Albert the Great, Summa Theologiae

Et de hoc in libro II Sententiarum, distinct, XXIV, cap. Nunc superest ostendere, ita dicit Magister: " In nobis sensualis motus cum illecebram peccati conceperit, quasi serpens suggerit mulieri, scilicet inferiori parti rationis, id est, rationi scientiae: quae si consenserit illecebrae, mulier edit cibum vetitum: post de eodem dat viro, cum superiori parti rationis, id est, rationi sapientiae eamdem illecebram suggerit: quae si consentit, tunc vir etiam cum foemina cibum vetitum gustat. "

Videtur autem hoc generaliter non esse verum, quia

1. Non omne peccatum incipit a sem suali motu. Est enim peccatum infidelitatis, quod maximum peccatum est, quod nullum objectum habet in sensualitate vel in sensu, quod etiam maxime suggerit diabolus, sicut et in prima tentatione maxime suggessit, ut verbis Dei non crederetur quando dixit,, Genes, iii, 1: Cur praecepit vobis Deus ut non comederetis de omni ligno paradisi ? Et Heva respondit, v. 3: Ne forte moriamur. Serpens intulit, vv. 4 et 5: Nequaquam morte moriemini. Scit enim Deus quod in quocumque die comederitis ex eo, aperientur oculi vestri: et eritis sicut dii, scientes bonum et malum. Ergo videtur, quod non omne peccatum incipit a sensuali motu.

2. Adhuc, Cum serpens, ut dicitur, Genes, iii, 1, callidior sit cunctis animantibus terrae, sive astutior, videtur male appropriari sensualitati: major enim astutia non est in sensualitate, sed potius in ratione: et sic non est conveniens adaptatio Augustini.

Ulterius quaeritur, Quantum hoc peccatum sit in quolibet gradu ?

Et dicit Magister, Si in motu sensuali tantum peccati illecebra teneatur, veniale ac levissimum peccatum est. De muliere autem dicit in eodem capite, infra: Si peccatum non diu teneatur delectatione cogitationis, sed statim ut mulierem tetigit, viri auctoritate pellatur, veniale est. Si vero diu in cogitatione delectationis teneatur, etsi voluntas perficiendi desit, mortale est, et pro eo damnabitur similiter vir et mulier, id est, totus homo: quia tunc vir non sicut debuit, mulierem cohibuit: unde potest dici consensisse.

Quaeritur ergo ratione hujus, quando dicenda sit morosa delectatio, quae dicitur esse mortale peccatum ?

Legitur enim in vitis Patrum, quod quidam per triginta annos stimulum carnis sustinuit: et cum semper pugnaret contra stimulum cinere et cilicio et jejunio, non profecit, sed crevit in eo stimulus: ergo videtur, quod morosa delectatio non dicatur a tempore, sed ab aliquo alio.

Adhuc quaeritur de hoc quod dicit Augustinus in libro XII de Trinitate : " Sane cum sola cogitatione mens oblectatur illicitis, non quidem discernens esse facienda, tenens tamen et volvens libenter, quae statim ut attigerunt animum, respui debuerant, negandum non est esse peccatum, sed longe minus quam si et opere statuatur implendum. Et ideo de talibus quoque cogitationibus venia petenda est, pectusque percutiendum, atque dicendum: Dimitte nobis debita nostra . " Constat, quod talis injunctio paenitentiae venialis peccati est, et non mortalis: ergo videtur, quod talis delectatio veniale peccatum sit.

Solutio. Dicendum, quod optima est adaptio Augustini, et conveniens valde de peccati perfectione ad similitudinem primi peccati.

Ad id ergo quod primo objicitur, quod non omne peccatum a sensualitate incipit, dicendum quod licet non omne peccatum objectum habeat in sensualitate, tamen omne peccatum a corruptione sensualitatis procedit, et incipit: quia primo parentum sensualitas a gustu, vetiti et corrupta et infecta est, et sic in nos transfusa. Et ideo dicit Augustinus, quod initium peccati a sensualitate est, corrupta scilicet et infecta.

Ad aliud dicendum, quod bona est adaptatio. Sicut enim dicit Damascenus, serpens non tantum astute persuasit et callide, sed etiam delectabilibus motibus mulieri appropinquavit et placuit.

Et quantum ad hoc magis attribuitur sensualitati, quam inferiori parti rationis. Dicit tamen Magister in libro II Sententiarum, distinct. XXIV, cap. Non est antem silentio praetermittendum, quod " aliquando nomine sensualitatis intelligitur inferior portio rationis, quae temporalium dispositioni intendit: " et hujus causa est, quod inferior portio rationis est quae reflectitur ad sensum et sensibilia, et quantum ad hoc concipit illecebrosam delectationem,

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod, sicut Magister dicit, et etiam Augustinus, si in sensualitate solo motu teneatur, qui primus motus dicitur, veniale et levissimum est: quia non est nisi primus tactus peccati, et non est in sensualitate sicut in subjecto, sicut in antehabitis probatum est, sed sicut in origine corrupta.

Ad id quod ulterius quaeritur de morosa delectatione, dicendum quod non dicitur morosa quantitate temporis, sed morosa, sicut dixerunt antiqui, Praepositivus et Gulielmus Altisiodorensis, a negligentia superioris partis rationis. Et hoc est quando superior portio videt et advertit, quod injacet illecebrosa de- lectatio peccati in inferiori parte rationis, et non avertit inferiorem partem rationis, nec abstrahit, sed dissimulat et permittit inferiorem partem turpiter in ea delectari. Et tales dicuntur a beato Gregorio ponderosi, qui pondus delectationis in corde portant, et non excludunt. Et tales pertinent ad malitiam Pharisaeorum, qui dixerunt legem cohibere manum, non animam: cum Salvator dicat, Matth. v, 28: Omnis qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo. Et, Job, xxxi, 1: Pepigi foedus cum oculis meis, ut ne cogitarem quidem de virgine. Ibi Glossa: " Quia mors per fenestras sensuum intrat, eos extra custodit, ne per eos anima exteriora capiat. " Non enim debet intueri quod non licet concupisci: quia caetera bona non placent sine munditia cordis.

Ad ultimum quod quaeritur, dicendum a quod non intendit Augustinus dicere, quod tale peccatum sit veniale ex genere, sed ex circumstantia aliqua quam habet in se: quia scilicet ad opus non deducitur, venia dignum est: et ideo cum dolore contritionis et oratione Dominica remittitur.