ARTICULUS II.

AN DEUS CERTITUDINALITER COGNOSCAT FUTURA CONTINGENTIA; ET QUOMODO IMMUTABILITAS DIYINAE SCIENTIAE STAT CUM FUTURORUM CONTINGENTIA A. - CONCLUSIONES Quantum ad secundum articulum, sit Prima conclusio : Quod contingens, ut futurum est, non potest infallibiliter cognosci, sed secundum quod est in praesenti. Istam conclusionem probat sanctus Thomas, de Veritate, q. 2, art. 12 : " In nobis, inquit, sunt quaedam potentiae et habitus cognoscitivi, in quibus nunquam falsitas esse potest, sicut sensus, scientia, habitus principiorum; quaedam vero in quibus potest esse falsitas, sicut imaginatio, opinio, et aestimatio. Ex hoc autem accidit in aliqua cognitione falsitas, quod non est ita in re sicut apprehenditur; unde, si aliqua vis cognoscitiva est talis quod nunquam in ea est falsitas, oportet quod suum cognoscibile nunquam deficiat ab eo quod de ipso cognoscens apprehendit. Necessarium autem non potest LIBRI I. SEN TENTURUM impediri quin sit, antequam fiat, eo quod causae ejus sunt immutabiliter ordinatas ad ejus productionem. Unde per hujusmodi habitus, qui semper sunt veri, possunt necessaria cognosci, etiam quando sunt futura; sicut cognoscimus futuram eclipsim, vel ortum solis, per veram scientiam. Sed contingens impediri potest, antequam sit in esse productum; quia tunc non est nisi in causis suis, quibus potest accidere impedimentum ne perveniant ad effectum. Sed postquam jam contingens est, jam non potest impediri. Et ideo de contingenti, secundum quod est in praesenti, potest esse judicium illius potentias vel habitus, in quo nunquam falsitas invenitur, sicut sensus judicat Socratem sedere dum sedet, vel quando sedet. Ex quo patet quod contingens, ut futurum est, per nullam cognitionem cui falsitas subesse non possit, cognosci potest. Unde, cum divinae scientiae non subsit falsitas, nec subesse possit , impossibile esset quod de contingentibus futuris scientiam haberet Deus, si cognosceret ea ut futura sunt. Tunc autem aliquid cognoscitur ut futurum, quando inter cognitionem cognoscentis et rei eventum invenitur ordo praeteriti ad futurum. "

Haec ille. Eamdem conclusionem ponit, 1 p., q. 14, art. 13, dicens : " Contingens aliquod potest dupliciter considerari. Uno modo, in seipso, secundum quod jam actu est; et sic non consideratur ut futurum, sed ut praesens, neque ad utrumlibet contingens, sed ut determinatum ad unum ; et propter hoc potest infallibiliter subdi certae cognitioni, utpote sensui visus, sicut cum video Socratem sedere. Alio modo, potest considerari prout est in sua causa; et sic consideratur ut futurum, et ut contingens, nondum determinatum ad unum, quia causa contingens se habet ad opposita; et sic contingens non subditur alicui cognitioni per certitudinem. Unde qui cognoscit effectum contingentem, in causa sua tantum , non habet de eo nisi conjecturalem cognitionem. "

Haec ille. Idem ponit, 1. Senlent., dist. 38, q. 1, art. 5.

Et item, 1. Contra Gentiles, cap. 67 : " Contingens, inquit, certitudini cognitionis non repugnat, nisi secundum quod futurum est, non autem secundum quod praesens est. Contingens enim, cum futurum est, potest non esse; et sic cognitio aestimantis ipsum futurum esse, potest falli; falletur enim, si non erit quod futurum esse aestimavit. Ex quo autem praesens est, pro illo tempore non potest non (a) esse; potest autem in futurum non esse; sed hoc jam non pertinet ad contingens prout praesens est, sed prout futurum est; unde nihil certitudini sensus deperit, cum quis videt currere hominem, quamvis hoc dictum sit contingens. Omnis igitur cognitio quae supra contingens fertur, prout est praesens, certa esse potest. "

Haec ille.

Idem ponit, in Quaestionibus de Malo, q. 16, art. 7. Secunda conclusio est quod Deus non cognoscit contingentia ut futura sunt, immo aeternaliter cognoscit ea ut sunt in seipsis praesentia. Istam conclusionem probat sancius Thomas, de Veritate, ubi supra (q. 2, art. 12), subdens post verba proximo allegata : a Tunc aliquid cognoscitur ut futurum est, quando inter cognitionem cognoscentis et rei eventum invenitur ordo praeteriti ad futurum. Hic autem ordo non potest inveniri inter cognitionem divinam et quamcumque ri m contin^ entem ; sed semper ordo divinae cognitionis ad rem quamcumque, est sicut ordo praesentis ad praesens. Quod quidem hoc modo intelligi potest. Si aliquis videret multos transeuntes per unam viam successive, et hoc per aliquod tempus, in singulis partibus temporis videret praesentialiter aliquos transeuntes, ita quod in toto tempore suae visionis omnes praesentialiter videret; nec tamen omnes simul (a) praesentialiter, quia tempus suae visionis non est totum simul. Si autem sua visio tota posset simul exsistere, simul praesentialiter omnes videret, quamvis non omnes simul praesentialiter transirent. Unde, cum visio divinae scientiae aeternitate mensuretur, quae est tota simul, et tamen totum tempus includit, nec alicui (S) parti temporis deest, sequitur ut quidquid in tempore geritur, non ut futurum, sed ut praesens videat. Hoc enim quod a Deo visum est, est quidem futurum rei alteri, cui succedit in tempore; sed ipsi divinae visioni, quae non in tempore sed extra tempus est, non est futurum, sed praesens. Ita ergo nos videmus futurum ut futurum, quia visioni nostrae futurum est, cum tempore mensuretur; sed divinae visioni, quae est extra tempus, non est futurum ; sicut et aliter videret transeuntes, ille qui est in ordine transeuntium, qui non videt nisi illos qui ante ipsum sunt, et aliter ille qui extra ordinem transeuntium esset, qui omnes transeuntes simul aspiceret, d

Haec ille. Item, 1. Sentent., ubi supra (dist. 33, q. 1, art. 5) : " Divinus intellectus ab aeterno unumquodque contingentium intuetur, non solum prout est in causis suis, sed prout est in suo esse determinato; cum enim, exsistente re, ipsam rem videat prout est in suo esse determinato, aliter cognosceret reni dum est quam antequam fiat, et sic ex rerum eventibus aliquid ejus accresceret cognitioni. Patet etiam quod Deus ab aeterno non solum vidit respectum sui ad rem, ex cujus potestate res erat futura, sed ipsum esse rei intuebatur. Quod qualiter sit, evidenter docet Boetius, in fine libri de Consolatione. Divina enim cognitio modum aeternitatis habet, qui est esse totum simul sine successione. Unde, sicut quamvis tempus sit successivum, tamen aeternitas est praesens omnibus temporibus, una et eadem et indivisibilis, ut nunc stans; ita cognitiosua intuetur omnia tempora, quamvis sibi succedentia, ut prasentia sibi, nec aliquid eorum est futurum respectu ipsius, sed unum respectu alterius. Unde, secundum Boetium, melius dicitur providentia quam praevidentia; quia nihil quasi futurum, sed omnia ut praesentia, uno intuitu procul (a) videt, quasi ab aeternitatis specula. Sed tamen potest dici praescientia, in quantum cognoscit illud quod futurum est nobis, non sibi. Quod ut melius pateat, exemplis ostendatur. Sint quinque homines, qui successive, in quinque horis, quinque contingentia facta videant. Possum ergo dicere quod isti quinque vident haec quinque contingentia successive praesentialiter. Si autem poneretur quod istarum quinque cognitionum esset unus actus, posset dici quod una cognitio esset praesentialiter de omnibus illis cognitis succedentibus. Cum ergo Deus uno aeterno intuitu, non successivo, omnia tempora videat, omnia contingentia in temporibus diversis ab aeterno praesentialiter intuetur : non tantum ut habentia esse in cognitione sua; non enim Deus ab aeterno cognoscit de rebus tantum se cognoscere ea, quod est esse in cognitione; sed etiam ab aeterno videt, uno intuitu, et videbit singula tempora, et rem talem esse in hoc tempore, et in hoc deficere. Nec tantum videt hanc rem respectu praecedentis temporis esse futuram, et respectu futuri praeteritam ; sed videt illud tempus in quo est praesens, et rem esse praesentem in hoc tempore; quod tamen in intellectu nostro non potest accidere, cujus actus est successivus secundum diversa tempora. "

Haec ille. Item, 1 p., ubi supra (q. 14, art. 13) : " Deus, inquit, cognoscit omnia contingentia, non solum prout sunt in suis causis, sed etiam prout unumquodque eorum est actu in seipso. Et, licet contingentia fiant in actu successive, non tamen Deus successive cognoscit contingentia, prout sunt in suo esse, sicut nos, sed simul; quia cognitio sua mensuratur aeternitate, sicut et suum esse; aeternitas autem tota simul exsistens, ambit totum tempus, ut supra dictum est. Unde omnia quae sunt in tempore, sunt Deo ab aeterno praesentia, non solum ea ratione qua habet rationes omnium rerum apud se praesentes, ut quidam dicunt, sed quia ejus intuitus fertur super omnia ab aeterno, prout sunt in sua praesentialitate. "

Haec ille. Item, de Malo, ubi supra (q. 16, ait. 7), sic ait: " Futura, inquit, dupliciter cognosci possunt : uno modo in seipsis, alio modo in suis causis. In seipsis quidem, a nullo cognosci possunt, nisi a Deo. Cujus est ratio : quia futura, prout futura sunt, nondum habent esse in seipsis; esse autem et verum convertuntur; unde, cum omnis cognitio sit alicula) procul. - porro Pr. jus veri, impossibile est quod aliqua cognitio respiciens futura, in ratione futuri, cognoscat ea in seipsis. Cum autem praesens, praeteritum et futurum sint differentiae temporis, temporalem ordinem designantes, omne quod qualitercumque est in tempore, comparatur ad futura sub ratione futuri. Et ideo impossibile est quod aliqua cognitio subjacens ordini temporis, cognoscat futura in seipsis. Talis autem est omnis cognitio creaturae. Unde impossibile e^t ruod aliqua creatura cognoscat futura in seipsis, bed hoc est proprium solius Dei, cujus cognitio est elevata super totum ordinem temporis; ita quod nulla pars temporis comparatur ad divinam cognitionem sub ratione praeteriti vel futuri, sed totus decursus temporis, et ea quae per totum tempus aguntur, praesentialiter et conformiter ejus conspectui subduntur, et ejus simplex intuitus super omnia simul fertur, prout unumquodque est in suo tempore. Potest autem accipi conveniens similitudo ex ordine locali; quia prius et posterius in motu et tempore, consequuntur prius et posterius in magnitudine, ut dicitur 4. Physicorum (t. c. 99). Ita igitur Deus praesentialiter omnia intuetur, quae comparantur ad invicem secundum ordinem praesentis, praeteriti, et futuri

quod non potest aliquis eorum cujus intuitus sub hoc ordine temporis cadit

sicut ille qui est in alta specula constitutus, videt simul omnes transeuntes per viam, non sub ratione praecedentis et subsequentis quoad ipsum, quamvis videat quosdam alios praecedere ; tamen quicumque in ipsa via constitutus, in ordine transeuntium , non potest videre nisi praecedentes, vel juxta se positos. " - Haec ille. Idem ponit, 1. Contra Gentiles, cap. 66, ubi posito exemplo de centro et circulo, quod recitatum fuit in praecedenti quaestione, subdit : " Quidquid igitur in quacumque parte temporis est, coexsistit aeterno, quasi praesens eidem, licet sit respectu altellus partis praeteritum vel futurum. aeterno autem non potest aliquid coexsistere, nisi toti quia successionem durationis non habet. Quidquid igitur per totum decursum temporis agitur, divinus intellectus in tota sua aeternitate intuetur quasi praesens; nec tamen quod quadam parte temporis agitur, semper fuit exsistens, d

Haec ille. Tertia conclusio est quod licet Deus non cognoscat futura ut futura sunt ("), (amen ipse cognoscit contingentia esse prasentia sibi, et futura aliis. Pars prima patet ex praedictis. Sed secunda probatur. Quia Deus non solum cognoscit rerum praesentiam, immo futuritionem ei praeteritionem, et omnem rerum ad invicem urdinem. Unde sanctus II. - 29 Thomas, de Veritate, q. 2, art. 12, ad 9"", dicit: a Contingens, dum est futurum, non habet esse; tamen ex quo est praesens (a), esse habet et veritatem; et sic divinae visioni substat; quamvis etiam Deus cognoscat ordinem unius ad alterum, et sic cognoscat aliquid esse futurum respectu alterius. "

Haec ille. Ista etiam pars potest ex praeallegatis in 1. Sententiarum haberi, scilicet quomodo Deus videt rem esse futuram respectu hujus temporis, et promeritam respectu illius, et praesentem in tali tempore. Istud etiam ponit, 1. Contra Gentiles, cap. 66, dicens quod " ea quae sunt praesentia, praeterita, vel futura nobis, Deus cognoscit secundum quod sunt in potentia sua, et in propriis causis, et in seipsis ".

Haec ille. Item, 2 2 ,q.l71, art. 6, ad 2 , dicit quod a divina praescientia respicit futura secundum duo : scilicet secundum quod sunt in seipsis, in quantum ea scilicet praesentialiter intuetur; et secundum quod sunt in causis suis, in quantum scilicet videt ordinem causarum ad effectus. Et quamvis futura contingentia, prout sunt inseipsiSjSint determinata ad unum;tamen, prout sunt in suis causis, non sunt determinata, quin aliter posset evenire. Et ista duplex cognitio semper in divino intellectu conjungitur ".

Hice ille. Quarta conclusio est quod cognitio Dei de futuris est inlallibilis et certissima. Istam probat sanctus Thomas, ubi supra, de Veritate, dicens : " Sicut, inquit, visus noster non fallitur, videns contingentia cum sunt praesentia, et tamen ex hoc non removetur quin illa contingenter eveniant, ita Deus infallibiliter videt omnia contingentia, sive quae nobis sunt praesentia, sive quae praeterita, sive quae futura, quia sibi non sunt futura, sed ea inspicit esse tunc quando sunt; unde ex hoc non removetur quin contingenter eveniant. Difficultas autem in hoc accidit, eo quod divinam cognitionem significare non possumus, nisi per modum nostra cognitionis, significando tempus, vel temporum differentias. Si enim significaretur ut est Dei scientia, magis deberet dici quod Deus scit hoc esse, quam qviod sciat futurum ; quia sibi numquam sunt futura. Unde etiam, ut Boetius dicit, 5. de Consolatione, cognitio ejus de futuris, magis proprie dicitur providentia quam praevidentia; quia ea porro, quod est longe, positus, in aternitatis specula intuetur; quamvis etiam praevidentia dici possit, propter ordinem ejus quod ab eo scitur illis quibus futurum est. "

Haec ille. Istam conclusionem formalius probat, 1. Contra Gentiles, cap. 67, dicens: a Omnis cognitio, quae supra praesens fertur, prout est praesens, certa esse potest. Divini autem intellectus intuitus ab aeterno fertur in unumquodque eorum quae temporis cursu peraguntur, prout praesens est. Relinquitur ergo quod de contingentibus nihil prohibet Deum ab aeterno infallibilem scientiam hahere. "

Haec ille. Item, ibidem : (( Contingens differt a necessario, secundum quod unumquodque est in sua causa. Contingens enim sic in sua causa est, ut non esse ex ea possit et esse; necessarium autem non potest ex sua causa non esse.Secundum vero quod utrumque eorum est in se, non differt quantum ad esse, super quo fundatur verum; quia in contingenti, secundum quod in se est, non est esse et non esse, sed solum esse, licet ut futurum contingens possit non esse. Divinus autem intellectus ab aeterno cognoscit res, non solum secundum esse quod habent in causis suis, sed etiam secundum esse quod habent in seipsis. Nil igitur prohibet ipsum habere cognitionem aeternam de contingentibus et infallibilem. "

Haec ille. Item : " Si unumquodque a Deo cognoscitur sicut praesentialiter visum, sic necessarium erit esse quod Deus cognoscit; sicut necessarium est Socratem sedere, ex hoc quod videtur sedere. Hoc autem non est necessarium absolute, vel, ut a quibusdam dicitur, necessitate consequentis, sed sub conditione vel necessitate consequentiae. Haec enim conditionalis est necessaria : si Socrates videtur sedere, Socrates sedet. Unde, etsi conditionalis in categoricam transferatur, ut dicatur : quod videtur sedere, necesse est sedere, patet eam de dicto intellectam, et compositam, esse veram ; de re vero intellectam, et divisam, esse falsam. Et sic in his et in omnibus similibus, quae Dei scientiam circa contingentia oppugnantes argumentantur, secundum compositionem et divisionem falluntur. "

Haec ille. Idem ponit, 1 p.,iibi supra (q. 14, art. 13), concludens : " Manifestum est, inquit, quod contingentia infallibiliter a Deo cognoscuntur, in quantum subduntur divino conspectui sua praesentialitate; et sunt futura contingentia, suis causis comparata. "

Haec ille. Idem ponit, 1. Sentent., ubi supra (dist. 38, q. 1, art. 5) : " Contingentia, inquit, ad utrumlibet, in causis suis certitudinaliter nullo modo cognosci possunt. Sed quando jam efficiuntur in rerum natura, tunc habent in seipsis esse determinatum; et ideo quando sunt in actu, certitudinaliter cognosci possunt; ut patet in eo qui videt Socratem currere, quia dum currit, videt Socratem currere. "

Haec ille.

