MEMBRUM I. Quid sit virtus in genere ?

Inveniuntur multae definitiones virtutis.

1. Prima est Augustini in Littera, haec scilicet, " Virtus est bona qualitas mentis, qua recte vivitur, qua nullus male utitur, quam solus Deus in homine operatur. "

2. Ex dictis Aristotelis trahitur ista, quod. " virtus in genere est habitus circa difficile et bonum, optimorum operativus. "

3. Adhuc, Idem Aristoteles dat hanc in III Ethicorum, quod " virtus est in passionibus et operationibus medium duarum malitiarum, quarum una est in superabundantia, et altera in defectu, sed in bono est extremum. "

4. A Tullio in fine Rhetoricae primae accipitur haec, " Virtus est habitus in modum naturae, rationi consentaneus. "

5. Ab Anselmo haec: " Virtus est dispositio mentis bene constitutae, "

Et quaeritur de singulis istis definitionibus.

Primo ergo objicitur de definitione Augustini.

1. Videtur enim inconveniens, quod dicit, Bona qualitas mentis : qualitas enim est, ut dicit Philosophus in Praedicamentis, secundum quam quales esse dicimur: secundum virtutem autem non solum dicimur quales, sed perfecti: et sic virtus in aliquid plus videtur esse quam qualitas.

2. Adhuc quod dicit, Qua recte vivitur, non videtur posse intelligi nisi de justitia: quia illa solum considerat quod rectum est: et hoc inconveniens est: quia definitio generis debet convenire cuilibet speciei.

3. Adhuc quod dicit, Qua nullus male utitur, videtur non convenire: quia multi virtutibus acquisitis et intellectualibus et moralibus abutantur in superbiam et inanem gloriam, sicut Pharisaei, qui justitiam suam faciebant coram hominibus ut viderentur et laudarentur ab eis.

4. Adhuc, Quam solus Deus operatur in hominibus, videtur inconveniens esse: dicit enim Augustinus: " Qui creavit te sine te, non justificabit te sine te. " Et sic non solus Deus operatur virtutem in nobis, sed etiam cooperatur homo.

Similiter objicitur de secunda quae est Aristotelis, quod " virtus est habitus in genere circa difficile et bonum, optimorum operativus: " hoc enim non videtur convenire virtuti in genere, sed cuidam virtuti quam vocant heroicam, quae est eorum qui dicuntur semidii et semiviri sive homines, sicut dicit Homerus de Hectore, ut narrat Aristoteles in VII Ethicorum, sic dicens: " Inquit Homerus de Hectore, quoniam valde fuit optimus: nec, videbatur filius mortalis viri esse, sed Dei, " Ergo videtur definitio inconveniens esse: quia nec omni, nec semper convenit, nec ubique: cum secundum Aristotelem, omne universale et essentiale debeat de omni esse ubique et semper.

Similiter objicitur de tertia quae etiam est Aristotelis quod " virtus est in passionibus et operationibus medium duarum malitiarum, etc, " quia

1. Non omnis virtus est medium duarum malitiarum, sed moralis tantum, intellectualis non: et sic videtur definitio non esse universalis.

2. Adhuc, Extremum esse in bono per superabundantiam dicitur: ergo secundum doctrinam Philosophorum, uni soli convenit quaecumque est extrema virtus, sicut in theologicis charitas, et in cardinalibus prudentia.

3. Adhuc, Magis videtur felicitas extremum esse in bono, quam virtus: et sic definitio magis convenit felicitati, quam virtuti.

Similiter objicitur de quarta quam dat Tullius, quod scilicet " virtus est habitus in modum naturae., rationi consentaneus. "

1. Virtus enim videtur esse de superadditis naturae, et non natura quaedam: et sic videtur, quod non consentiat rationi in modum naturae.

2. Adhuc, Virtus non est de esse naturae, sed de bene esse: natura est de esse: ergo videtur, quod virtus in modum naturae rationi non consentiat: et sic videtur esse Inconveniens.

Similiter objicitur de quinta et ultima quam dat Anselmus, scilicet quod. " virtus est dispositio mentis bene constitutae. "

1. In hac enim, definitione nihil ponitur essentiale virtuti: mens enim non est de essentia virtutis.

2. Adhuc, In specie qualitatis habitus dividitur contra dispositionem: si ergo virtus est habitus, virtus non est dispositio: et sic male dicit, quod, sit dispositio mentis bene constitutae.

Adhuc, Cum unius rei unicum sit esse quod indicat definitio, penes quid accipiuntur tot definitiones ?

