MEMBRUM III.

Utrum Spiritus sanctus sit charitas et amor, quo nos invicem et Deum diligimus ?''

Tertio, Quaeritur de hoc nomine quod est amor.

Et quia de charitate tractandum erit, cum de virtutibus agetur, et de amore qui Spiritus sanctus est, supra in processione Spiritus sancti multa dicta sunt, non remanet hic quaerendum, nisi utrum Spiritus sanctus sit charitas et amor quo nos invicem et Deum diligimus ?

Hoc enim multis auctoritatibus probat Magister in primo Sententiarum, distinct. XVII, quarum potissima est illa primae canonicae Joannis, iv, 7 et 8: Charissimi, diligamus nos invicem, quia charitas ex Deo est: et omnis qui diligit, scilicet fratrem suum, ex Deo natus est, et cognoscit Deum. Qui non diligit, non novit Deum, quoniam Deus charitas est.

Super hoc Augustinus arguit sic in libro VIII de Trinitate : " Dilectionem quantum commendat Joannes, diligenter attendamus: Qui diligit, inquit, fratrem suum, in lumine manet, et scandalum in eo non est . Manifestum est, quod justitiae perfectionem in fratris dilectione posuerit. Nam in quo scandalum non est, utique perfectus est. Et tamen videtur dilectionem Dei tacuisse: quod numquam faceret, nisi quia in ipsa fraterna dilectione vult intelligi Deum. Apertissime enim in eadem epistola, paulo post, ait ita: Dilectissimi, diligamus nos invicem, quia charitas ex Deo est: et omnis qui diligit, ex Deo natus est, et cognoscit Deum. Qui non diligit, non novit Deum, quoniam Deus charitas est . " Et paulo post concludit sic Augustinus: " Ista contextio satis aperte declarat eamdem ipsam fraternam dilectionem, (nam fraterna dilectio est, qua diligimus invicem) non solum ex Deo., sed etiam Deum esse. " Et, ibidem, " Cum. ergo de dilectione diligimus fratrem, de Deo diligimus fratrem: nec fieri potest ut eamdem dilectionem non praecipue diligamus qua fratrem diligimus, quoniam Deus dilectio est. Et, ibidem, " Qui non diligit fratrem, non est in. dilectione: et qui non est in dilectione, non est in Deo, quia Deus dilectio est.

2. Adhuc, Augustinus in libro XV de Trinitate: " Si in donis Dei nihil majus est charitate, et nullum est majus donum Dei quam Spiritus sanctus, quid consequentius est, quam ut ipse sit charitas, quae dicitur et Deus et ex Deo esse ? "

3. Adhuc, In eodem sic arguit Augustinus: " Joannes volens de hac re apertius loqui: In hoc, inquit, cognoscimus quoniam in eo manemus, et ipse in nobis, quoniam de Spiritu suo dedit nobis . Spiritus itaque sanctus de quo dedit nobis, facit nos in Deo manere, et ipsum in nobis. Hoc autem facit dilectio. Ipse est ergo Deus dilectio. "

4. Si quis velit dicere, quod dicitur Deus dilectio per causam, sicut dicitur sapientia mea, misericordia mea. Obviat Augustinus ibidem dicens: " Hunc sensum facile refellit Scripturarum ipsa locutio. Tale est enim, Tu es patientia mea , quale est, Domine, spes mea , et, Deus meus, misericordia mea : et multa similia. Non est autem dictum, Domine, charitas mea, aut, tu es charitas mea, aut Deus meus charitas mea: sed ita dictum est, Deus charitas est , sicut dictum est, Deus spiritus est .''

5. Adhuc, In eadem distinctione, scilicet XVII , objicit Magister in contrarium et solvit. Quia si charitas augetur et minuitur per diversa tempora in homine: et si Spiritus sanctus charitas est, consequens est ut Spiritus sanctus augeatur vel minuatur. Et respondet, quod Spiritus sanctus vel charitas penitus immutabilis est, nec in se augetur, vel minuitur, nec in se recipit magis vel minus, sed in homine, vel potius homini augetur et minuitur, et magis vel minus datur vel habetur. Et confirmat solutionem, per Augustinum in nona homilia super epistolam Joannis, ubi sic dicit: " Probet se quisque quantum in illo profecerit charitas, vel potius quantum ipse in charitate profecerit. Nam si charitas Deus est, nec proficit, nec deficit. Sic ergo in te proficere dicitur charitas, quia tu in ea proficis. " Et sic patet, quod Augustinus intendit, quod charitas qua diligimus Deum et invicem, sit Spiritus sanctus. Et dicit hoc Joannem intendere, cujus commendans auctoritatem dicit, quod " major est hujus scripturae auctoritas, quam omnis humani ingenii perspicacitas. "

Ulterius quaeritur de verbis Augustini, qui dicit, quod diligat ipsam dilectionem, et tunc diligit Deum .