Et post multa : " Nihil igitur prohibet contingentium ad utrumlibet, Deum certam scientiam hahere; cum intuitus ejus ad rem contingentem referatur, secundum quod est praesentialiter in actu, quando jam ejus esse (a) determinatum est, et certitudinaliter potest cognosci. "

Haec ille. (z) ejus esse.

Om. Pr, III. - QUAESTIO I. Et ibidem, ad 2 : " Futurum contingens non est determinate verum antequam fiat, quia non habet causam determinatam ; et ideo ejus certa cognitio haberi non potest ab intellectu nostro, cujus cognitio est in tempore determinato et successive. Sed dum est in actu, determinate est verum ; et ideo a cognitione quoe est praesens illi actui potest certitudinaliter cognosci; sicut patet de visu corporali. Et quia cognitio (a) divina aeternilate mensuratur, quae eadem manens omni tempori praesens est, ideo unumquodque contingentium videt prout est in suo actu. "

- Haec ille. Quinta conclusio est quod contingentia ad utrumlibet luturorum cognitorum a Deo, simul stat cum infallibilitate divinae scientiae; nec unum tollit aliud. Ista conclusio sequitur ex probationibus praedictis. Et iterum probatur sic, 1. Contra Gentiles, cap. 67 : " Scientia Dei vera non esset et perfecta, si non hoc modo res evenirent, sicut Deus eas evenire cognoscit. Deus autem, cum sit cognitor totius esse, cognoscit unumquemque effectum (6), etiam in ordine ad quaslibet suas causas. Ordo autem contingentium ad suas causas proximas, est ut contingenter ex eis proveniant. Cognoscit ergo Deus aliqua contingenter evenire. Sic igitur divinae scientiae certitudo et veritas, rerum contingentiam non tollit. "

Haec ille. Item : " Effectus non potest esse necessarius, cujus causa est contingens. Contingit autem effectum esse, remota causa. Effectus autem ultimi causa est et proxima et remota. Si igitur proxima fuerit contingens, ejus effectum oportet esse contingentem, etiamsi causa remota sit necessaria; sicut plantae non necessario fructificant, quamvis motus solis sit necessarius, propter causas intermedias contingentes. Scientia autem Dei, etsi sit causa rerum scitarum per ipsam, est tamen causa remota earum. Igitur necessitas scitorum contingentia; non repugnat, cum contingat causas medias contingentes esse. B

Haec ille. Sexta conclusio est quod quodcumque contingens Deus scivit esse futurum, necessario scivit illud esse futurum, sic quod ista est necessaria : Deus scivit Antichristum esse futurum. Istam conclusionem probat ipse in praedictis locis. Unde, de Veritate, q. 2, art. 12, probat eam dupliciter. Primo. Quia omne dictum de praeterito, si est verum, est necessarium. Secundo. Quia omne aeternum, est necessarium ; sed hoc esse scitum a Deo, est verum ab aeterno; igitur. Sed, secundum quod ipse ibi (ad 7 ) recitat, ad primam probationem aliqui respondent, dicentes quod a haec est contingens, Hoc est scitum a Deo ; quia, quamvis sit praeteritum, tamen importat ordinem ad futurum, et ideo non est necessarium ; sicut cum dicitur, Hoc fuit futurum, illud praeteritum non est necessarium ; quia quod fuit futurum , potest non esse vel fuisse futurum, ut in 2. de Generatione et Corruptione ii. c. 64) dicitur : Futurus quis incedere non incedet. "

" Sed hoc, inquit, sancius Thomas, nihil est; quia, cum dicitur, Hoc fuit futurum, designatur ordo qui est in causis illius rei ad productionem ejus. Quamvis autem causae quae sunt ordinatae ad aliquem effectum, possint impediri ne effectus sequatur ex eis; non potest tamen impediri quin fuerint aliquando ad hoc ordinatae. Unde, licet quod est futurum, possit non esse futurum, nunquam tamen potest non fuisse futurum. " - Haec ille. Eodem modo improbat, et quasi in eadem forma, istam responsionem, 1. Sentent., ubi supra(dist. 38, art. 5) ad 4 ; et ex alio similiter; quia dicit instantiam non esse ad propositum. Quia, " cum dicitur, Hoc est praescitum a Deo, non tantum importatur ordo ad futurum, sed etiam actus quidam, qui significatur ut praeteritus. "

Haec ille. Prima parte vero, q. 14, art. 13, ad 2 , improbat istam responsionem, isto modo, dicens quod, " licet illud antecedens importet respectum ad futurum , hoc tamen non tollit ei necessitatem ; quia illud quod habuit respectum ad futurum, necesse est habuisse, licet futurum non sequatur quandoque. "

Haec ille.

Sic igitur improbat primam antiquam responsionem. Secunda responsio antiquitus talis erat : " Dicebant enim quidam, quod illud dictum vel propositio, scilicet : Hoc futurum est scitum a Deo, est contingens et non necessaria, quia est composita ex contingenti et necessario; scientia enim Dei est necessaria, sed scitum ab eo est contingens; quorum utrumque in dicta propositione includitur; sicut et haec est contingens, Petrus est homo albus, vel, Petrus est animal et currit. "

a. Sed hoc iterum, inquit ipse, nihil est : quia veritas propositionis non variatur per necessitatem et contingentiam , ex eo quod materialiter in locutione ponitur; sed solum ex principali locutione, in qua fundatur veritas propositionis. Unde eadem ratio necessitatis et contingentis; est in utraque istarum : Ego cogito hominem esse animal, et, Ego cogito Petrum currere. Et ideo, cum actus principalis qui significatur in hac propositione, Deus scivit hoc futurum, sit necessarium, quantumcumque illud quod ponitur materia liter sit contingens, ex hoc non impeditur quin prae dicta propositio sit necessaria. "

Haec ille, in de Veritate, ubi supra (q. 2, art. 12, ad 7 ). Prima parte vero, ubi supra (q. 14, art. 13, ad 2 ), similiter improbat istam responsionem, dicens : " Cum dicitur, Deus scivit aliquid esse futurum , contingens non ponitur ibi nisi sicut materia verbi, et non sicut pars principalis orationis vel propositionis. Unde ejus contingentia vel necessitas nihil refert ad hoc quod propositio sit necessaria vel contingens, vera vel falsa. Ita enim potest esse verum , me dixisse bominem esse asinum, sicut me dixisse Socratem currere, vel Deum esse. Et eadem ratio est de necessario vel de contingenti. "

Haec ille. Idem ponit clarius, 1. Sentcnt., ubi supra (dist. 38, q. 1, art. 5, ad 4 ), dicens : (c Cum Deus dicitur aliquid praescivisse, ordo ad futurum designatur ut objectum super quod transit actus. Est enim sensus : praescivit hoc, id est, scivit hoc esse futurum. Quando autem aliquod dictu in ponitur ut materia alicujus actus, oportet ut dictum, quasi materialiter sumatur, et non secundum quod ad significationem rei refertur; ut cum dico : scio istum (a) currere. Ea vero quae sic sumuntur, nullam differentiam contingentia vel necessitatis faciunt in propositione. Tum quia veritas et necessitas propositionis ex principali verbo dependent, in quo intelligitur compositio. Tum etiam, quia dictum hoc modo positum, non sumitur ut verum et falsum, vel ut necessarium vel contingens, sed ut dictum quoddam tantum. Unde aequalis contingentia vel necessitas est harum duarum : Dico Socratem currere, et solem moveri; etiam posito quod dicere sit necessarium. Et ita, posito etiam quod ordo ad futurum importatus sit mutabilis, nihil impedit de necessitate propositionis, u

Haec ille. Tertia responsio dabatur antiquitus, quod illa propositio est contingens; quia " scitum vel praescitum, licet secundum vocem consignificet tempus praeteritum, tamen significat actum divinum, cui non accidit praeteritio; et ideo, sicut Deus potest non praescire, ita potest non praescivisse ".

" Sed istud non valet, dicit sanctus Thomas, 1. Sentcnt., ubi supra. Quia, quamvis actus divinus non habeat necessitatem coactionis, habet tamen necessitatem immutabilitatis, loquendo tamen de actibus intrinsecis, ut velle, intelligere, et hujusmodi; unde non est contingens non esse, si ponatur esse; et per consequens, non potest non esse; jam enim divina scientia determinata est ad aliquod futurum sciendum pro nunc. Istis ergo responsionibus exclusis, concludit sanctus Doctor, quod ista est absolute necessaria : Hoc est scitum a Deo, puta, Antichristum esse futurum. Quod confirmat, 1. Saltent, (ubi supra, ad 4 ), dupliciter, dicens : a Ideo, inquit, dicendum est quod antecedens, scilicet : Hoc est scitum a Deo, est necessarium absolute, tum ex immobilitate actus, tum atiani ex ordine ad scitum; quia illa res non ponitur subjacere divinae scientiae, nisi dum est in actu, secundum quem terminationem et certitudinem habet; ipsum enim necesse est esse dum est. " - Haec ille. Eamdem conclusionem ponit in Summa, et de Veritate.

Septima conclusio est quod propositio de Tuturo contingenti, quod futurum Deus scit, est uno modo necessaria, et alio modo non. Verbi gratia : sicut si dicamus, Hoc futurum, Antichristus erit, est scitum a Deo, igitur Antichristus erit, illud consequens est uno modo necessarium, et alio modo non. Unde sanctus Thomas, de Veritate, ubi supra (q. 2, art. 12, ad 7 ",), sic dicit : c( Istius conditionalis, Si aliquod futurum est scitum a Deo, illud erit, antecedens est necessarium simpliciter, et consequens est necessarium absolute, eo modo quo ad antecedens sequitur. Aliter enim est de his quae attribuuntur rei secundum se, aliter de his quae attribuuntur ei secundum quod est cognita. Illa enim quae attribuuntur ei secundum se, conveniunt ei secundum modum suum ; sed illa quae attribuuntur ei, vel quae consequuntur ipsam secundum quod est cognita, sunt secundum modum cognoscentis. Unde, si in antecedente significetur aliquid quod pertineat ad cognitionem, oportet quod consequens accipiatur secundum modum cognoscentis, et non secundum modum rei cognitae; ut si dicatur, Si ego intelligo aliquid, illud est immateriale; non enim oportet ut quod intelligitur sit immateriale, nisi secundum quod est in intellectu. Et similiter, cum dico, Si Deus scit aliquid, illud erit, consequens est sumendum, non secundum dispositionem rei in seipsa, sed secundum modum cognoscentis. Quamvis autem res in seipsa sit futura, tamen secundum modum cognoscentis est praesens; et ideo magis dicendum est, Si Deus scit aliquid, illud est, quam, hoc erit. Unde idem est judicium de ista, Si Deus scit aliquid, hoc erit, et de hac, Si ego video Socratem currere, Socrates currit; quorum utrumque est necessarium dum est. "

Haec ille. Idem ponit, 1 p., q. 14, art. 13, ad 2 " : " Quandocumque, inquit, in antecedente ponitur aliquid quod pertinet ad actum animae, consequens accipiendum est, non secundum quod in se est, sed secundum quod est in anima; aliud enim est esse rei in seipsa, et esse rei in anima. Ut puta, si dicam, Si anima intelligit aliquid, illud est immateriale, intelligendum est quod illud est immateriale secundum quod intellectum, et non secundum quod est in seipso. Et similiter, si dicam, Si Deus scivit aliquid, illud erit, consequens intelligendum est prout est in sua praesentialitate; et sic necessarium est, sicut et antecedens; quia omne quod est, quando est, necesse est esse. "

Haec ille. Idem dicit, 1. Senteni., ubi supra (dist. 38, q. 1, art. 5), ad 4 " : " Antecedens, inquit, dictae conditionalis, est necessarium absolute, tum ex immobilitate actus, tum etiam ex ordine ad scitum; quia illa res non ponitur subjacere divinae scientia?, nisi dum est in actu, secundum quem certitudinem et terminationem habet. Ipsum enim necesse est esse dum est. Et ideo similis est necessitas inferendi in consequente. Ut si accipiatur ipsum quod est Socratem currere, secundum quod est in actu : et sic terminationem et necessitatem habet. Unde patet quod si sumatur Socratem currere, secundum hoc quod ex antecedente sequitur, necessitatem habet (a). Non enim sequitur ex antecedente, nisi secundum quod substat divinae scientiae, cui subjicitur prout consideratur praesentialiter (6) in suo esse actuali (y). Unde etiam sic sumendum est consequens. Quo modo patet quod necessarium est; necesse enim est Socratem currere dum currit. "

Haec ille. Item, 1. Contra Gentiles, cap. 67 : " Cum, inquit, dicitur : Deus scit vel scivit hoc futurum, medium quoddam accipitur inter divinam scientiam et rem scitam, scilicet tempus in quo est locutio, respectu cujus, quod a Deo scitum est, dicitur futurum ; non enim respectu divinae scientia; est futurum, quae, in momento aeternitatis exsistens, ad omnia praesentialiter se habet; respectu cujus, si tempus locutionis de medio subtrahatur, non est dicere hoc esse cognitum, quasi non exsistens, ut locum habeat questio qua queritur, An possit non esse; sed cognitum diceretur a Deo, ut jam in sua essentia visum; quo posito, non remanet praedicta questioni locus; quia quod jam est, non potest, quantum ad illud instans, non esse. Deceptio igitur accidit ex hoc quod tempus in quo loquimur coexsi-stitaeternitati, vel etiam tempus praeteritum, quod(o) designatur, cum dicitur : Deus scivit. Unde habitudo temporis praeteriti vel praesentis aeternitati attribuitur; quod omnino ei non competit. Et hoc accidit secundum accidens falli. "

Haec ille. Octava conclusio est quod ista consequentia non valet : Hoc est futurum; igitur hoc erit. Ista conclusio potest haberi ex probatione sextae conclusionis, et ex illo dicto Aristotelis, 2. de Generatione (t. c. 64), scilicet quod futurus quis incedere non incedet. Aliquid enim esse futurum, non est aliud quam causam aliquam esse inclinatam ad productionem illius; ponatur ergo quod impediatur ne effectum producat, sequitur quod illud est futurum, et tamen nunquam erit. Hanc ponit sanctus Doctor, 1 p., q. 19, art. 7, ad 2 , dicens : " Multa sunt in virtute et scientia et voluntate divina, quae non continentur sub ordine causarum inferiorum; sicut resuscitatio Lazari. Unde aliquis respiciens ad causas inferiores, dicere poterat, Lazarus non resurget; respiciens vero ad causam primam, poterat dicere, Lazarus resurget. Et utrumque horum Deus vult : scilicet quod aliquid quandoque sit futurum secundum causas inferiores, quod tamen non est futurum secundum causam superiorem ; vel econtra. Sic igitur dicendum quod aliquando Deus pronuntiat aliquid futurum, secundum (y.) quod continetur in ordine causarum inferiorum, ut puta secundum dispositionem naturae vel meritorum; quod tamen non fit, quia aliter est in causa superiori. Sicut cum praedixit Ezecliiae : Dispone domui tuse, quia morieris et non vives, ut habetur Isa. 38 (v. 1); nec tamen ita evenit, quia aliter fuit ab aeterno in scientia et voluntate divina, b

Haec ille. Item, de Veritate, q. 2, art. 12, ad 9 : a Deus, inquit, cognoscit ordinem unius ad alterum; et sic cognoscit aliquid esse futurum respectu alterius. Et sic non est inconveniens quod ponatur quod Deus scit aliquid esse futurum, quod nunquam erit, in quantum scilicet scit aliquas causas ad aliquem effectum esse inclinatas, qui non producetur. "

Haec ille. Item, de Veritate, q. 12, art. 10, ad 7 , dicit : " Aliquid potest dici esse futurum, non solum ex hoc quod ita erit, sed quia ita ordinatum est in causis suis ut sit futurum. Sic enim medicus dicit, Iste sanabitur, et, Iste morietur; et si aliter contingat, non falsum dixit; sic enim tunc futurum erat ex ordine causarum, quod tamen possibile est impediri; et tunc quod futurum erat, consequenter non erit futurum. Unde Philosophus dicit, in 2. de Generatione (t. c. 64), quod futurus quis incedere non incedet. "

Haec ille in forma. Et sic patet ad articulum. B. - OBIECTIONES g 1.

Contra primam conclusionem Argumentum Durandi.

Sed contra praedicta arguitur multipliciter; et primo contra primam conclusionem, Durandus (dist. 38, q. 3) arguit sic. Sicut ex causa necessaria sequitur infallibiliter suus proprius effectus, et ideo, ea cognita, perfecte cognoscitur ejus effectus; ita ex causa impetibili non impedita sequitur ejus effectus, et ideo, cognita causa impedibili, et omnibus quae eam impedire possunt, et insuper illis quae eam impedient vel non impedient, certitudinaliter potest cognosci quis effectus eveniet, vel quis non LIBRI 1. SEN TENTURUM eveniet. Nunc autem Deus cognoscit causas omnium contingentium futurorum, et omnia quae eas determinare possunt et quae determinabunt; et in-uper cognoscit quae impedire possunt, et quae impedient vel non impedient. Ergo cognoscit certitudinaliter futura contingentia; cognoscendo enim suam essentiam, cognoscit causas futurorum contingentium, et si impedientur vel non impedientur. 3 2. - Contra, secundam conclusionem Argumenta Aureoli.