Solutio. Dicendum, quod inter omnes definitiones melior est Augustini, et etiam convenientior.

Et quod dicitur, Bona qualitas, hoc modo dicitur quo modo omnis forma in quale praedicatur sive substantialis sive accidentalis. Hoc enim modo habitus qualitas est, et est bona qualitas: quia virtus in ratione boni determinatur: et licet sit in ratione perficientis ad bonum, tamen quia habitus est, et habitus in genere qualitatis, qualitas est, ut dicit Augustinus.

Et per hoc patet solutio ad primum.

Ad aliud dicendum, quod omni virtute recte vivitur per se, licet per accidens aliquis opere virtutis abutatur, non referendo ipsum ad debitum finem: quamvis enim rectitudo debiti sit justitiae, tamen rectitudo contingendi medium vel finem omnis virtutis est.

Ad aliud dicendum, quod talis abusus est per accidens, sicut dictum est.

Ad aliud dicendum, quod ad infusionem virtutis nihil operatur homo ut causa, sed ut removens contrarium, scilicet ne ponatur obstaculum Spiritui sancto. Deus enim non justificat invitum, sed volentem et consentientem: et hoc intendit dicere Augustinus.

Ad aliud dicendum, quod definitio Aristotelis datur secundum perfectionem virtutis in opere: habitus enim, ut dicit Aristoteles, est perfectio ut somnus: actus autem ut vigilia. Et hoc est in anima et potentiis ejus et habitibus: et licet hoc plus principaliter conveniat heroicae virtuti, tamen communiter convenit omni virtuti: quia quaelibet virtus est in his circa quae est per se, sicut temperantia circa concupiscentias et abstinentias, fortitudo circa timores et audacias est optimorum quae sunt in illo genere operativa, quorum unumquodque est difficile et bonum: difficile enim est medium contingere: et unumquodque talium in ratione boni virtutis determinatur. Unde hoc convenit omni virtuti et ubique virtuti et semper, licet eminenter et excellenter conveniat heroicae.

Ad id quod objicitur de tertia, dicendum quod illa assignatio non est nisi virtutis moralis, sicut probat objectio: omnis tamen virtus medium est: sed moralis duarum malitiarum medium est. Intellectualis vero medium, quod est ratio recta. Et sic universalis est definitio: quia omnis virtus circa medium est non eodem modo acceptum.

Ad aliud dicendum, quod extremum esse in bono, secundum quod generaliter convenit virtuti, non accipitur secundum gradus boni: quia sic non conveniret nisi uni soli, sicut probat objectio: sed accipitur secundum oppositionem boni ad malum, in qua oppositione in extrema distantia est virtus in ratione boni: et ideo est optima in ratione boni, et vitium pessimum. Quia, sicut dicit Philosophus, si aliquid opponitur alicui sicut bonum malo, in eodem genere oppositionis opponetur magis ad magis, et maxime ad maxime. Unde sicut malum opponitur bono, ita pejus meliori, et optimum pessimo.

Ad aliud dicendum, quod felicitas est aliter extremum quam virtus: felicitas enim est extremum ut finis per virtutem intentus, virtus autem est extremum in ratione boni in oppositione ad malum, sicut dictum est.

Ad ea quae objiciuntur contra definitionem Tullii, dicendum quod illa definitio non datur per essentialia, sed penes motus virtutis quibus movet rationem in modum naturae, et non artis.

Ad id quod objicitur de quinta, dicendum quod Anselmus non intendit ibidem definire virtutem, sed tantum dicere qualiter se habet ad mentem et animam quam optime disponit ad bonum.

Ad aliud dicendum, quod dispositio dividitur contra habitum, in hoc quod est qualitas facile mobilis, habitus autem qualitas confirmata: et non in hoc quod disponit subjectum et ordinat ad optimum, quia hoc maxime facit habitus virtutis.

Ad ultimum dicendum, quod licet unicum sit esse rei quod indicat essentialis definitio, tamen multae sunt habitudines et comparationes effectus et causae uniuscujusque, penes quas possunt accipi diversae assignationes notitiam rei facientes. Unde primae duae penes essentialia virtutis accipiuntur et sunt essentiales: melior tamen est Augustini, et magis essentialia indicans, praecipue de virtute infusa. Quarta quae Tullii est, datur penes motum virtutis quo movet rationem: movet enim in modum naturae, et non in modum artis: et propter hoc virtus est omni arte certior, ut dicit Philosophus. De Anselmi definitione jam dictum est.

Et sic patet solutio ad omnia objecta.