ARTICULUS II.

An unitas divina aliquam admittat pluralitatem ?

Secundo quaeritur, An unitas divina aliquam admittat pluralitatem, sicut est unitas universalis, quod totum est in quolibet suorum particularium, et totum extra ipsum ?

Et videtur quod sic: quia

1. Quidquid est ens, nulla differentia entis ab aliquo distinctum, essentialiter praedicatur de omnibus: Deus unum est ens, nulla differentia entis distinctum: ergo est in omnibus entibus essentialiter praedicatum de illis. Et ex hoc sequitur, quod Deus sit omnia. Et hoc videntur dicere quidam Philosophi, sicut Alexander, et Anaximenes, et quidam alii.

2. Adhuc, Probatum est in libro de Causis, et ab Avicenna, et ab Algazele, quod proprietas praecipua primi est, quod est in eo idem esse et quod est. Et hoc dicit Boetius in libro de Hebdomadibus, et in libro de Trinitate. In ente quod est primum praedicatum de omnibus, idem est esse et quod est. Ergo ipsum est primum. Prima probatur ex hoc, quod resolutio stat in ente: resolutio autem non stat in ultimo nisi in simplici. In simplici autem oportet, quod idem sit esse et quod est: quia aliter non esset simplex. Cum ergo in ente stet resolutio, videtur quod ens sit simplex: et sic videtur, quod ens universale praedicatum de omnibus sit Deus: et cum hoc admittat pluralitatem magnam, cum tamen unum sit, videtur quod unitas divina pluralitatem admittat.

3. Adhuc, Huic universali quod est ens, convenire videtur quod dicit Gregorius, scilicet quod est intra omnia non inclusum, et extra omnia non exclusum. Patet enim, quod intra omnia est, et per hoc non excluditur quin extra omnia sit totum secundum esse et potentiam. Videtur ergo cum sibi conveniat proprietas essentiae divinae, quod ipsum sit esse divinum: proprium enim convertibile est cum suo subjecto: et cui convenit proprium, convenit etiam subjectum.

4. Adhuc, Omne causatum in sua causa formali est per modum causae, et non per modum causati. Cum ergo Deus omnium causa sit formalis et efficiens et finalis, omnia sunt in ipso per modum causae, et sic unitas ejus aliquam admittit pluralitatem.

5. Adhuc, Sunt etiam quidam haeretici, dicentes Deum et materiam primam et noun sive mentem idem esse . Quod sic probant: Quaecumque sunt, et nullam differentiam habent, eadem sunt. Idem enim est, ut dicit Aristoteles in VII Topicorum, quod non differt differentia. Deus, nous, et materia prima sunt: et nullam differentiam habent. Ergo eadem sunt. Quod autem haec tria sint et plura principia rerum, ex hoc volebant probare, quod res sint triplices, scilicet materiales, spirituales, et divinae, nec ex uno principio proprio formabiles. Primum ergo principium formationis

materialium est materia, ut dicunt: et primum principium formationis spiritualium in quibus principium vitae est, dicunt, quod est nous, sive mens. Dicunt enim, quod omnia quae sunt in uno genere ex uno aliquo principio simplici formantur, ut patet in omnibus generibus entis, scilicet substantia, quantitate, qualitate, et sic de aliis. Similiter divinum esse multiplex est, ut dicunt: et necesse est, quod ex aliquo uno formetur principio: et hoc dicunt esse Deum. Haec ergo tria sunt simplicia prima: et si sunt simplicia, nullam differentiam habent: quaecumque enim habent differentias, sunt composita. Et sic suam volunt probasse intentionem. Et in hoc errore fuit David de Dinanto.

Videtur ergo, quod unitas divini esse pluralitatem maximam admittat.

Ulterius quaeritur, Si admittat pluralitatem personarum, et si hoc possit intelligi ?

Et videtur, quod non.

1. Communis enim animi conceptio est omnem naturam communem distincta habentem supposita, secundum esse dividi in illis: quia aliter suppositum non esset principium distinctionis et individuationis, quod est contra omnem intellectum: quia nihil est principium distinctionis et individuationis nisi suppositum: cum hoc solum distinctum sit per proprium, et quod sit principium distinctionis in natura una et non in alia, hoc non est intelligibile, cum. idem eodem modo se habens semper facit idem.