Contra secundam conclusionem, Aureolus (dist. 38, q. 1, art. 1) arguit Primo. Quia non est verum quod res futurae, actualiter sint praesentes aeternitati, ut supra dicit se probasse. Secundo. Quia, dato quod sic esset, adhuc divinus intellectus non ferretur in eas ut sic, nec haberet earum certam cognitionem quia sic essent praesentes. Constat enim quod divinus intuitus nullo modo ad aliquid extra se terminatur, sed tantum ad essentiam suam, ut Augustinus dicit, 83. Quaestio-num (q. 46), quod Deus nihil extra se positum intuetur. Sed exsistentia futurorum est aliquid realiter positum extra Deum. Ergo, quantumcumque praesentialiter exsisteret ab aeterno, non ex hoc Deus habebit certam notitiam de futuro contingenti. Tertio. Non magis tribuit divino intellectui exsistentia futuri contingentis ut est praesens aeternitati, quam cum est praesens in certo tempore. Sed futurum contingens, jam positum in actu in certo tempore , ex hoc quod est sic praesens et positum, non dat divino intellectui ut certitudinaliter cognoscat ipsum; immo hoc habet intellectus a se, alias vilesceret divinus intellectus, et mensuraretur a rebus, cum traheret certitudinem ab ipsis. Igitur nec futurum praesens aeternitati, tribuit divino intellectui quod certitudinaliter cognoscatur ab eo. Quarto. Quantumcumque res futurae sint praesentes aeternitati, adhuc restat quaerere, ex parte divini intellectus, quid est sibi ratio attingendi actualitatem futuri positi in sua praesentialitate; et oportet dicere quod essentia, vel idea, vel voluntas, vel aliquid aliud. Sed iste modus dicendi non ponitur. Igitur ad propositum nihil nos scire facit. Quinto (ibid., art. 2) sic. Cogitationes hominum succedent sibi in infinitum, et similiter ejulatus damnatorum. Si igitur Deus istas exsistentias intuetur quasi praesentes : aut ipsae ut exsistentes in divino intuitu, sunt in multitudine linita ; aut infinita. Non potest dari secundum; quia infinitas et praesentialitas, vel actualitas, mutuo sibi repugnant. Nec primum potest dici; quia illa multitudo cogitationum aut ejulationum finitarum, consumeretur tempore finito, ultra quod adhuc ejulatus et cogitationes sibi succederent. Ergo poni non potest quod divinus intuitus feratur in res futuras, tanquam in praesentialiter exsistentes. Sexto. Ille intuitus qui fertur praesentialiter in aliquid exsistens, necessario coexsistit, et est simultaneus cum illo in quod fertur. Sed manifestum est quod divinus intuitus, cum sit idem quod sua essentia, non coexsistit, nec habet aliquam simultatem cum exsistentiis rerum futurarum : quia nec exsistentiae illae praesentes sunt aeternitati, quando futurae sunt in se; immo, nec quando sunt actu, habent aliquam simultatem cum divina essentia; quia ipsa penitus est abstracta, nec est praesens, nisi solummodo negative, quia nec praeterita, nec futura. Ergo nullo modo divinus intuitus fertur in exsistentias rerum contingentium futurarum. Septimo (dist. 39, q. 1, art. 3). Omnis propositio scita, est vera, prout est scita. Sed haec propositio : Hoc erit, est de futuro; et ut sic, conceditur a te, ut a Deo scita. Dicis enim quod Deus scit quod hoc erit, ita quod hoc antecedens (a) est necessarium : Deus scivit hoc futurum. Ergo haec propositio est necessaria et vera : Hoc erit, ut est de futuro; quia, ut sic, concedis quod subest divinae scientiae. Unde, concedendo quod futurum non subest divinae cognitioni nisi in sua praesentialitate, habes negare istam propositionem : Deus scivit, vel scit hoc futurum esse, vel quod hoc erit; alioquin, si haec propositio est scita, Hoc erit, de necessitate erit vera et immutabilis; et per consequens, futuritio rei est immutabilis, et non solum sua praesentialitas. Et istud est principaliter contra sextam conclusionem. Octavo sic. Ex notitia attingente rem ut praesentem, potest inferri quod res est in praesenti; et similiter, ex scientia quae attingit rem ut praeteritam, potest inferri quod praeteriit; et ex illa quae altingit rem ut futuram, potest inferri quod erit; unde sequitur : Video Socratem sedere, ergo sedet, quantumcumque sit ibi actus animae; et sequitur : Vidi Socratem sedere, ergo sedit; vel : Videbo sedere, ergo sedebit. Sed, secundum te, Deus videt futurum in sua praesentialitate. Ergo sequitur quod futu-. rura est in praesenti, non solum in praesenti videntis, sed in praesenti proprio; sicut sequitur : Video Socratem sedere in sua praesentialitate, ergo praesentialiter sedet in se. Unde, si Deus ab aeterno vidisset Socratem sedentem in sua praesentialitate, sequeretur quod ab aeterno praesentialiter sedisset in seipso. I 3.

Contra quartam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Contra conclusio nem quartam, arguit (ibid.) sic. Primo. Quandocumque consequens est necessarium ex suppositione, si antecedens est necessarium absolute, consequens erit necessarium absolute; ut si ponitur quod Socrates sit homo, sequitur quod sit animal, necessitate absoluta; quia quod supponebatur, erat necessarium absolute; cum autem divina scientia non sit contingens, sed quoddam absolute necessarium, igitur, si ex illa infertur eventus futurorum, oportet quod sit absolute necessarius. Secundo ad idem. Quandocumque suppositio est immutabilis et inevitabilis per quodcumque consilium, si sit necessaria consequentia, impossibile est quod consequens necessario sequens ex tali suppositione sit evitabile, quocumque consilio, aut sollicitudine, aut conatu. Sed haec suppositio est immutabilis et inevitabilis, scilicet quin Deus sit praescius futurorum; nec oportet ad tollendam praescientiam consiliari, aut sollicitum esse. Ergo consequens quod infertur de necessitate, quantumcumque remaneat contingens, erit tamen inevitabile; et erit fatuum sollicitari de aliquo futuro, quia nihil poterit immutari, sive hoc sit propter necessitatem consequentiae, vel consequentis. Igitur illa distinctio de necessitate consequentias vel consequentis, posita in probatione quartae conclusionis, non juvat ad salvandum contingentiam futurorum. II. Argumenta Gregorii.

Ad idem arguit Gregorius (dist. 38, q. i , art. 3) contra illud quod dicitur in eadem conclusione, scilicet quod futurum contingens, consideratum prout est in sua actuali exsistentia, necessarium est. Vult enim probare quod aliquid quod est nunc, potest non esse nunc, sic quod propositio enunciantis ipsum non sit nunc vera. Et arguit Primo sic. Suppono, inquit, cum aliis, quod est aliqua causa libera, et quod causa libera in hoc (a) differt a naturali (6), quod causa libera, positis omnibus requisitis ad agendum, potest agere, et potest non agere; naturalis autem non potest non agere, sed necessario agit, sicut patet 9. Metaphysicae. Tunc sumo aliquam causam liberam, et sit voluntas Petri, quae vocetur A , quae, positis omnibus requisitis ad volendum C, potest elicere volitionem circa C, et potest non elicere. Et suppono aliud satis communiter concessum, quod voluntas potest volitionem producere in instanti. Sit ergoB instans, in quo omnia requisita ad volendum G concurrunt. Et arguo sic : A potest elicere volitionem circa C in instanti B, et potest non elicere illam volitionem in instanti B; et A vel elicit talem volitionem in B, vel non elicit talem volitionem in B. Ergo : vel A potest elicere volitionem circa C in instanti B, et tamen tunc non elicit; vel potest non elicere hujusmodi volitionem in instanti B, et tamen elicit. Et vocetur illa volitio D. Et tunc ulterius infero : ergo, vel haec propositio, D non est, potest esse vera in instanti B, et tamen tunc haec est vera, D est; vel haec propositio, D est, potest esse vera in instanti B, et tamen tunc haec est vera, D non est. Et sive hoc detur, sive illud, habetur propositum. Antecedens patet, quoad primam partem, ex praesuppositione; quoad secundam vero, patet ex virtute primi principii. Consequentia etiam prima clara est : quia, si A elicit hujusmodi volitionem in instanti B, et potest eam elicere in B, et potest eam non elicere in B; ergo elicit in B, et potest non elicere in B. Eodem modo patet quod, si ipsa non elicit, quod ipsa non elicit, et potest elicere. Consequentia etiam secunda, est evidens : quia, si A potest non elicere D in instanti B, haec potest esse vera, In instanti B, A non elicit D; et per consequens, haec etiam potest tunc esse vera, D non est; et similiter, si A potest elicere D in instanti B, haec propositio, A elicit D, potest esse vera in instanti B; et per consequens, etiam haec, D est, potest tunc esse vera. Ex quo patet quod utraque istarum, D est, D non est, divisim potest esse vera in instanti B. Et constat quod altera tantum est vera. Si ergo haec sit vera, D est, ergo tunc ipsa est vera in instanti B; et cum hoc, ista, D non est, potest tunc esse vera; quamvis non sit possibile quod utraque tunc conjunctim sit vera et simul; sed, si affirmativa sit vera, negativa est falsa; et econtra, si negativa sit vera, affirmativa est falsa. Si quis autem suppositionem praemissam, scilicet quod voluntas potest elicere volitionem in instanti, non admitteret, formetur ratio de Deo et aliqua creatura quam potest Deus in instanti libere producere; et pariter concluditur propositum. Secundo sic. Sit B praesens instans. Et arguo sic : Haec consequentia non est bona, scilicet : Deus potest producere in B unum angelum ; ergo Deus producit in B unum angelum. Ista, inquam, non est bona in B ; et antecedens est verum, ut patet ex suppositionibus, et quia non implicat contradictionem. Ergo oppositum consequentis potest simul esse verum cum antecedente in instanti B; alias contingeret quod consequens et ejus oppositum essent simul falsa in B. Et sic haec, Deus non producit unum angelum in B, et haec, Deus potest producere unum angelum in B, possunt simul esse vene in B. Ponatur igitur in esse; et habetur propositum, quia tunc simul dum ista est vera, Deus non producit unum angelum in B, ista potest esse vera in B, Deus producit unum angelum in B, licet ipsa sit falsa, nec possit esse simul vera cum prima. Quod autem prima consequentia sic simpliciter sumpta, non sit bona in B, ut primo assumitur, probatur tripliciter.

Primo. Quia, si illa esset tunc bona, eadem ratione haec : Deus potest producere duos angelos in B, ergo producit duos angelos in B; et similiter haec : Deus potest producere tres angelos in B, ergo Deus producit tres in B; et ultra : ergo quotquot potest producere in B, tot producit in B; quod tamen est falsum, quia in nullo (a) instanti Deus tot producit, quot posset producere tunc. - Secundo. Quia, si illa consequentia esset bona, eadem ratione haec esset bona : Deus potest non producere unum angelum in B, ergo Deus non producit unum angelum in B; et per consequens, hiec etiam esset bona : Deus potest producere unum angelum in B, et potest non producere unum angelum in B, ergo Deus producit unum angelum in B, et non producit unum angelum in B. Sed constat quod ista non est bona; quia antecedens est verum, et consequens implicat contradictionem.

Tertio. Quod consequentia non sit bona, patet ex differentia agentis liberi et agentis naturalis supra praemissa. Patet igitur quod res qua est in B, potest non esse in B, ad istum sensum quod nunc possibile est talem rem non esse nunc; ita quod, licet" talis res sit iu B, tamen possibile est istam esse veram in B, A non est in B. Ex quo sequitur quod contingens, dum est non necessarium, immo mere contingens, et in quacumque mensura ipsum est, possibile est quod in illa mensura luce sit vera, Hoc non est, demonstrando ipsum.

Haec Gregorius. iis 4.

Contra quintam conclusionem Argumenta quorumdam.

Contia quintam conclusionem arguitur (apud Aureolum, dist. 39, q. 1, in procem. quaest.). Primo probando quod infallibilitas et immutabilitas divinae scientiae, inducat necessitatem rebus scitis, et excludat contingentiam. Primo. Quia in omni necessaria consequentia, si antecedens est immutabile, consequens est immutabile. Sed scientia necessario infert scitum. Sequitur enim : scio aliquid esse; igitur illud est; alioquin nescio, sed fallor. Similiter sequitur : Deus scit aliquid futurum; igitur illud erit. Antecedens autem est immutabile, si scientia Dei sit immutabilis. Igitur necessario scitum erit immutabile; et per consequens, contingentia excluditur ab omni futuro. Secundo. Posse cognoscere aliquid aliter quam sit, est posse decipi vel falli; et similiter, posse cognoscere de aliquo quod erit aliter quam erit, est posse decipi. Sicut enim se habet scientia de prasenti ad praesens, sic etiam de futuro ad futurum. Sed, si res sunt contingentes et non eveniunt de necessitate, Deus potest aliter scire res quam erunt; quia et aliter esse possunt. Ergo poterit falli. Quare, si non potest falli, nec potest mutari, oportet quod res de necessitate eveniant. Tertio. Ex majori de necessario, et minori de inesse, sequitur conclusio de necessario; sicut patet, -1. Priorum (cap. 9V Sed ista major est de neces- (o) nullo. - illo IV. sario, Omne scitum a Deo de necessitate est verum; minor vero de inesse, Omne futurum est scitum a Deo. Ergo sequitur conclusio de necessitate, scilicet quod omne futurum de necessitate est verum, et per consequens de necessitate eveniet. Quarto. Omnis causa necessaria quae impediri non potest, inducit necessitatem in effectu; et hoc, sive sit efficiens, sive exemplaris. Sed scientia Dei est causa exemplaris rerum; ita quod actualitas eorum quae flent habet exemplar in Deo, actualitas vero eorum quae non fient non habet exemplar in Deo. Ergo de necessitate ista fient, et illa non fient. Secundo principaliter probatur (ibid.) quod contingentia rerum ponat mutabilitatem in scientia Dei. Primo. Quia illud quod ponit in divina scientia potentiam contradictionis, ponit mutabilitatem in ea; res enim, ex hoc sunt mutabiles, quia sunt in potentia contradictionis. Sed contingentia rerum inducit in Deo potentiam ad sciendum et ad non sciendum : quidquid enim contingit fieri, potest Deus scire; non praenovit autem multa quae non fient, quae tamen possibilia sunt fieri; et ita multa non scit Deus, quae posset scire. Est igitur in eo potentia ad sciendum et non sciendum, et ita mutabilitas. Secundo. Impossibile est quod aliquid transeat de contradictorio in contradictorium, nisi mutatio sit facta alicubi. Sed conceditur quod Deus posset esse praescius aliquorum, quorum non est praescius, et econtra, non praescius quorum praescius est, propter contingentiam rerum : nam aliter ea quae fiunt, non possent non fieri; et ea quae non fiunt, non possent fieri (a); et sic poneretur aliquorum impossibilitas, aliorum vero necessitas, et nullius contingentia vel mutabilitas. Ergo necesse quod alicubi ponatur mutatio, cum de non praescio fit praescius. Non autem potest poni in praescitis, quia nondum sunt. Igitur illa mutatio erit in Deo. Terlio. Illud in quo potest esse aliquid quod non est, vel non esse aliquid quod est, est mutabile. Sed, si futura sint contingentia, aliquid potest esse in Deo, quod non est in eo, scilicet praescientia alicujus quod non est in futurum; et potest non esse in eo aliquid quod est in eo, scilicet praescientia Antichristi; si enim Antichristus non eveniret, in Deo non esset ejus praescientia. Ergo contingentia rerum inducit mutabilitatem in scientia Dei. S . ).

Contra sextam conclusionem Argumentum Scoti.

Contra conclusionem sextam arguit sic Scotus (apud Aureolum, ibid., ari. 1). Primo. Quandocumque aliqua convertuntur in

I (a) et ea quae non Aunt, non possent fieri.

Om. Pr. III. - QUAESTIO I. veritate, non potest unum esse verum contingenter, et aliud necessario; quia unum non potest esse verum, alio non exsistente vero. Sed velle animam Antichristi fore, et scire eam futuram esse, convertuntur; quia anima Antichristi non est prius scibilis fore, quam sit volita fore; intellectus divinus enim neuter est de omni futuro, ante acceptationem divinae voluntatis, et per consequens ejus determinatio exigit determinationem divinae voluntatis. Igitur, cum actus divinae acceptationis sit non necessarius, sed contingens et liber, alias Deus vellet exsistentias futurarum creaturarum necessitate naturae, oportet ergo consequenter dicere quod praescientia cujuslibet futuri sit contingens, et non necessaria. S 6. Contra septimam conclusionem I. Argumenta Aureoli.