1. Si enim dilectio dilectione diligitur: tunc illa dilectio iterum alia dilectione diligitur, et illa alia, et ibitur in infini- tum, quod abhorret omnis intellectus.

2. Adhuc, Si nihil diligitur nisi cognitum, ut dicit Augustinus, diligens dilectionem, cognoscet dilectionem: et sic aliquis scit se habere charitatem, et sic sciet se amore esse dignum, quod est contra illud Ecclesiastae, ix, 1: Nescit homo utrum amore an odio dignus sit.

3. Si quis dicat, quod melius cognoscuntur quae per essentiam praesentia sunt in anima, quam quae per similitudinem sunt in anima: et sic charitas quae praesenter est in anima, melius cognoscitur quam lapis qui per similitudinem. Hoc falsum est: quod enim res cognoscatur, non causatur ex hoc quod praesens sit in anima per essentiam: quia aliter quilibet haberet scientiam eorum quae sunt in anima sua, quod expresse falsum est Sed oportet, quod sit in anima ut objectum cognitivae potentiae, circa quod est intellectus vel ratio secundum principia et causas et elementa ipsius: ex quibus contingit intelligere et scire circa omnes scientias, ut dicit Aristoteles in principio Physicorum. Et sic charitas non est in anima charitatem habente, nec anima est in anima hoc modo. Videtur ergo, quod illud dictum nihil sit.

In contrarium est, quod dilectio a diligente procedit, ut dicit Augustinus. Dilectio ergo qua diligimus Deum et proximum, a nobis procedit. Si ergo Spiritus sanctus illa dilectio est essentialiter, sequitur quod Spiritus sanctus essentialiter procedit ab homine: quod et haeresis est, et intellectus non capit: quod enim ab homine procedit, spiritus humanus est, non divinus, neque Deus.

Solutio. Praenotandum est, quod aliud est amor, et aliud dilectio, et aliud charitas: et licet haec tria idem supponant, non tamen idem significant, nec eodem modo. Amor enim non dicit nisi simpliciter fluxum amantis in amatum. Unde etiam secundum Ierotheum et Dionysium etiam irrationabilibus convenit: et secundum Ierotheum dividitur in divinum, angelicum, intellectualem, sensibilem et naturalem. Dilectio autem discretionem electionis ponit in dilecto, et ideo non convenit nisi rationabilibus, et dividitur per pulchram dilectionem et foedam. Eccli, xxiv, 24: Ego mater pulchrae dilectionis. Charitas autem est, quae dilectum vel magno vel inaestimabili pretio aestimat: sicut dicitur charum in aliis, quando magni pretii aestimatur. Unde chara annona, charum vinum. Unde a beato Bernardo dicitur dulcis, sapiens et fortis: dulcis, ut amor: sapiens, ut dilectio: fortis, ut charitas: tanti enim pretii aestimat amatum, quod nec morte derelinquit.

His visis, sciendum est, quod sicut supra determinatum est in quaestione de veritate, unum lumen est extensum super omnes animas, quo sicut primo et exemplari de omni vero judicamus. Et sicut unum bonum est primum ad quod omne bonum referimus, et quantum bonum sit, illo judicamus: ita est una charitas diffusa per omnes animas sanctas per Spiritum sanctum qui datus est eis, ut dicitur, ad Roman, v, 5: ad quam sicut exemplar omnis amor et omnis dilectio, et omnis charitas nostra refertur, ut comparatione illius et assimilatione charitas dici mereatur: et quo fuerit illi similior, major est charitas: quo dissimilior, minor. Et illud est Spiritus sanctus, quo sicut primo et causativo et exemplari et primo quasi formali Deum diligimus et proximum. Et hoc est quod dicit Augustinus, quod per charitatem Spiritus sanctus habitat in nobis, et quod non oportet nos longe ire quaerendo Deum: quia inspiciendo charitatem, qua

