QUAESTIO LXII.

Utrum dispositio sit in Deo ?

Deinde quaeritur de dispositione, de qua dicit Magister in libro I Sententiarum, distinctione XXXV, quod dispositio est de faciendis.

Videtur autem non esse dispositio in Deo.

i. Disponitur enim quod ex consilio ordinatur qualiter et quo ordine fiat. Consilium etiam ignorantis est: eo quod omne consilium cum inquisitione est, ut dicit Damascenus et Gregorius Nyssenus. Inquisitio autem signum ignorantiae est. Deus nihil ignorat. Nihil ergo inquirit, et nihil ex consilio praeordinat.

2. Adhuc, Dispositio duorum positio est, vel diversorum ordo: quia quod in corporalibus est situs, hoc in spiritualibus est ordo. Diversorum autem positio non fit nisi alternante conspectu hinc illuc et inde huc. Alternans conspectus non est in Deo, ut dicit Augustinus in libro XV de Trinitate , et jam ante habitum est. Ergo in Deum non cadit dispositio.

In contrarium hujus est,

1. Quod dicitur, Sapientiae, xi, 21:

Omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti. Et, Sapientiae, viii, 1: Attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter.

2. Adhuc, Sapientis est disponere ea quae facit, qualiter et quo ordine fiant. Deus autem sapientissimus est. Ergo sibi competit disponere quid qualiter et quo ordine ab ipso fiat: ergo dispositio est in Deo.

Quo supposito quaeratur, Secundum quid dispositio conveniat Deo?

Et videtur, quod secundum sapientiam.

1. Dicit enim Aristoteles in primo primae philosophiae, quod sapientis est ordinare: ergo sapientis est disponere: quia disponere ordinare est.

2. Adhuc, Psal. ciii, 24: Omnia in sapientia fecisti. Sed quaecumque fecit, disposuit. Ergo omnia in sapientia disposuit.

3. Adhuc, In primo Sententiarum, distinctione XXXV: " Dispositio est scientia faciendorum. " Scientia autem sa- pientia est. Ergo secundum sapientiam competit dispositio.

In contrarium hujus videtur esse, 1. Quod dicit Magister Hugo de sancto Victore in Sententiis, quod " sapientia est aeternorum, dispositio temporalium. " Ergo videtur, quod non secundum idem sit sapientia et dispositio. 2. Adhuc, Quae uno modo sunt et alio modo esse non possunt, dispositione non indigent. aeterna uno modo sunt et alio modo esse non possunt. Ergo respectu aeternorum non est dispositio, sed respectu temporalium.

Et si est respectu temporalium, quaeratur, Utrum sit temporalis vel aeterna?

Videtur enim, quod temporalis.

1. Cum enim dicitur, Sapient, vii, 1: Disponit omnia suaviter, suavis dispositio non potest esse nisi rei factae. Suavitas enim illa est in qua quiescit res facta: res autem facta temporalis est: ergo dispositio temporalis est.

2. Adhuc, Dispositio in ordine creationis mundi est post creationem in opere distinctionis et ornatus: creatio temporalis est: ergo et dispositio.

3. Adhuc Augustinus in libro XIX de Civitate Dei: " Ordo est parium dispariumque rerum sua cuique loca tribuens dispositio . " Tribuere autem sua loca cuique, temporale est. Ergo dispositio temporalis est.

4. Adhuc, Sapient, vii, 17: Ipse dedit mihi horum quae sunt scientiam veram, ut sciam dispositionem orbis terrarum. Et constat, quod loquitur de dispositione qua Deus disposuit orbem terrarum, qui temporalis est. Ergo dispositio temporalis est.

In contrarium hujus est quod dicit Augustinus super Genesim ad litteram tractans illud Sapientiae, xi, 21: Omnia in mensura, numero , et pondere dispo-

suisti, " Nihil aliud intelligitur, nisi quod omnia in te disposuisti, qui es numerus, pondus, et mensura omnium. " Sed quidquid est in Deo, aeternum est: sed dispositio est in Deo: ergo aeterna est.

Ulterius, Sive dispositio sit aeterna, sive temporalis, quaeritur, cujus sit ?

Et videtur, quod non sit malorum culpae, sive peccatorum: quia sicut jam habitum est in primo Sententiarum, distinctione XXXV, dispositio est faciendorum: sed mala culpae non facit: ergo nec disponit.

