno Domini MCCCCXXXIII, die xviii februarii, Ruthenae, pontificatus Eugenii Illi primo. " Quae prior editio, licet gothica, est elegantissima, seu chartam nitidissimam, seu characteres aeneos purissimos, seu atramentum nigerrimum spectes. Extat Paris, in Regia D, 115, et in Navarr. Sed utrobique deest volumen secundum. Integra vero habetur apud nostros Divionenses. Prodiit postea, ibidem, 1514, tertio 1519, quarto, sub hoc titulo : " In libros Sententiarum amplissimae quaestiones pro tutela doctrinae D. Thomae ad scolasticum certamen egregie disputatae; nuper castigatae et corroboratae auctoritatibus sacrae Scripturae, conciliorum et SS. Patrum, atque illustratae quamplurimis aliis opinionibus theologorum tum antiquorum, tum neotericorum, auctore harum additionum F. Mathia Aquario, Dominicano, regio atque publico metaphysico in almo studio Neapolitano. " Venetiis, Haered. Hieronymi Scoti 1589, fol. voli. IV. Ante ultimam hanc editionem Paulus Soncinas, Isidorus de Isolanis, et Silvester Prierias vastum illud opus in compendium redigere tentaverant, ut suis locis dicetur. Sed hic non omittendum iivsxSoTOv insigne, quod dictus de Isolanis refert in sua praefatione, ubi ait Capreolum non minori veneratione excipiendum quam S. Thomam, in quem spiritum angelicum transmisisse videtur Spiritus Sanctus, cordialissiino prudentissiiiioque munere christianissimos simplicitatis ab alto donatum, qui ante imaginem B. Mariae peculiari studio longas quotidianasque moras orans trahere consueverat. Tum subdit: " Interea quatuor haec in Sententias perfecta volumina, dum in suae scrinio cellulae servaret, opera ut creditur hostis antiqui, eadem cellula saevis exarsit igi ibus, ac nisi conversus frater qui eidem Johanni Capreolo tristis senecta; annos jam ingresso deserviebat, lacrymis motus tanti Patris ejulantis labores innumeros unius horae spatio saevas consumere flammas, in ardentem locum prosiliisset, ex quo haec scripta abstulit, omnis Capreoli doctrina coelestis depe-riisset. Libuit hac praefatiuncula (subdit idem) talia enarrasse quae a F. Garsiae, Hispani, Praedica-torii Ordinis nunc generalis Magistri ore pendens ingenti oblectatione suscepi. " Praeter quatuor volumina manuscripta Ruthenis Venetias missa praelo committenda, nulla alia laudantur, nisi volumen primum quod manuscriptum exstat Florentiae ad S. Marci Arm. Ili, n. 37, cujus codicis initio legitur haec nola : " Iohannes Capreolus Tholosanus et doctor Parisiensis Ord. Praedic. super primum Sententiarum memor, quem pro conventu S. Marci de Florentia emit, et sibi donavit magnificus vir Laurentius Petri Cosmae de Medicis civis clarissimus Florentinus anno Domini MCCCCLXXVII. " Is codex forsan ille est de quo sic scribebat laudatus Thomas de Sancto-Germano in epistola nuncup. edit. 1483 : cc Quoniam in tota hac Italia praeter primum nullum eorum voluminum habebatur. " Et de quatuor voluminibus Ruthenensibus Venetias missis ibidem loquens, " haec, inquit, ad Octavianum Scotum missa tum primum lares nostri focique viderunt. " Fidem postea suam in edendo opere sic commendat : " Neque quicquam arbitratu meo commentari ausus sum, ne quod in his liiendae reperiri contingeret, ad. meam referretur invidiam. Singulis tantum voluminibus quaestionum capita et conclusionum quas cuique insunt praemisi, eisque doctorum qui contra ratiocinantur nomina subdidi, quo facilius sciretur, quae doctoris nostri sententia esset, quique contra disputarent. " Hujus operis cum laude meminit Leander fol. 139 praestans nobile, egregium, doctissimum, laboriosissimum et utile prorsus ac admirandum. Excipiunt Lusitanus et sequaces, demum et Altainuraad 1418. De eo etiam legendus Percinus in Monuni. Tolos. p. 94. Extrates vero Tritemius, Eysengrenius ad 1415 a quo Capreolus dicitur theologorum saeculi sui princeps, Possevinus, Bellarminus-Labbeus, Spondanus Annal. ad 1413, Dupiuius et alii. Petrus a Valleclausa, Diatriba IV in Cyriacos, et Capreolum mordere tentavit, sed vere sus ad Minervam. Capreolum ipsum adeas, ad hunc solem evanescunt umbrae illae valclusinae, ut notarunt Iohannes Casalas in Candore lilii, p. 281, et Baronius Apolog, lib. II, p. 400. Sermones varii, quaedam super metaphysica et alia ei a Lusitano et ab Altamura tribuuntur, sed quae vel igne vel vicissitudine temporum perierint. AD REVERENDISSIMUM IN CHRISTO PATREM ET DOMINUM D. OL. CARAFA EPISCOPUM ALBANEN. SACROSANCTAE ROM. ECCLES. CARDINALEM NEAPOLITANUS SACRI ORDINIS PRAEDICATORUM DIGNISSIMUM PROTECTOREM FR. THOMAE DE SANCTO GERMANO BRIXIANI EJUSDEM ORDINIS PROYINCIAE 1-OMnARDIAE, PRO JOANN. CAPR. VOLUMINUM IMPRESSIONE EPISTULA Cum varia sint hominum studia, Reverendissime Domine, quod quisque, quam personam gerere velit, ab sua voluntate proficiscitur, et diversum alii artium et disciplinarum genus, vel ingenii aptitudine, vel fortunae vi, aut rerum usu profitentur, dum exsistunt, qui res bellicas, qui urbanas, qui otiosam agere vitam eligunt,

qui litterarum studiis et philosophia; sic insudant, ut suum negotium ad reliquorum mortalium otium conferant, videntur esse caeteris omnibus, et meliores, et digniores. Hi enim et priorum merita transcendunt, quod illi mortalis vitae commoda, humanam lantum politiam et terrenam civitatem augere ac firmare contendunt, cum ipsi caelestem meditentur, ad eamque capessendam coeteros mortales invitent; quove itinere eo proficiscendum sit, praemonstrant; et eis qui suum agere negotium consuevere, sunt revera praestantiores, quod communi omnium hominum utilitati se totos expendunt, propriorum commodorum obliti ; primum ingenio et cogitatione, qua? in vero exquirendo maxime versantur, ad res quam optimas utuntur; et principem omnium virtutum sapientiam nacti, quae scientia est divinarum et humanarum rerum, sanctissimam illam Dei Optimi ad homines et hominum inter ipsos communitatem societatemque tuentur. Deinde naturae parent, ne cui noceant, dum eorum perspecta in rebus honestis vita est, et communi utilitati servientes, quod difficile est, rerum alienarum curam gerunt. Nemo enim, utait orator, per se sibi satis est, sed nostrum omne, quod sumus, quod habemus, quod intelligimus, quod officio fungimur, ab Optimi Dei beneficentia manat. Sed et homini cuilibet ex aliorum opera plurimum utilitatis et commodi provenire solet, dum hi qui caeteros sapientia, virtute, doctrina, ingenio, aut arte praecellunt, reliquis bene vivendi rationes atque instituta praescribunt. Quia si gloriosum est in eo se occupare, aut etiam excellere, quo brutis animantibus homo praestat, et se invicem homines antecellunt, quantum laudis et felicitatis consequi dicendus est, qui ad id ingenium sludiumqueapplicat, quo divinitatis particeps fiat, et, eo relicto quod est in homine mortale, in divinam se immortalemque naturam suspendat? Quod nimirum contemplatione veritatis, et communi hominum salute procuranda evenire non dubium est. Cum itaque Respublica Christiana studiorum atque artium varietate distincta sit, ex qua omnis ejus pulchritudo resultat,

