ARTICULUS I.

Quid sit hypostasis secundum

definitionem ? Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod nomen subsistentiae et substantiae nomina sunt essentialia, quae tamen propter modum significandi possunt trahi ad hoc quod stent pro persona, sicut in praehabitis tractatu de generatione Filii dictum est, quaestione quid generet, et quid generetur.

Ad primum sumatur definitio quae consuevit poni, haec scilicet, " Hypostasis est substantia cum proprietate. "

Et videtur haec definitio inconveniens esse.

1. Cum enim dicitur, substantia cum proprietate, si utrumque illorum est de intellectu hypostasis, aut ex aequo et se- cundum unam rationem, aut non. Si ex aequo: tunc ex duobus intellectibus componitur intellectus hypostasis: et hoc impossibile est. Duo enim ex aequo venientia non faciunt unum. Definitio autem vult dicere unum, ut dicit Aristoteles in VII primae philosophiae. Si non ex aequo, sed proprietas accipiatur in substantia ut substantiam determinans.

2. Et si hoc: tunc quaeratur, Quid dicat substantia? Aut enim dicit quo est, aut quod est, aut hypostasim, quae est sicut compositum.

Si quo est : tunc sequitur, quod quo esse sive essentia determinatur proprietate: et si determinatur, distinguitur: et si distinguitur, ab aliquo distinguitur de quo non praedicatur. Et hoc est valde inconveniens. Ostensum est enim in praehabitis,, quod commune quod est essentia, praedicatur tam de personis, quam de proprietatibus essentiali praedicatione.

3. Si autem dicat quod est, cum in divinis non sit quod est materiale, oportebit quod illud quod est, sit idem quod qui est, et sit absolutum, et sic idem in tribus: et sic quod est cum paternitate facit personam Patris, et cum filiatione facit personam Filii, et cum spiratione personam Spiritus sancti. Idem ergo videtur substare diversis proprietatibus: quod (ut dicit Anselmus) etiam intellectus non admittit: quia sic sequeretur, quod idem masculine qui designatur per qui est, esset Pater, Filius, et Spiritus sanctus.

4. Si autem dicatur, quod substantia dicat hypostasim quae est sicut compositum: tunc sequitur, quod idem ponatur in definitione suiipsius, quod iterum inconveniens est.

Adhuc, Quis est vel qui est Pater, non est qui est Filius, licet quod est Filius. Cum ergo dicitur, Pater est hypostasis, Filius est hypostasis, Spiritus sanctus est hypostasis: si hypostasis dicit qui

est, tunc nomen hypostasis non praedicatur idem in Patre et Filio et Spiritu sancto. Ergo non praedicatur univoce de ipsis hypostatibus. Univoca enim sunt, ut dicit Aristoteles in Praedicamentis, quorum nomen unum, et ratio substantiae diversa.

Ulterius quaeritur de alia definitione quam dat Damascenus, sic: " Hypostasis est substantia cum characteristicis idiomatibus, hoc est, cum distinctivis proprietatibus . " Et ex hoc videtur, quod

1. Hypostasis dicat essentiam aliquo addito: et sic intellectus hypostasis non est simplex.

2. Adhuc, In humanis substantia commune est: characteristica autem sive distincta sunt particularia, ut cum dicitur, Paulus est homo, Petrus est homo, commune quod est substantia, designatur per homo: distinctum autem per Petrus et Paulus: et quia distinguens particulat distinctum, est particulare: et nisi distinctum aliquid adderet supra commune, remaneret idem omnino Petrus et Paulus. A simili ergo in divinis cum dicat Damascenus, quod in divinis commune est substantia, particulare vero hypostasis, videtur quod hypostasis aliquid addat supra commune quod est substantia: et sic dicit substantiam aliquo addito.

3, Adhuc, Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi : " Substantia cum substat in particularibus, hypostasis dicitur. " Videtur ergo, quod hypostasis dicat substantiam cum substare: et sic dicit substantiam cum aliquo addito.