Nec videtur malorum paenae. Mala enim paenae per justitiam infliguntur. Dispositio autem omnium fit per misericordiam: unde, Sapient, xv, 1: Tu autem, Deus noster, suavis et verus es, patiens, et in misericordia disponens omnia. Ergo malum paenae non disponitur.

In contrarium hujus est quod dicit

1. Augustinus in Enchiridion: " Malum bene ordinatum et suo loco positum, eminentius commendat bona . " Quidquid commendat bona, dispositum est. Malum ergo culpae dispositum est.

2. Adhuc, Augustinus super Genesim ad literam: " Deus naturarum optimus creator est, peccantium vero justissimus ordinator. " Quidquid autem ordinatur, disponitur. Ergo malum disponitur.

3. Adhuc, Eccli. xxxiii, 14: Omnesviae ejus secundum dispositionem ejus. Sed omnes viae Domini sunt misericordia et veritas . Ergo omnes viae Dei sive justitiae sive misericordiae secundum dispositionem sunt. Sed mala paenae sunt viae justitiae. Ergo mala paenae secundum dispositionem sunt. Unde, Eccli, xxxiii, 14, sequitur sic: Homo in manu illius qui se fecit, et reddet illi secundum judicium suum.

Solutio, Dicendum, quod est dispositio disponentis, et est dispositio dispositi. Dispositio disponentis est in Deo tam de faciendis quam de factis, sicut in sapiente sapienter operante. Dispositio dispositi faciendi est in creatura secundum fieri ante vel post, et sic vel aliter dispositio dispositi in facto esse est in re facta, et est uniuscujusque intellectualis locatio in optimo sui. Sic ergo primo modo dicta dispositione concedendum est, quod dispositio est in Deo.

Ad primum ergo dicendum, quod consilium est in Deo, et consilium est in homine non secundum unam rationem, ut dicit Gregorius. Consilium in Deo est aeterna et certa illius definitio ad faciendum. Consilium in homine est quod ex deliberatione et inquisitione per sententiam diffinitum est ut faciendum, ut dicit Damascenus: et hoc modo dispositio faciendorum et ponderatio, cum inquisitione est et ignorantia, et hoc modo nullo modo convenit Deo, sed primo modo. Unde, Isa. xlvi, 10: Consilium meum stabit, et omnis voluntas mea fiet. Hoc enim nihil aliud est, nisi certa definitio de faciendis et factis.

Ad aliud dicendum, quod in Deo non est alternans conspectus: quia omnia simul videt. Sed dispositio quae est in Deo, est ratio dispositionis qua disponuntur omnia quae sunt in sapientia ipsius: sicut etiam sapientis est ordinare, eo quod apud sapientem est ratio ordinis.

Id quod in contrarium objicitur, concedendum est: sed primum quod est Sapientiae, xi, 21, loquitur de dispositione in fieri. Secundum autem quod est Sapientiae, viii, 1, loquitur de dispositione rerum in facto esse.

Ad aliud dicendum, quod dispositio est in Deo, hoc est, dispositionis ratio.

Ad id quod ulterius quaeritur, Secundum quid sit in Deo dispositio ?

Dicendum, quod secundum sapientiam, secundum quod sapientia large sumpta sub se habet scientiam et praescientiam et consilium. Licet enim consilium ex parte quaerentis consilium supponat naturam ignorantem, tamen ex parte dantis consilium supponit naturam abundantem in sapientia et certitudine sapientiae. Consulere enim dicitur et consilium quaerens, et consilium dans. Et hoc modo dicitur, Isa. ix, 6: Vocabitur nomen ejus, Admirabilis, Consiliarius.

Ad aliud dicendum, quod sapientia et dispositio sunt circa idem, sed non eodem modo. Sapientiae enim judicium est de faciendo, vel non faciendo: dispositionis autem est ordinatio faciendorum.

Per hoc patet solutio ad sequens.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod licet sapientiae sit disponere, tamen secundum modum significandi sapientia non est dispositio. Sed differunt: quia sapientia est respectu omnium aeternorum et temporalium, dispositio vero respectu faciendorum tantum, quae temporalia sunt altero duorum modorum, scilicet faciendorum vel factorum: facienda temporalia dicuntur, quia ponunt respectum ad tempus futurum: facta temporalia sunt, quia sunt in tempore et mensurata tempore.