quod sine arrogantia dictum accipi volo, Fratrum Praedicatorum Ordinem, ex ejus legibus, institutis, et communi inter mortales caeteros conversatione constat xiv EPISTOLA ejusmodi studium, de quo nunc loquimur, profiteri, qui scilicet vitae sanctimonia, studiorum assiduitate, scribendi solertia, docendi labore, meditando cum capitibus, agendo cum proximis, ad eorum perpetuam salutem cuncta convertunt. Est enim hoc praeclarum genus et sanctissimi Patris Christoque Redemptori nostro simillimi viri Dominici posteritas ea lege ac ratione propagat, ut eorum exemplo quos omni laude et praedicatione celebravit semper antiquitas et quaelibet bene instituta Respublica sese patriae devoveant, illi, inquam, Patriae cujus municipes sunt omnes qui fidei christianae sacris initiati sunt, ac caelestem gloriam perpetuamque felicitatem, quae in unius Dei Omnipotentis et Maximi notione amoreque continatur, ut est in sacris litteris traditum, expetentes velut immortalitate candidati sunt. Hi sunt qui ad hoc se natos meminerunt, ut nequaquam vitam silentio transeant, aut sua tantum negotia, ne dicam otia curent, sed ita se rerum scientia atque eloquentia armant, ut contra repugnantes fidem catholicam propugnare queant. Quibus vero inest, vel natura, vel divino afflatu, vis et aptitudo rerum gerendarum, se ad egregia obeunda facinora pro omni Republica Christiana, pro cunctorum salute civium accingunt, vitam sanguinemque profundunt, terrena commoda eorumque detrimenta parvipendunt, malevolorum diffamationes patienter tolerant, atque eo suum studium intendunt, ut quam multis sint adjumento, non equidem largitionibus et sumptu, cum se omni terreno peculio amore caelestium abdicarint, sed opera et collocandis beneficiis, quod optimum est et fortibus dansque viris dignum. Cum enim sint bonis meliores, ac doctrina et rerum usu paratiores, consilio, ope, interventu, et patrocinio quamplurimis prosunt, tum apud immortalem Deum, quem fidei suae desertoribus ac scelestis placatum efficiunt, tum apud caelites commendationibus, tum vero suasu, pollicitationibus, comminationibus, metu a perditis moribus ad bene vivendi rationes invertunt, sicque eorum immortalia beneficia latissime manant, et fidem ac sacrum jusjurandum, quo se Deo Maximo fideique catholicae devovere conservant. Haec est nostrae militias disciplina a Principe illo atque Imperatore nostro omni Praedicatorum generi non tam arte tradita, vel usu acquisita, quam naturali, ut ita dixerim, propagatione ingenita. Commodissime itaque, immo et quam aptissime fecerunt, qui Minervas domicilium ac fanum, quod intra Romam jrbem magnifice conditum, ac religiosissime ab antiquis exstitit cultum, huic Ordini possidendum tradidere, tanquam nulli essent in Christiana Republica qui eo rectius, ablato vetustatis errore, succederent, quam hi quorum omne institutum, vita, professio, in artium optimarum verique inveniendi ac praedicandi et scribendi diligentia versaretur, ut nequaquam Pallade invita, vel repugnante Minerva, ea sedes demandata sit viris ab ejus imitatione et cultu non abhorrentibus, quam finxere Gentiles, disciplinarum atque artium inventricem, omnia quae ad vitae cultum pertinent docuisse mortales. Ac beatus quidem Pater Dominicus, licet sapientia et eloquentia sua aetate caeteros superarit, ea tantummodo concionarie ad populos declamans usus est, ut nunc divini verbi praecones facere consueverunt, nec quidquam litterarum monumentis mandavit, quod manarit ad posteros; quamvis ferunt eum dum Sacri Palatii Doctor haberetur, commentaria super Matthaeum et Pauli Epistolas edidisse. Fuere autem quamplurimi ex ejus disciplina, qui cum ingenio, doctrina, et eloquentia praestantissimi haberentur et essent, praeter haec studium omne ad scribendum contulerunt, ut non solum his qui sua aetate vixerunt, sed et post futuris mortalibus prodesse potuissent. Quorum omnium facile princeps, et vitae sanctimonia, et ingenio atque doctrina, si modo ea hominis non divini spiritus, fuit Thomas Aquinas, cui tantum est ab Romana tributum Ecclesia, ut ipsum et pro vitae innocentia caelitum numero adscriberet, et pro doctrinae excellenti veritate ejus scripta atque volumina, utpote catholica divina oracula recte sibi constantia decerneret perpetua fide ac veneratione a cunctis Christi fidelibus sincere retinenda palamque praedicanda. Quod multis verbis prosequerer, nisi haec et latissime paterent, et in re certa verbis uti vererer non necessariis. Scripsit enim divino instinctus numine fere omnibus de rebus, divinis maxime, volumina quamplura, estque ipsum scribendi genus grave, argutum, solidum, purum, acutum, pingue, patens, exquisitum, et antea inusitatum, ut mirandum sit quonam pacto, tam brevi quo vixit tempore, tanta percurrere, intelligere, meminisse, et tam late manantia profundere potuerit flumina doctrinarum. Neapolis Campaniae alitus est, Coloniae in Germania sub magno profecit Alberto, Parisiis Galliae floruit, atque ibidem diu maximo omnium concursu et stupore de re qualibet disputavit, Bononiae quoque ac Romae palam docuit, demum Neapolis ubi caeperat reliquum vitae tempus semper philosophando peregit. Hic itaque Thearcbus Doctor, seu divinus, seu theologiae Princeps non injuria nuncupandus, post divinitatis cultum et religionis officia, studium suum vitamque omnem in rerum cognitione constituit, eamque ad Sancte militantis Ecclesiae, immo omnium hominum utilitatem convertit. Neque solum vivus atque praesens, sed litterarum monumentis omnes retro-venientes erudivit, ut quod coram positus fecerat, abiens quoque ad Deum id continue facere PROOEMIALIS xv atque omnibus post nascituris consuluisse videretur, cum ad mutos magistros (ut quorumdam utar vocabulo) quae vellent quaesituri et percepturi accessissent. Ex quo summam et perfectam apud mortales qui modo ingrati non sunt nactus est laudem, ut eum omnes merito diligant, Iidem illi habeant, et cum admiratione quadam honore et gloria immortali dignissimum putent, quoniam (ut est apud philosophos) docendi genere prodesse quammultis ad gratiam valet plurimum et gloriam. Sententiarum vero suarum probatissimos testes elegit, in philosophicis Aristolelem, in theologicis autem, ex Graecis Dionysium, ex nostris Augustinum, quos studiose aemulatus est, et pleraque ab his relicta digessit, a caeteris latius dispulata ad compendium redegit, ac scribendi et disserendi per quaestiones et articulos formam qua recentiores utuntur theologi artificiose servavit. Illud vero quis non miretur quanta modestia caeteros scriptores qui vel sua vel priori tempestate exstitere, veneretur, eorumque opiniones, modo lidei christianae non derogent, si quando verior ratio secus exsistimare vel diffinire suadeat, quanta perpensatione et verecundia repudiet, ac sine cujusquam injuria, immo cum potest singulorum excusatione et patrocinio suae mentis sententiam proferat, ut tanquam vir sanctissimus, doctorque gravissimus omnium amicus, veritatis tamen amicissimus videatur? Neque ego nunc tam audax sum, ut eum reliquis omnibus praeponere, neque iterum tam formidolosus, ut multis postponere velim. Res in aperto est, quae me quoque tacente facile diiudicetur. Quare hunc ita laudaverim, ut aliquam tamen laudis partem etiam reliquis non detraxerint. Illud etiam ingenii maximi argumentum est quod nedum praeterita dijudicare, sed et futura prospicere potuit, ut eas quas veritatiVepugnantes ratiocinationes invenit scriptas dissolverit, et quae post fiendae a recentioribus erant, praevidere visus sit, dum ex ejus scriptis ad ea quae hi posteriores objiciunt, accommodata responsio trahitur, tanquam prius ab eo dissolutae, quam ab his confictae vel excogitatae videantur. Quis ergo hunc divinae veritatis interpretem pro officio non colat, pro doctrina non probet, pro ingenio non miretur, pro merito non extollat, non sequatur, non praedicet? Sed non est hoc loci neque temporis Doctorem hunc dignis laudibus celebrare, atque ideo ad reliqua pergamus, ne turpius fecisse videamur jejune laudasse quam fecerunt hi qui vehementius improbarunt. Quae cum ita sint, fuere tamen nonnulli, immo et multi qui, seu multiplicandae theologiae, ne dicam proficiendae, gratia, seu experiendarum ingenii sui virium, seu inanis gloriae, ut et ipsi aliquid aliter scripsisse viderentur, vel fortasse zelo ducti, quacumque tamen id ratione fecerint eorum sit judicium, non enim quemquam damnare audeo, hujusce Doctoris sententias impugnare, labefactare, ac prope expugnare conati sunt, tamquam contra extraneum, non concivem, rem gererent, ita ut nedum ratiocinationibus, aut argumentationibus, sed interdum etiam mordacibus verbis aggressi sint, et tanquam contra communem hostem jurata bella susceperint. Moti autem videntur quidam animi aegritudine ut aliena lacerarent, et in eo se doctos arbitrati sunt, si doctioribus detraherent, cum in veri speculatione vacandum sit summota omni perturbatione, invidentia, amore, iracundia, coeterisque id genus, ut tranquillitas adsit. Quo magis miror, ne dicam abominor nonnullorum impudentiam, quorum omne studium et commentatio in eo posita esse videtur, ut majoribus et sapientioribus contradicant, quique nonnulla hujus Doctoris theoremata errori dant, et inter articulos a quibusdam damnatos enumerant, perinde ac si ex humana opinione hujus doctrina firmanda repudiandave sit, ac non magis ex ejus diffinitione sit caeterarum judicium faciendum, cum constet omne Parisiense gymnasium tantum huic honoris tribuere, ut in approbandis repudian-disque theologiae articulis statuerit id verum esse ab omnibiisque recipiendum, quod Thoinae visum sit, suumque omne decretum irritum habeat ac revocet, quatenus Doctoris Aquinatis invenitur sententiae derogare, sitque ea non humana tantum, sed divina et Apostolica auctoritate roborata. Irrident alii tanquam crimen sit laesa; majestatis hujus sententiam reprobare, qui si quid pensi, aut humani, nedum christiani, haberent, intelligerent non humanam tantum, sed divinam quoque se laedere majestatem. Ejuscemodi tamen non magis succensendum quam compatiendum intelligo, quod cum oculos a solis claritate divertunt, tenebras amplectantur necesse est. Nec facile constat veritas plures habeat assertores, an impugnatores. Ac meminisse oportet omnibus catholicis scriptoribus id usu evenisse, ut detractorum morsibus paterent. Multorum exempla suppetebant, sed satis sit beatum attulisse Hieronymum, cui in divinarum Scripturarum traditione ac explanatione contra oblatrantes, quos canes appellat, jugis est pugna perpetuumque certamen. Sed profecto non erravit, qui dixit veritatem esse temporis filiam, estqne quod ejus imitatoribus spem praebeat, quod ex eo conjicere possunt, quanta sit hujus Doctoris etiam apud adversarios auctoritatis et virtutis opinio, cui uni tam multi magno et excellenti ingenio viri contradixere; quod utique non fecissent nisi ejus apud omnes summum fuisset judicium, ut tanto viderentur gloriosiores, quanto fortissimum pugilem prostravissent atque Entello e campo decedente victor Dares XV) EPISTOLA omnibus insultaret. Recteque sapiens : ferrum, ait, ferro acuitur, et Philosophus : opposita juxta se posita magis elucent; et rectum est judex sui et obliqui, quoniam ex eorum impugnationibus clarior effectus est, et apud doctiores probatior, cum intelligunt divinam ejus sapientiam tam multorum utique non vulgarium Doctorum, veluti arietibus, sagittis, omniuinque telorum generibus appetitam, non quivisse everti, perfodi, quassari, aut in aliqua sui parte dehonestari, quinimmo roboratur fortius, perlucet splendidius, probaturque divinior omnium sententia qui modo caeci non sunt, quive puro ad hoc caeleste pabulum accessere palato. Nec mirandum sit quibusdam hoc divinum nectar non sapere, quoniam consilia sua abscondit Deus a sapientibus et prudentibus, et revelat ea parvulis. Illud unum latissime patet, rectissimos et doctissimos viros tantum sapientia? ac veritatis lumen admirari et consentaneum putare, quorum pluris faciendum est judicium, quam indoctorum et malevolorum , qui opinione ducuntur vel passione, et in eligendo quam sequantur viam ex his plerumque moventur quae ad rem non pertinent. Sed nequaquam tamen pauper est desertaque defensoribus Academia nostra, mereque non pauci, hique doctissimi viri, qui contradicentium ratiocinationibus se opponerent, et Doctoris sacri profundissimam, firmissimamque sententiam luerentur. Quorum omnium ut aelate posterior, ita ingenio perspicacior exstitit Johannes Capreolus Tholosanus ex ejusdem Ordinis professoribus, qui hujus Doctoris theologiam, omnique de re sententiam multo tempore, labore, ac diligentia ita plene assecutus creditur, atque intellexisse medullitus, ut nemo fuerit hujus doctrinae professorum antehac inventus, qui illius adeo mentem subtiliter intelligere, penitus introspicere, luculentius aperire, ac fortius defendere visus sit. Commentatus est autem volumina quatuor Magistri Sententiarum, et Doctoris sacri quatuor libris apposita, in quibus unaquaque de re ut quaestio est disserit, eaque praecipue quae tractari latius, et quibus a Doctoribus diversa sentiri contingit; atque hoc ordine suas digerit Defensiones : Quatuor voluminum capita, quae quaestiones vocamus, in tres dividit partes, quas articidos dicimus. Primum Doctoris nostri sententias, quas theologi conclusiones appellant, in ea re de qua quaeritur exponit, ac ejus variis ex libris verba quibus probantur subnectit, tum eorum sophismata et oppositiones a quibus ei contradicitur, demum dissolutiones ex ipsius item scriptis hinc inde collectas. Interdum vero ex Petri de Palude, Hervei, Durandi, Joannis de Neapoli, vel Bernardi mutuatur officina, ut cujusque est ad rem de qua agitur accommodata responsio. Sed quale illud erit spectaculum, si induat senior Entellus reposita dudum arma? profecto Daretem fortiter aggressus lolurn elidet, pessumque dabit, et fractum vitamque precantem vix abire permutat. Qua ex re magnae ipsi Joanni Capreolo theologorum nostrae aetatis doctissimo graliae sunt habendae, qui tam praeclarum Defensionum opus elucubravit, adhibuitque ei non parum temporis, laboris, et diligentiae Magnae Patribus Tholosanis et claris theologias Doctoribus, qui haec volumina ceu herculea arma apud se tantummodo inventa, ad totius orbis lumen, et doctorum hominum jucunditatem, Aquinatumque auditorum instructionem exponere et late manare passi sunt, ut esset intellectu facilior, probatu latior, oppugnatu solidior atque nervosior. Magnae item Octaviano Scoto ex Liguriae provincia, qui tam elato exstitit animo, ut haec ipsa volumina maxima impensa ex ulteriore Gallia afferre aeneisque litteris quam multa facere non dubitarit. Ego itaque qui a teneris annis hujus sacri Doctoris sanctitatis et doctrinarum non tam imitator quam admirator fui, ut non nihil operae in ejus laudem contulissem, putam non indignum, si his commentariis, quo meliora acceptioraque fierent meam apponerem diligentiam, gratam rem facturum arbitratus Optimo Deo, et Doctori nostro, universae religioni christiana, hisque praecipue qui scholam thomisticam profitentur, et veritatis theologicae tyrones sunt et zelatores. Cui rei perticiendae talis mihi oblata est occasio. Cum enim ex Vincentia, quo nostrae Provinciae Senatus anniversario more convenerat, Bononiam redirem, scholasticis disputationibus, quibus omne pene vitae meae tempus, negotiisque familiaribus, quibus biennium irretitus fueram, solutus jam tandem ac liber mihi redditus, vitaeque private, cujus semper amator fui, quodam quasi postliminio repetii litterarum studia humaniora et philosophiae dulce contubernium, divinaque sapientiae suavitate eo magis fruitus, quo liberior, ubi desiderium incidisset, sese animus oblectabat non unicuique pro officii necessitate deditus, curavi ne hujus a publicis muneribus vacationis meae tempus absque officio transirem. Sed per Venetias iter faciens, a multis rogatus, immo precibus coactus, aliquot subsistere di. s, et his voluminibus recognoscendis imprimendisque operam impartiri, assensi tandem atque animum adjeci. Non fuit autem integrum mihi neque consilium ea perfectius emendare, cum et ib ipsis venerandis Patribus, ac doctoribus viris Tholosanis, a quibus erant profecta, satis scite curata viderentur, nec alia mihi exemplaria suppetebant, ad quae illa rectius emendarem, quoniam in tota hac Italia praeler primum nullum eorum voluminum habebatur, quae nunc primum PROOEMIALIS xvij lares nostri, focique viderant. Pro ingenii autem et temporis facultate egi ut rectiora haberentur in multis. Neque quidquam arbitratu meo commentari ausus sum, ne quod in his mendae reperiri contingeret, ad meam referretur invidiam. Singulis tantum voluminibus quaestionum capita et conclusionum quae cuique insunt praemisi, eisque Doctorum qui contra ratiocinantur nomina subdidi, quo facilius sciretur, quae Doctoris nostri sententia esset, quique contra disputarent. Videntur autem provinciales illi Tholosates nobis vicem reddidisse, et querentibus satisfecisse noscuntur, indignum aliquando existimantibus, ac majores nostros incusantibus, qui ejusdem Doctoris sacros cineres ex Campania ftaliae ad Tholosam, Provincie Urbem, transferri pertulerunt, dum pro eo munere, et ejus sapientiae amantissimi cultores, et acerrimi defensores effecti, mirandum hoc opus cudere et nobis exhibere dignati sunt. Haec igitur omnes grato accipiant animo theologi, doctores, scholares sectatores, professores aemuli, atque obtrectatores diligenter examinent, aequa lance perpendant, nec prius damnent quam legerint et intellexerint. Agnoscantque divum Doctorem, catholicas veritatis professorem, sensisse nunquam aut scripsisse quod expugnari queat; breviloquum fuisse, ut ei sua scripta recensere necesse non fuerit; recteque suscipi ac probari ab omnibus debere, utpote cui sapientiam ex alto infuderat Omnipotens, divinam, singularem, immobilem, Reipublicae Christianae expedientissimam, semperque mansuram. Habeant, qui volunt, sua, hisque, quod bona venia concedimus, gaudeant, nobis nostra relinquentes, nec gravate ferant, si nos quoque nostra delectent, trahit enim sua quemque voluptas, ut ait poeta, fontisque Doctorum sapientiam carpere religioni habeant quam vel ex eo veridicam esse apparet quod eam nobis invident. Neque vero tam arrogantes sumus, ut caeterorum studia et inventa, modo sint fidei veritati consentanea, damnemus, aut rejicienda existimemus, nec aliena dogmata quod parum est destruere nitimur, sed quod multum est nostra firmamus, quae qui aspernantur, intelligant in regis Assueri convivio non exstitisse, qui nolentes cogerent ad bibendum vinum, licet regia dignum magnificentia, abundans, et praecipuum apponeretur. Et qui sponte sua clausis oculis solem deprecantur, nullum ei detrimentum, sed videntibus ridiculum praestant. Resipiscant jam tandem, et clarum hoc lumen intueri non dedignentur, et quibus sua magis placent, aliena tamen non ila displiceant, ut ea probris insequantur, aut damnent priusquam intelligant, nec ideo se sapientes arbitrentur, si sapientioribus ignorationem audacter objiciant. Hoc enim divina spe fretus polliceor, quicumque purgato animo ad hujus disciplinam accesserit, inventurum eum rectissima atque honestissima studia sublimis, acutio, omnigenae, constantis, solidatque veritatis, quae purissimam afferunt intelligentiam cum leguntur, ingenii cultum cum discuntur, usum vero maximum cum retinentur atque opere perficiuntur. Et cum non ignorarem clarissimos viros, opera quae ipsi finxissent, aut ex aliena lingua libros essent interpretati, vel in quibus elimandis, et honestandis operae vel temporis aliquid contulissent, consuevisse summis Principibus multaqtie potentia vel amplitudine praeditis inscribere, vel sua in eos benevolentia, vel gratia, seu quod ipsis auctoritatem hoc pacto ex eorum dignitate accedere existimarent, decrevi, ex multis, tine Reverendiss. Domin. haec volumina dedicare, certo sciens non parum illis ex tuae dignitatis splendore momenti et roboris proventurum. Atque id cum ex aliis, quorum est par amplitudo nancisci possent, delecta tamen est tua Reverendiss. Domin. jure ut credo optimo, quod ei magis propria quadam ratione conveniunt. Nam, ut praeteream tuae familiae antiquitatem , opes immensas, singularem potentiam, insignesque magistratus, quae tibi cum paucis sunt communia, tua praeclara indoles, rara probitas, et virtutum ornamenta, quibus a puero educatus in virum optimum et singularem evasisti, effecerunt ut cum divinae magis religioni inservire quam terreno principatu dominari statuisses, ita inter caeteros tuae civitatis insignes viros effulgere visus es, ut communi omnium laetitia et gratulatione Neapolitana; Ecclesiae Pontificatum adeptus sis, indeque brevi pro virtutum decore disseminato tuae integritatis nomine, a Paulo secundo Pontifice Maximo sis in Romanae Ecclesiae Cardinalium numerum relatus, majore tui tm-rque familia? gloria, ea (inani ex generis antiquitate, virorum illustrium principatu, ac rerum gestarum monumentis comparasti, cum tu Regni Siculi sacerdos primus, Diomedes vero Caraffa, patruus tuus, Matalonc comes, vir toto regno notissimus, regkie ferdinandi majestati pro sua in eum fide, proque illius in regem benemeritis charissimus, ipsius lateri secretisque consiliis tanquam Agamemnoni Ulixes, vel Nestor aliquis semper assistat. Effectum deinde est ut tua in Deum religione, in patriam et parentes charitate, in amicos gratia, in clientes favore, in omnes denique luam Domin. consilii, opis confugiivc gratia adeuntes beneficiis, ut ab universo Praedicatorum Ordine exspectatus, atque a Pontifice Maximo Sixto quarto datus sis tanti Ordinis, tam longe lateque diffusi, tam multis vitae sanctitate ac doctrinarum celebritate, clarissimis viris ornatissimi, protector unicus atque defensor. In quo mihi equidem videtur, tametsi non deerant, qui hujus I. - b