Contra septimam conclusionem arguit Aureolus (ibid., art. 3) primo loco. Primo sic. In quacumque propositione ponitur aliquid pertinens ad actum anima?, consequens est accipiendum secundum quod est in anima, ut tu dicis. Sed futurum contingens est in divino intellectu in sua praesentialitate reali, secundum quod tu dicis. Ergo non debet concedi consequens de futuro, scilicet quod Antichristus erit; quod tamen tu concedis. Secundo arguit contra illam maximam positam in eadem conclusione. Non est, inquit, simile, cum dicitur, Si anima intelligit aliquid, illud est imma-teriale, et cum dicitur, Si Deus scit aliquid esse futurum, illud erit. In prima enim conditionali, non dicitur quod anima intelligat illud esse inmateriale, et ideo non sequitur quod lapis intellectus sit immateriatis in se; sed in secunda, dicitur quod Deus scit Antichristum esse futurum, et ideo oportet quod in se sit futurus. Unde sicut, si haec esset necessaria, Scio lapidem esse immaterialem, de necessitate ista esset vera, Lapis est immaterialis; ita oporiet quod, si ista sit necessaria, Deus scit Antichristum esse futurum, de necessitate ista sit necessaria, Antichristus est futurus, vel, Antichristus erit. Impossibile enim est quod scientia cadens super hanc propositionem, Hoc erit, sit necessaria, quin ista in se sit necessaria, Hoc erit. Tertio arguit ( dist. 38, q. 1. art. 3), probando quod nulla propositio singularis de futuro contingenti est vera vel falsa, et consequenter nullo modo necessaria. Arguit ergo sic. In omni consequentia necessaria et immutabili, si antecedens est contingens, consequens erit contingens; si vero antecedens sit necessarium, consequens erit necessarium; si vero antecedens sit immutabile et inevitabile, consequens erit inevitabile. Sed ista propositione, Antichristus erit, exsistente vera, sequitur de necessitate quod eveniat ita, et quod illius veritas est immutabilis et inevitabilis, si aliquo modo sit vera. Ergo consequens erit inevitabile et immutabile; unde immutabiliter ita eveniet. Et idem potest concludi de omni futuro. Igitur omnia futura immutabilia sunt, et evitari non possunt. Hoc autem dicere, dementissimum est. Ergo et illud unde sequitur, scilicet quod aliqua propositio de futuro sit vera. Unde ista non est vera, Antichristus erit; similiter nec ista, Antichristus non erit; sed bene disjunctiva, scilicet, Antichristus erit vel non erit. Et quia in isto argumento duo supponit, ideo probat ea. Primum est quod, si haec propositio est vera, Antichristus erit, immutabiliter et inevitabiliter est vera. Istud probat tripliciter. Primo sic. Quia si mulari potest ne sit vera : aut mutabitur in illo instanti in quo est vera, aut in instanti proecedenti, aut in instanti subsequenti, usque ad instans (a) in quo res fiet, aut in illo instanti in quo res fiet vel non fiet (6). Sed manifestum est quod non potest mutari in instanti in quo est vera; quia tunc pro eodem instanti esset vera et non vera; quod est impossibile. Nec in instanti praecedenti. Tum quia, si in instanti dato est vera, et in omni procedenti fuit vera : quia, si hodie verum est quod Socrates erit cras, etiam heri verum fuit dicere quod Socrates esset cras; et ita, si tunc poterat mutari in falsitatem, mutaretur in eodem instanti in quo esset vera, et per consequens simul esset vera et non vera. Tum quia, si instanti praecedenti suam veritatem mutaret in falsitatem, tunc prius mutaretur a veritate, quam haberet veritatem; quod nihil est dictu. Nec potest dici quod mutari posset in aliquo instanti sequenti, in tempore signabili inter instans propositionis et instans quo res fiet : quia, si in aliquo instanti, utpote cras, falsa sit haec propositio, Socrates erit, impossibile est quod fuerit heri vera; detur enim oppositum, scilicet quod heri vera, hodie falsa, hoc erit propter aliquam mutationem factam in re; nulla autem mutatio facta est, quia nondum res est, nec subest alicui potentiae in actu; et per consequens, cum nihil immutetur circa rem, nihil immutabitur circa propositionem. Nec potest dici quod in illo instanti in quo res fiet vel non fiet immutabitur illa veritas. Tum quia veritas transiit in praeteritum; nam usque ad illud instans, verum fuit quod Socrates erit; quod autem transiit in praeteritum, immutabile est, secundum Philosophum, 6. Ethicorum (cap. 2), Agathonis sententiam approbantem, qui dicit quod hoc solo privatur Deus, ingenita facero quae facta sunt. Tum quia, si mutetur in instanti (y) factionis rei : aut hoc erit quia significatum ejus ponetur LIBRI T. SEN in esse, et tunc non mutabitur, sed potius confirmabitur in sua veritate; aut oppositum sui significati ponetur, et tunc non mutabitur (a), quia nunquam fuit vera, sed semper falsa. Ergo, cum non inveniatur instans, in quo possit mutari propositio de futuro a veritate in falsitatem, necessario immutabiliter erit vera, si aliquo modo ponatur vera. Secundo sic ad idem. Illud, quo posito pro aliquo nunc in esse, de necessitate ponitur pro semper in esse, immutabiliter ponitur in esse. Quod patet; quia praedicatum includitur in subjecto. Quod enim determinat sibi sempiternitatem in essendo, in nullo tempore mutari potest; unde immutabilitatem sibi determinat. Sed manifestum est quod, si propositio singularis de futuro, pro aliquo instanti ponitur vera, de necessitate pro omni instanti ponitur vera, donec veritas illa transeat in praesens, et a praesenti in praeteritum : quia, si ista est vera hodie, Socrates erit, beri etiam fuit vera, et in millesimum diem ante fuit vera, et quandocumque formetur ab aeterno fuit vera usque ad illud instans quo Socrates ponetur; et tunc mutabitur veritas a futuritione in praesentialitatem , et erit verum quod Socrates est; et postmodum in praeteritionem, et erit verum deinceps in aeternum, quod Socrates fuit. Igitur, si veritas ponatur in propositione de futuro pro aliquo instanti, veritas illa ponitur aeternaliter permanere: quia et pro toto tempore futuritionis, quod potest imaginari infinitum in ante, permanebit veritas illa in propositione de futuro; deinde in propositione de praesenti; et deinceps in illa de praeterito, in infinitum a parte post. Tertio ad idem. Futurum non subest potentiae immutare potenti; quia quod futurum est, nihil est. Quando vero res ponitur in actu, si ponitur oppositum propositionis, jam in nullo instanti fuit vera propositio de futuro, et sic non erit mutata; si vero ponitur significatum ejus, tunc etiam non erit immutata. Unde, sicut impossibile est aliquid non esse quando praesens, et quin praeteritum, sit praeteritum ; ita impossibile est (6), si aliquid sit futurum, et hoc sit verum, quod aliquid sit futurum quin immutabiliter sit futurum ; in omnibus enim hujusmodi propositionibus, idem praedicatur de se. Et sic patet primum quod in argumento ponebatur. Secundum autem ibidem suppositum, quod etiam est directe contra quartam conclusionem, probatur, scilicet : quod immutabiliter sequatur, si propositio de futuro sit vera, quod ejus significatum ponetur. Primo. Illa namque consequentia est necessaria, ex cujus opposito consequentis sequitur oppositum antecedentis, ut patet, 1. Priorum. Sed ex opposito istius : significatum propositionis eveniet vel ponetur in esse (ot), sequitur oppositum propositionis formatae de futuro. Unde, si dicatur : Socrates erit, ergo istud eveniet, et ponetur in esse, detur oppositum , non eveniet, nec ponetur in esse ; ergo sequitur quod Socrates non erit; hoc autem est oppositum illi, Socrates erit, quae ponebatur vera. Igitur consequentia fuit immutabilis et necessaria. Secundo ad idem. Quando per duas propositiones significatur idem sub aliis terminis, ex una infertur alia de necessitate : sequitur enim, si Marcus disputat, quod Tullius disputat; quia Marcus et Tullius synonyma sunt, et idem significant. Sed futurum et venturum idem significant. Ergo de necessitate sequitur, si Socratem esse est futurum, quod eveniet; etsi haec est vera, Socrates erit, sequitur de necessitate istud esse verum, quod sic eveniet.

Haec ille. Quarto arguit (Ibid.) sic principaliter. Veritas, inquit, propositionis sumitur ex entitate rei, quia veritas signi sumitur ex conditione significati; unde ab eo quod res est vel non est, oratio vera vel falsa dicitur, ut patet in Praedicamentis. Constat autem quod contingens ad utrumlibet, nullam determinationem habet ad alterum, ex ordine ad causas suas; causae namque illud respiciunt sub omnimoda indifferentia. Tunc ergo primo determinatur contingens ad utrumlibet, quando actualiter ponitur et exsistit. Actualitas autem quae dat contingenti determinationem , potest referri ad omne instans praecedens et distans in ante, vel ad omne instans succedens et distans per posterius ab illa actualitate. Dat ergo actualitas determinationem contingenti, in quolibet instanti sequente actualitatem, quamvis non sit in illis instantibus; Unde semper est determinate verum quod talis actualitas fuit. Non dat (6) autem determinationem sibi, pro aliquo instanti praecedente ; unde nunquam est determinate verum (v), quod erit. Trahitur enim determinatio quam dat actualitas contingenti, ad instantia sequentia, non autem ad instantia praecedentia. Quod probatur. Tum quia actualitas respectu instantium sequentium ponit contingens extra suas causas, unde non remanet infra causalitatem alicujus, nec cadere potest super ipsum activa potentia ; e converso autem, in omnibus instantibus quae praecedunt, relinquit actualitas contingens infra causalitatem et potentiam suorum principiorum ; illa autem sunt ad utrumlibet et indeterminata; et per c6nsequens determinatio ortum habens ab actualitate, trahi non potest ad instantia praecedentia. Tum etiam, quia quando aliquid oritur ex aliquo, sequitur ipsum et non praecedit; determinatio autem contingentis ori- III. - QUAESTIO 1. tiir ex actualitate, ut dictum est; igitur non potest poni illa determinatio pro instantibus precedentibus actualitatem, sed pro sequentibus. Sic ergo, cum natura contingentis omnino indeterminata sit (a) pro quolibet instanti praecedente suam exsistentiam actualem, necessario utraque pars contradictionis sibi debetur, absque ulla determinatione pro tunc. Et ideo nulla propositio est vera, quae non claudit utramque partem contradictionis sub indifferentia et disjunctim. Quae vero alteram partem determinate exprimit, nec est vera, nec falsa; quia, si esset falsa, pars opposita esset determinata. Et hinc est quod ista propositio est vera, Socrates erit vel non erit; et ista falsa, Socrates nec erit nec non erit; et ista est vera, Aliquid istorum eveniet indeterminate, quod scilicet Socrates erit vel non erit; et ista falsa, scilicet quod neutrum determinate eveniet. Haec tamen, Socrates erit, nec est vera, nec falsa. Quinto sic. Nulla notitia dat propositioni de futuro veritatem vel falsitatem, nisi illa quae tendit in futurum ut distans, per modum notitiae expectativae. Et ratio hujus est: quia notitia quae dat determinationem pro aliquo instanti, debet coexsistere illi instanti; si ergo dat determinationem pro instantibus praecedentibus actualitatem, necessario debet illa notitia praecedere actualitatem, et eam aspicere ut posteriorem et distantem; et per consequens, est notitia expectativa. Sed Dei notitia non est expecta-tiva futuri, nec tendit in ipsum tanquam in distans; unde non praecedit actualitatem futuri. Igitur non dabit determinationem illi actualiter, pro aliquo instanti proecedenti; et per consequens, nec propositio formanda habebit a divina notitia quod sit vera vel falsa. Sexto. Si divina notitia dat hujusmodi propositionibus quod sint verae vel falsae, aut hoc habet ipsa notitia ratione objecti cogniti, aut propter modum cognoscendi. Sed non potest dici quod sit propter objectum cognitum : nam actualitas contingentis non dat determinationem instantibus praecedentibus, immo relinquit contingens indeterminatum ad utramque partem contradictionis, et neutram determinate posse exprimi vere vel false; et ita notitia non trahit ab ista actualitate cognita, quod propositio pro praecedentibus instantibus sit vera vel falsa. Nec etiam potest dici quod hoc habeat notitia ex modo significandi : quia non est illa notitia in praecedentibus instantibus, alioquin Dei notitia esset expectativa ; nec etiam notitia divina illis instantibus coexsistit; nec est simul cum eis; sed est totaliter distans ab actualitate contingentis, et ab illo instanti in quo exsistit; et ita non plus largitur determinationem contingenti pro tempore procedenti, quam largiatur actualitas ipsa a qua penitus est indistans. Ergo necesse est quod propositionem de futuro formandam, relinquat Dei notitia, neque veram, neque falsam.

Haec ille. II. Argumenta Gregorii.

Secundo loco arguit Gregorius (dist. 38, q. 2, art. 3) contra eamdem conclusionem et suam probationem. Primo sic. Capio, inquit, istam categoricam, Antichristus erit, secundum se, extra omnem consequentiam ; et quaero : utrum ipsa sit necessaria vel contingens? Non potest dici primum : quia tunc, eadem ratione, quaelibet singularis de futuro contingenti vera, esset necessaria, et quaelibet falsa, impossibilis; et sic sequitur quod nihil penitus esset ad utrumlibet, sed omnia de necessario evenirent, vel non evenirent; quod est contra Sanctos, et contra fidem catholicam. Est ergo contingens. Igitur, in quacumque consequentia ipsa sumatur, semper erit simpliciter et absolute contingens. Nam sicut propositio falsa potest esse consequens in consequentia necessaria cujus antecedens est falsum, nec tamen ex hoc ipsa est minus falsa; et vera potest esse consequens ad aliam veram, et etiam ad falsam, nec ex hoc est minus vera; et necessaria potest esse consequens ad necessariam, et etiam ad contingentem, nec tamen propter hoc est contingens, aut minus necessaria; sic propositio contingens, non obstante quod sumatur in consequentia necessaria, non est ex hoc necessaria, aut minus contingens. Unde etiam cum dicitur, Si Deus scit Antichristum esse futurum, Antichristus erit, non erit consequens minus contingens quam prius. Ex quo ulterius etiam sequitur quod illud antecedens est contingens ; cujus oppositum dicit conclusio. Secundo. Quia, cum dicitur quod illud consequens est absolute necessarium prout subest divinae scientiae, scilicet prout est in sua praesentialitate :

aut intelligitur quod futurum, v. g. Antichristus, nunc est in sua praesentialitate, id est, actu in rerum natura secundum suum esse proprium distinctum a Deo, et secundum talem praesentialitatem subest divina? scientia;; et sic, propter falsam implicationem, illud dictum est falsum; alias sequitur quod jam actu Antichristus esset productus et creatus a Deo. Immo, certe, cum non habeat hodie magis actu esse quam habuit heri et pridie, et etiam ab aeterno, sequitur quod Antichristus fuit ab aeterno creatus a Deo. Et simili modo, quodlibet futurum, et totus mundus; nam et mundum etiam Deus praescivit futurum. Sed omnia ista sunt falsa; et contra Scripturam Sacram, dicentem quod in principio creavit Deus, etc. (Genes., 1, 1); et contra evidentem veritatem, videmus enim aliqua fieri de novo ; et in seipsis implicant contradictionem, quia secundum hoc, aliquid esset futurum et non esset futurum sed praesens. Consequentia vero prima patet; quia (a) omnis entitas, vel veritas actu exsistens distincta a Deo, est creata a Deo, juxta illud Augustini, de Fide ad Petrum, cap. 3 : Principaliter itaque tene, omnem naturam quic non est Trinitas, ab ipsa sancta Trinitate, quae solus verus et celemus Deus est, creatam ex nihilo; et plura ibi sequuntur ad propositum.