Deum diligimus et proximum, et invenimus et habemus Deum, Habitus tamen et affectus et passio et actus charitatis, quibus diligimus Deum et proximum, essentialiter non sunt Spiritus sanctus. Habitus enim est qualitas in modum naturae formalis perficiens potentiam diligendi, ut diligere possit quando voluerit cum tempus sit. Dicit enim Averroes super secundum de Anima, quod " habitus est quo quis aliquid agit cum voluerit. " Et dicit Augustinus in libro de Bono conjugali, quod " habitus est quo quis agit cum tempus sit. " Et dicit Tullius, quod " virtus est in modum naturae rationi consentaneus habitus. " Affectus etiam in affectiva potentia dicit passionem, qua anima movetur ad diligendum. Et hoc notat Augustinus in libro Confessionum, dicens, quod " nihil dulcius est quam amare et amari. " Sensus autem dulcedinis passio est. Et dicit Aspasius in libro de Passionibus animae, quod " passio est qua movetur anima, ut ira, concupiscentia, et amor, et hujusmodi. " Actus autem est, qui elicitur de potentia ad quam facultatem dat habitus, et cujus intentionem vel remissionem facit passionis affectus: et haec non est essentialiter Spiritus sanctus.

Quod ergo inductum est de canonica Joannis, et de Augustino, intelligitur de charitate primo modo dicta, et sic verum est. Et quod in contrarium est, verum est de secundo modo dicta charitate. Et sic solutum est quod primo quaesitum est. Et haec est causa, quod non potest intelligi, quod per causam sit locutio cum dicitur, Deus patientia mea, vel Deus spes mea. Primo enim modo dicta charitas Spiritus sanctus est ut primum formale dilectionis, diffusum per omnes animas sanctas, quod in se nec proficit, nec deficit: sed nos in illo proficimus, vel deficimus quanto plus vel minus per assimilatio- nem habitus et affectus et actus appropinquamus.

Ad id autem quod ulterius quaeritur de verbis Augustini, dicendum,, quod cum dicitur, " diligat ipsam dilectionem, " dilectio ut objectum dilectionis accipitur: materialiter enim accipitur, hoc est, diligat id quod dilectio est, hoc est, quod est prima forma dilectionis in nobis: hoc enim, ut dictum est, Spiritus sanctus est: et nostra dilectio in habitu,, affectu, et actu, imago illius dilectionis est, sicut dicit Boetius in libro de Trinitate, quod formae separatae verae formae sunt formantes alias, et foris manentes, ut dixit Plato: et sunt formae quae sunt ante rem: formae autem impressae in materiam, non verae formae sunt, sed imagines formarum.

Ad id quod ulterius inducitur, dicendum quod proprie loquendo nihil praesenter est in anima, nisi quod est in lumine cognitionis animae: sicut nihil praesenter in sensu est, nisi quod est in lumine cognitionis sensibilis. Lumen autem ad discernendum utram amor qui est in nobis, sit amor charitatis per quam nos inhabitat Spiritus sanctus, non est lumen cognitionis naturalis, sed oportet, quod adsit lumen revelationis: frequenter enim contingit deceptio ex similitudine naturalis amoris ad gratuitum, sicut decipiuntur secundum consequens putantes mei esse fel. Et ideo nemo nisi per revelationem scit, utrum odio vel amore dignus sit: cum tamen suam di-

lectionem in corde cogn oscat, sed nesciat quantum assimiletur ad primam formam dilectionis.

Ad id quod objicitur contra solutionem quorumdam, dicendum quod illa objectio procedit, nisi sic intelligatur, ut dictum est, scilicet quod per essentiam potenter sunt in anima, quae per lumen principiorum, causarum, et elementorum suorum, sunt in lumine cognitionis animae. Nec valet quod quidam dicunt, quod ea quae essentialiter sunt in anima, cognoscibiliora sunt secundum se quam ea quae per similitudinem sunt in anima solum, sed non quoad nos. Hoc enim non solvit. Quaestio enim quaerit de cognitione quoad nos, et non quid cognoscibilius sit secundum se.

Et quod inducunt, quod Philosophus dicit in II de Anima, quod actus sunt praevii potentiis, et objecta actibus secundum rationem: contra mentem Auctoris inductum est. Hoc enim de potententiis passivis dictum est. In illis enim forma objecti agens est, et distinguens potentiam sive determinans, et dans formam et speciem actui: et sicut dat formam et speciem, sic dat rationem diffinitivam.. Unde quod dicit, secundum rationem, non intelligitur quoad nos, sed simpliciter.

Ad id quod in contrarium objicitur, jam solutum est per distinctionem duplicis dilectionis, quarum una est prima forma dilectionis, altera autem est imago illius.