Albert the Great, Summa Theologiae

Filius, nec substantia, sed sola relatione. Diversitas autem relationis non facit alium et alium. Mutatio enim accidentis est mutatio de subjecto ad subjectum, ut dicit Aristoteles in VI Physicorum, et talis est, quando manente eodem subjecto mutatio est in passionibus: et ita videtur esse hic: et sic Filius non videtur differre nisi per accidens: et hoc veritatem personae non facit, nec filii veritatem.

2. Adhuc, Essentia divina in Filio non est nata, nec proprietate Filii distincta: et cum nihil sit in Filio, nisi essentia divina et proprietas, videtur, quod sola proprietas determinatione sit Filius, et non natura. Talis autem non est filius vere. Et sic videtur, quod Filius Dei non sit vere filius.

Quod est contra Hilarium et Augustinum.

1. Unde Hilarius sic dicit, et ponitur a Magistro in primo Sententiarum, distinctione XXVI: " Cum et homines filii Dei dicantur et sint, secundum illud Psalmi 6: Filii Excelsi omnes, et secundum illud quod Exod, iv, 22, ad Moysen Dominus de populo Israel ait: Filius meus primogenitus Israel. Quaeritur quomodo proprium sit nato Deo, quod sit Dei Filius ? " Et solvit sic subdens: " Sed magna est distantia. Homines enim filii Dei sunt factura, non nativitatis proprietate: Deus autem Filius originis proprietate Filius est, et veritate nativitatis, non factura, vel adoptione. Et illi quidem ante sunt quam filii Dei sunt: fiunt enim filii Dei, quamvis non nascantur filii. "

2. Adhuc, Nasci ex aliquo in similitudine formae et speciei generantis, facit esse verum filium. Cum ergo Filius in divinis et ex alio sit per nativitatem, et simillimus sit forma et specie generanti, ipse maxime est filius, et hoc nomen habet proprium.

3. Adhuc, Hilarius in libro XII de Trinitate: " Unigenitus Deus nec fuit aliquando non filius, nec fuit aliquid antequam filius, nec quidquam ipse nisi filius. Atque ita qui semper est filius, nascibilitatis proprietate ac veritate filius est. "

Ulterius quaeritur, Utrum aequivoce vel univoce dicatur filius de Filio Dei, et filiis hominum, et filiis Dei per adoptionem ?

Solutio. Dicendum, quod Filius Dei vere filius est naturali et substantiali nativitare a Patre, eo modo quo hypostasis substantia dicitur.

Ad primum ergo dicendum, quod generatione hypostasis quae res naturae est, filius est filius: et quod ejusdem naturae est Filius cum Patre et ejusdem substantiae secundum totum, et non se- cundum partem, magis vere facit eum esse filium. Non enim vere et perfecte demonstraret Patrem si aliquid minus esset in Filio quam in Patre. Unde, Joan. xiv, 9 et 10, Philippum arguens dicit: Quomodo tu dicis: Ostende nobis Patrem ? Non creditis quia ego in Patre, et Pater in me est ? Et supra, v. 9: Qui videt me, videt et Patrem meum.

Similiter secundum Richardum de sancto Victore in libro de Trinitate, quod Pater et Filius in eadem numero natura sunt, non officit, sed proficit ad hoc, quod vera persona sit Filius et verus filius: ex hoc enim magis connaturalis et consubstantialis est Patri, et in omnibus substantialibus et naturalibus similis.

Ad hoc autem quod objicitur, dicendum quod nihil in Deo est per accidens, ut dicit Augustinus. Nihil enim in Deo est nisi aeternum: et quod aeternum est, per accidens esse non potest: et ipsa proprietas in divinis substantia est. Quamvis autem nihil sit ibi per accidens, tamen non omnia quae sunt in divinis, dicuntur substantiae modo: quia relatio est in divinis, et non dicitur modo substantiae, sed modo ejus quod est ad aliquid. Substantia autem dicitur modo ejus quod est absolutum, et ad se dictum, ut dicit Augustinus.

Et quod dicitur, quod Filius differt a Patre sola proprietate, verum est, quod ut distinguente proprietate sola differt, sed ut distinctum differt etiam hypostasi: et ideo verissime Filius est ut alius in hypostasi a Patre genitus. Plura enim non exiguntur ad hoc quod aliquis sit vere filius, nisi quod in hypostasi originis proprietate sit discretus, et in naturalibus omnibus per omnia generanti sit similis.

Ad id quod ulterius quaeritur. Si Filius univoce vel aequivoce dicatur ?

Dicendum, quod per analogiam. Et primo quidem convenit Filio Dei. Secundo autem filiis hominum, qui in simi- litudine formae et speciei et non in ejusdem numero naturae identitate genitores suos demonstrant. Tertio, filiis adoptionis, qui patrem non demonstrant nisi per consensum voluntatis quem facit in eis spiritus adoptionis: facit enim participes filiationis divinae per filiationem haereditatis, sicut dicitur, ad Coloss. i, 13: Eripuit nos de potestate tenebrarum, et transtulit nos in regnum Filii dilectionis suae. Haec autem translatio non fit nisi per adoptionem.