2. Adhuc, Distinctum in supposito, distinctum est in esse suppositi. In divina natura distincta sunt Supposita. Ergo distincta sunt in esse suppositorum. Distincta in esse, distincta sunt in essentia, cujus actus est. In divina natura distincta sunt supposita. Ergo distincta in esse suppositorum: ergo distincta in essentiis. Et ita videtur, quod tres personae sicut distinctae sunt in esse personali, ita distinctae sint in essentiis: et sic divina unitas pluralitatem suppositorum sive personarum non admittit. In contrarium:

1. Objicit Richardus in libro de Trinitate, supponens, quod in omnibus modis essendi perfectius Deo attribuendum est, et imperfectius removendum ab eodem. Modus autem essendi est modus essendi particulariter, et modus essendi universaliter: et particulare secundum esse nihil ambit extra se, universale autem ambit multa: et hic est nobilior modus essendi, quia communicabile melius est incommunicabili. In universali autem sunt duo, scilicet quod est in multis, et de multis. Et hoc quod est in multis, nobilitas est: quia per hoc communicabile est. Quod autem est de multis, ignobilitatis est: quia per hoc efficitur determinati esse et de esse particularis et forma totius: aliter enim non praedicaretur de ipso particulari. Quod ergo nobilitatis est, est esse in multis. Hoc ergo attribuendum est Deo. Unitas ergo divinae essentiae erit unitas in multis, et non in uno solo.

2. Adhuc, Idem sic objicit: Constat, quod omnis essentia communicabilis est de se, et unitas ejus communicabilitati non repugnat. Aut igitur reducitur in actum in divina essentia, aut non. Si sic, habeo propositum, quod est una in pluribus. Si non: tunc aptitudinem habet ad aliquid quod non erit in actu, et sic imperfecta est, quod est inconveniens.

3. Si dicatur, quod secundum hoc inconveniens esset, quia omnis natura incorruptibilis non communicaretur in plura supposita. Patet, quod non est simile. Hoc enim in Angelis et in corporibus incorruptibilibus, in quibus est quod est et quo est, non ex natura fit quae semper communicabilis est, sed ex eo quod est, sive supposito, quod indivisibile est, et non potest natura communicari nisi per divisionem suppositi. In di-

vina autem natura idem est esse et quod est. Unde sicut ibi non impedit communionem quo est, ita nec id quod est: et sic divina unitas pluralitatem admittit personarum sive suppositorum.

4. Adhuc objicit, supponens hanc propositionem, quod dicit Boetius, quod " nullius boni sine communione jucunda est possessio. " Supponit etiam hanc, quod non est communio ejusdem ad seipsum. Cum ergo Deo optimum sit attribuendum, omne bonum suum quod possidet, habet in communione ad alterum. Non potest autem esse perfecta communio nisi inter aequales: unicuique enim attribuendum est secundum propriam dignitatem. Oportet ergo ad hoc quod omnis boni divini jucunda sit possessio, quod communio sit plurium et aequalium in natura una: et sic divina unitas pluralitatem admittit personarum. 5. Adhuc, Objicit idem in eodem, quod summa bonitas summo amore destitui non potest, cum natura sit intellectualis. Amor autem semper ad alterum est, si amor amicitiae est, ut dicunt Aristoteles, Tullius, et Gregorius. Summus autem amor, si rationabilis est, non est nisi ad summe bonum. Amor igitur exigit, quod plures sint personae: summus autem amor, quod sit quaelibet persona summum bonum, et quod personae inter se aequales sint: et sic divina unitas tali pluralitate destitui non potest. 6. Adhuc, Idem objicit, quod divina unitas est unitas maximae virtutis. Majoris autem virtutis est unum esse in pluribus et plura uniens, quam unum esse in uno et uniens ipsum: hoc enim facit quaelibet quantumcumque parvae virtutis sit. Cum ergo unitas divina maximae virtutis sit, erit in pluribus uniens plures in persona, non plures in natura. Inter plura enim natura nulla est unitas, nec ex parte naturae, nec ex parte suppositorum.