In contrarium hujus est, quod

1. In divinis sicut essentia est una in tribus personis, ita substantia una non multiplicata. Sed si hypostasis dicit substantiam, tunc sequitur, quod dicat eam in rectitudine, sicut homo dicit animal. Unum enim non dicit alterum, nisi actu et intellectu sit in ipso secundum primum modum dicendi per se. Et si hoc conceditur: tunc sequitur, quod multiplicato uno, multiplicabitur reliquum, ut homo est animal, duo homines duo animalia: sed hoc falsum est: quia in divinis tres sunt hypostases, et una substantia non multiplicata.

2. Adhuc, Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi : " Persona est rationalis naturae individua substantia. " Rationalis naturae in obliquo venit in definitionem personae: non ergo significatur nec dicitur nomine personae. Si enim diceretur nomine personae sicut animal nomine hominis, sicut non dicitur, homo animalis, sed animal: ita non diceretur, persona rationalis naturae, sed rationalis natura. Cum ergo substantia eodem modo se habeat ad hypostasim, quo rationalis natura ad personam, videtur quod hypostasis non dicat substantiam, sed aliquid substantiae: et sic utraque definitio nulla est: et sic non est substantia cum proprietate, nec est substantia cum characteristicis idiomatibus, nec dicit substantiam aliquo addito.

3. Adhuc, Si dicatur, iste homo, iste dicit hypostasim, homo autem dicit substantiam quae est hypostasis: et si utrumque istorum resolvatur in sua principia, iste sive hypostasis resolvetur in corpus et animam sicut in materiam et formam, homo autem in genus et differentiam, et sic principia eorum diversa sunt. Quae autem diversa sunt, horum unum non significatur in altero, nec dicitur dicto altero. Essentia ergo non dicitur in nomine hypostasis, per locum a suo superiori.

4. Adhuc, Si hypostasis dicit essentiam aliquo addito, id additum aut est commune, aut particulare. Si commune, commune communi additum non facit particulare: dicit autem Damascenus, quod " hypostasis particulare est: " ex illis ergo hypostasis. non constituitur. Si particulare: aut dicit aliud particulare

ab hypostasi, aut idem. Si aliud ab hypostasi, hoc commune non est factum particulare, sed alio particulari et proprio: et iterum quaeratur de illo, unde factum sit particulare, et ibitur in infinitum. Si eodem: tunc idem diffinitur per seipsum, quod est inconveniens.

5. Adhuc, Si hypostasis dicit essentiam aliquo addito: tunc supposita hypostasi supponitur essentia: et hoc videtur esse inconveniens: attribuitur enim hypostasi quod est particulare, essentiae autem quod est commune: et sic attribuitur aliquid uni, quod non attribuitur alteri: et attribuitur hypostasi quod est distinctum et numeratum, et non essentiae. Sed quando supposito uno supponitur alterum, quidquid attribuitur uni, attribuitur et alteri. Videtur ergo, quod hypostasis non dicat essentiam aliquo addito.

In contrarium tamen sunt rationes abbatis Joachim et aliorum quorumdam antiquorum: et sunt praecipue duae.

1. Una est, quod quando aliquid per praedicationem attribuitur alteri per substantiam, et non secundum accidens, supposito uno, supponitur alterum. Cum autem dicitur, hypostasis est substantia, substantia attribuitur per praedicationem hypostasi, et non secundum accidens. Ergo supposita hypostasi supponitur substantia.

2. Secunda est, quod quaecumque duo secundum omnimodam indifferentiam se habent ad invicem, supposito uno supponitur et alterum. Cum autem dicitur, hypostasis est substantia vel essentia, omnimoda indifferentia est inter hypostasim et essentiam sive substantiam. Ergo supposita hypostasi, supponitur essentia sive substantia. Et hac eadem ratione dicit abbas Joachim, quod id quod attribuitur essentiae, attribuitur hypostasi, et e converso. Unde dicit, quod sicut hypostasis generat et generatur, ita essentia generat et generatur.

3. Adhuc, Si hypostasis dicit essentiam aliquo addito, videtur essentia ma- joris esse simplicitatis, quam hypostasis: quod enim cadit in intellectu alterius, simplicius est Illo: unde si hypostasis dicit essentiam aliquo addito, essentia cadit in intellectu ejus, et ita simplicior est.