Aut intelligitur quod Antichristus est in sua praesentialitate, non modo praedicto, sed solum quia praesentialiter a Deo cognoscitur : ita quod Deus non est in potentia abjiciente actum ad cognoscendum Antichristum distincte, secundum quod sumus nos, qui non possumus futura cognoscere dum sunt futura, sed, sicut illa sunt secundum se futura, ita cognitio eorum in nobis est futura, si tamen cognoscerentur a nobis; in Deo autem futurorum est perfecta cognitio, non futura sed praesens, sicut nec praeteritorum cognitio praeteriit, sed est praesens; secundum quem modum intelligenda sunt dicta Sanetorum, cum dicunt tam futura quam praeterita Deo praesentia esse. Si, inquam, sic intelligatur, non ex hoc tollitur quin Antichristus, et similiter quodcumque futurorum contingens, sit contingenter futurum secundum suum esse reale ; et per consequens, quin haec sit simpliciter contingens, Antichristus-erit. Et probatio quae adducitur ex dicto Philosophi, non est ad propositum ; quia de nullo futuro vere dicitur quod est. Et praeterea, illa auctoritas, si sit universalis, non est vera de necessitate absoluta, sed tantum conditionata. Terlio. Nam illud quod in probatione conclusionis assumitur de illa consequentia, Si anima intelligit lapidem, etc, falsum est. Nam ista consequentia est bona, Si anima vere intelligit lapidem esse materialem et extensum, ergo lapis est materialis et extensus; nec tamen consequens est intelligendum secundum esse quod lapis habet in anima; quia, secundum conclusionem et ejus probationem, illud esse est immateriale et inextensum. Quarto. Quia ista consequentia dicitur esse bona, Deus scivit et scit Antichristum esse futurum, ergo Antichristus est futurus; et antecedens est verum; et tamen, secundum conclusionem, consequens non est intelligendum secundum esse quod habet in Dei scientia, quia secundum illud est presens, ut dicit. C. - SOLUTIONES J5 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM Ad argumentum Durandi. - Ad primum contra primam conclusionem, quod solitarie inductum est de dictis Durandi, negatur major, quantum ad similitudinem quam ponit de causa impedibili. Sunt enim aliqua causa qu;e possunt impediri, quibus tamen cognitis, non ex hoc potest perfecie cognosci an impedientur, vel non. Sicut patet de humana voluntate, cujusquantumcumquecognoscaturnatura, non tamen ex hoc scitur an producet actum suum elicitum, vel non ; ipsa enim potest se impedire, ut ita loquar, quantumcumque sit ad eliciendum volitionem inclinata, ne producat. Cujus ratio est : quia, secundum sanctum Thomam, de Malo, q. 16, art. 7 : n In causis suis sunt aliqua futura tripliciter. Uno modo, secundum potentiam tantum, quia scilicet equaliter possunt esse vel non esse; quae dicuntur contingentia ad utrumlibet. Quaedam vero sunt in causis suis, non solum secundum potentiam, sed secundum rationem causae activae, quae non potest impediri a suo effectu ; et dicuntur ex necessitate contingere. Quaedam vero sunt in causis suis, et secundum potentiam, et secundum rationem causae activae, quae tamen potest impediri a suo effectu ; et ista dicuntur contingere ut in pluribus. Quia vero unumquodque cognoscitur secundum quod est in actu, non autem secundum quod est in potentia, ut dicitur, 9. Metaphijsicae (t. c. 20), inde est quod ea quae sunt ad utrumlibet, non possunt cognosci in suis causis determinate, sed sub disjunctione, utpote quod erunt vel non erunt; sic enim habent veritatem. Ea vero quae sunt in causis suis ut ex necessitate ab eis provenientia, possunt per certitudinem cognosci in causis suis. Ea vero quae contingunt ut in pluribus, possunt cognosci in causis suis, non per omnimodam certitudinem, sed per conjecturalem quamdam cognitionem. "

Haec ille.

Eamdem distinctionem ponit, 1. Sentent., dist. 38, q. 1, art. 5. Cum igitur opera voluntatis futura, sint in ea sicut in causa primo modo predictorum, patet quod ipsa cognita, et quibuscumque causis ad actum volitionis concurrentibus, non potest certitudinaliter cognosci an ipsa producet illum actum, vel non producet, an impedietur, vel non; quia ipsa voluntas, quae ad illum actum concurrit, nullo modo est determinata plus ad producendum, quam ad non producendum. Et ideo, ad hoc quod actus ejus futurus certitudinaliter cognoscatur, oporiet quod videatur in se, et non solum secundum esse quod habet in causa sua. Unde sanctus Thomas, de Veritate, q. 2, art. 12, ad 6 , dicit quod " sicut scientia nostra non potest esse de futuris contingentibus, ita nec scientia divina; et adhuc mullo minus, si ea 111 futura cognosceret; cognoscit autem ea ut praesentia sibi, aliis autem futura ".

Haec ille. S 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Ad argumenta Aureoli, -- Ad primum eorum quae contra secundam conclusionem sunt inducta, dicium est in praecedenti quaestione. Ad secundum etiam alias dictum est quod divinus intuitus non terminatur ad aliquid creatum, tanquam ad primo intellectum, sed bene tanquam ad III. - QUAESTIO I. secundum intellectum. Et auctoritas quam adducit, solvitur per sanctum Thomam, de Veritate, q. 2, art. 12, ad ll , ubi dicit : " Divinus intellectus nihil cognoscit extra se, si ly extra referatur ad illud quo cognoscit; cognoscit autem aliquid extra se, si referatur ad illud quod cognoscit. "

Haec ille. Ad tertium dicitur quod non concludit contra mentem nostram. Non enim dico quod divina cognitio, aut divinus intellectus, habeat certitudinem a prasentia vel exsistentia futurorum ; nec ad hoc fuit coexsistentia rerum ipsi aeternitati, cum ejus cognitio et cognitionis certitudo sit prior rebus creatis, et earum causa. Sed intelligimus, secundum quod dicit sanctus Thomas, 1. Senlent., ubi supra, quod, cum scientia sit certa cognitio, ex ipsa ratione certitudinis requirit certitudinem et determinationem in scito ; non sic tamen quod in divina scientia causetur certitudo a certitudine sciti, sed sic quod contingens non habet quod possit subdi certae cognitioni divinae et infallibili, nisi eo modo quo habet certitudinem et determinationem aliquam ; hoc habet autem in quantum est in seipso, in actu, extra suas causas. Et istam mentem ponit sanctus Thomas, de Veritate, ubi supra, et 1 p., ubi dixi (q. 14, art. 13). Unde, ad 10 (de Veritate, q. 2, art. 12), dicit : " Contingens, secundum quod est scitum a Deo, praesens est, et ita determinatum ad unam partem; sed dum est futurum, est ad utrumlibet. " Et, ad l , dicit : " Contingens, quamdiu futurum est, non est determinatum ; tamen ex quo productum est in rerum natura, veritatem determinatam habet; et hoc modo super illud fertur intuitus divinae cognitionis. " Et 1. Sentent., ubi supra (dist. 38, q. 1, art. 5), ad 6"", dicit : " Cursus Socratis subjacet certitudini divinae scientiae, prout est in actu. Et hoc non habuit semper; quia quandoque erat in potentia tantum. Et secundum quod sic tantam erat, non erat subiicibilis certitudini divinae scientiae; si enim Deus vidisset ipsam causam, scilicet Socratem, et non vidisset immediate effectum in esse suo, sicut nos futura cognoscimus, nunquam potuisset illud scire. " - Haec ille. Ad quartum dico quod iste modus, si integre legatur, assignat medium in quo videntur futura contingentia, quod est ratio divino intellectui cognoscendi futura illa, scilicet divinam essentiam. Unde sanctus Doctor, 1. Contra Gentiles, cap. 66, dicit: a Deus, inquit, non entium notitiam habet. Non tamen omnia non entia, eamdem habent habitudinem ad ejus scientiam. Ea enim quae non sunt, nec erunt, nec fuerunt, a Deo sciuntur quasi virtuti ejus possibilia; unde non cognoscit ea ut exsistentia aliqualiter in seipsis, sed exsistentia solum in divina potentia ; quae quidem a quibusdam dicuntur cognosci secundum notitiam simplicis intelligentia?. Ea vero quae cognoscit prasentia, praeterita, vel futura nobis, cognoscit Deus secundum quod sunt in potentia sua, et in propriis causis, et in seipsis; et horum cognitio dicitur notitia visionis. Non enim Deus rerum, quae apud nos nondum sunt, videt solum esse quod habent in suis causis, sed etiam illud quod habent in seipsis, in quantum ejus aeternitas est praesens sua indivisibilitate omni tempori. Et tamen quodcumque esse rei Deus cognoscit per essentiam suam; nam essentia sua est repraesentabilis per multa, quae nec sunt, nec erunt, nec fuerunt. Ipsa etiam est similitudo virtutis cujuslibet causa?, secundum quam praeexsistit effectus in causis. Esse etiam cujuslibet rei, quod habet in seipso, est ab ea exemplariter deductum. "

Haec ille.

Ex quo patet quod sanctus Thomas docet quid sit ratio divino intellectui cognoscendi omnia entia et non entia. Sed contra hanc responsionem multi arguunt. Et primo Aureolus (dist. 38, q. 1, art. 1). Primo sic. Illud quod abstrahit ab esse et non esse in repraesentando, non ducit determinate in rem ut est exsistens. Sed ideae, vel similitudines simplicium terminorum, repraesentant resindetermi-nate, sive sint, sive non sint; sicut et species rosae repraesentat rosam, sive sit, sive non sit. Ergo non potest dici quod per divinam essentiam, ut est similitudo vel idea rerum, cognoscantur futura. Et si dicatur quod immo per ideas non solum repraesentantes terminos, sed etiam complexiones terminorum in tali nunc vel tali,

non valet : quia adhuc talis repraesentatio est possibilis, sive sic eveniat, sive non; et per consequens, nescietur determinate per ideas repraesentantes futurum in tali nunc vel tali, utrum sic erit, vel non erit. Secundo ad idem. Sicut Deus abstrahit a modo situali in essendo, ita in repraesentando; non enim repraesentat ut hic vel ibi, alioquin esset materialis. Sic abstrahit a linea temporali et successionis; unde non repraesentat ut ante vel post, aut nunc aut tunc; alioquin esset infra lineam successionis, respectu cujus est aliquid prius et aliquid posterius. Sed, si Deus haberet ideam repraesentantem talem rem futuram in tali nunc, sequeretur quod repraesentaret secundum lineam temporalem, nec abstraheret a nunc vel tunc in repraesentando. Ergo poni non potest quod repraesentet hujusmodi complexionem terminorum in tali nunc futuram. Tertio sic. Complexio illa in tali nunc posita vel ponenda, non potest repraesentari per aliquam similitudinem quae adhuc (a) remaneat, dato quod non sit ponenda; alioquin (6) posset habere similitudinem falsam; et (y) talis similitudo non duceret certitudinaliter in complexionem illam, cum posset esse falsa, ut dictum est. Igitur Deus non cognoscit futura per ideas repraesentantes complexionem terminorum in tali instanti ponenda. TENTURUM Alia argumenta contra hoc facit Scotus (apud Aureolum, Ibid.). Primum est quod rationes, vel ideae terminorum, non causant sufficientem notitiam, nisi illam quae nata est haberi ex terminis. Notitia autem contingentium non est nata haberi ex terminis, cum terminorum complexio non oriatur ex eis in materia contingenti; immo termini sunt indifferentes ad utramque partem contradictionis. Et ita per ideas non possunt certitudinaliter futura cognosci. Secundum est. Ideae, quidquid repraesentant, naturaliter repraesentant; cum sint in divino intellectu , antequam habeat actum voluntatis. Aut igitur duae ideae, puta hominis, et albi, naturaliter repraesentant compositionem, aut divisionem, aut utrumque. Si compositionem, igitur propositio erit necessaria, Homo erit albus; quia naturaliter, non libere est representata; et per consequens, non-est futurum contingens. Si vero divisionem, impossibilis est haec propositio, Homo erit albus; quia ex terminis naturaliter representatis, oritur oppositum illius propositionis; et ita non est futurum contingens. Si vero utrumque, sequitur quod Deus neutram partem novit determinate. Tertium est. Deus aeque perfecte habet ideas possibilium fieri quae non fient, sicut respectu fiendorum. Sed, hoc non obstante, Deus non habet ideas, respectu non fiendorum, quae repraesentent ipsa aliquando futura; quia tunc Deus falleretur. Ergo nec habet, respectu fiendorum, ideas quae repraesentent quod illa sint aliquando futura.

Ilaec ille. Adprimum istorum, negatur minor. Dico enim quod aliter est de specie rosae quae est in intellectu meo, et aliter de idea hujus rosae in divino intellectu. Species enim intelligibilis intellectus mei repraesentat rosam quantum ad naturam speciei, et non quantum ad accidentia individuantia, nec quantum ad accidentia individui, cujusmodi est tempus, nec quoad ejus exsistentiam vel non exsistentiam. Secus est de idea rosae in divino intellectu. Unde sanctus Thomas, de Veritate, q. 2, art. 7, dicit: " Sicut se habet essentia, universalis alicujus speciei ad omnia per se accidentia illius speciei, ita se habet essentia singularis ad omnia accidentia propria illius singularis, cujusmodi sunt omnia accidentia in eo inventa; quia per hoc quod in ipso individuantur, efficiuntur ei propria. Intellectus autem cognoscens essentiam rei, per eam apprehendit omnia per se accidentia illius speciei; quia, secundum Philosophum, omnis demonstrationis, per quam accidentia propria de subjecto concluduntur, principium est quod quid est; unde et cognita propria essentia alicujus singularis, cognoscuntur omnia accidentia illius singularis; quod intellectus noster non potest; quia de essentia singularis est materia signata, a qua intellectus noster abstrahit, et poneretur in ejus diffinitione, si diffinitionem haberet. Sed intellectus divinus, qui apprehensor est materiae et formae, comprehendit non solum essentiam universalem speciei, sed essentiam singularem cujuslibet individui; et ideo cognoscit omnia accidentia, et communia toti speciei aut generi, et propria unicui-que singulari, inter quae unum est tempus, in quo invenitur unumquodque singulare in rerum natura, secundum cujus determinationem dicitur nunc esse vel non esse. Et ideo Deus cognoscit de unoquoque singulari, quod nunc est vel non est; et cognoscit omnia alia enuntiabilia, quae formari possunt de universalibus, aut de individuis. Sed tamen differenter se habet circa ea intellectus divinus ab intellectu nostro. Quia intellectus noster diversas conceptiones format ad cognoscendum subjectum et accidens, et ad cognoscendum diversa accidentia; et ideo discurrit (a) de cognitione substantiae ad cognitionem accidentis; et iterum, ad hoc quod inhaerentiam unius ad alterum cognoscat, componit alteram speciem cum altera, et unit eas quodammodo; et sic in seipso enuntiabilia format. Sed intellectus divinus, per unum, scilicet suam essentiam, cognoscit omnes substantias, et omnia accidentia ; et ideo neque discurrit de substantia in accidens, neque componit unum cum altero; sed loco ejus quod in intellectu nostro est compositio specierum, in intellectu divino est omnimoda unitas ; et secundum hoc, complexa incomplexe cognoscit, sicut multa simpliciter et unite, et materialia immaterialiter. "

Haec ille. Et, ad 6 , dicit: " Idea quae est in mente divina, pro tanto se habet simpliciter ad rem in quacumque dispositione sit, quia est similitudo rei secundum omnem ejus dispositionem; et ideo per ipsam Deus cognoscit de re in quacumque sit dispositione. " -Haec ille.

Ex quo patet quod aliter est de specie rosae in intellectu meo, et de idea hujus rosae in divina mente. Licet enim idea eodem modo repraesentet rosam, sive rosa sit, sive non sit, tamen per illam ideam videt rosam esse in tali tempore, et esse praeteritam in tali tempore, et futuram in alio tempore ; et ita per illam Deus infallibilem habet notitiam de futura rosa. Secus est de specie rosae in intellectu meo. Nam, secundum sanctum Thomam, ubi supra, ad 2 , " similitudo quae est in imaginatione (S) est similitudo ipsius rei tantum, non autem est similitudo ad cognoscendum tempus in quo res invenitur; secus autem est de idea in intellectu divino. "

Haec ille.

Idem dicit, ad 4 , de idea arcae in mente artificis, et de idea arcae in mente divina. Et sic patet ad primum.

De responsione vero quae ibi datur, dico quod bona est. Sed impugnatio deficit, sicut praecedens argumentum : nam, licet illa repraesentatio sit aeterna, III. - QUAESTIO I. 4"3 et maneat, re non exsistente, tamen per illam infallibiliter scitur quando ita est in re, et quando non; quia repraesentat tempus rei, quod non facit compositio intellectus nostri, ut dictum est. Unde sanctus Thomas, ubi supra, ad l , dicit quod " intellectus divinus, secundum unum et idem cognoscit omnes dispositiones quae possunt variari in re; et ideo, semper in una dispositione manens, ipse cognoscit omnes dispositiones rerum qualitercumque variatarum ".

Haec ille. Ad secundum argumentum dico quod major, si sit ad propositum, falsa est. Licet enim idea quae est in divino intellectu, abstrahat ab omni situ et successione in essendo, tamen nihil prohibet quin repraesentet situm et successionem, non solum in generali, immo in speciali; quia est similitudo quoad illud quod individuat situm et successionem, scilicet materiam ; secus autem est de intellectu nostro. Sicut idea, licet sit immaterialis, tamen repraesentat rem materialem, et licet sit simplex, repraesentat rem compositam ; ita ipsa insituata et intemporalis repraesentat situata et temporalia, ut hic sunt, et ut nunc sunt. Unde sanctus Thomas, de Veritate, q. 2, art. 5, ad 5 , dicit: " Ad cognitionem, inquit, non requiritur similitudo conformitatis in natura, sed similitudo repraesentationis tantum ; sicut per statuam auream deducimur in memoriam alicujus hominis. "

- Haec ille.

Idem dicit, q. 8, art. 11, ad 3 , dicens : " Inter cognoscens et cognitum non exigitur similitudo, quae est secundum convenientiam in natura, sed (a) secundum repraesentationem tantum. Constat enim quod forma lapidis in anima, est longe alterius natura quam forma lapidis in materia ; sed in quantum repraesentat eam, sic est principium ducens in cognitionem ipsius. "

Haec ille.