Ad aliud dicendum, quod hoc procedit. Dispositio enim proprie respectu temporalium est: est enim respectu faciendorum per artem divinam. Ars enim, ut dicit Aristoteles in VI Ethicorum, est factivum principium cum ratione: et sapientis artificis proprium est disponere ea quae facit per artem.

Ad id quod quaeritur, Utrum sit temporalis vel aeterna ?

Dicendum, quod dispositio disponentis quae est ratio dispositionis in disponente, est aeterna: dispositio autem in disposito, quae exemplata est ad rationem aeternam, sive sit faciendi, sive facti, temporalis est.

Ad primum objectum dicendum, quod illa dispositio in disposito est temporalis sicut ipsum dispositum.

Similiter de eadem dispositione procedit argumentum sequens.

Et de tali etiam dispositione intelligitur dictum Augustini in argumento sequenti.

De tali iterum dispositione intelligitur quod dicitur, Sapientiae, vii, 17.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod dictum Augustini intelligitur de dispositione disponentis, et non dispositi, quae est ratio exemplaris dispositionis qua disponuntur omnia: haec enim licet sit respectu temporalis, tamen aeterna est sicut et disponens in quo est, hoc est, sapiens et artifex aeternus: haec enim in Deo habitualiter ab aeterno est, et respectu rei temporalis sicut et idea.

Ad id quod ulterius quaeritur, Cujus sit dispositio ?

Dicendum, quod dispositio dupliciter dicitur, sicut dictum est, scilicet dispositio faciendi, et dispositio facti. Et primo modo dicta dispositio non est in Deo respectu mali faciendi: quia Deus non disponit malum faciendum. Sed secundo modo dicta dispositio non est nisi ordinatio facti: et hoc modo nihil prohibet dispositionem esse respectu mali culpae. Deus enim ordinat malum culpae, et limitat, et distinguit, et ordinat ad bonum quod inde elicitur. Limitat, ne immoderate progrediatur: numerat, ne in infinitum multiplicetur.

Ad hoc quod objicitur de malo poenae, dicendum quod hoc disponitur et praeparatur a Deo: quia per justitiam infligitur: et quod juste fit, bene fit, ut dicit Augustinus.

Et quod objicitur de misericordia, solvitur per distinctionem Joannis Chrysostomi, qui distinguit misericordiam in liberantem, et relaxantem. Liberans est, quae in toto condonat. Relaxans est, quae in parte condonat et punit circa condignum. Et licet dispositio paenarum non sit ex misericordia liberante, est tamen ex misericordia relaxante: misericordiae enim est peccatori non permittere, quod ex sententia diu agat, ne diu sordescat. II Machab, vi, 13: Multo tempore non sinere peccatoribus ex sententia agere, sed statim ultiones adhibere, magni beneficii est indicium. Unde dispositio paenae et ex justitia et ex misericordia est, in quantum relaxat partem: ex dilectione, in quantum intendit correctionis finem. Ad Hebr, xii, 7 et 8: Quis filius quem non corripit pater ? Quod si extra disciplinam estis, cujus participes facti sunt omnes, ergo adulteri, et non filii estis. Et propter hoc paena consolatoria dicitur: Virga tua, ei baculus tuus, ipsa me consolata sunt . Dispositio autem paenarum aeternarum ex decore justitiae est cum misericordia relaxante. Propter quod dicit Ambrosius, quod " latro in furcis, Judas in inferno de corpore justitiae commendantur et disponuntur sicut gemmula carbunculi in ornamento auri . "

Ad tria quae in contrarium adducuntur, concedendum est.

Ex dictis intelligitur, quod haec tria, scilicet mensura, numerus, et pondus, in quibus Deus omnia disposuit, nulli sunt accidentalia. Sunt enim secundum formam proprii rei. Haec enim tres habet actus in eo cujus est forma. Primus est, quia totam extensionem potentiae terminat ad actum, et sic est mensura. Secundus est, quod discernit rem sive facit discretam ab aliis, et sic est numerus. Tertius est, quod forma finis est, et inclinat unumquodque in proprii et naturalis appetitus finem, et sic est pondus. In quantum ergo mensura est, uniuscujusque rei modum praefigit, et sic dicitur modus: in quantum numerus est, unicuique rei speciem praebet, et sic est species: in quantum autem pondus est, inclinat et ordinat in proprium et connaturalem finem, et sic est ordo.

Caetera quae de dispositione dispositi dicenda essent, in antehabitis in quaestione de vestigio requirantur.