In contrarium hujus est, quod secundum Philosophos major est unitas particularis., quam universalis: quia unitas universalis est in multis et de multis, unitas vero particularis est in uno et de nullo: quia dicit Aristoteles in libro de Praedicamentis, quod de prima substantia nulla erit praedicatio. Videtur ergo, quod major sit unitas hypostasis quam essentiae: essentia enim in multis est et de multis, hypostasis autem cum sit individua, ut dicit Boetius, in uno est, et de nullo. Et sic major est unitas, et per consequens major videtur esse simplicitas.

Solutio. Dicendum, quod hypostasis dicitur ab upo quod est sub, et stasis positio: et ideo hypostasis est idem quod suppositum secundum nominis rationem, et sicut dictum est in praehabitis, cum dicitur suppositum, praepositio sub notat habitudinem inferioris ad superius sive particularis ad commune, sive determinati et distincti ad commune indeterminatum et indistinctum: et cum nihil faciat determinatum in divinis nisi proprietas, et hypostasis dicat determinatum commune, oportet quod in intellectu hypostasis sit proprietas determinans. Iterum cum intellectus non quiescat in proprietate, cum secundum modum suae significationis non dicat ens ut subsistens per se, sed ens indigens alio ut sit, hypostasis autem dicat ens in se per se subsistens, oportet quod in intellectu hypostasis sit ens per se subsistens, nullo indigens, et hoc est substantia. Dicit enim Boetius, quod " substantia est ens per se subsistens et nullo indigens: " et propter hoc hypostasis est substantia cum proprietate, et non substantia et proprietas, ut ex proprietate habeat de-

terminationem, ex substantia autem per se subsistere et nullo indigere.

Ad id ergo quod primo quaeritur, Quid dicat substantia in descriptione hypostasis posita?

Dicendum, quod unumquodque definitur et describitur per proximum suum superius, quod substantialiter praedicatur de ipso, et quo supposito omnia substantialia praedicata consequentia ad ipsum supponuntur. Et hoc patet in definitione hominis, qui definitur per animal: quia animali supposito omnia consequentia supponuntur, ut vivum, corporea substantia, animatum, corpus, et substantia. Et similiter in definitione hypostasis cum ponitur substantia, ponitur pro praedicato substantiali, quod secundum modum intelligendi proximum est ad hypostasim: et hoc, ut dicit Hilarius, est res naturae actu naturae ad hoc quod sit, determinata, in seipsa subsistens, et naturali perfectione perfecta: sicut enim in praehabitis in tractatu de generatione Filii determinatum est, hic producit hunc, et primi termini talis productionis designantur per hic et hunc: et quia hic et hunc dicunt ens ratum et perfectum apud naturam, ideo designantur per hunc terminum, res naturae. Unde res naturae dicit primum ens ratum constitutum opere naturae: et id quod sequitur ad illud, est proprietas determinans illud. Dico autem, proprietas incommunicabilis alii, quae licet in creatis vocetur accidens individuans, quod sic est in uno, quod impossibile est in alio inveniri: tamen quia in divinis non est individuatio, loco individuationis ponitur proprietas incommunicabilis, quae rei naturae secundum modum intelligendi confert singularem existentiae modum, quo una res naturae separatur ab alia. Et ita duo sunt in intellectu hypostasis, quae quia non sunt duo secundum rem, sed secundum modum intelligendi tantum, ideo intellectus hypostasis non simpliciter est compositus: quia non est compositi, sed simplicis se- cundum rem: secundum modum autem intelligendi plura, non re sunt in intellectu nominis ejus: unde non ex aequo veniunt in definitionem ejus, sed unum ut ens subsistens ratum in natura quod est substantia, alterum ut determinans et incommunicabilis existentiae modum conferens: et ideo apta est definitio et propria,

Ad id quod quaeritur de substantia, Utrum dicat quo est, vel quod est, vel compositum ?

Dicendum est, quod non dicit quo est, nec quod est, sed dicit rem naturae prout primus et proprius terminus est actus naturae: et hoc est primum secundum modum intelligendi distinguibile proprietate incommunicabili.

Ad id quod objicitur, quod secundum idem est qui substat paternitati, filiationi, et spirationi, dicendum est, quod non sequitur: non enim idem est nisi in communi.

