ARTICULUS II.

De actu voluntatis. Utrum Angelus ex solis naturalibus potuit diligere Deum propter se et super omnia ?

Secundo, Quaeritur de actu voluntatis qui est diligere. Et quaeritur, Utrum Angelus ex solis naturalibus potuit diligere Deum propter se et super omnia ?

Et videtur quod non: quia

1. Diligere Deum propter se et super omnia, actus charitatis est: et ubi est actus, ibi est habitus, cum actus ex habitu procedat: si ergo ex solis naturalibus potuisset diligere Deum propter se et super omnia, ex solis naturalibus potuisset habuisse charitatem, quod falsum est.

2. Adhuc, Ad summum gratiae non pertingit natura: sed gratia non potest ulterius, quam diligere Deum propter se et super omnia: ergo ad hunc actum non pertingit natura sola.

3. Adhuc, Actus dilectionis perfectior est, quam actus fidei: quia in genere virtutum sicut se habet habitus ad habitum, sic se habet actus ad actum: habitus autem charitatis melior est, quam habitus fidei, et perfectior. I ad Corinth. xiii, 13: Nunc autem manent fides, spes, charitas, tria haec: major autem horum est charitas. Inde sic: Angelus ex solis naturalibus non potest credere in Deum propter se et super omnia: ergo nec potest diligere Deum propter se et super omnia ex solis naturalibus.

4, Adhuc, Ad Roman, vii, 18, super illud: Velle adjacet mihi: distinguit Glossa triplex velle, scilicet velle vitii, velle virtutis, et velle naturae. Et dicit, quod velle naturae medium est inter velle vitii, et velle virtutis: sed velle vitii, est terminum dilectionis ponere in eo quod non est propter se diligendum, ut dicit Augustinus in libro I de Doctrina Christiana, sicut in creatura: velle virtutis est terminum dilectionis ponere in eo quod summe diligendum est, sicut Deus: ulterior autem terminus non potest inveniri, quam diligere Deum propter se et super omnia: ergo talis actus, actus virtutis est: et non nisi charitatis: ergo in hunc non potest velle naturae: et sic Angelus non potuit diligere Deum ex solis naturalibus propter se et super omnia.

5. Adhuc, Aristoteles in III Ethicorum dicit, quod " uniuscujusque extremum in bono virtus ejus est: " extremum in bono voluntatis ultra quod nihil in bono potest inveniri, est diligere summum bonum propter se et super omnia: ergo haec est virtus voluntatis quae charitas vocatur: sed ad charitatem non sufficit Angelus ex solis naturalibus: ergo nec ad hunc actum qui est diligere summum bonum., sive Deum propter se et super omnia.

In contrarium hujus est, quod.

1. Perfectior est voluntas in volendo sive diligendo, quam ratio in cognoscendo: quod probatur ex hoc quod dicunt communiter Damascenus, Gregorius

Nyssenus, et Aristoteles, quod voluntas impossibilium est, volumus enim esse immortales: ratio autem cognitiva non est nisi possibilium et verorum. Inde sic: Ratio in cognoscendo ex solis naturalibus determinat Deum esse summum bonum, et propter se et super omnia diligendum: ergo multo magis voluntas in diligendo ex solis naturalibus potest Deum diligere propter se et super omnia.

2. Adhuc, Cum Angelus sit natura intellectualis, constat quod in corde suo scriptum fuerit hoc praeceptum, Matth. xxii, 36: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et in tota anima tua, ei in tota mente tua. Aut ergo potuit complere, aut non potuit. Si potuit: ergo ex solis naturalibus potuit in charitatis actum, Si non potuit, sibi imputandum non fuit, quod non fecit: quod falsum est: ergo ex solis naturalibus implere potuit.

3. Adhuc, Quod potest virtus inferior, potest et superior et multo plus: sed virtus civilis fortitudinis tantum bonum civile potest diligere, quod diligit ipsum propter se et super omnia, ita quod. quodlibet periculum subit ne succumbat, et, ut dicit Aristoteles in III Ethicorum, est ei mors eligentior tali salute in qua succumbat bonum civile: ergo videtur, quod multo magis dilectio naturalis voluntatis possit diligere summum bonum propter se et super omnia, etiam ex solis naturalibus.