. Verumtamen Aureolus fundat se super uno quod credit se demonstrasse, scilicet quod singulare non cognoscatur ut singulare, nisi per judicium lineale; quod falsum est. Ad tertium dico, ad majorem : primo, quod supponit unum falsum, scilicet quod in re sit complexio terminorum ; complexio enim talis est in intellectu, licet in re sibi correspondeat unitas quaedam. Secundo, dico quod concessa in re tali unione vel complexione praedicati ad subjectum, ut Socratis ad album, talis complexio terminorum, scilicet Socratis et albi, potest repraesentari infallibiliter per aliquam similitudinem, quae adhuc esset, posito quod nunquam complexio praedicta esset posita vel ponenda in rerum natura, scilicet per ideam divini intellectus. Illa enim repraesentat dictam complexionem ponendam in tali nunc, vel tali tempore. Et tamen, si complexio illa non poneretur in tali nunc, adhuc illa idea esset, nec aliquo modo esset falsa; quia tunc non repraesentaret hanc complexionem, nec ad illam haberet respectum illum quem nunc habet, sed suum oppositum, scilicet Socrates non est albus. Sed tamen verum est quod non est possibile quod idea illa repraesentet istam complexionem esse ponendam in tali nunc, et quod post non repraesentet illam ponendam in tali nunc, sed ejus oppositam. Et de hoc forte in sequenti quaestione dicetur. Arguens autem probat illam majorem de similitudinibus creatis. Dico enim quod, si aliqua similitudo in mente Socratis repraesentaret Petrum cras currere, illa potest esse falsa, et erit falsa, si cras Petrus non currat; immo, etiam posito quod Petrus currat cras, illa propositio in mente Socratis erit falsa, quando Petrus cessabit a cursu. Unde sanctus Thomas, de Veritate, q. 2, art. 5, ad ll , dicit quod " scientia Dei nullo modo variatur secundum variationem scibilium. Ex hoc enim contingit quod nostra scientia ex eorum variatione varietur, quia alia conceptione cognoscit res praesentes, praeteritas, vel futuras; et inde est quod, Socrate non sedente, illa cognitio quae habebatur de eo quod sederet, efficitur falsa. Sed Deus uno intuitu videt res ut praeteritas, vel futuras, vel praesentes; unde eadem veritas in ejus intellectu manet; qualitercumque res varietur j.

Haec ille.

Similiter dico quod illa idea quae nunc repraesentat Socratem cursurum in tali instanti, si Socrates nunquam fuisset illo instanti cursurus, non repraesentaret Socratem in illo instanti cursurum, sed potius oppositum. Cujus simile sanctus Thomas ponit, 1. Sentent., dist. 39, q. 1, art. 2, ad l . Dicit enim quod, si aliqua alia res poneretur praeter illas quas Deus praescivit eventuras, non fieret additio alicujus formae vel speciei ad divinum intellectum, sed esset alius respectus divinae essentiae ad illam rem. Ita in proposito. Ad primum Scoti negatur major. Distinguendum enim est de ideis terminorum. Quaedam enim est idea termini, puta Socratis, quae est similitudo Socratis solum quantum ad substantiam ejus, vel individuantia Socratis; sicut et quaedam est idea albedinis, ut albedo est, et non ut haec albedo, quia scilicet non est similitudo albedinis quantum ad illud per quod fit haec albedo. Et ex talibus ideis, vel rationibus, aut conceptionibus, aut similitudinibus horum terminorum, Socrates, et, albedo, non alia potest haberi notitia, nisi illa quae nata est haberi ex terminis illis, si qua tamen sit. Aliae sunt ideae, quae sunt similitudines terminorum, quantum ad omnia quae conveniunt termino, puta quantum ad substantiam, et esse, et accidentia, et tempus, et locum, et omnes dispositiones. Et ex talibus ideis, vel rationibus terminorum, non solum potest haberi notitia quae nata est haberi ex terminis, utpote quod Socrates est homo, vel quod albedo est color; immo per illas sciuntur omnia quaecumque possunt enuntiari de re, in quocumque tempore sit, vel dispositione; utpote quod Socrates est albus tali tempore, LIBRI 1. SEN TENTURUM et niger tali; et sic de aliis. Primo modo, conceditur major; sed nihil ad propositum; quia ideae divinae non sunt tales, nec adeo imperfectae, ut ex praedictis patuit. Secundo modo, negatur major. Ad secundum negatur major. Dicit enim sanetus Thomas, 1. Senteni., dist. 39, q. 1, art. 2, ad l , quod c( sicut ipsum scire divinum est subjectum libertati voluntatis, ita et idea, secundum quod ad ipsam terminatur actus divinae scientiae; sicut scientia artificis, ad formam artificiati quam excogitat ; et ideo similis est ratio de idea et de actu sciendi. Sicut enim non potest poni quod actus sciendi sit in eo, et non fuerit prius; ita non potest designari quod idea sit in Deo, et non fuerit prius; tamen respectu utriusque potest designari libertas voluntatis)).

Haec ille.

Et ibidem, art. 1, dicit quod (( quia actus divinae scientiae est imperatus a voluntate, secundum quod est causa (ot) ejus operis ut informans ipsum, ideo potest concedi quod Deus potest non praescire quod praescit, vel econtra. Non tamen potest esse ut simul praesciat et non praesciat, vel quod nunc praesciat et postmodum non praesciat, loquendo de praescientia ex parte scientiae tantum, ita quod non fiat vis de ratione futuri; quia quod modo est futurum, postmodum erit praesens, et tunc non erit praescitum, sed scitum ".

Haec ille.

Eodem modo ergo dicendum est, secundum eum, quod idea, licet naturaliter repraesentet quidditates rerum creabilium, tamen earum exsistentias repra -sentat secundum arbitrium voluntatis. Divinus enim intellectus, secundum nutum divinae voluntatis, potest accipere essentiam suam prout perfectionem alicujus continet specificam, non recipiendo eam prout continet esse illius; vel potest etiam eam accipere ut continet exsistentiam cum quidditate ; et ita aliqua idea repraesentat rem esse, et aliqua non. Similiter de aliquo repraesentatur quod sit futurum, quod posset repraesentari non esse futurum. Unde idea quidditatis, libere et non naturaliter, repraesentat tales complexiones ad extra ponendas; ita quod idea repraesentans Socratem cursurum in A instanti, non naturali necessitate hoc repraesentat, immo posset repraesentare oppositum. Et cum dicit arguens quod ideae sunt in Deo ante actum voluntatis, etc.,

verum est, quantum ad hoc quod idea dicit in recto, scilicet divinam essentiam; sed non quantum ad respectum quem importat ad creaturam in obliquo. Sicut enim dicit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 38, art. 1 : " Ita est consideranda causalitas divinae scientiae, et talis processus (6), sicut in productione artificiati. Primo enim scientia artificis ostendit finem ; secundo, voluntas ejus tendit in illum finem; tertio, voluntas imperat actum per quem educatur opus, circa quod opus scientia artificis ponit formara conceptam. Unde scientia se habet ut ostendens finem, et ut dirigens actum, et informans opus. "

Haec ille.

Ex quo patet quod, secundum eum, voluntas divina secundum rationem intelligitur praecedere actum intellectus quo excogitatur idea, sicut actus voluntatis praecedit actum intellectus artificis quo excogitat formam artificiati. Ad tertium dico quod possibilia nunquam fienda, habent perfecte ideas in Deo, sicut possibilia fienda, sed aliter et aliter : quia illa quae, in nulla parte temporis erunt, habent ideas indeterminatas; illa vero quae in aliqua parte temporis esse babent, dicuntur habere ideas determinatas; ac per hoc non est inconveniens si ideae horum repraesentant haec esse in tali mensura, non autem ideae illorum alia. Unde sanctus Thomas, de Veritate, q. 3, art. 6, dicit : c( Idea potest esse ejus quod nec est, nec erit, nec fuit; nec tamen eodem modo sicut est eorum quae sunt, vel fuerunt, vel erunt. Quia ad ea quae sunt, vel fuerunt, vel erunt, producenda (a), determinatur ex proposito divinae voluntatis ; non autem ad ea quae nec sunt, nec erunt, nec fuerunt. Et sic hujusmodi habent quodammodo ideas indeterminatas. "

Haec ille.

Ex quibus patet quomodo mens ejus est quod per hujusmodi ideas possibilium quae nunquam fient, Deus non novit talia possibilia determinari ad esse in seipsis; nec ilice ideae repraesentant illa habere esse extra suas causas, sicut ideae futurorum, vel praeteritorum, aut praesentium. Et sic illud argumentum non valet. Non enim oritur ex imperfectione vel perfectione idearum, quod repraesentent aliquid esse vel non; sed hoc oritur ex proposito divinae voluntatis, quo aliquorum formas excogitat, ordinando eas ad productionem illarum quarum sunt formae; et sic eas quodammodo ad esse determinat; et tales ideae repraesentant rem in se, et cum ejus actualitate quam habitura est extra suas causas; ideo per illas ideas novit res esse futuras. Aliquorum autem Deus formas excogitat, non ordinando eas ad productionem ; et per illas Deus novit res quantum ad esse quod habent in suis causis, sed non quantum ad esse quod habiturae sunt in se, quia nullum tale habebunt; et ideo novit illa non esse, posse tamen esse. Et sic patet ad illas sex replicas factas contra solutionem quarti principalis argumenti. Ad quintum principale dicitur quod divinus intuitus fertur in illas infinitas cogitationes futuras, tanquam in praesentes suae aeternitati, sed non tanquam in praesentes ad invicem. Et ideo non sequitur quod infinita multitudo sit simul in actu, sed in potentia; sicut nec sequitur quod omnes dies anni sint simul ad invicem praesentes in actu, licet simul sint praesentes Deo. Et est exemplum de capite et pedibus, quorum quodlibet est praesens eidem animae HI. - QUAESTIO I. intellectiva:; non tamen caput est praesens pedibus, I nec econtra. Concedo tamen quod infinitae ideae sunt actu in Deo, secundum quod dicit sanctus Thomas, de Veritate, q. 2, art. 10. Ad sextum negatur minor, ut alias patuit (dist. 36, q. 1, art. 2). Dico enim quod futura, in tempore quo futura sunt, non coexsistunt aeternitati, sed in mensura qua praesentia sunt; quarum quamlibet divinus intuitus simul in tota sua aeternitate contingit. Ad septimum dico quod Deus, cognoscendo futurum, duo cognoscit, scilicet : esse rei futura?, quod habet in seipsa; et esse quod habet in suis causis, propter quod dicitur futura. Hanc enim duplicem cognitionem habet Deus de quolibet futuro, quod ponetur in esse pro aliqua mensura, ut allegatum est superius, in conclusione tertia, de 2 2 , q. 171, art. 6. Verumtamen, licet isto duplici modo cognoscat futurum, tamen, ratione secundi modi non subest divinae scientiae per certitudinem, sed solum quia subest primo modo. Cum ergo dicit Aureolus quod haec propositio de futuro. Antichristus erit, est scita a Deo, ut est de futuro, etc,

- dico quod utique illa propositio est de futuro; et est scita a Deo, non ratione futuritionis suae, sed quia scii illam de prasenti, Antichristus est. Futuritio enim non subest certitudini scientiae divinae, nisi quia praesentialitas subest. Sicut enim dictum est, ei prius allegatum, potius deberet dici quod Deus scii hoc esse, demonstrato aliquo quod nobis est futurum, quam quod sciat hoc esse futurum, si significaremus aeternitatem sicut in se est. Conceditur igitur quod illa propositio, Antichristus erit, est vera, non ratione suae futuritionis, sed ratione praesentialitatis correspondentis. Nec tamen sequitur quod sit immutabiliter vera, ut post dicetur. Ad octavum distinguo majorem. Praesens enim potest aliquid dici dupliciter. Primo modo, in rerum natura temporalium, quia scilicet actu est pro illa mensura qua enunciatur ab aliquo esse praesens ; ita quod tempus mensurans locutionem, mensuret exsistentiam rei de qua fit locutio quod est praesens. Secundo modo, aliquid dicitur praesens, quia attingitur actualiter ab aliqua mensura actuali, sive illa mensura sit tempus, vel aevum, aut aeternitas. Primo modo, dico Antichristum esse futurum, et non praesentem. Secundo modo, dico quod est praesens. Tunc ad argumentum, dico quod ex notitia attingente rem ut praesentem primo modo, potest inferri rei cognitae praesentia, et quod illa res actualiter est. Sed tunc negatur minor; non enim Deus isto modo attingit Antichristum ut praesentem, nec aliud futurum, scilicet ut coexsistens diei in qua sumus, aut illis qui sunt in hac die. Sed ex notitia attingente rem ut praesentem secundo modo, non potest inferri rei cognitae praesentia, ut possit vere enunciari quod illud est pro tempore quo enunciatur. Et isto modo conceditur minor. Unde breviter : quia Deus attingit Antichristum ut praesentem sibi, ideo conceditur quod Antichristus est sibi praesens; non autem attingit eum ut praesentem nobis, ideo non conceditur quod sit praesens nobis. Vel aliter potest dici, ad majorem, quod habet verum de notitia quae non simul attingit rem in se et in sua causa; cujusmodi est omnis cognitio creaturae. Dum enim cognoscitur eclipsis in sua causa, non videtur in se; nec dum videtur in se, cognoscitur in sua causa. Ex tali enim notitia potest inferri quod, si attingat rem ut praesentem, quod illa res attacta est extra suas causas, et posita in actu, pro mensura illa qua attingitur, ac per hoc in se praesens; et similiter, si talis notitia attingat rem in sua causa, illa est futura, et non praesens in se. Sed, si major intelligatur generaliter de omni notitia, falsa est. Sj 3.

Ad argumenta contra quartam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli contra quartam conclusionem inductum, negatur minor, ad sensum in quo debet intelligi. Licet enim scientia Dei sit in se necessaria, non tamen necessariam habitudinem habet ad scita, loquendo de enunciabilibus, nisi necessitatem immutabilitatis. Licet enim Deus non possit, ante eventum Antichristi, prius scire Antichristum esse futurum, et post non scire, vel econtra; tamen actus divinae scientiae potuit aeternaliter cadere super oppositum hujus, Antichristus erit (a); sicut aeternaliter cadit super hanc, Antichristus erit; et utrumque fuit in libertate divinae voluntatis aequaliter; et ideo necessario scivit illam, necessitate immutabilitatis, non tamen necessitate absoluta. Et si dicatur quod oppositum hujus supra dictum fuit, scilicet quod divina voluntas non habet necessariam habitudinem ad volita, nisi necessitatem immutabilitatis, sed divina scientia habet necessariam habitudinem ad scita; dictum est etiam quod hoc antecedens est absolute necessarium, Deus scivit hoc, puta Antichristum evenire, et similiter consequens, scilicet Antichristus erit;

Respondetur quod, loquendo de scientia simplicis intelligentia , Deus necessario scit quidquid scit; nec potest aliquid scire, quod prius nescivit, sive scitum sit complexum, sive incomplexum, possibile vel impossibile, fiendum vel non fiendum, verum vel falsum. Sed, loquendo de scientia visionis, quae solum est respectu eorum quae secundum aliquod tempus sunt in actu, ut exponit sanctus Thomas, 1 p., q. 14, art. 9 et 15, et de Veritate, q. 2, art. 13, et 1. Contra Gentiles, cap. 69 et 66, et 1. Sentent., dist. 39, q. 1, art. 2; de ista, inquam, scientia loquendo, II. - 30 dico quod divina scientia non necessariam habitudinem habet ad scita, immo multa illo modo scit, quae potest non scire, et multa non scit, quae potest scire. Illo modo enim scit illud enunciabile, Antichristus erit; et posset illud non scire, scilicet si Antichristus non poneretur; tunc enim sciret hoc scientia simplicis intelligentiae, non autem visionis.

Potest etiam dici aliter, et forte melius, quoad enunciabilia, id est, propositiones vel significata earum. Secundum enim quod dicit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 41, q. 1, ait. 5 : " Enunciabile potest sumi in quantum est res quaedam rationis, quasi materialiter; et sic quodcumque enunciabile Deus scivit, scit. Semper enim scit hoc enunciabile, Socratem currere, habere talem naturam et tales partes. Vel potest sumi significative, prout per ipsum significatur esse rei cum suis conditionibus quae dantur intelligi ex significatione ver-bi; tunc non quodcumque enunciabile scivit Deus olim, modo scit. Scivit enim hoc enunciabile esse verum, Christum crucifigi, cum crucifigebatur; sed modo non scit esse verum, sed fuisse verum. "

Haec ille.

Verumtamen, de Veritate, q. 2, art. 13, ad 7 , dicit quod, " licet non sit modo verum, Petrum currere, sed cucurrisse; nihilominus tamen Deus utrumque scit, quia simul intuetur tempus quo utrumque enunciabile est verum, et scit illud esse verum in tali tempore, et suum oppositum in alio tempore. " Et istud videtur magis consonum prioribus dictis in ista materia.