Si quis objiciat, quod universale et particulare non sunt in divinis: quia dicit Damascenus, quod in divinis commune re cernitur, et non ratione tantum.

Dicendum, quod hoc verum est: quia ubi universale et particulare, ibi sunt duae naturae re, quarum una est universalis, et altera particularis, et una non est alia: et hoc non potest esse nisi in compositis. Compositio autem in divinis non est. Est tamen, ibi commune habitudinis, sive respectus, sive proportionis ad unum: quia sicut res naturae quae est Pater, determinabilis est incommunicabili proprietate, ita res naturae quae est Filius, incommunicabili proprietate determinabilis est, et similiter res naturae quae est Spiritus sanctus. Et tale commune ad suppositum sibi substans, sive ad suum particulare, non habet diversitatem rei, sed rationis tantum: quae ratio tamen non est vana, quia, ad rem refertur secundum modum significandi, quo aliter designatur substans, et id cui substat: et hac ratione communi unum est similitudine proportionis quod substat paternitati, filiationi, et spirationi: sed ex hoc non sequitur, quod sit unum et idem masculine quod substat: hoc enim esset idem numero et re: et hoc dicere est haeresis Sabellii. Pater enim et Filius et Spiritus sanctus, ut dicit Augustinus in libro de Doctrina Christiana, hoc modo sunt tres res, hoc est, subsistentes tres, et ens ratum apud naturam.

Ad aliud dicendum, quod hypostasis dicit subsistens singulare, et bene concedo, quod non praedicatur idem per idem, si idem masculini sit generis: sed praedicatur idem ut unum similitudine habitudinis, sive proportionis: quod quamvis non sit univocum vere, eo quod non est natura una, sicut nomen unum est in his de quibus praedicatur, tamen imitatur modum univoci, eo quod talis communitas ab univoco causatur. Ex hoc enim quod Pater est Deus, Filius est Deus, Spiritus sanctus est Deus, secundum consequentiam necessariam causatur, quod res naturae quae est Pater, et res naturae quae est Filius, et res naturae quae est Spiritus sanctus, uno et simili respectu secundum proportionem se habet ad naturam divinam, quae designatur per hoc nomen, Deus: et tali una ratione respectus praedicatur hoc nomen hypostasis de tribus. Et ideo imitatur univocum, et causatur a praedicato univoco.

Et si quis objiciat, quod inter hypostasim et naturam nihil sit medium, et sic non est respectus medius. Patet per antedicta, quod non valet: quia licet non sit respectus medius secundum rem, tamen est secundum modum intelligendi: et hic modus distinguitur per nomen hypostasis.

Ad id quod ulterius objicitur de definitione Damasceni, dicendum quod bona est, et redit ad idem cum prima. Characteristica enim idiomata sunt distinctivae proprietates: et substantia dicit ens ra- tum apud naturam in se perfecte subsistens, nullo indigens ad hoc ut sit: et hoc est res naturae, ut dictum est. Hoc autem quod objicitur de compositione intellectus, jam solutum est.

Ad aliud dicendum, quod hypostasis non dicit substantiam aliquo addito: quia cum nihil sibi additur vel addi possit, oportet quod ubi est additio, ibi sit diversarum conjunctio: nihil autem diversum est in divinis, propter indifferentiam simplicitatis: tamen est ibi diversus modus significandi: et sic unam et eamdem rem sub diverso modo significandi dicit hypostasis: et hoc non facit additionem. Nec est simile in humanis et divinis. In humanis enim compositio est: et ideo potest ibi esse additio. In divinis autem est omnimoda simplicitas, quae non permittit ibi esse additionem. Unde cum dicitur, hypostasis est Deus, idem est in praedicato et subjecto sub alio modo significandi. In subjecto enim est proprietas in communi designata ut suppositum, in praedicato autem natura ut in habente designata: et haec idem sunt in modo significandi differentia, et non in re. Hic autem non est sic quando dicitur, Petrus est homo, vel Paulus est homo: proprium enim non est commune, et natura proprii non est natura communis.