XVIIJ EPISTOLA protectionis titulum appeterent, et suae probitatis argumentum futurum existimarent, non tantum dignitatis vel gloriae accepisse quam eidem tuum celebre nomen venerationis attulisse. Quo fit ut omnes, qui hunc Ordinem salvum, proficientem, ac florentissimum volunt, nosque in primis ipsius professores tuam Domin. omni honore et gratia prosequamur, quae ejus commoda gloriam-que tam animata industria consilioque meditatur. Quid dicam de tua in omnes viros doctos benevolentia affectuque singulari? Quae proculdubio etiam si omnibus ignota esset tuae D. amplitudo ea sola efficit, ut te doctum scientemque omnes quoque qui tui experimentum non habent, facile intelligant, tanto doctrinarum sapientiumque hominum amore et consuetudine. Et quamquam tibi omnes placent, hi tamen sunt chariores, jucundiores, magisque probati, qui divi Thomae jam theologiam percalluere, quos tanquam certissimae unicaeque philosophia? christianae sectatores existimas. Quid referam quanto sumptu, labore, atque industria ejus opera et volumina conquiras, revolvas, mediteris, quantum in his studii ac temporis consumas, ut si tibi quidquam otii a publicis apostolicae Curias negotiis, amicorumque et clientum audiendis, expediendisque causis suppetit, id soleas libentius in ejusmodi studiis ponere. Memini ego cum dudum Bononiae theologias magistros consectarer, quanto studio, quam frequentibus nuntiis et litteris, hujus Doctoris commentaria requirebas, omniaque etiam quae opuscula vocant, tibi conscribi comparareque flagitabas, et recordabar Ptoloinaei regis, qui caeterarum, gentium ac disciplinarum libros conquivisse parum putavit, sed majori diligentia sacratas litteras ex Hierosolymis adhibito septuaginta interpretum studio, in aegypti bibliothecas inferri curavit. Nec immeritam profecto rependis concivi tuo gratiam, quod ejus qui tuae patriae ac civitati perpetuum nomen gloriae comparavit, tu doctrinarum fontes haurias, praedices, admireris, et in tuam derives academiam, atque caeteris omnibus anteponas. II33 itaque res praeter caeteras effecerunt, ut tuae Domin. haec volumina dedicarem, quae cum sit in sacerdotum Christi dignitate primaria, et Praedicatoribus pro sua facilitate summo amore devincta, ipsius Doctoris concivis, et familiae antiquitate et claritate simillima; ut enim nunc tui, sic illius quondam Frederico secundo regnante domestici inter primos regni proceres effulsere; quodque illius doctrinam ac sapientiam studiose imitatur palamque defendit, id optimo jure tuae Domin. opus inscribam, in quo tui concivis doctrina a theologo non minimo ita enodatur, roboratur, atque defenditur, ut ea omnia quae contra disputare atque objicere adversarii solent, liquide et ad purum extenuet atque dissolvat, et irrito vulnere tela depellat. Mea vero sententia, haec eadem commentaria, tua Reverendiss. Domin. non contemnet, quae et rerum quas continent natura, et scribendi genere, et auctoris nomine ac professione, et defensae veritatis Aquinae gloria, et recentissimas novitatis editione sunt illustrata. Atque ut quod sentio dicam, rariora sunt habenda, tum Doctoris, tum Defensoris volumina, cum omnibus, tum praecipue nostrae Academiae sectatoribus, libris sibyllinis, quos Tarquinius superbus divina oracula continentes sex deustis, tris tanti emit, quanti novem licitata fuerant, atque in bibliothecis recondendi, ut si quando aliqua in re dubitatum, vel in Doctoris sapientia nodus quispiam ambiguus ab aemulis fuerit injectus, ab his tanquam divinis oraculis responsum putatur. Quod si Plato, quem divinum Philosophum appellant, cum sua aetate doctissimus haberetur, essetque tenui substantia familiari, tres Phylolai pythagorici libros decem millibus denariorum mercatus est; Aristoteles quoque libros pauculos Speusippi philosophi post ejus mortem emit talentis atticis tribus, qua. summa est nummi romani sex tertia duo, et septuaginta millia, quanti nos excellentissimi Doctoris Thomae ejusque praecipui propugnatoris Johannis Capreoli volumina pendere debemus, quibus non anceps et vulgaria, sed certissima et divino spiritu conscripta ac defensa philosophia continetur? Quare omnes exhortor, qui scholae nostrae, qui purissimas ac profundissimae theologiae sensum, vim, probabilemque veritatem assequi cupiunt, ac patrocinium, haec sibi asciscant, haec relegant, haec sincere adhibita opera meditentur. Erunt fortasse nonnulli, qui ea nedum parvipendant, sed et maledictis incessant, quod non patiantur Doctoris veritatem propugnari, ac defendi, sed meminisse oportet, quoniam veritas angulos non amat, quodque Salvator ait : Non est discipulus super Magistrum.