Cum etiam objicitur quod dictum fuit superius, istam esse necessariam absolute, Deus scit hoc futurum, etc.,

dico quod illa necessitas absoluta, intelligenda est illo modo quo docet sanctus Thomas, 1. Sentent., ubi dixi (q. 39, q. 1), art. 1, ad 3 : (c Illud, inquit, quod est, necessarium est dum est; absolute tamen loquendo, non est necesse esse. Ita et Deum scire aliquid, necessarium est dum illud scit; non tamen necesse est eum scire, nisi necessitate immutabilitatis, quae libertatem voluntatis non excludit; et haec libertas significatur, cum dicitur quod Deus potest hoc non scire. "

Haec ille. Sed contra solutionem istam, pro quanto dicit scientiam Dei esse necessariam in se, non tamen quantum ad habitudinem, etc, arguit Aureolus (dist. 39, q. 1, art. 1). Primo. Quia talis habitudo et transitus ad creaturas sicut ad objecta secundaria, est aliquid relativum. Sed nulla contingentia potest esse in relativo, quin sit in aliquo absoluto; cum non acquiratur relatio, nisi acquisito absoluto. Ergo non potest poni quod scientia Dei sit necessaria, quantum ad illud quod est absolute, contingens vero, quantum ad habitudinem. Secu7ido. Aut hujusmodi habitudines et transitus fundantur super eodem absoluto, aut super diverso. Sed non potest dici quod transitus super duo opposita absoluta fundentur (a); quia in divinis non sunt multa absoluta. Nec potest dici quod super unum; quia tunc quaelibet habitudo esset necessaria, sicut et illud absolutum. Tertio. Si Deus ab aeterno potuit per actum sui intellectus transire super duo opposita, quaerendum est de ista contingentia, circa quid ponitur inhaerenter : aut enim circa divinitatem, cui iste transitus , quantum est ex se, posset inesse et non inesse; aut circa objecta secundaria, quia, licet ille transitus semper esset in divina essentia, posset tamen terminari ad istud et ad ejus oppositum. Sed non potest dici primum : quia tunc Deus non esset necesse esse formaliter, quoad omne contentum vel^6) sibi inhaerens ; unde haberet potentiam passivam ad utrumlibet; quod repugnat summe necessario, cujusmodi est Deus. Nec potest dari secundum : quia, manente transitu, semper oportet intelligi quod maneat terminus super quem transit, etiam secundario. Igitur idem quod prius. Quarto. Quia de ratione scientiae est transire super objectum ; non enim potest esse, nec intelligi, quin transeat super objectum. Sed nulla res potest esse necessaria, quin necessarium sit quidquid est de formali ratione et conceptu illius. Ergo impossibile est quod scientia sit necessaria, quin etiam sit necessarius transitus ejus super objectum.

Et si dicatur quod verum est de objecto primario, non autem de secundario ;

non valet.

Tum quia super objectum secundarium non transit, nisi tantummodo denominative; sicut pictura dicitur denominare pictum. Denominans autem, si sit necessarium in se, est necessarium in denominando; ut si pictura esset quid necessarium, semper denominaret pictum.

Tum quia intellectio creaturae non potest esse, aut intelligi, sine creatura. Et ideo, eo modo quo hujusmodi intellectio respicit creaturam, necesse est quod necessario respiciat : ut, si respiciat tanquam objectum secundarium terminans, necessario terminetur; si vero ut denominatum, necessario denominet. Et ita oportet quod ille transitus semper sit necessarius. Ad primum dico quod ille respectus quem dico, et transitus, contingens est; quia creatura ad quam terminatur, est contingens. Ad secundum dico quod illae habitudines fundantur super eodem absoluto, scilicet actu divini intellectus, et terminantur ad diversa objecta. Nec tamen sequitur quod contrahant necessitatem ex fundamento necessario; quia non insurgunt ex illo ex natura rei, cum sint respectus rationis, sed secundum arbitrium voluntatis divinae. Ad tertium dico quod ista contingentia non inhaeret alicui, cum sit mera negatio; contingentia enim III. - QUAESTIO 1. est non (a) repugnantia ad esse et ad non esse. Sed eo modo quo inhaerere dicitur, dico quod inhaeret respectui rationis scientias Dei ad objecta secundaria. Nec argumentum improbat istam partem, sicut deberet. Et praeterea, false imaginatur quod ibi sit unicus transitus, qui successive terminari potest ad diversa; hoc enim nullus somniat; immo, quot sunt objecta intellecta, tot sunt ibi transitus et habitudines scientiae ad scita. Ad quartum dicitur sicut ibi dicebatur.

Et ad primam improbationem, dico quod, licet denominans sit necessarium, tamen contingenter denominat illud quod in se absolute est contingens; nam res contingens non sub omni dispositione est subiicibilis divinae scientiae, nisi sub illa sub qua habet aliquam certitudinem.

Ad aliam, dico quod intellectio creaturae non potest intelligi, non intellecta creatura, si loquamur de intellectione creaturae, prout dicit quoddam constitutum ex divina scientia et ex respectu ad creaturam; sed si loquamur de intellectione creaturae, prout dicit absolutum fundans illum respectum, negatur. Ad secundum principale dicitur eodem modo. Ista enim suppositio, Deus praescivit Antichristum fore, est quidem immutabilis, scilicet quia non potest hoc esse, quod prius sciat, et post nesciat, quantum est ex parte sui; sicut dictum est superius, ad secundum argumentum Scoti. Dico tamen quod non est absolute necessaria, nec inevitabilis; immo, est in libertate divinae voluntatis, quod actus divinae scientiae aeternaliter cadat super oppositum, scilicet: Antichristus non erit. Unde sanctus Thomas, ibidem (1. Sentent., 39, q. 1, art. 1), ad l , dicit : (( Actus divinae scientiae nunquam transit in praeteritum, sed semper est in actu ; et ideo semper manet in libertate divinae voluntatis. " Idem ponit, de Veritate, q. 6, art. 3, ad 10 , in alia materia, scilicet de praedestinatione. Sic enim ait : " Absolute loquendo, Deus potest unumquemque praedestinare vel non praedestinare, aut praedestinasse vel non praedestinasse, quia actus praedestinationis, cum mensuretur aeternitate, nunquam cadit in praeteritum, sicut nunquam est futurus; unde semper consideratur ut egrediens a voluntate per modum libertatis. Tamen ex suppositione hoc efficitur impossibile : non enim potest non praedestinare, supposito, vel cum suppositione quod praedestinaverit, vel e converso ; quia mutabilis esse non potest. "

Haec ille.

Idem ponit, art. 4, ad 8" ; et dicit idem esse intelligendum de praescientia. Dico ergo quod illa propositio, Deus hoc scivit esse futurum, est quidem invariabilis et immutabilis, quantum ad veritatem ; non enim est simpliciter absolute necessaria. Non tamen est inevitabilis, sic quin sit possibile ipsam aeternaliter fuisse falsam; et ideo non est vanum consiliari de illo quod sequitur ad illam suppositionem ; necessitas enim immutabilitatis liberta-tatem voluntatis non excludit, ut dictum est. II. Ad argumenta Gregorii.

Ad primum Gregorii, concedo quod voluntas potest velle in instanti, et elicere suam volitionem in instanti. Ad aliam tamen suppositionem ibi factam de descriptione causae liberae, dico quod illa descriptio falsa est, nisi sic intelligatur, quod causa libera est quae, positis omnibus requisitis ad agendum, et actionem praecedentibus, potest agere et potest non agere; modo, tempus vel mensura in qua est actio, non praecedit actionem, sed est simul cum ea. Unde illa descriptio loquitur solummodo de requisitis ad agendum, quae sunt dispositiones agentis ad agendum, vel passi ad patiendum; et non de mensura in qua fit actio. Ex hoc patet quod antecedens, quoad primam partem, est falsum; quia fundatur in hac suppositione male intellecta. Sciendum tamen quod illud argumentum probat quod illud quod est in aliquo instanti, durante illo instanti non est necessarium absolute, ita quod in illo instanti haec propositio sit necessaria, Hoc est, demonstrando per ly hoc illud quod dicimus esse in tali instanti. Et hoc quidem ego concedo; nec sanctus Thomas oppositum vult. Non enim ista propositio, Ego non sum, implicat contradictionem plus in instanti quo ego loquor, quam in quocumque alio instanti sequente aut precedente; ac per hoc ista propositio, Ego sum, non plus est absolute necessaria in instanti quo ego loquor, quam in alio instanti, in quo constat eam esse mere contingentem. Sed sanctus Thomas vult quod omne quod est, quando est, necessario est necessitate immutabilitatis, sic quod eo facto quo aliquid ponitur in A instanti, non potest desinere esse in A instanti, quamdiu durat A instans, nec mutari de exsistente in A in non exsistens in A. Et consimilis et non major necessitas est in hac propositione, Deus scit Antichristum esse futurum, scilicet necessitas immutabilitatis; quia non potest desinere esse vera, licet non sit necesse absolute ipsam esse veram. Hoc enim ponit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 39, q. 1, art. 1, ad 3"", et 4 . Nec argumentum hujus arguentis contra hoc procedit; ideo est praeter mentem sancti Thomae. Ad secundum dico quod illa consequentia quam facit arguens, non valet, ut ipse satis bene probat tripliciter. Sed, concessa nullitate illius consequentiae, non habetur nisi quod ista stant simul, Deus potest producere unum angelum in B, et, Deus nullum angelum producit in B. Et hoc conceditur. Et ulterius conceditur quod dum ista est vera, Deus non producit angelum in B, ista potest esse vera, Deus producit angelum in B. Et ideo bene concludit quod aliqua propositio est vera in aliquo instanti, et tamen absolute est possibile illam esse falsam pro illo instanti. Sed non probat quin, dum est vera, necessario sit vera, necessitate immutabilitatis a vero in falsum. Et similiter, conceditur quod aliqua propositio est falsa in aliquo instanti, et tamen in illo instanti est potentia potens facere quod illa sit vera pro eodem instanti; cum quo stat quod omnis propositio falsa in aliquo instanti, necessario est falsa in instanti illo, necessitate immutabilitatis a falso in verum. Sed forte aliquis argueret contra istam solutionem, sicut arguit Occam. Primo enim supponit unum communiter concessum , scilicet quod per nullam potentiam potest fleri de praeterito non praeteritum, quin semper sit post verum dicere quod fuit praeteritum. Quo concesso, arguitur sic : Haec (a) modo est vera, Voluntas vult B in C instanti. Ponatur quod ita sit; ergo post C, semper erit verum quod voluntas voluit B in C; immo et necessaria; quia omnis propositio vera mere de prasenti, habet de praeterito aliquam necessariam ; et per consequens, sua opposita erit impossibilis. Ex quo sequitur quod, si ista modo sit vera in instanti C, per nullam potentiam poterit unquam fieri quod ipsa sit falsa in instanti G; et per consequens, nec quod ista non sit vera, Voluntas vult B in G. Secundo sic. Nam Magister Sententiarum, lib. 2, dist. 25, sic dicit : " Sciendum est quod liberum arbitrium ad praesens vel ad praeteritum non refertur, sed ad futura contingentia. Quod enim in praesenti est, determinatum est; nec enim in potestate nostra est ut tunc sit vel non sit, quando est. Potest enim non esse, vel esse aliud postea; sed non potest non esse dum est, vel aliud esse dum est id quod est. Sed in futuro, an hoc sit vel illud, ad potestatem liberi arbitrii pertinet. "

Haec Magister.

Et eamdem sententiam ponit Hugo, lib. 1. de Sacramentis , parte 5, cap. 22. Tertio sic. Si in instanti C est aliqua volitio, aut aliquid aliud, et possibile est quod in instanti C ipsa non sit, ponatur in esse; et tunc sequitur quod in eodem instanti sit et non sit; quod est impossibile. Adprimum istorum, concessa illa suppositione, ad sensum quem habet verum , dicitur quod utique, si in instanti G haec sit vera, Voluntas vult B, post illud instans haec erit necessaria necessitate immutabilitatis, Voluntas voluit B; et sua opposita erit impossibilis, id est, immutabiliter falsa. Et similiter, conceditur quod haec de praesenti, Voluntas vult B, est necessaria in C, necessitate immutabilitatis; cum quo stat quod non est absolute necessaria in C, plusquam in alio instanti, quia ejus opposita in nullo instanti implicat contradictionem ex terminis. Et ideo absolute possibile est ipsam esse falsam in C instanti. Et consequenter non est necessarium absolute, quod aliqua de praeterito necessaria sibi correspondeat post instans C, nisi supposito quod illa sit vera in G. Ad secundum dico quod Magister et Hugo loquuntur de necessitate immutabilitatis. Volunt enim quod illud quod est in praesenti, non sic subjaceat libero arbitrio, quod mutet illud de vero in falsum, durante mensura pro qua illud est praesens; non autem volunt quin liberum arbitrium libere producat actum praesentem. Ut enim dicit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 39, q. 1, art. 1, actus elicitus a voluntate, quamdiu est in elici, subest ejus arbitrio; non autem quando transit in praeteritum, ut post dicetur in alia quaestione. Ad tertium dicitur quod, licet istae sint simul verae, A est in C, et, A potest non esse in C, tamen, si secunda quae est de possibili ponitur in esse, illa deponit primam quae est de in esse. Aliqua enim propositio de in esse stat cum alia de possibili, quae non stat cum ea de in esse, quae corespondet illi de possibili. Patet de duobus contradictoriis, quorum quodlibet est contingens. g A.

Ad argumenta contra quintam CONCLUSIONEM Ad argumenta quorumdam. Ad primum contra quintam conclusionem, negatur principale antecedens, scilicet quod infallibilitas divinae scientiae inducat necessitatem rebus ab ea scitis. Et Ad primam hujus antecedentis probationem, dico quod scitum a Deo est immutabiliter verum, sic quod non est possibile quod de veritate transeat in falsitatem, pro mensura pro qua subditur divinae scientiae. Illud enim scitum a Deo, Antichristus erit, habet immutabilem veritatem, pro toto tempore praecedente positionem Antichristi; quia pro illo et solo tempore Deus scit eam esse veram, et pro tempore sequenti scit esse falsam. Et ita est de aliis enunciabilibus scitis a Deo. Dico igitur ad formam, quod in tali consequentia : Deus scit hoc futurum, igitur hoc erit, antecedens est immutabiliter verum, pro mensura tali vel tali, et similiter conclusio; non tamen sequitur quod pro aliqua mensura sit absolute necessarium, sed solum ex suppositione. Ad secundum dico quod posse cognoscere aliquid aliter quam est, contingit dupliciter. Uno modo, secundum sensum compositum loquendo, quia scilicet totum hoc est possibile, ut res taliter sit, et pro tunc aliter cognoscatur esse quam sit; et isto modo conceditur major, et negatur minor; nec probatio est ad hunc sensum. Alio modo, secundum sensum divisum, quia res taliter est, et possibile est ut aliter cognoscatur; et isto modo negatur major; sicut enim in veritate stant simul quod aliquid erit et poterit non esse, ita non infert posse decipi, quod aliquid aliter erit et potest aliter cognosci. Ad tertium dico quod, si major sit composita, modus arguendi non valet; si autem divisa sit, falsa est in illo argumento ibi facto in minore. Ad quartum dico quod causa necessaria non impedibilis inducit necessitatem in effectu, si habeat necessariam habitudinem ad effectum; sin autem, effectus non provenit necessario ab ea, nisi necessitate suppositionis hujusmodi, quod causa est praeparata ad effectum inducendum. Ad secuudum principale negatur antecedens. Et Ad primam probatorem dico quod potentia contradictionis potest esse dupliciter in aliquo : primo modo, quia non solum est indifferens ad contradictoria, immo unum contradictorium potest sibi post aliud inesse; alio modo, quia solum est secundum se ad contradictoria indifferens, licet talis successio contradictoriorum eidem repugnet. Tunc dico quod contingentia scitorum a Deo ponit in eo potentiam contradictionis secundo modo, non autem primo modo; potentia autem contradictionis non arguit immutabilitatem, nisi primo modo. Ad secundam dico quod, licet Deus aliqua praesciat, quae possibile est eum non praescire nec praescivisse , tamen non est possibile quod de praescio fiat non praescius; ideo talis transitus in eo esse non potest; nec oportet quaerere ubi est mutatio facta. Ad tertiam negatur minor. Dico enim quod nihil est in Deo, quod possit non esse in eo. Nec valet probatio; sed est fallacia figurae dictionis, cum sic arguitur : praescientia Antichristi est in Deo, et potest non esse in eo; igitur aliquid quod est in Deo, potest non esse in eo. g 5.

Ad argumenta contra sextam CONCLUSIONEM Ad argumentum Scoti.

Ad primum contra sextam conclusionem, dico quod istae duae propositiones, Deus scivit Antichristum esse futurum, et, Deus vult Antichristum esse futurum, licet sint convertibiles quantum ad veritatem, isto modo quod una non potest esse vera, alia non exsistente vera, tamen aliter est de veritate primae et secundae; nam prima est necessaria, non solum propter immobilitatem actus divini intellectus, immo etiam ex objecto ejusdem, quod habet necessitatem absolutam, pro aliqua mensura in qua Antichristus est Deo praesens; quod enim est, necessario absolute est pro illa mensura, licet non necessario sit absolute simpliciter; necessitas autem illius consequentiae, dat necessitatem propositioni de futuro explicite, illud fore in tali mensura. Et ad hunc sensum ponit supra conclusio hanc esse absolute necessariam, Deus scit Antichristum fore ; non quidem quod simpliciter absolute sit necessaria, sed quia ejus veritas ortum habet ex aliquo absolute necessario in certa mensura, scilicet prasentia Antichristi ad divinam aeternitatem in tali mensura. Ista autem propositio, Deus vult Antichristum fore, est solum necessaria ex suppositione; quia scilicet aeternaliter Deus ita voluit, et non est mutabilis ad oppositum. Nec veritas illius, Deus vult Antichristum fore, ortum habet ex aliquo absolute necessario pro qualicumque mensura; nam exsistentia futuri pro quacumque mensura, non est ratio ipsi futuro quod subjiciatur divinae voluntati, sicut est de scientia Dei; voluntas enim non requirit in objecto suo totam necessitatem, sicut scientia. Cum autem dicit arguens, quod intellectus divinus est neuter de quolibet futuro ante determinationem, etc.;

dico quod, licet actus divinae scientiae, prout terminatur ad talia enunciabilia contingentia, subsit voluntati, secundum quod ponit sanctus Thomas, 1. Sentent., dist. 39, q. 1, art. 2, ad l , tamen ex hoc non habetur quod eamdem habitudinem habeat actus divinae scientiae ad scitum, sicut voluntas ad volitum, nec quod requirat in objecto voluntatis quod requiritur in objecto scientiae, ac per hoc nec eadem sit necessitas propositionis explicantis habitudinem scientiae ad scita, sicut voluntatis (a) ad volita ; licet concedam quod divina scientia non necessario simpliciter absolute cadit super aliquod enunciabile contingens, plusquam divina voluntas. Deus enim necessario simpliciter et absolute cognoscit omne cognoscibile incomplexum scientia simplicis intelligentiae, sive illud sit quidditas, sive exsistentia, sive quidquid aliud accidens quidditati; et in hoc non subest actus intellectus arbitrio divinae voluntatis. Sed, loquendo de scientia visionis, illa non terminatur ad exsistentiam rei, nisi secundum arbitrium voluntatis: similiter nec ad enunciabilia, ut sunt enunciabilia vera vel falsa. 5j 6.