Ad aliud dicendum est, quod cum dicit Boetius, substantia cum substat in particularibus, hypostasis dicitur, intelligit de prima substantia, quae proprie et principaliter et maxime dicitur. Haec enim non nisi in particularibus accipitur: et illa sola subsistit ut ens perfectum et ratum apud naturam. Et ab illa confertur etiam secundae substantiae substare, secundum quod est secunda substantia in prima per esse, sicut dicimus, quod homo est albus, quia Socrates est albus. Et ideo illa principaliter hypostasis, hoc est, suppositum notatur. In divinis autem tamen nulla diversitas est inter suppositum, et id cui substat sive supponitur, nisi in modo significandi.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod unum dicit alterum tripliciter, proprie scilicet et communiter. Proprie dupliciter, scilicet quando unum est in intellectu alterius, et actu in ipso ut ens de esse ejus, sicut homo dicit animal, quia animal est de intellectu hominis et de esse ipsius. Secundo, quando quidquid attribuitur uni, attribuitur alteri. Et istis duobus modis verum est, quod multiplicatio uno, multiplicetur et reliquum. Unde tres homines sunt tria animalia. Tertio modo dicitur unum dicere alterum large, sive communiter, quando scilicet proprium dicit significatum ut alterius aliquid: et tunc non dicit in recto, sed in obliquo: et sic hypostasis dicit naturam: dicit enim suppositum naturae communis, non quod est natura communis: et tunc si natura communis una et eadem est in suppositis, non sequitur, quod si numeratur suppositum, numeretur et natura communis. Et cum substantia dicat naturam communem, et hypostasis dicat formam in obliquo, non sequitur si tres sunt hypostases, quod tres sunt substantiae, sed sequitur, tres sunt unius substantiae.

Et si objicitur, quod in divinis hypostasis est substantia secundum rectum. Dicendum, quod hoc est ex modo dicendi vel significandi, scilicet quia in divinis, ubi est omnimoda simplicitas. In humanis autem non est sic: quia ibi suppositum non est natura communis per identitatem: aliter enim esset idem communicabile et incommunicabile, et verificarentur contradictoria de eodem et secundum idem.

Per hoc patet solutio ad sequeris, scilicet ad dictum Boetii: quia hoc conceditur.

Ad id quod sequitur, similiter concedendum est, quia procedit: hypostasis enim non dicit essentiam, nec supposita hypostasi supponitur essentia ex communi modo significandi et dicendi per terminum.

Ad aliud dicendum, quod hypostasis

non dicit essentiam aliquo addito vel communi vel particulari: nec dicit essentiam in recto, sed dicit aliquid essentiae, ut dictum est.

Per hoc iterum patet solutio ad sequens: hoc enim procedit, sed fundatur super falsi suppositionem.

Ad rationes abbatis Joachim dicendum, est, quod non valent: oporteret enim, quod unum de altero praedicaretur non solum realiter, sed etiam quod esset idem modus significandi, et etiam quod esset omnimoda identitas,, non rei tantum, sed etiam modi significandi. In divinis enim plus attenditur modus significandi, quam rei identitas, sicut in antehabitis dictum est. Unde argumentatur ab insufficienti: et incidit in utroque argumento fallacia consequentis. E converso enim valet sic: quidquid attribuitur uni, attribuitur alteri: sequitur, quod supposito uno, supponitur alterum, et inter ea est omnimoda identitas.

Ad aliud dicendum, quod essentia oblique cadit in intellectum hypostasis, nec cadit in diversum re, sed ut idem sub alio modo significandi: et ideo non sequitur, quod majoris simplicitatis sit essentia quam hypostasis.

Ad id quod in contrarium objicitur, dicendum quod esse in uno vel in pluribus nihil facit ad unitatem vel simplicitatem, quando id quod est in uno et quod est in pluribus, idem sunt re: tunc enim quod est in pluribus, non multiplicatur in illis, nec accipit compositionem. Dictum autem Philosophorum intelligitur in his in quibus quod est in uno, et quod est in pluribus, non sunt idem re sicut sunt universale et particulare: quinimo, ut dicit Richardus, in talibus unitas quae est in pluribus, non multiplicata in illis, sed unum faciens plures, majoris virtutis est quam unitas quae est in uno.

Et per hoc patet solutio, ad totum.