Accipiet igitur tua Reverendiss. Domin. opus hoc, nostrae in illam fidei ac reverentiae locuplex testimonium, atque universi hujus Ordinis nostraque societatis praecipuae clientis tuae munusculum, quod perinde erit, atque ab ea fuerit susceptum. Et cum Auctoris studium meumque laborem probaverit, nequaquam nos navaUe operae poenitebit. Sin aliquid inciderit, quod non ad unguem fuerit elimatum, putabit illud non ab Auctore profectum, sed scriptorum inscitia depravatum. Dignabiturque idipsum per se virosque doctissimos in thomistica schola perfectos, quorum fruitur contubernio ac familiaritate examinatum ad regulam vertere, atque incultis omnibus suam PROOEMIALIS Jtix et suorum adhibere censuram. Recta vero, consentanea et probabilia, si quando disciplinam veri, notionem, usum atque animi voluptatem attulerint, ea omnia Thearcho Doctori, Capreoloque patrono accepta ferre. Tute Reverendiss. Domin. quam opto felicissime ac diu valere nostri memorem, me unice commendo ac trado. Venetiis, kal. Aug. 1483. Explicit epistola prooemialis in quatuor libros Defensionum fratris Johannis Capreoli, Tholosani, Thomistae doctissimi, Ordinis Praedicatorum. Laus Deo Opt. Max. Virginique Matri Dom. P. Divoque Doctori. SIXTO QUINTO PONTIFICI OPT. MAX. FR. MATHIAS AQUARIUS DOMINICANUS, S. D. Magnus ille Artaxerxes Persarum Rex (Pontifex maxime) non minus magna largiri uti magnos decet, quam pauca alacri promptoque animo accipere solebat: sic enim regio fungebatur munere, servile non dedignatus obsequium. Unde oblatam aquam ab homine paupere, quam hic ambabus manibus e proximo flumine hauserat, libenter ebibit: animum ac propensam voluntatem offerentis metitus, non rei quas dabatur magnitudinem. Inter Graecos Licurgus sapientissimus habitus Lacedaemonas legem sancivit, Diis parva offerri sacrificia; existimabat enim Deos ipsos non victimarum praestantiam et sacrorum magnificentiam prospicere; sed honestos, pios, ac religiosos sacrificantium animos. Quibus ego adducor beatitudinis tuae claritatem, praestantiam, supremumque conspectus principatum, atque pontificiam potestatem, qua sicut universi Orbis principes excellis, ita sapientia, benignitate, ac pietate eos superas, adeo quod dignam tui laudem quivis mortalium eloqui nequeat. Sixtus enim jure optimo nuncuparis, quando ex tuis encomiis sistit Urbs et Orbis; ac intentus felices tibi peroptat annos, hostium frementes haud pavescens dentes, Leonis custodia munitus : ac tandem sidere duce coelici montis cacumen conscendit, ibique humanae salutis Auctorem reperit, et sui in terris Vicarium : quem adorare cogitur ex suprema ei collata potestate magna largientem, et vilia quantumvis, corde recto et sincero animo sibi oblata non spernentem. Quod et mihi necessum fuit munus licet exiguum grato tamen animo tibi offerre : lucubrationes, inquam, nostras magnis laboribus effectas, multisque efflagitantibus inlohannem Capreolum, quem propter disserendi subtilitatem, et disciplinarum ubertatem in omni doctrinarum genere, atque in quovis scholastico certamine excellentissimum exercitatissimumque omnes fere studiosi admirantur; cum nihil in amplissimis doctrinarum campis est invenire, quod hic et disserendi acumine, et argumentorum copia, et doctrinas gravitate, et opinionum varietate, atque dicendi facundia et ubertate non docuerit, excusserit, examinaverit, atque perfecerit. Id quoque in eo praecipue et singulare reperiri affirmant, ut non solum respondendi firmitate, docendi facilitate, diffiniendi solertia praestet, sed divina quadam vi animos studiosorum provehat ad divina. Ita enim scribit, ut cum summa eruditione parem pietatis ardorem conjungat, legentes taliter movet, ut in intimos animorum recessus quodammodo illabatur, ac denique quibusdam amoris aculeis cor compungat, et mira devotionis dulcedine perfundat. Tali enim via et ordine distinctiones, quaestiones, articulos, responsiones, conclusiones suas explicavit, et dilucidavit, ut fidei catholicae veritas maxime illustretur, perniciosi xx EPISTOLA PROOEMIALIS errores et profanae haereses profligentur, atque piae fidelium mentes ad Dei amorem et coelestis patriae desiderium mirabiliter inflammentur. Quamobrem Bernardinus Tbomitanus, et Archangelus Mercenarius meus condiscipulus, ambo aetatis nostra? magni ac praestantes Philosophi, hunc unum Johannem Capreolum caeteris comparatum,Thomistarum principemjure nuncupandum esse dicebant, apertoque ore praedicabant, si quis hunc auctorem haberet familiarem, facile illum omnium Theologorum ac Philosophorum tenere opiniones et scire secreta, feliciterque disputaturum in congressibus familiaribus, et collocutionibus, dialecticisque sermonibus, qui de natura, de moribus, divinisque rebus inter magnos viros haberi solent. Addebant quoque seipsos, quamvis philosophos, nullum praeterire diem quin aliquem articulum ac conclusionem hujus doctissimi viri perlegerent ac meditarentur (sic enim recreabant animum suum) capiendo ex ejus venustissima methodo mirificam voluptatem, ingenii suavitatem, atque summam delectationem; idque ipsi non semel, sed saepe et saepius cunctis testabantur. Cum autem gravissimus hic Doctor impressus non facile reperiretur, Paulus costabilis vigilantissimus, olim sacri palatii Magister, et Dominicanae familiae Generalis mihi injunxit, ut aliquos labores ac vigilias in eum conferre vellem, quoniam habebat in animo ad communem omnium utilitatem esse in Urbe typis iterum tradendum. Ego tanti viri motus auctoritate, et jussa peragens, statim ad tantum opus me animose accinxi : ex eo quidem tempore quo tua Beatitudo in reparandis et perpoliendis D. Ambrosii operibus elaborabat. Quantum enim laboris ipse sumpserim in hoc praestando, tua Sanctitas, quae fere ab incunabulis in simili doctrina fuit quam maxime versata, facile judicare poterit. Tuae Beatitudini potissimum hosce meos labores nuncupare et dedicare volui, quod et in publicis academiis hanc doctrinam, Beatissime Pater, profiteri olim consuevisti, et quia nulli tale opus melius dicari videbatur quam tibi qui in isto supremae dignitatis vertice constitutus, ut omnium parens et rector universos foves atque complecteris; et praecipue eos qui omnes suas cogitationes conferunt ad illustrandam Reipublicae Christiana: religionem, et scholasticam disciplinam, quae in hoc eminentissimo Doctore mirabiliter elucescit: e cujus scriptis germanus ac verus Angelici Doctoris doctrinae sensus aperitur et innotescit, multaque et difficilia ex dictis divi Bonaventurae, nuper tua pietate et sapientia inter Ecclesiae Doctores ascripti, nec non Alexandri Alensis, Alberti Magni, Joannis Scoti aliorumque innumerabilium Doctorum reserantur et interpretantur. Quapropter, si opus ipsum spectetur, tamquam debitum tibi omnino fuerat nuncupandum; quamvis exiguum munus sit, magnum tamen existimandum est, si mea voluntas spectetur : cum id omne conferam, quod ab imbecilli ingenio meo exiguisque viribus proficisci potuit, et vitam mihi acerbam puto, quod conferre tantum minime possum, quantum et debeo, et ardenter desidero. Sic Deus Optimus Maximus dignitati Apostolicae Sedis, et Reipublicae Christianae juvandae longo tempore Te servet incolumem, et omni felicitatis affluentia florentem, ut tot tantaque ac innumerabilia opera, praeclaraque gesta, quae ab initio tui Pontificatus, divinae benignitatis munere, ingentique totius Orbis applausu agere caepisti, quae cum infinita fere sint, Epistolae brevitas nequaquam enumerari sinit, ad posterorum tamen memoriam Elegia quae mox sequetur , aliqua non indigna lectione explicabit. Faxit Deus, ut quae magna et praeclara in amplissimo liberalissimoque animo tuo, sanctissimoque pectore servas, tua ista admirabili prudentia summa cum felicitate conjuncta exequaris, et opus hoc pro tua maxima benignitate, tuo clypeo munias, eoque animo illud accipias, quo nunc genibus flexis, humiliter, ac religiosa mente sanctissimos tuos pedes osculor. Vale, Beatissime Pater, diuque felix vive. Et habetur quidem in editione 1589; sed quia nullo modo ad opus Capreoli attinet, eam hic reproducere non judicavimus opportunum. MONITUM AD LECTOREM Mirum fortasse quibusdam videbitur, nos veteris scholastici opera e tot saeculorum oblivione educere, ac de novo in lucem edere. Non mirabitur tamen, qui ex litteris Summi Pontificis Leonis XIII didicerit quot utilitates, quot saluberrimos fructus " ad catholicae fidei tutelam et decus, ad societatis bonum, necnon ad scientiarum omnium incrementum " afferre possit doctrina scholastica, prout in libris Principis Doctorum, D. Thomae Aquinatis scilicet, exposita invenitur. Unde idem gloriosus Pontifex, omnes catholici orbis antistiles enixe est adhortatus ut auream sancti Thomae sapientiam restituerent, et quam latissime propagarent ; plures religiosas familias ad operum hujus sancti Doctoris studium revocavit ; nuperrime quoque, in litteris ad clerum Galliarum directis , quas omnes gratulanti laetoque animo suscepimus, mandat Magistris ut Summae theologica: methodum, simul ac praecipuos articulos, in scholis discipulos fideliter edoceant. Quis credat? Haec solida tutissimaqiie D. Thomae doctrina, divina potiusquam humana, quae " prae caeteris, excepta canonica, habet proprietatem verborum, modum dicendorum, veritatem sententiarum ", nihilominus in gremio doctorum calhoMcorum suos habuit detractores, suos acerrimos impugnatores, suos non sat fidos expositores. Quapropter, ad illam recte intelligendam, ad adversariorum obiectiones solvendas, necnon detractorum frangendam audaciam, inutile non erit cognoscere quomodo a suis fidelissimis interpretibus fuerit defensa ac exposita. Porro quis, inter sancti Thomae defensores, ingenio praestantior ac perspicacior exstitit quam Johannes Capreolus Tholosanus; cum a. nemo fuerit hujus doctrinae professorum inventus, qui sancti Doctoris adeo mentem subtiliter intelligere, penitus introspicere, luculentius aperire, ac fortius defendere visus sit " ? Nil mirum igitur, si paulo post ac primae litterae pontificia? de tenenda sancti Thomae doctrina receptae sunt, Illm. Episcopus Ruthenorum , exinde, propter suum ardentissimum in instaurandis studiis ecclesiasticis zelum, inter S. R. E. Cardinales collocatus, ad clerum epistolas misit, in quibus Johannis Capreoli laudes praedicabat, ac vehementer optabat ut operum Principis Thomistarum nova ac lectu inventoque facilior editio sapientibus proponeretur. Illustrissimi Praesulis voto annuit D. Alfred Cattier, editor Turonensis, qui ante hos tres annos nuntiavit se, cum auxilio R. P. Bonnet, Oblatorum Mariae Immaculata?, Johannis Capreoli Theologiae Defensiones de novo in vulgus esse emissurum. Ab incepto tamen, licet invitus, desistere debuit R. P. Bonnet; annoque proxime elapso, nos, Fratres Praedicatores, Tholosanaeque provinciae alumnos, instanter rogavit editor ut ei auxilium praestaremus, ac operum insignis Thomistae fidelissimum textum exhiberemus. Ex amore erga hoc antiquum nostrae provincia; decus, sine mora manum ad laborem apposuimus; et jam, post unum annum, primum volumen hujusce novae editionis, non parvo cum gaudio ac spe indulgentiae peritis praesentamus. Quis scopus noster fuerit? Quae vero methodus? Quinam fontes e quibus Tiausimus? En tot quaestiones ad quas breviter respondere debemus. Litterae Encyclica . aelerni Patris , 4 augusti 1879. 2 Ibid. Liti. Nostra erga, 23 nov. 1808; Gravissime Nos, 30 dee. 1892. t Litt. 8 sepi. 1899. " Innocent. VI, Laudatio D. Thomx. Cf. Toiiron , Vita S. Th. lib. V, c. ii. Cf. pag. xvi, epistolam P. Thomae a Sancto Germano. 7 Em. ac Rmus DD. Ernest Bourrcl, Episcop. Kuthe nensis ab anno 1871 ad annum 1896. " Litt. pastor. 21 dee. 1881. XXlj MONITUM AD LECTOREM Certe hoc maxime nobis in votis fuit genuinum ac nitidum textum Auctoris exhibere; unde in primis curavimus autographum codicem reperire, quem religiose in suo caenobio servaverant Fratres nostri Ruthenenses. Spes nobis erat, post publicas ultimi saeculi perturbationes, pretiosum manuscriptum, cum caeteris conventuum spoliis, in Bibliothecis vel Archiviis publicis fuisse depositum. Vana fuit spes nostra. Sive ex incuria, sive ex altera nobis ignota causa, excidit codex auto-graphus. Caetera vero manuscripta, utpote, ex testimonio Jac. Echard , sat mendosa, consulere noluimus; et ad primam editionem recurrimus, quas merito Princeps vocari potest, atque juxta exemplar Auctoris, cura et studio P. Thomae a S. Germano, Venetiis prodiit, anno 1483. Hanc quidem editionem, cujus omnia volumina haud facile invenies, integram tamen in manibus habere potuimus ex benevolentia Municipii Ruthenensis. Caeterum, quoniam ex negligentia aut imperitia typographorum, quaedam menda forsan irrepsissent, alias posteriores editiones, ultimam praesertim, anni scilicet 1589, in consultationem vocare opus fuit. Collatione diligentissime instituta, lectionem in textu retinuimus, quae nobis probatissima visa fuit, servata tamen in inferiori margine Principis editionis lectione, quoties posterioris editionis lectionem in textu apposuimus. Aliquando, licet raro, tum Princeps, tum caeterae editiones simul vitiosae inventae sunt, omissis nempe uno vel altero verbo, una alterave linea; tunc partes omissas, ex contextu menleque Auctoris, introduximus. Ne tamen in hoc videremur nimis ingenio nostro indulsisse, in calce paginae notavimus omissiones quae in Principe inveniuntur. Textus D. Thomae ab Auctore allatos, necnon indices locorum ex quibus extracti sunt, omnes sedulo recognovimus; emendatis siquidem his indicibus, ubi opus erat. Verba vero Angelici Doctoris, non prout in hodiernis ejus editionibus leguntur, bene vero juxta modum quo ab Auctore referuntur, consulto servavimus. Duplicem utilitatem ex hoc procedendi modo percipies : vel enim memoriter verba D. Thomae narravit Capreolus, et tunc videbis quomodo in ejus mente retenta manebant; vel ex codicibus transcripsit, et tunc lectionem hujusmodi codicum ante oculos habebis. Idem fecimus quoad caeteros textus ex Sacra Scriptura, Sanctis Patribus, aliisque auctoribus accitos. Omnes cum fontibus comparavimus, locorumque indices, quando desiderabantur, adjecimus. Adversariorum objectiones quae contra unam eamdemque conclusionem afferuntur, servato fideliter ordine in quo ab Auctore proponuntur, sub determinatis paragraphis collegimus, praemisso crassioribus litteris adversariorum nomine. Hoc tamen notatu dignum est : non semper ex libris auctorum argumenta deprompsit Capreolus, sed prout in praecipuo adversario, Aureolo scilicet, exposita invenerat. In argumentis ergo e Scoto v. gr. assumptis, hujus Doctoris utique sententiam habes formam vero sub qua praesentatur, apud Aureolum invenies. Quoties hoc evenit, accurate notavimus. Nihil a nobis admixtum, nihil detractum in hac nova editione reperies. Nullas in notis explanationes apposuimus, ne argueremur tuum voluisse praeoccupare animum. Textus intelligentiam facilem tibi praebemus ex typorum ac signorum dispositione; quae quidem signa, in prioribus editionibus aut insufficienter aut indebite adhibita sunt. Multum tamen abest a nobis ut hanc editionem mendis omnino esse immunem contendamus. De facto quidam errores, licet non multi neque graves, sive in verbis , sive in signis irrepserunt; quorum causa fuit breve tempus ad laborem nobis concessum, quotidie ad effectum operis editore festinante. Et si in primis paginis quaedam vitia invenias, scito dictas paginas ultimo prcelo fuisse subjectas absque mandato nostro. Hos tamen errores emendare conati sumus per indicem ad calcem libri positum, spem nihilominus habentes in posterioribus voluminibus talem indicem non fore necessarium. Accipe igitur, lector benevole, hoc opus a Principe Thomistarum compositum, quod nos de novo publici juris facimus. Faxit Deus ut, dum haec docta plenaque sapore eloquia legeris, crescat tuus amor, crescat tua devotio erga Angelicum Praeceptorem, necnon ejus fidelissimum interpretem ac strenuum defensorem. Haec est sola merces, hoc unicum praemium, quod pro labore nostro, ac in spe ultimae beatitudinis, a Domino impetrare optamus. " Echard : Scriptores Ordinis Praedicatorum, I, p. 79j. propter et secundum media demonstrationum diversificari.