Si autem objicitur sibi, quod est unum in uno, et unum in pluribus, et plura in uno, et plura in pluribus: et plura in pluribus est maxima pluralitas, et illi opposita est maxima unitas. Est autem illi opposita unitas quae est unum in uno esse. Hoc ergo est attribuendum unitati divinae. Divina ergo unitas est unum in uno, et non unum in pluribus. Ipse Richardus respondet et dicit, quod non est verum: quia unum esse in uno, minimae virtutis est: unum autem esse in pluribus, maximae virtutis est et perfectionis: et ideo haec major est, quam unum esse in uno.

Et istae sunt objectiones Richardi.

6. Adhuc, Objiciunt ex Boetio. Dicit enim Boetius in libro de Trinitate, quod " in Deo nulla est differentia. " Ubi autem nulla est differentia, nulla est pluralitas. Ergo videtur, quod in divinis nulla est pluralitas personarum: quia pluralitas personarum est aliqua pluralitas.

Solutio. Dicendum, quod unitas divinae essentiae in nullo repugnat pluralitati personarum. Hujus autem causam assignat Boetius, quod relatio et maxime relatio originis qua alterum est ex altero, non praedicat nisi quod esse suum ad alterum est: et propter hoc nihil dividit, ut dicit Anselmus, nisi ad quod ponit oppositionem. Nullam autem ponit oppositionem ad essentiam. In essentia ergo nullam facit divisionem. Et ideo sequitur, ut dicit Boetius, Pater est Deus, Filius est Deus, Spiritus sanctus est Deus: ergo bi tres unus Deus: quia unitas essentiae et unitas esse in essentia manet in eis, cum nullo dividatur, nec dividi possit. Et haec est vera causa,

Ad primum ergo quaesitum dicendum, quod licet unitas essentiae divinae admittat pluralitatem personarum, quae oppositione Relationis originis et constituuntur, opponuntur et distinguuntur, tamen non admittit pluralitatem naturarum, sicut ante probatum est. Ens autem praedicatum de omnibus, non est natura increati: quia id quod praedicatur de omnibus, prima rerum creatarum est, ut dicit Philosophus, et ens est commixtum omnibus, et aliquid omnium existens. Ens autem creatum et increatum diversa sunt: et ens quod est omnium aliquid eorum de quibus praedicatur, et permixtum omnibus, et ens quod nihil est omnium essentialiter et impermixtum omnibus, necesse est esse diversa.

Et si quaeritur, Quo differant sicut distinguente ? Dicendum, quod essentia divina seipsa differt ab omnibus: et sua simplicitas et perfectio non permittunt ipsam alicui esse permixtam, ita quod sit de esse ipsius: et istae sunt differentiae nihil realiter addentes ad ipsam, sed secundum modum significandi tantum.

Et quod objicitur de resolutione, dicendum quod resolutio non venit ad primum simpliciter quod extrinsecum est, sed venit ad primum intrinsecum quod aliquid est de esse omnium.

Et quod objicit, quod in illo idem est esse et quod est, dicendum quod falsum est. Sunt enim in quibusdam esse et quod est distincta secundum actum, sicut in compositis. In quibusdam autem distincta secundum potentiam, sicut in ipso esse creato. Hoc enim potest esse alicujus quod non est ipsum. Proprium autem divini esse est, quod idem est esse et quod est secundum actum, et non potest aliter esse. Unde patet, quod esse creatum non participat proprium divini esse.

Ad id quod objicitur de Gregorio, dicendum quod esse creatum non est in aliquo nisi inclusum in illo: sed hoc non impedit quin etiam sit extra illud secundum essentiam, et non secundum idem esse. Esse autem divinum est intra omnia ut causans et continens et praesens, et secundum idem esse est extra omnia in seipso. Unde non convenit dictum Gregorii enti creato.