4. Adhuc, Tullius in libro de Amicitia triplicem distinguit amicitiam, scilicet fundatam super delectabile, fundatam super utile, et fundatam super honestum. Et dicit, quod fundata super honestum, diligit amicum propter se, et super omne utile, et super omne delectabile. Si ergo hoc potest amicitia hominis ex solis naturalibus sine gratia gratum, faciente, cum angelica natura in naturalibus melius sit disposita quam humana, et summe honestum sit Deus, multo magis angelica natura potuit diligere Deum propter se et super omnia ex solis naturalibus.

5. Adhuc, Aristoteles in VIII Ethicorum: " Perfecta est, quae bonorum amicitia et secundum virtutem similium. " sed perfectum est, ut dicit Aristoteles in III Physicorum, cui nihil deest: deest autem aliquid amicitiae, nisi diligat propter se et super omnia: ergo homo ad hominem potest habere talem amicitiam qua diligit propter se et super omnia: cum ergo Angelus melius sit dispositus ad Deum, quam homo ad hominem, multo magis Angelus potuit diligere Deum propter se et super omnia: et sic potest habere actum charitatis.

6. Adhuc, Aristoteles, ibidem, " Mali quidem amici erunt propter delectationis quaestum, in hoc similes existentes: boni autem amici per se, secundum enim quod boni: et hi quidem simpliciter amici, illi autem secundum accidens. Illorum autem solvitur amicitia, si solvitur quaestus delectationis. " Et ex hoc sequitur idem quod prius, scilicet quod boni et honesti diligunt se propter se, et super omnia, et sine gratia gratum faciente ex sola virtute consuetudinali vel intellectuali: quae virtutes naturales vocantur a Sanctis. Et cum Angelus melius dispositus sit ad Deum, quam homo ad hominem per virtutem intellectualem vel consuetudinalem, videtur quod Angelus multo magis potuit diligere Deum ex solis naturalibus propter se et super omnia.

7. Si quis dicat, quod Angelus potuit quidem diligere Deum propter se et super omnia: sed ille est natura? actus, et non virtutis. Hoc erit contra Augustinum, qui in libro de Moribus Ecclesiae dicit, quod " virtus nihil aliud est nisi ordo amoris: actus autem voluntatis, qui est dilectio sive amor, in meliorem formam ordinis numquam potest poni, quam ut summe bonum quod summe diligendum est, diligat propter se et super omnia. "

Solutio. Ad hoc dixerunt antiqui, Praepositivus scilicet, et Gulielmus Altisiodorensis, quod duplex est amor sive dilectio voluntatis, scilicet dilectio amicitiae, et dilectio concupiscentiae. Dilectio amicitiae est, quae tendit in alterum: et de hac dicit Gregorius, quod " minus quam inter duos esse non potest. " Dilectio concupiscentiae est naturae, quae semper curva est in seipsa: et quidquid diligit, ad seipsam retorquet, hoc est, ad bonum proprium et privatum: et nisi per gratiam gratum facientem elevetur super se, omne quod, diligit ad bonum proprium retorquet, et diligit propter seipsam, ita quod privatum commodum quaerit in illo: tamen perversa in hoc non est, quia ulterius non. potest nisi per gratiam, adjuvetur, Naturale est enim in omnibus quae sunt, quod ament sive diligant convenientia sibi secundum naturam, ut dicunt Plato, et Boetius. Et haec solutio mihi placet: quia bona est.

Ad primum ergo dicendum, quod prima quinque quibus probatur, quod Angelus ex solis naturalibus non potest diligere Deum propter se et super omnia, concedenda sunt, et procedunt: natura enim quae recurva est in seipsa, et semper retorquet ad seipsam, facit quod diligibile non propter ipsum diligibile diligit, sed propter se, quaerens in diligibili ipso et concupiscens proprium commodum, nec permittens, quod aliquid supra seipsum diligat dilectione concupiscentiae: quia hanc habet ad seipsam, natura.