V. gr. p. 39, col. I, legis : Ponitur habitus scientificus pag. ,35, 2" concl., loco paenes, U-gc penes,

propter secundum medium demonstrationum diversificari, pag. 20, in prima conclusione, ubi invenitur materiam :

dum tamen legere debes : ponitur habitus scientificos de quibus sunt, lege materiam de quibus sunt:

INDEX AUCTORUM QUORUM NOMINA SAEPIUS IN JOHANNIS CAPREOLI OPERIBUS INVENIUNTUR Adam Goddamus, Anglicus, Ordinis Minorum, discipulus Guillelmi Occam, necnon theologus Oxoniensis (t 1358). Praeter Commentarios in Librum Canticorum, scripsit Librum contra Richardum Wethersetum, et Commentarios in Magistrum Sententiarum.

aegidius a Columna, seu Romanus (1247-1316), Ordinis Eremitarum Sancti Augustini Prior generalis, ac deinde archiepiscopus Bituricensis. Auditor quondam D. Thomae Aquinatis, et postea Doctor Parisiensis creatus, a Scholasticis titulo Doctoris fundatissimi fuit insignitus. Inter ejus praecipua scripta recensentur : Quaestiones de potestate ecclesiastica et temporali, Libri de Regimine Principum, Capitula fidei christiana:, Commentarii super libros Sententiarum, Quodlibeta multa, variique tractatus de rebus theologicis etc. Triginta quatuor Quodlibeta, de variis quaestionibus logicis, physicis, metaphysicis ac moralibus, attribuit Fabricius (Bibi. med. ac inf. aet.) alteri aegidio, Gandavensi scilicet, qui circa annum 1350 vivebat. Altarabl, philosophus arabicus, Damasco defunctus anno 950. Pleraque ejus opera, hodie deperdita, Aristo-telis philosophiae commenta sunt. Quaedam, in lingua latina versa, titulum habent : de Scientiis, de Rebus studio Aristotelicae philosophiae praemittendis, de Intellectu et intellecto, et Fontes quaestionum.

Algazel (1038-1111), unus etiam ex arabicis philosophis. Damasco, Hierosolymis, necnon Alexandriae docuit. Libros confecit multos, ex quibus praecipui esse videntur : de Philosophorum propensionibus, Destructiones philosophorum, necnon Compendium doctrina; ethicae.

