PARTICULA II.

De definitione aeternitatis secundum

Richardum. Quia autem ista Boetii definitio non dicit quid aeternitatis, sed datur de aeternitate prout est in aeterno, ideo juxta hanc de alia definitione hic quaeritur, quam dat Richardus in libro de aeternitate, sic dicens: cc Quid est aeternitas, nisi diuturnitas sine initio et sine fine, carens omni mutabilitate ? " Quod consonat ei quod dicit Gilbertus Porretanus, qui dicit, quod " aeternitatis nomine intelligitur una singularis et individua, simplex et solitaria mora, in qua neque collatio neque collectio est. " Quod explanans dicit: " Hoc nomen quod est perpetuitas sive aeviternitas, sine collatione collectio est: hoc vero nomine quod est sempiternitas, cum collatione collectio intelligitur: nomine autem aeternitatis neutrum, hoc est, neque collatio, neque collectio. "

Quaeritur ergo, Si aeternitas secundum essentiam est diuturnitas ?

1. Diuturnitas enim derivatur a die, sicut et mensuritas a mense: aeternitas autem simplex est: videtur ergo, quod diuturnitas non est.

2. Praeterea, Hoc quod Richardus vocat diuturnitatem, Gilbertus vocat moram: et videtur, quod nulla sit una et simplex mora. Mora enim dicit durationem extensam a longo praeterito in praesens, quod sine divisione partium esse non potest. Videtur ergo, cum aeternitatis partes nullae sint, quod nec mora sit, nec diuturnitas.

3. Praeterea, in aeternitate videtur esse et collectio multorum et collatio. Daniel. xii, 3: Qui ad justitiam erudiunt multos, fulgebunt quasi stellae in perpetuas aeternitates. aeternitates autem sine collectione et numero esse non possunt. Ergo aeternitas non est sine collectione collationum, et per consequens non est sine mutabilitate.

4. Adhuc, In Psalmo lxxvi, 6: Annos aeternos in mente habui. Item, Psal, cl, 28, et ad Hebr, i, 12: Anni tui non deficient. Et, Michaeae, v, 2: Egressus ejus ab initio, a diebus aeternitatis.

5. Adhuc, Ad Roman, xvi, 25: Secundum revelationem mysterii temporibusaeternis. Ergo in aeternitate sunt dies, anni, et tempora, quae nec sine collectione nec sine collatione esse possunt: ergo in aeternitate est et partium collatio et collectio.

6. Adhuc, Cum sicut habetur, Daniel, xii, 3, perpetuae sunt aeternitates, videntur esse plures aeternitates quam una.

7. Adhuc, Cum de aeterno dicatur, fuit, est, erit, quae non nisi variabili accidunt, videtur quod aeternitas sine variatione non sit, nec sine commutabilitate.

Solutio. Ad omnia haec solvere non est difficile, si ad memoriam revocentur quae dicta sunt de nunc aeternitatis, et de aeternitatis definitione. aeternitas enim re et rei quidditate nihil aliud est, nisi diuturnitas vel mora una et singularis et simplex, hoc est, unius et indivisibilis et singularis secundum substantiam, esse, virtutem, et operationem: et simplicis, hoc est, sine omnibus partibus componentibus, et sine motus dividentis ipsum variatione. Motus enim dividit id quod movetur, in partim esse a quo, et in partim esse ad quem. Et tale unum singulare et simplex et indivisibile et indeficiens non potest esse nisi mora vel diuturnitas unica, singularis, simplex, et invariabilis, sive incommutabilis. Una: quia pluralitatem partium non habet. Singularis: quia non conjuncta sive copulata alicui pluralitati substantiae, esse, virtutis, et operationis, secundum quod operatio in operante est et non in operatis. Simplex: quia secundum se penitus indivisibilis. Sine variatione: quia nihil penitus extra se habet, quod per motum accipiat, et intrinsecorum sibi nihil per motum perdere potest: et ideo nec praeteritum, nec futurum habere potest, sed praesens stans et non se movens indeficienter. Et hoc sonat nomen aeternitatis, quod componitur ab ex vel extra, et terminus: quia extra terminationem est positum, quia scilicet terminatur intra se pars ad partem, sicut praeteritum ter-

minatur ad praesens, et futurum incipit a praesenti, et communis terminus est praesens ad quem copulantur praeteritum et futurum, et extra terminum ad quem totum vel ante vel post copulatur. Tale quid igitur est aeternitas secundum rem et secundum modum.