Ad ARGUMENTA CONTRA SEPTIMAM CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Aureoli.

Ad argumenta primo loco ab Aureolo eontra septimam conclusionem inducta, respondetur. Ad primuni quidem, dico quod argumentum illud solum probat quod hoc consequens de futuro, Antichristus erit, non habet quod concedatur, nisi quia sibi correspondet aliquid de praesenti, et non de ratione siup futuritionis contingentis; quod concedimus ; sed non probat quin illud consequens sit verum et concedendum. Ad secuudum dicitur quod illa dissimilitudo quam arguens assignat inter illas duas conditionales, scilicet, Si Deus scit Antichristum fore, Antichristus erit, et, Si anima scit aliquid esse, illud est imma-teriale, non tollit quin exemplum sancti Thomae sit conveniens ad propositum ad quod inducitur. Utro- LIBRI I. SEN TENTURUM bique enim verum est quod consequens conditionalis utriusque infertur aliam habere veritatem, aut causam veritatis, propter actum cognitionis, quam haberet consequens in se consideratum ; licet aliam veritatem habeat quam illud consequens, Lapis est immateriatis. Et ideo sicut ista propositio, Lapis est inimaterialis, habet duplicem causam veritatis, unam scilicet ex se, aliam in quantum additur tali consequenti, scilicet lapis intelligitur ; ita illa propositio, Antichristus erit, cum infertur ex isto antecedente, Deus scit Antichristum fore, habet duplicem causam veritatis vel necessitatis. Prima est: quia causea Antichristi non sunt immobiliter determinatio ad productionem Antichristi; si enim ita esset, tunc illa esset absolute necessaria, Antichristus erit, et illa necessitas competeret in quantum est de futuro. Secunda causa necessitatis est : quia praesentialitas Antichristi attingitur a divino intuitu ; hoc enim supposito, ista est necessaria, Antichristus erit. Et ista non competit illi in quantum est de futuro, nec. ratione futuritionis, sed ratione sui praesentis attacti a divino intuitu. Et ista necessitas dicitur absoluta, quantum ad mensuram pro qua illud praesens attingitur a divino intuitu; sed pro alia mensura, dicitur necessitas suppositionis vel consequentia?. Sciendum etiam quod sanctus Thomas non loquitur de ista consequentia, Si aliquid scitur a Deo esse futurum, illud erit, sed de ista, Si aliquid scitur a Deo, illud est necessarium; et vult quod illud consequens sit necessarium, secundum quod subest divinae scientia, quia illud consequens non scitur a Deo, nisi quia scitur suum presens, quod est necessarium dum est. Et ideo argumentum non est ad propositum convenienter adductum. Ad tertium negatur primum quod ibidem supponitur, scilicet quod, si ista propositio singularis de futuro contingenti, Antichristus erit, sit aliquo modo vera, quod sit inevitabiliter vera; inevitabile verum dico in proposito, id est, absolute necessarium. Concedo tamen quod, si illa propositio sit vera, quod (") non potest mutari de veritate in falsitatem, nec econtra, quoad mensuram pro qua scitur a Deo, scilicet ante positionem rei. Tunc enim dico quod falsificatur; sed prius erat vera. Nam ante nativitatem Christi, haec erat vera, Chrislus nascetur; modo autem falsa, secundum quod dicit sanctus Thomas, 1 p., q. 14, art. 15, ad 3 , et de Veritate, q. 2, ait. 13, ad 7 ; et 1. Senteni., ubi supra (dist. 41, q. 1, art. 5, ad l" ), dicit quod illud quod modo est futurum, postmodum erit presens, et tunc non erit praescitum , sed scitum. Et istud solum probat arguens. Cum enim in prima probatione dicit quod si propositio de futuro, in instanti quo ponitur res quae prius dicebatur futura , mutatur a veritate in ta) ijitod. - icilia Fr. falsitatem, tunc illud quod transivit in praeteritum mutaretur, etc.;

negatur consequentia,ad sensum Aristotelis, 6. Ethicorum. Ipse enim solum vult quod illud quod est praeteritum, non potest non fuisse praeteritum; et hoc conceditur. Non enim dicimus quod veritas illius de futuro, quae quidem veritas aeternaliter fuit, ad bonum sensum loquendo, desinat fuisse, immo semper erit verum illam veritatem fuisse; sed dicimus quod illa veritas erat in tali propositione, et non est nunc.

Cum autem dicit quod, si illa propositio mutetur a veritate in falsitatem, hoc non potest esse propter positionem sui significati, etc.;

conceditur hoc, loquendo de totali significato propositionis. Istius enim propositionis, Antichristus erit, significatum totale non est ipse Antichristus solum; sed designatur etiam respectus ejus ad suam causam in qua est; quae quidem dicitur futuritio. Cum ergo Antichristus ponitur, non ideo ponitur totale significatum dictae propositionis; sed potius tollitur, sublata futuritione Antichristi. Desinit igitur esse vera, non propter positionem sui totalis significati, sed propter positionem oppositi, scilicet Antichristum non esse futurum; quia jam erit extra suas causas.

Et cum arguitur : quia propositio de futuro nunquam fuit vera;

negatur consequentia. Ista enim non significabat quod ejus totale significatum poneretur in esse, in instanti quo ponitur Antichristus; sed tunc haberet unam de prasenti veram sibi correspondentem, licet eam sua veritate falsi Beantem. Ista enim, Antichristus est in A instanti, falsificat istam, Antichristus erit in A instanti. Verumtamen ratio illa de futuro, in praeterito fuit vera, quia ista de prasenti est vera. Ad secundam probationem dicitur eodem modo. Falsum enim supponit, scilicet quod eadem veritas sit successive in istis tribus propositionibus, Antichristus erit, Antichristus est, Antichristus fuit; quod non est, cum sint diversas propositiones, et diversa enuntiabilia, secundum quod probat sanctus Thomas, 1 p., ubi supra, etl. Sentent., dist. 41, q. 1, art. 5. Ad tertiam probationem dico ut prius, ad primam probationem. Omnia ista enim solum probant quod propositio talis de futuro non possit mutari a veritate in falsitatem, ante positionem futuri in esse; sed non probant quin falsificetur ad verificationem propositionis de praesenti sibi correspondentis; nec probant quod talis propositio inevitabiliter sit vera, ante positionem futuri in esse. Ad secundum vero suppositum ibidem, scilicet in argumento terlio, est verum in uno sensu, et falsum in alio, ad quem ipse videtur declinare. Si enim sic intelligatur quod impossibile est aliquid esse futurum in ordine ad causam primam, quin illud aliquando ponatur in esse, sic conceditur. Si vero intelligatur quod impossibile est aliquid quocumque modo futurum esse, quin aliquando illud eveniat, sic negatur. Si autem tertio intelligatur quod impossibile est aliquam propositionem de futuro esse veram, quin aliquando sibi correspondeat aliqua de praesenti vera, sic etiam negatur. Dico enim, secundum probationem octavae conclusionis, quod medicus aliquando verum dicit, pro-nosticando de infirmo, dicendo quod sanabitur; et tamen nunquam ista erit vera, Hic sanatur. Similiter ista fuit vera, Morte morieris Ezechiel (Is., 38, 1), et ista, Post quadraginta dies Ninive subvertetur (Jon., 3, 4); quibus tamen non correspondet aliqua vera de praesenti, illo tempore quo praedictum fuerat. Duo igitur ultimi sensus sunt falsi, et primus verus. Tunc ad primam probationem illius suppositi, dico quod sicut ista consequentia non valet, Haec est vera, Socrates erit, igitur ita eveniet quod Socrates erit; sic nec ex opposito sequitur oppositum, scilicet, non erit; igitur ista non est vera, quod Socrates erit, ita quod Socrates erit. Ad secundam dico quod venturum et futurum idem significant. Sicut tamen non sequitur : Socrates est futurus, ergo ita est quod Socrates erit; ita nec sequitur : Socrates est venturus, igitur ita est quod Socrates eveniet. Et causa est : quia, secundum quod allegatum est in octava conclusione, dicitur aliquid futurum duplici de causa, scilicet, vel quia ita erit, vel quia causae aliqua? sunt inclinatae et disposita? ad hoc quod ita sit. Et hoc intendebat Aristoteles (1. Periherm., c. 6), cum dicebat quod in illis de contingenti non est determinata veritas. Non enim intellexit quod tales non sint verae nec falsae, sicut arguens fingit; sed solum quod propositio de futuro contingenti, ratione futuritionis non determinatur plus ad veritatem quam ad falsitatem, et quod ejus veritas non tollit futuro contingentiam, nec infert quod futurum eveniat. Et ista videtur esse mens sancti Thomae, de Veritate, q. 6, art. 3, ad 6 . Ait enim sic : " Sicut veritas propositionis de futuro non tollit futuro contingentiam, ita nec veritas praedestinationis; sed differt quantum ad hoc, quod propositio de futuro respicit futurum ut futurum est, et hoc modo non potest habere certitudinem ; sed veritas praedestinationis et praescientiae respicit futurum ut est praesens, et ideo certitudinem habet. "

Haec ille. Ad quartum dico quod, licet contingens futurum, ex ea parte qua futurum est, nullam determinationem habeat, sed sit ad utrumlibet, secundum quod concedit sanctus Thomas, de Veritate, q. 2, art. 12, ad l et 9" et 10 ; tamen propositio de futuro contingenti, per respectum ad cognitionem quae contingens intuetur quasi praesens, determinata est ad veritatem ; sic enim habet aliquam de praesenti sibi correspondentem veram ; non tamen in mensura in qua est vera, sed in alia. Unde Aureolus falsum dicit, quod scilicet actualitas contingentis nullam determinationem det futuro pro instanti praecedenti. Concedo enim quod verum est, in quantum illa actualitas est futura, et ponenda in esse; sed in quantum est praesens alicui aspicienti, dat determinationem futuro, et est causa quod illa propositio de futuro illo formata, sit vera. Ad quintum negatur major. Et ad probationem, dico quod notitia divina, licet coexsistat instantibus praecedentibus positionem futuri, non respicit instans positionis futuri ut distans, sed omnia ut praesentia. Ad sextum dico quod divina notitia dat veritatem illis propositionibus de futuro, propter modum cognoscendi, et propter objectum cognitum.

Et ad improbationem primi, dictum est. Licet enim actualitas futuri non det determinationem futuro, ut in causis futuri est, vel ut est futura; tamen, ut est extra causas et in se, dat determinationem futuro, pro instanti praecedente illam actualitatem.

Ad improbationem secundi, dicitur sicut ad quintum. Divina enim notitia est praesens simul et semel futuritioni Antichristi, et ejus exsistentiae actuali; cum omnia temporum momenta, sua aeternitate comprehendat.

Et sic patet quid dicendum. II. Ad argumenta Gregorii.

Ad ea secundo loco a Gregorio contra eamdem conclusionem inducta, dicitur Ad primum, quod ista propositio, Antichristus erit, quae est consequens in dicta consequentia, ipsa quidem, secundum se, absolute sumpta, extra omnem consequentiam, est contingens absolute ; nec aliqua consequentia faciet eam absolute necessariam, aut absolute impossibilem. Sed, licet ipsa sit in se contingens, tamen, posita aliqua suppositione, ipsa erit necessaria ex suppositione ; sicut posita ista suppositione, quod Deus velit creare Antichristum in die futura. Ita quod, breviter, quamdiu illa propositio, Antichristus erit, fundat respectum praesentia? ad talem suppositionem, ita quod est praesens et simul cum illa suppositione, impossibile est falsitatem cadere super eam; sicut quamdiu Socrates est subjectum albedinis, impossibile est cadere nigredinem super eum, impossibilitate suppositionis. Et ita intelligo propositionem aliquam necessariam ex suppositione, scilicet, quando est aliqua propositio super quam non potest cadere falsitas, quamdiu habet respectum aliquem ad aliquid. Sic est in proposito : quamdiu ista propositio, Antichristus erit, habet relationem praesentiae ad veritatem hujus suppositionis, Deus vult producere Antichristum, falsitati subesse non potest. Et ideo, quia ista est in se contingens, et necessaria ex suppositione, ideo, si ipsa assumitur in consequentia quae exprimit illam suppositionem, ipsa dicetur esse necessaria, non V72 quidem absolute, sed ex suppositione; quia scilicet falsitas non potest in eam cadere, quamdiu erit sub tali respectu. Ad secundum dico quod per illa verba, et illimi modum loquendi, non intelligit sanctus Thomas quod Antichristus sit modo, id est, in tempore nobis prasenti quo mensurantur motus nostri, sit praesens Deo, actualiter extra Deum, in sua praesentialitate aut propria natura; sed intelligit quod ipsa actualis exsistentia Antichristi attingitur a Deo, et est praesens Deo, pro mensura nobis futura, quae Deo praesens est. Et de hoc dictum est diffusius, in praecedenti quaestione. Nec inconvenientia illata sequuntur contra sanctum Thomam. Non enim ex concesso sequitur quod Antichristus sit productus, nunc, vel quod totus mundus sit ab aeterno productus, aut quod nihil fiat de novo : quia bene stant simul quod Antichristus, et ejus exsistentia, et prae-sentialitas, et ejus productio sit praesens toti divinae aeternitati, et tamen nec Antichristus, nec ejus praesentialitas aut productio, est praesens nobis aut tempori nos mensuranti; immo omnia illa sunt futura per comparationem ad nos, et ad tempus nos mensurans. Et ideo ista non conceditur, Antichristus est productus; quia ly est dicit tempus praesens nobis. Si tamen ly est abstraheret a tali connotatione, sed esset indifferens ad omnem differentiam temporis, tunc dici posset quod Antichristus est productus in tali mensura et producebatur in alia, etc. Aliquid etiam fit de novo; quia tempus mensurans factionem ejus, est in nobis novum, licet non Deo. Non sequitur etiam quod aliquid sit futurum et non sit futurum, sed quod aliquid est futurum nobis, et non est futurum Deo. Nec sequitur quod ab aeterno mundus sit creatus, sed quod creatio mundi est praesens toti aeternitati. Et cum probatur consequentia, quia omnis entitas actu distincta a Deo est creata, etc;

dico quod nos non dicimus quod Antichristus sit actu distinctus a Deo, vel sit entitas actu distincta a Deo : quia ly est dicit tempus nobis praesens, et participia praesentis temporis dicunt tempus nobis praesens, et participia futuri dicunt nobis tempus futurum, et participia temporis praeteriti dicunt tempus nobis praeteritum. Ideo, licet concedamus quod Antichristi actualitas, et ejus creatio, et ejus mors, et nativitas sint Deo praesensa, prout ista vera sunt, et abstrahunt a connotatione et respectu ad tempus nos mensurans, pro quo loquimur, dum tales propositiones formamus; tamen non conceditur, proprie loquendo, quod Antichristus creetur, nec quod nascatur, aut moriatur, aut quod sit. Si tamen ista, creatur, nascitur, moritur, dicant tempus non praesens homini loquenti, sed praesens Deo ,vel non distans a Deo, tunc possent dicta? propositiones concedi, licet esset impropria locutio. Unde per istam, Antichristus nascitur, solum significaretur quod tempus nativitatis Antichristi non distat a Deo, tanquam sibi praeteritum vel futurum ; sed est distans nobis (a), praesens Deo, et ita de aliis. Ad lertium dico quod instantia est rudis. Nam illa maxima sic est intelligenda, quod quando in antecedente ponitur aliquid pertinens ad actum animae, et consequens non potest verificari secundum esse rei extra animam, tunc accipiendum est secundum esse quod res habet in anima; sicut si dicatur, Anima intelligit lapidem, ergo lapis est universalis, istud consequens non aliter potest verificari, nisi secundum esse quod habet lapis in anima per suam speciem; ideo intelligendum est quod lapis est universalis secundum esse quod habet in anima. Non sic est in exemplo quod arguens affert; et est simile illi quod alii dicunt, quod in ista, Homo est animal, ly homo non supponit simpliciter, sed in ista, Homo est species. Ad quartum dico quod peccat per idem; quia false intelligit maximam sancti Thomae. Nam ista, Antichristus est futurus, non potest secundum esse verificari, pro quo attingitur a divina scientia, quam exprimit antecedens; quia Antichristus non est Deo futurus, aut distans. Et haec de ista quaestione dicta sufficiant.