Aureolus (Petrus), Ordinis Minorum, natus Verberiae ad Iseram, sive (Esiam, in Gallia, Theologus Parisiensis, ac demum archiepiscopus Aquensis, Doctoris facundi cognomen tulit. Scripsit Breviarium Bibliorum, Commentarios in quatuor libros Sententiarum, varia Quodlibeta, Compendium sacra; theologia;, Tractatum de Conceptione immaculata B. V., de Decem preceptis, de paupertate et usu pauperum rerum, necnon varios Sermones de tempore et de Sanctis. Obiit anno Domini 1322. Averroes. Vide Commentator. Avlceniia (-J- 1037). Inter medicos necnon philosophos arabicos facile primus. Praeter Canonem medicina;, de Logica, Physica necnon Metaphysica scripsit. Opera ejus latine versa pluries in lucem sunt redacta. Bernardus de Gannato, e loco patriae sic nominatus, licet communius de Alvernia nuncupetur vel de Claro-monte, in qua civitate Ordinem Praedicatorum professus est. Floruit sub fine saeculi decimi tertii, et ineunte saeculo decimo quarto. Sacrae Facultatis Parisiensis Baccalaureus, scripsit Lecturam super libros Sententiarum, et quindecim Quodlibeta contra Henricum Gandavensem, Godefridum de Fontibus, magistrum Parisiensem, necnon Jacobum de Viterbio, archiepiscopum Neapolitanum. Bradwardiiius (Thomas), Cicestriae in Anglia natus, inter Oxonienses magistros ita claruit, ut Doctoris profundi titulum sit promeritus. Archiepiscopus Cantuariensis creatus, quadraginta diebus post suam consecrationem, ad caelos evolavit, 26 Augusti 1349. Praecipuum ejus opus est : De causa Dei, contra Pelagianos, et de virtute causarum virtute Dei causae causarum. Inter alia ejus scripta enumerat Fabricius (Bibi. med. ac inf. aet.) Commentarios in quatuor libros Sententiarum, Summam theologicam, Placita theologica, de Sancta Trinitate, de Praemio salvandorum, de Praescientia et praedestinatione, etc. Catton (Gualterus), Anglus, Ordinis Minorum, Poenitentiarius Papae Clementis VI. Obiit Avenione, anno 1343. Scripsit Commentarios in libros Sententiarum, Resolutiones quaestionum adversus astrologos, et de Paupertate evangelica.

xxiv INDEX AUCTORUM Commentator. Sic designatur celeberrimus inter Arabicos Stagyritae interpretes, Averroes scilicet, philosophus Cordubensis, per antonomasim Commentatoris cognomento dictus. Librorum Aristotelis tum magnos commentarios, tum medias expositiones, tum paraphrases scripsit; deinde Sermonem de Substantia orbis, tractatum de Theriaca, librum quoque de medicina Colliget appellatum, ac alia multa edidit. Vitam finivit Cordubae, anno 1198. Durandus de Saneloporciano. Ordinem Praedicatorum in conventu Claromontano amplexus est, Sententias-que publice legit in caenobio Parisiensi. A Clemente V Sacri Palatii Magister institutus, ab ejus successore Joanne XXII ad episcopalem dignitatem fuit erectus, Ecclesiamque Aniciensem regendam suscepit; qua quidem relicta, et ad sedem Meldensem translatus, e mundo migravit anno 1334 " Vir fuit, ait Jacobus Echard (Script. Ord. Praed.), ingenii praestantia clarus, omni scientiarum genere excultus, tenacis mcmoriae, facili praeditus eloquio, quo mire ac feliciter mentis conceptus exprimebat. Sed qui tantis dotibus fretus, privatis suis sensis nimium adhaesit; unde, relicta quam in scholis imbiberat sancti Thoniae doctrina, hoc fraeno coerceri non patiens, genio se totum permisit suo. i) Praeter quosdam sermones, aliquas postulas super Evangelium, necnon Commentarium super veterem logicam, varia opera theologica reliquit: Commentarium nempe in quatuor libros Sententiarum , Tractatum de Jurisdictione ecclesiastica et de lenibus, Questiones sexdecim theologicas varii argumenti, quatuor Quod-libeta, necnon tractatum de Statu animarum a die obitus usque ad ultimam resurrectionem.

Eustratius, Nicaenus metropolita, necnon Philosophi commentator. Floruit saeculo duodecimo. Gerardus de Carmelo (f 1317). E Bononia oriundus, Ordinem Carmelitarum ingressus est, quem postea Prior generalis per annos viginti rexit. Doctor Parisiensis, scripsit quaedam Quodlibeto., Questiones ordinarias, ac Commentarium in qualuor libros Sententiarum. " Summam Theologiis praeclaram, inquit Trithemius (efe Script. eccles.), inchoavit, quam tamen morte praeventus imperfectum dereliquit. " GodMdus Corinthiensis (1340), Carmelita Oxoniensis, necnon Facultatis Parisiensis theologus, a quibusdam Doctor solemnis nuncupatus. Auctor fuit decem Quodlibetorum, atque Commentariorum in quosdam libros Aristotelis, in sex principia Gilberti Porrelani, ac in quatuor libros Magistri Sententiarum.

Alter ejusdem nominis Doctor Parisiensis, inimo hujuscc Facultatis cancellarius cognoscitur, Godfridiis scilicet de Fontibus seu de Fontanis junior, qui sub line sacculi decimitcrtii vivebat. Scripsit contra Fratres mendicantes. Bulueus (Hist. Unio. Paris.) ipsi attribuit Quodlibeto, et Summani. Gregorius Ariniineiisis (-J- 1358), Ordinis Eremitarum saneti Augustini Prior generalis. Vir utique doctissimus, in gymnasio Parisiensi celeberrimus. Doctoris authentici titulo decoratus; Nominalium vero fautor et patronus. Inter praecipua ejus opera computantur : Commentarii in quatuordecim Epistolas beati Pauli, Liber de usuris, Liber de intensione et remissione formarum, necnon Commentarii in libros Sententiarum.

Guido de Carmelo, communius sub nomine Guidonis de Terrena designatus. Patria Cathalanus, Ordinem Fratrum B. M. de monte Carmelo tamquam Prior generalis gubernavit, ac deinde Majoricensis Elnensisque Ecclesiarum episcopus fuit. Cum Avenione theologiam doceret, sibi acuti disputatoris famam acquisivit. Extremum diem clausit 21 Augusti 1342. En praecipua ejus scripta : Summa de haeresibus et earum confutationibus; Opus tripartitum de perfectione vitri: catholice; Correctorium juris; Commentarium in qualuor libros Sententiarum; Liber sex Quodlibetorum; Questiones in libros de Anima; Commentarium in octo libros Physicorum, et in duodecim libros Metaphysica; etc. Henricus Gaedlials, Gandavensis dictus, vel Mudanus etiam, a Muda, Gandavi suburbio, ubi natus est anno 1217. Archidiaconus Tornacensis, necnon Doctor Parisiensis, mortem obiit Tornaci, anno 1293. Erat ingenio subtilis, ait Trithemius, et in disputationibus theologicis acutissimus, tantae opinionis et auctoritatis in gymnasio Parisiorum, ut Doctor solemnis sit vocatus. Scripsit theologica Quodlibeto, sive quaestiones Parisiis disputatas in quatuor libros Sententiarum; alia etiam Quodlibeto de variis materiis; Summam Theologia, seu questionum ordinariarum.; Librum de virginitate, Librum de poenitentia; Commentarios in libros Physicorum et Metaphysicorum Aristotelis, etc. Hiifjo de Castronovo, Minorita, in Anglia natus. Saeculo decimoquarto vivebat, nobisque reliquit Librum de victoria Christi contra Antechristum; Commentarium ne reportata in qualuor libros Sententiarum; necnon Tractatum de finali judicio.

Hybernicus (Thomas), socius Sorbonicus, qui circa initia saeculi decimiquarti potissimum floruit. Primum secundumque librum Sententiarum est interpretatus. Ei etiam attribuuntur Manipulus florum, sive Extructiones originalium; Liber de tribus punctis christiana: religionis; Commendatio theologia;; Tractatus de tribus hierarchiis.

Joannes de Ripa. " Nescio quis sit, " ait Fabricius; ac de eo silent caeteri scriptorum nomenclatores, nisi excipias Wading. [Annui. Mili., t. HI), qui dicit hunc Joannem Minoritam ac Doctorem Parisiensem fuisse, tempore Joannis XXII Pont. Max., atque in Sententiarum libros acutissima commentaria edidisse, necnon alia scripta de Anima, de Virtutibus et vitiis, posteris reliquisse, quae temporum injuria seu veterum incuria latent aut perierunt. Lincolniensis. Hoc nomine designatur famosus Robertus vel Rupertus Groslliead (gallice Grosse lest), qui primum archidiaconus Leiccstrensis, deinde, episcopus Lincolniensis, in hac dignitate obiit, anno Domini 1253. INDEX AUCTORUM xxv Fuit vir linguae graecae ac hebraicae peritissimus, in disciplinis philosophicis ac theologicis apprime versatus, ut testantur quamplurima ejus scripta, ad maximam partem inedita. Ad ejus Commentarium in libros Posteriorum Aristotelis frequenter recurrit Capreolus. Occani (Guillelmus, -j- 1347), Minorita, natione Anglus, venerabilis Inceptor et Auctor invincibilis in scholis appellatus, Nominalium subtilitates jam pene obsoletas excitavit. A Joanne XXII, contra quem acerrime scripserat, excommunicatus, postea vero poenitens absolvi meruit. Prater ejus opera polemica, in quibus de Apostolorum paupertate necnon de Pontificum ac Imperatorum potestate tractat, varia scripta tum ad philosophiam, tum ad theologiam spectantia reliquit, scilicet : Quaestiones in libros quatuor Sententiarum; Librum unum Quodlibet torum; de Sacramento Altaris; Compendium theologia;, etc. Petrus de Palude, Ordinis Praedicatorum, quem vocat Jacobus Echard magnum Ordinis genlisque suae et aetatis ornamentum,omnium prope scriptorum commendatione clarum. Lugdunensis conventus alumnus, in gymnasio sancti Jacobi Parisiensi Sacrae Theologia? lauream consecutus est, ac scholas rexit. Maguae auctoritatis et gratiae apud Francorum regem Philippum VI, simul singularem benevolentiam sibi meruit Joannis Papae XXII, qui eum llierosolymitanum patriarcham creavit, variasque ac difficiles legationes ei commisit. Animam efflavit Parisiis, ultima die Januarii, anno Domini 1342. Ejus opera in sua Tabula enumerat Ludovicus a Valleoleti, dicens : " Dominus Fr. Petrus de Palude, magister Parisiensis, nationis Burgundiae, patriarcha Hierosolymitanus, scripsit copiosissime juxta omnes sensus Scriptura Sacrae super totam Bibliam. Item super quatuor libros Sententiarum. Item scripsit Quodlibeta. Item librum de Potestate Papae. Item sermones de tempore et Sanctis per totum annum. Item librum historiarum , et intitulatur Liber bellorum Domini. " Scotus (Joannes Duns), in Scotia anno 1274 natus, adhuc tenera aetate sancti Francisci Ordini nomen dedit. Laurea Magisterii decoratus, Oxoniae primum, postea vero Parisiis, tum philosophiam, tum theologiam docuit. Subtilis Doctor, acerrimum D. Thoiiiae se praebet adversarium in suis scriptis, quarum praecipua sunt : Commentarii super Sententias; Quodlibeta; Questiones in Metaphysicam, etc. Vix triginta quatuor annos natus e vita cessit Coloniae, anno Domini 1308, alterius schola; theologorum tanquam dux et pater merito reputatus. Simplicius, philosophus graecus saeculi sexti, qui peripateticam philosophiam cum sententiis Pythagorae, Platonis, necnon Stoicorum conciliare studuit. Inter opera ejus quae exstant enumerat Fabricius (Bibi, graec.) Commentarios in octo libros Physicae Aristotelis, in Praedicamenta, in quatuor libros de Caelo, ac in tres libros de Anima, necnon praeclarum in Epicteti Enchiridion commentarium.