Ad aliud dicendum, quod ex illa ratione potius deberet inferri oppositum. Si enim omnia causata sunt in causa per modum causae, et causa est unica, omnia causata sunt in causa ut unum et non ut plura. Et sic patet, quod unitas di-

vina nullam naturarum admittit pluralitatem: admittit tamen pluralitatem personarum propter causam quae dicta est. Ad errorem Alexandri et David de Dinanto et quorumdam aliorum, dicendum quod maximus est error, et contra fidem, et contra philosophiam: tum quia positio falsa est. Nous enim non est, ex quo formentur sicut ex materiali principio omnia spiritualia vitam participantia: nec esse divinum materiale principium est ad omnia divinum esse participantia: sed talia secundum philosophiam sunt ex splendore causae primae et intelligentiae magis et minus obumbrata in essentia aliena quae est immaterialis vel materialis, secundum quod dicit Dionysius et etiam Isaac, quod summum naturae rationalis est in imo intellectualis naturae, et summum naturae sensibilis in imo rationalis, et summum vegetabilis in imo sensibilis, et summum naturae corporis corruptibilis in imo corporis incorruptibilis. Unde positio illa secundum philosophiam falsa est, nec est positio, sed figmentum. Dicit enim Aristoteles in XII primae philosophiae, quod fictum est, quod coactum est ad positionem. Et si detur, quod vera sit: tunc adhuc falsum est quod dicunt, quod nullo modo differant. Maxime enim differunt prima simplicia, scilicet rationale, et irrationale, quae seipsis differant et omnibus aliis differre tribuunt. Unde etiamsi essent prima, Deus, nous et materia, seipsis differrent. Impossibile enim est, quod idem sint. Materia enim numquam coincidit in idem cum efficiente, ut probat Aristoteles in II Physicorum. Omnes autem qui Deum esse dixerunt, posuerunt eum esse efficiens primum. Similiter materia non coincidit in idem cum forma. Et omnes qui noun ponebant, dicebant ipsam esse primam formam. Unde patet, quod omnibus modis illi dicunt falsum, et quod ratio eorum non concludit. Non ergo sequitur ex hoc, quod divina unitas naturarum admittat pluralitatem.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod admittit pluralitatem personarum: cujus causa jam dicta est.

Ad id quod primo objicitur, dicendum quod hoc est verum de suppositis et naturis in quibus non est idem esse et quod est. In illis enim per incommunicabilitatem suppositi, esse naturae efficitur incommunicabile. In his autem in quibus est esse idem et quod est, non efficitur natura incommunicabilis per esse quod habet in supposito, nec differunt supposita per aliquid absolutum, sed tantum per oppositionem relationis. Et cum oppositio relationis non sit inter supposita, et non ad naturam, sequitur quod supposita distincta sunt, et esse naturae in ipsis penitus manet indistinctum: et ideo pluralitas suppositorum unitati naturae in nullo praejudicat.

Et ad hoc quod dicitur, quod suppositum est principium distinctionis et individuationis, dicendum quod hoc est verum in omni natura in qua suppositum diversum est a natura cui supponitur. Hoc autem non est in divina natura, imo idem est cum natura: et ideo nullam in eo facit distinctionem.

Ad id quod objicitur, quod distincta in suppositis, distincta sunt in esse suppositorum, dicendum quod duplex est esse suppositi, esse scilicet ex ratione quod est esse respectivum et relativum: et de hoc verum est quod probat objectio: et hoc est esse ad alterum, et non absolutum. Et est esse naturae cui suppositum substat. Et de hoc non est verum: quia ad illud esse relatio nullam ponit oppositionem, et per consequens nullam ponit in ipso distinctionem. Ei quia hoc ignoravit Arius, ideo dixit differre personas in esse naturali sicut differunt in esse personali. Et quia Sabellius putavit, quod sicut unitas naturae praejudicat pluralitati naturarum, ita praejudicaret pluralitati personarum, putans quod esse personale sit esse absolutum, ideo cecidit in oppositam haere- sim, dicens quod sicut est una essentia, ita una persona.

Probationes Richardi in contrarium adductae, licet per adaptationem factae sint, tamen concedendae sunt, et piae et bonae sunt, et Catholicae.

Ad id quod ulterius objicitur de Boetio, dicendum quod intelligit de differentia communi, propria, et magis propria. Istae enim sunt omnes in esse substantiali, vel in esse accidentali absoluto: relatio autem originis nihil praedicat absolute inhaerens: sed quod secundum esse quod est, ad alterum est: et ideo nullam facit differentiam.