Ad primum ergo dicendum, quod diuturnitas et mora dicitur aeternitas, non per extensionem ejus quod est substantia et quid aeternitatis, sed per extensionem animae extendentis ipsam per indeficientiam excellenter super omnem durationem quae sub ipsa est. Et ideo non dividitur secundum substantiam et partes quae in ipsa aeternitate sunt, sed secundum substantiam et partes quae sunt in duratione durantium sub ipsa. Et haec divisio virtutis, non quantitatis est, qua dividitur in ea secundum ea quae virtualiter continet: sicut dicit Augustinus in libro de Quantitate animae, quod virtus Herculis dividitur, quia potest in unum, duos, tres, et excellit. Et virtus animae est, quia potest in visum, auditum, gressum, et excellit. Et virtus aeternitatis est, quia per indeficientiam continentiae potest in perpetuum, et excellit secundum principium: et potest in omne tempus et temporis partes, et excellit secundum principium et finem.

Per hoc etiam patet solutio ad sequens de Richardo.

Ad aliud dicendum, quod sicut Damascenus dicit, quod unum saeculum Dei, quod est aeternitas, continet multa saecula quae sunt spatia durationis singulorum, et ideo dicitur saeculum saeculorum : ita una aeternitas et simplex, quae simpliciter est aeternitas, continet multas aeternitates, quae per participationem dicuntur, quae nihil aliud sunt quam duratio singulorum finem non habens. Et hoc notat quando dicit in perpetuas aeternitates.

Ad aliud dicendum, quod anni indeficientes, et dies aeternitatis, et hujusmodi omnia, non dicuntur propter divisionem aeternitatis in se, sed propter divisionem perpetuitatis et temporis, quae continet sub se excellenter et eminenter: in omnibus enim his numquam deficit. Et hoc notat in modo loquendi. Non enim dicit, Anni non deficiunt, sed anni tui: qui non tui sunt per mobilitatem, sed per continentiam. Nec dicit, A diebus, sed a diebus aeternitatis, hoc est, qui continentur ab aeternitate. Et hoc notat Anselmus dicens, quod " sicut unum nunc temporis simplex est, et simpliciter continet omnem locum et omnia quae in loco sunt, nulli eorum deficiens: ita unum nunc aeternitatis continet omne tempus, et omnia quae in tempore sunt, nulli eorum deficiens. "

Ad aliud dicendum, quod tempora aeterna dicuntur propter eamdem rationem. Dicunt tamen quidam, quod tempora aeterna sunt in mente divina ab aeterno disposita. Et per hoc denominativum, aeternum, tempus extrahitur extra suam rationem, et pro aeviternitate accipitur, sicut cum dicitur, causatum in causa est causa.

Ad aliud dicendum, quod non sunt plures aeternitates quae simpliciter aeternitates sunt: sed sunt plura aeternitatem participantia secundum illam proprietatem aeternitatis quae carentia est finis: et secundum pluralitatem talium plures dicuntur aeternitates.

Ad ultimum dicendum, quod in aeternitate nulla est variatio, nec mutabilitas. Et quod verba cujuslibet temporis dicuntur de aeterno, ut dicit Magister in libro I Sententiarum, distinctione octava, ex verbis Augustini de Civitate Dei, est propter variationem temporalium, quae continet, nulli eorum deficiens. Et ideo sic exponit ea: " Fuit quod numquam defuit, erit quod numquam deerit, est qui semper est. " Secundum hoc nihil collectionis partium, vel collationis prioris et posterioris, vel mutabilitatis, vel variationis est in aeternitate.

Ex his enim, ut dicit Gilbertus in commento super Boetium, accipitur, quod differentia est aeternitatis et sempiternitatis. Sempiternitas enim dicitur, quam facit nunc sese movens indeficienter, et sine fine collectio ipsius nunc collatione priorum et posteriorum. Unde Boetius: " Nunc stans et permanens aeternitatem facit, nunc currens in tempore facit sempiternitatem. " In cursu enim et motu collectio et collatio est: et sic dicitur sempiternitas.

Aliquando autem dicitur improprie aeternitas, quasi semper aeternitas, et tunc sonat indeficientiam ipsius nunc stantis. Et hoc est quod dicit Boetius in lib. de Trinitate: " Divinum nunc permanens, nec movens se se, atque consistens, aeternitatem facit: cui novum si adjicias semper, facies ejus quod est nunc jugem indefessunique ac per hoc perpetuum cursum, quod est sempiternitas. " Et dicitur jugis cursus, non quod ipsum currat, sed quia non deficiat currentibus sub ipso.