Waro, sive Varro, vel Guarro, de Anglia. Ordinem Minorum professus, ac propter eruditionem Doctoris fundati cognomento dictus, Scotum habuit discipulum. Sententias est interpretatus, necnon Quodlibetales qute-stiones et ordinarias, ac Lecturas theologiae scripsit. Circa annum 1300 defunctus est. TABULA Tabula. quaestionum et conclusionum et impugnatorum earum hujus primi libri Defensionum Theologiae Divi Doctoris Thomae de Aquino in primo Sententiarum per Magistrum Johannem Capreolum, Tholosanum, Ordinis Praedicatorum. - Licet autem in hoc libro unaquaeque quaestio per unum aut plures articulos dividatur, tamen, ut breviores essemus, placuit hic notare solos articulos in quibus signantur conclusiones, cum omnes alii contineant sola dubia aut impugnantium objectiones. PROLOGI Quaestio I UTRUM THEOLOGIA SIT SCIENTIA Conclusio l : Licet omnis scientia requirat evidentiam et intellectum suorum primorum principiorum, non tamen omnis scientia requirit evidentiam aut intellectum suorum principiorum proximorum, praesertim in scientia subalternata.

Contra hanc arguit Petrus Aureoli, Ordinis Minorum. Item, Gregorius de Arlmlno. Conclusio 2 : Licet theologia naturaliter inventa nulli scientiae subalternetur, theologia tamen per revelationem habita subalternatur scientiae Dei vel beatorum.

Petrus Aureoli. Durandus de Sancto Portiano. Conclusio 3 : Licet theologia secundo modo dicta non sit aeque perfecte et proprie scientia sicut theologia primo modo dicta quae dicitur metaphysica, tamen ipsa est scientia in quantum continuatur scientiae Dei et beatorum.

Gregorius de Arimino. Durandus. Johannes Scotus. Conclusio 4 : Theologia secundo modo dicta est certior quacumque scientia humanitus inventa, licet sit inevi-dentior. Conclusio 5 : Theologia secundo modo dicta, illo modo quo est scientia, non est scientia articulorum fidei, sed conclusionum quae sequuntur ex illis.

Aureolus. Conclusio 6" : Ista doctrina est necessaria ad salutem humanam praeter scientias humanitus inventas.

Scotus. Quaestio II UTRUM HABITUS THEOLOGIAE SIT PRACTICUS (p. 20.) Conclusio l : Scientia proprie speculativa differt a practica quantum ad finem et quantum ad materiam de quibus sunt.

Gregorius. Conclusio 2 : Scientia secundum quid speculativa non differt semper a practica quantum ad materiam vel objectum.

Scotus. Conclusio 3 : Aliqua scientia quae non est actu simpliciter practica potest fieri simpliciter et actu practica; quaedam vero, non. Conclusio 4 : Habitus non dicitur practicus, prout practicum distinguitur contra speculativum, ab opere interiori quod maneat intra intellectum, sed ab opere exteriori prout omne opus sequens electionem potest dici praxis.

Aureolus. Gregorius. Conclusio 5" : Non omnis habitus dicitur practicus, nec omnis cognitio meretur dici practica ex quacumque relatione ad praxim, sed oportet quod sit prima regula operis. Conclusio 6 : Theologia nostra est practica et speculativa, licet principalius sit speculativa quam practica.

Aureolus. Gregorius. Quaestio III UTRUM THEOLOGIA SIT UNA SCIENTIA (P- 82.) Conclusio l : Habitus scientiae, licet sit una simplex Haec tabula est quam Thomas a Sancto Germano, in editione 1483, singulis voluminibus praemisit. TABULA XXV1J qualitas non constituta ex multis, prout habitura dicimus habilitatem ad utendum complete formis intelligibilibus, tamen habitus scientia, prout est immediatum principium actus intelligendi, non semper est qualitas simplex.

Aureolus. Conclusio 2 : Distinctio secundum genus scientiarum speculativarum attendenda est penes divisionem secundum genus scibilis in quantum est scibile; et similiter, de unitate scientiae quae attenditur secundum unitatem generis scibilis.

Aureolus. Conclusio 3 : Unitas specifica habitus scientifici attendenda est penes unitatem formalis objecti quam ille habitus primo et per se respicit.

Aureolus. Conclusio 4 : Theologia est una scientia.

Aureolus. Quaestio IV UTRUM DEUS SIT SUBJECTUM HUJUS SCIENTIAE (p. 45.) Conclusio i : Objectum scientiae nostrae est quid incomplexum ex parte rei; licet, ex parte nostri, sit aliquid complexum per modum enuntiabilis.

Gregorius. Conclusio 2 : Subjectum scientiae non omnino est idem quod objectum ejusdem. Conclusio 3 : Formalis ratio objectiva alicujus habitus scientifici non solum est illud ad quod primo terminatur actus talis habitus; sed potius illud quod est causa per se quod aliquid per illum actum attingatur. Conclusio 4 : Formalis ratio objectiva ut quod tria requirit : universalitatem, principalitatem et distinctionem. Conclusio 5 : Deus est subjectum Theologiae et formale objectum sicut quod cognoscitur per habitum theologicum primo et per se.

Aureolus. Conclusio 6 : Ratio formalis objecti theologia: sicut qua aliquid in theologia cognoscimus est lumen divinae revelationis; et similiter, formalis ratio objecti theologiae ut objectum est, est hoc quod dico revelabile vel cognoscibile lumine, divinae revelationis.

Aureolus. DISTINCTIO I Quaestio I UTRUM FRUITIO SIT ACTUS VOLUNTATIS (p. 61.) Conclusio 1 : Voluntas, respectu finis, habet tres actus realiter distinctos, scilicet : voluntatem, intentionem, fruitionem. Conclusio 2 : Velle non dicitur proprie nisi respectu finis. Conclusio 3 : Fruitio est amor vel delectatio quam aliquis habet de ultimo exspectato quod est finis. - Aureolus. Alii. Gregorius. Conclusio 4 : Intentio est actus voluntatis realiter differens a fruitione et volitione proprie dicta.

Aureolus. Conclusio 5 : Fruitio beatifica non solum transit objective super Deum, immo super visionem qua videtur Deus, et eadem fruitione fruimur utroque.

Aureolus. Gregorius. Conclusio 6 : Nec fruitio nec aliquis actus voluntatis est essentialiter beatitudo. - Aureolus. Geraldus de Carmelo. Quaestio II UTRUM UTI SIT ACTUS VOLUNTATIS (p. 88.) Conclusio i" : Usus est actus voluntatis.

Aureolus. Conclusio 2 : Usus proprie sumptus non est nisi respectu eorum quae sunt ad finem. Conclusio 3 : Electio est actus voluntatis.

Aureolus. Conclusio 4 : Electio est respectu eorum qua? sunt ad finem. Conclusio 5 : Consensus est actus voluntatis. Conclusio 6 : Consensus non est nisi eorum quae sunt ad finem.

Aureolus. Conclusio 7 : Respectu ejusdem objecti potentiae executivae, usus semper sequitur electionem. Conclusio 8 : Electio quandoque differt realiter a consensu, quandoque solum ratione. Conclusio 9 : Ante consensum precedit consilium; et ante electionem praecedit consensus; et ante imperium praecedit electio; et ante usum praecedit imperium. Quaestio III UTRUM ULTIMO FINE PER INTELLECTUM APPREHENSO NECESSARIO FRUATUR CREATA VOLUNTAS (p. 95.) Conclusio l : Voluntas necessario vult finem ultimum apprehensum sub ratione sua universali.

Aureolus. Scotus. Conclusio 2 : Licet voluntas, necessitate naturalis inclinationis, velit beatitudinem apprehensam sub ratione summi boni, aut beatitudinis, aut felicitatis, non tamen necessario vult eam apprehensam sub aliqua speciali ratione illius in quo beatitudo consistit; et hoc, dum est in via. - Aureolus. Conclusio 3 : Voluntas, pro statu viae, nihil necessario actualiter vult, nec ab aliquo objecto movetur necessario quantum ad exercitium actus, licet quantum ad specificatioiiem actus necessario ab aliquo moveatur objecto. Conclusio 4 : Divina essentia clare visa necessario movet voluntatem creatam ad sui dilectionem, non solum quoad specificationem actus, sed etiam quoad exercitium. - Adam. Scotus. Conclusio 5" : Ultimo fine clare apprehenso voluntas necessario fruitur. XXVllj TAB ULA Conclusio 6 : Ultimo fine apprehenso sub generali ratione summi vel perfecti boni aut felicitatis, aut beatitudinis, citra beatificam visionem, voluntas non fruitur perfecte. DISTINCTIO II Quaestio I UTRUM DEUS SIT A NOBIS PRO STATU VI.K INTELLIGIBILIS (p. 1".) Conclusio l : Objectum primum et per se nostri intellectus est ens.

Aureolus et alii. Conclusio 2" : Verum est objectum intellectus nostri primum et adaequatum, non tamen per se, hoc est per propriam rationem. Conclusio 3 : Naturale objectum intellectus et connaturale ac proportionatum nobis ad intelligendum pro isto statu est quidditas rei materialis.

Aureolus. Conclusio 4 : Licet verum non sit per se vel formale objectum quod intellectus, stat quod est formale et per se objectum quo intellectus. Conclusio 5 : Deus non potest a nobis in via cognosci per essentiam suam vel in se.

Scotus. Conclusio 6 : In via possumus Deum cognoscere ex suis et in suis effectibus. Conclusio 7 : Deus potest in via immediate cognosci, ita quod cognitio viatoris attingit ipsum , licet per media transeat. Conclusio 8 : In via possumus habere aliquem conceptum Deo proprium ; et idem dico de specie sibi propria. Conclusio 9 : Eodem conceptu quo viator concipit creaturam potest concipere Deum, licet nomen significans illum conceptum non dicatur univoce de Deo et creatura.

Scotus. Quaestio II UTRUM DEUM ESSE SIT PER SE NOTUM MENTI HUMANAE IN VIA (p. lM.) Conclusio l : Ad hoc quod aliqua propositio sit per se nota, sufficit quod praedicatum sit de ratione subjecti.

Aureolus. Greuorius. Conclusio 2 : Non omnis propositio per se nota est per se nota nobis.

Aureolus. Conclusio 3" : Haec propositio, Deus est, secundum se est per se nota; non autem quoad nos. - Aureolus. Gregorius. Quaestio III UTRUM IN DIVINIS UNUS DEUS SIT TRES PERSONAE (p. 150.) Conclusio l : Illa propositio Philosophi, tertio Physi-siconim : Quaecumque uni et eidem sunt eadem , etc, tripliciter exponitur.