Ad id ergo quod in contrarium objicitur, dicendum, quod licet voluntas in quibusdam possit esse ad quae non est ratio, tamen in movendo sic se in hoc quod diligit, minus potens est ratione: et hoc est ideo, quod ratio bonum quod diligendum est per rationem boni, determinat extra se: voluntas autem naturalis propter naturam, quae principium est intra, semper recurvat ad intra se.

Ad aliud dicendum, quod hoc praeceptum quidem scriptum fuit in corde An- geli, sed non ut impleret ex solis naturalibus, sed per gratiam ad intus.

Ad aliud dicendum, quod illud bonum quod diligit virilis civilis, creatum est, et propter creaturam diligitur, et in illud ex solis naturalibus virtus civilis potest. Illud autem summum bonum increatum est, et supra omnem naturam creaturae in infinitum elevatum: et ideo in illud sufficienter natura non potest, nisi per gratiam elevetur.

Ad aliud dicendum, quod amicitia fundata super honestum, non diligit amicum nisi aliquid concupiscat in ipso quod retorquet ad seipsam. Unde etiam ipse Tullius ibidem dicit, quod " amicitiae honestorum multa delectatio adjuncta est, et multa utilitas. "

Ad aliud dicendum, quod perfecta est, quae bonorum amicitia, perfectione sibi competenti secundum naturam: sed hoc non competit ei, quod non retorqueat ad seipsam. Unde ipse Aristoteles in IX Ethicorum, ubi loquitur de impedimentis amicitiae, tria genera hominum removet a dilectione, scilicet senes, et austeros, et non resalutantes: et sunt haec ejus verba: " Senes enim et austeri parum diligibiles: est enim in eis parvum quod delectabile. " De non resalutantibus dicit sic: " Multa enim amicitias aproshgoria, hoc est, irresalutatio dissolvit. "

Eodem modo dicendum est ad sequens: boni enim licet sunt amici per se et propter virtutem, tamen hoc inclinant ad seipsos. Unde dicit etiam, quod amicorum proprium est semper velle esse simul, et inconfabulationibus delectabilibus conterere totos dies. Dilectio autem charitatis elevat creaturam supra se, ita quod totam se reponat in dilecto increato quod est Deus, etiamsi nihil debet sibi fieri. Et ut dicit Bernardus, confitetur quam bonus, non quoniam sibi bonus, et adhaeret Deo in uno spiritu. I ad

Corinth. vi, 17: Qui adhaeret Domino, unus spiritus est.

Ad ultimum dicendum, quod in veritate actus sic vestitus ordine virtutis, ordinatus est, et est actus charitatis: sed cum dicitur diligere Deum propter se, praepositio cum suo casuali construitur in ratione triplicis causae, scilicet efficientis, formalis, et finalis: ut scilicet hanc dilectionem non efficiat nisi Deus, et efficiat eam forma dilectionis quae est in ipsa, et fine dilectionis qui est ipse. Et cum dicitur, super omnia, praepositio cum suo casuali notat excessum etiam supra seipsam. Et ad hoc non potest sola natura, quae semper recurvata est in seipsam, ut dictum est. Unde etiam, ad Roman, vii, 18, ubi Glossa distinguit triplex velle, scilicet velle virtutis., velle naturae, et velle vitii: et dicit velle naturae medium esse inter velle virtutis et velle vitii: non accipit medium per aeque distantiam vel participationem extremorum, sed per abnegationem utriusque extremi, quod tamen propinquius se tenet cum velle virtutis, quam cum velle vitii: quia, sicut dicit Damascenus, " vitium sive peccatum est recessus ab eo quod est secundum naturam, in id quod est contra naturam. " Natura autem inclinat ad bonum gratiae et virtutis, sicut ad id in quo perficitur et completur secundum optimum posse ipsius, quod ad actus naturales habere potest.