Aureolus. Conclusio 2 : Ex positione trium personarum in una essentia non infringitur ars syllogistica nec syllogismus expositorius. Conclusio 3 : Ex eadem positione non falsificatur primum principium complexum, scilicet quod contradictoria non verificantur de eodem.

Aureolus. DISTINCTIO III Quaestio I UTRUM UNITAS DEI POSSIT EX CREATURIS DEMONSTRATIVE CONCLUDI (p. 16-0 Conclusio unica : Unitas Dei potest ex creaturis demonstrative concludi.

Contra rationes arguit Aureolus. Quaestio II UTRUM IN CREATURIS REPERIATUR IMAGO ET VESTIGIUM TRINITATIS (p. ili.)

Conclusio l : Ratio vestigii in hoc consistit quod est repraesentatio causae vel causalitatis quantum ad solam causalitatem, absque repraesentatione formae. Ratio autem imaginis consistit in repraesentatione causa; quantum ad similitudinem formae.

Aureolus. Conclusio 2 : Ratio vestigii non invenitur proprie in accidentibus, sed tantum in substantiis.

Aureolus. Quaestio III ARTICULUS I UTRUM ILLA PENES QUAE ATTENDITUR VESTIGIUM TRINITATIS REALITER DISTINGUANTUR A REDUS IN QUIBUS SUNT (p. 177.) Conclusio i : Partes vestigii, qualitercumque assignentur, ad tria generaliter reducuntur. Conclusio 2 : Partes vestigii assignati per illa tria : unum, verum, bonum, differunt ab eo in quo tale vestigium reperitur. - Aureolus. TABULA XXIX Conclusio 3" : Bonitas et veritas rei creatae distinguuntur realiter; et bonum, et verum, et unum, distinguuntur ratione.

Aureolus. Guido. Conclusio 4 : Modus, species, et ordo, penes quae attenditur alia assignatio vestigii non sunt idem inter se nec cum illo cujus sunt. Conclusio 5 : Substantia, virtus, et operatio, penes quae attenditur alia assignatio vestigii, ab invicem realiter distinguuntur, et duo eorum distinguuntur ab eo cujus sunt. ARTICULUS II UTRUM PARTES IMAGINIS DISTINGUANTUR A REBUS IN QUIBUS SUNT (p. 189.) Conclusio 1 : Potentia? animae non sunt ipsa essentia anima?.

Contra rationes S. Doctoris, Scotus. Item, contra conclusionem, Scotus, Aureolus, Occani, Adam, alii. Conclusio 2 : Voluntas et intellectus in anima rationali sunt dua? potentia? realiter distincta?.

Scotus. Aureolus. Adam. Alii. Hybernicus. Conclusio 3" : Memoria, in parte intellectiva, non est potentia distincta ab intellectu.

Aureolus. Conclusio 4 : Mens, prout in ea est imago Trinitatis, non est idem quod anima, nec quod memoria, aut intelligentia, vel voluntas. Conclusio 5 : Partes imaginis creatae distinguuntur ab illo in quo sunt, quaelibct, vel aliqua illarum.

Aureolus. DISTINCTIO IV Quaestio I UTRUM ISTA SIT CONCEDENDA : DEUS GENUIT DEUM ARTICULUS I DE SIGNIFICATO HUJUS NOMINIS : DEUS (p. 2-21.) Conclusio l : Omne nomen, cuiuscumque sit praedi-camenti, significat substantiam cum qualitate. Conclusio 2 : Nullum nomen de praedicamento accidentis significat substantiam, prout eam accipit logicus vel philosophus primus, nisi forte ex consequenti. Conclusio 3" : Omne nomen supponit pro substantia et proprie significat qualitatem, loquendo ut grammaticus loquitur de substantia et qualitate. Conclusio 4 : Significatum nominis est duplex, scilicet: formale et materiale. Conclusio 5 : Hoc nomen, Deus, et quodlibet aliud concretum substantiale significat distincte quidditatem vel essentiam, indistincte autem supposita illius natura?.

Aureolus. ARTICULUS II ET III DE VERITATE ILLARUM PROPOSITIONUM AFFIRMATIVA ET NEGATIVA (p. 225, 220.) Conclusio i" : Ista est falsa : Deus non generat Deum. Aureolus. Conclusio 2 : Haec est vera : Deus genuit Deum, et non solum vera, immo propria.

Aureolus. Quaestio II UTRUM IN DIVINIS ABSTRACTUM PRAEDICETUR DE CONCRETO (p. 2-27.) Conclusio I : In creaturis abstractum et concretum praedicantur de se invicem in formis generalibus ; non autem semper in formis specialibus. Conclusio 2 : In rebus materialibus differt secundum rem natura et suppositum natura?.

Gerardus. Aureolus. Conclusio 3 : In substantiis materialibus differt quod quid est et illud cujus est.

Gerardus. Scotus. Conclusio 4 : In substantiis spiritualibus creatis, cujusmodi sunt angeli, abstractum non praedicatur de concreto, nec suppositum est omnino idem secundum rem quod sua essentia vel natura.

Aureolus. Conclusio 5" : In solo Deo non differt suppositum et natura, abstractum et concretum. DISTINCTIO V Quaestio I UTRUM DIVINA ESSENTIA SIT FORMALIS TERMINUS DIVINAE GENERATIONIS (p. 2il.) Conclusio l : Divina generatio terminatur ad essentiam et ad personam.

Aureolus. Occani. Gregorius. Durandus. Conclusio 2 : Generatio divina non habet terminum a quo. Conclusio 3 : Divina essentia non est genita per se nec per accidens.

Petrus Johaniies. Alii. Conclusio 4 : Divina essentia non se habet in divina generatione proprie loquendo sicut materia vel subjectum, licet habeat unam de conditionibus materia?. - Durandus. Henricus de Gandavo. XXX

TAB ULA. DISTINCTIO VI Quaestio I UTRUM PATER GENUERIT FILIUM NATURA (p. 259.) Conclusio 1" : Essentia divina est principium quo omnium actuum divinorum.

Greijorlus. Conclusio 2 : Essentia, sub ratione essentia;, non est principium alicujus actus secundi qui est operatio, sed solum respectu primi actus qui est esse.

Greijorlus. Conclusio 3 : Essentia divina est principium actus generationis sub ratione qua essentia est natura.

Gregorius. Conclusio 4 : Licet Spiritus Sanctus procedat naturaliter a Patre, non tamen procedit ab eo per modum caturae, sed per modum voluntatis.

Aureolus. Scotus. Conclusio 5" : Licet Spiritus Sanctus procedat naturaliter, cum hoc tamen libere procedit a Patre.

Gregorius. Conclusio 0" : Licet, respectu generationis Filii, Deus habuerit voluntatem concomitantem, non tamen accedentem vel antecedentem duratione aut intellectu. -Scotus. DISTINCTIO VII Quaestio I UTRUM IN PATnE SIT ALIQUA POTENTIA RESPECTU ACTUS GENERATIONIS .CTEHNAE (p. 270.) Conclusio I : Generans, in divinis, habet potentiam generandi; et spirans, spirandi.

Aureolus. Conclusio 2" : Potentia generandi dicit principaliter et in recto divinam naturam.

lloniiventurii. Wnrro de Wnrrn. Henricus. Scotus. Durandus. Conclusio 3" : Potentia generandi dicit relationem, puta paternitatem, in obliquo. Quaestio II UTRUM IN DIVINIS POSSINT ESSE PLURES FILII (p. S8V) Conclusio 1" : In divinis non possunt esse plures Alii. - Henricus (Inretiens) et nili. Conclusio 2" : Secundum mentem sancti Thom.r. hujus impossibilitas resolvitur in divinam inimaterialilatem sicut in causam. - Aureolus Scotus. Adnui, lluflo de Castro. Conclusio 3" : Etiam secundum mentem sancti Doctoris, hujus impossibilitas resolvitur sicut in causam in perfectionem divinam tam ex parte processionum quam ex parte procedentium. Conclusio 4 : Etiam secundum mentem sancti Thomae, hujus impossibilitas resolvitur in modum naturalis processionis ut in causam. Conclusio 5 : Etiam hujus impossibilitas, secundum mentem sancti Doctoris, resolvitur ut in causam in modum quo divina; persona; constituuntur et ab invicem personaliter distinguuntur. DISTINCTIO Vili Quaestio I UTRUM AUQUA CREATURA SUBSISTENS SIT SUUM ESSE EXSISTENTIA (p. 301.) Conclusio i : Nulla creatura subsistens est suum esse quo actu exsistit in rerum natura.

Henricus. Gerardus. Godolrldus. Aureolus. Wnrro. Alli. Conclusio 2" : Esse creatura; non sic se habet ad illud quod est, vel ad quidditatem creaturas, omnino consimiliter sicut forma substantialis ad materiam. Conclusio 3" : Esse exsistentia; non se habet omnino similiter ad substantiam vel essentiam creaturae sicut accidens ad subjectum, accipiendo accidens proprie pro quidditate accidentali reposita in aliquo novem generum accidentis. Quaestio II UTRUM DEUS SIT IN GENERE (p.331.) Conclusio I : Licet non omne quod est in genere sit compositum ex materia et forma, omne tamen quod habet genus et differentiam est ad aliquem gradum entium terminatum.

Scotus. Gregorius. Aureolis. Conclusio 2 : In omni re qua; proprie reponitur in genere praedicamentali differt quidditas a suo esse.

Aureolus. Gregorius. Conclusio 3" : Omne quod proprie est in genere habet actum admixtum potentia . - Aureolus. Greno-rlus. Conclusio 4" : Deus non est proprie in aliquo genere, scilicct sicut species vel individuum.

Greuorlus. Conclusio b" : Deus non est in genere reductive. TAB ULA XMj Quaestio III UTRUM ALIQUA CREATURA SIT IMMUTABILIS (p. 363.) CoNCLCSio 1" : Omnis creatura est mutabilis per potentiam quae est in alio ab ea. Conclusio 2" : Non omnis creatura est mutabilis in non esse per potentiam quae sit in ea. - Aureolus. Conclusio 3" : Nulla creatura habet in se potentiam per quam possit cedere in nihilum. Conclusio 4" : Omnis creatura subsistens est mutabilis secundum esse accidentale per potentiam que est in ipsa. Quaestio IV ITRIM PLURAIJTAS ATTRIBUTORUM DIVIN.E SIMPLICITATI REPLGNCT (p. 3T1 ) Conclusio 1" : Sapientia, bonitas, et omnia hujusmodi attributa sunt omnino unum re in Deo et nullatenus extra intellectum distincta.

Scotus et sequaces. Conclusio 2" : Divina attributa distinguuntur ratione.

Gregorius. Aureolus. Henricus et alli. Conclusio 3" : Non solum attributa sunt in Deo, sed etiam rationes attributorum. Conclusio 4 : Istarum rationum pluralitatis causa est Dei plena perfectio et nostri intellectus limitatio. Conclusio 5^: Secundum doctrinam sancti Doctoris, multa formalitates sunt in Deo, secundum unum sensam; et secundum alium, non est nisi una formalitas in Deo.

JOHANNIS CAPREOLI THOLOSANI, ORDINIS PRAEDICATORUM THOMISTARUM PRINCIPIS DEFENSIONES THEOLOGIA DIVI THOMAE AQUINATIS IN PRIMO SENTENTIARUM