PARTICULA IV.

Utrum materia facta sit ad rationem sive ad exemplar aliquod ?

Quarto quaeritur, Utrum materia facta sit ad rationem, sive ad exemplar aliquod?

Et videtur, quod non.

1. Exemplar enim non est nisi formae: materia autem nec forma est, nec a forma habet quod est materia: ergo videtur, quod materia ad exemplar facta non sit.

2. Adhuc, Nihil materiale est in Deo, ut dicit Augustinus. Ergo nihil est in Deo, quod possit esse exemplar materiae, exemplar enim materiae materiale est: ergo exemplar materiale non est in Deo: et sic materia non est facta ad exemplar.

In contrarium est, quod

1. Quidquid Deus fecit, ut dicit Augustinus, ad rationem fecit: Deus materiam fecit: ergo ad rationem fecit: ratio autem est exemplar: ergo materiam fecit ad exemplar: et sic materiae aliquod exemplar est.

2. Adhuc, Omne quod aliquo modo bonum est, bonitatis suae causam et exemplar habet in summo bono: sed materia aliquo modo bonum est: ergo bonitatis suae causam et exemplar habet in summo bono. Quod materia aliquo modo bonum sit, dicit Augustinus in libro XII Confessionum sic: " Sicut fatemur majus bonum esse quod creatum et formatum est, ita dicimus minus bonum quod creatum informe formabile est, sed tamen bonum. " Non est autem bonum, nisi quod est a bono primo, ut in tractatu de bono determinatum est ex verbis Dionysii, Boetii, et Augustini. Ergo videtur, quod materia bonitatis suae causam habet in summo bono et formam, et sic videtur ad ideam esse iacta.

3. Adhuc, Omne creatum antequam crearetur, in potentia fuit causae efficientis, et ideo est ens possibile, et non ens necesse: materia creata est, quod constat ex praehabitis: ergo est ens possibile: ens autem possibile non est in potentia in causa efficiente (quae non est causa per accidens, sed causa per se) nisi secundum rationem formae exemplaris: ergo materia antequam esset in esse materiae secundum actum, in potentia causae efficientis fuit secundum rationem formae et exemplaris.

4. Adhuc, Sicut in prima parte Summae theologiae, quaestione, Qualiter omnia creata sunt in Deo , determinatum est, quod creata antequam fiant, in Deo sunt, sicut artificiata sunt in intellectu artificis: artificiata autem non sunt in mente artificis, nisi per exemplar: et sic cum materia creata sit, oportet quod per exemplar sit in mente divina.

5. Adhuc, Dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus , quod si causa prima non novit aliquod causatorum a se, sequitur quod causa sit vacua secundum aliquid. Ergo prima causa novit omne suum creatum: sed non noscitur nisi cujus ratio apud noscentem habetur: cum igitur prima materia creatum sit primae causae, et noscatur ab ipsa, oportet quod prima materia per aliquam rationem sit in notitia primae causae.

Solutio. Sicut dicit Anselmus in Monologio, praesumptio est dicere, quod aliquod ens sit quod non sit ab ente primo: et quod est ab ente primo, per notitiam est in ente primo, secundum rationem qua se habet ad ens, et simpliciter est ens, et actu ens. Et hoc modo est materiam dupliciter considerare, scilicet secundum quod est hoc ens absolute: et secundum quod est in habitudine ad ens actu, quae habitudo abstrahi ab eo non potest, in quantum informe formabile est: sicut in artificiatis apud artificem ratio est fundamenti: haec enim ratio non est absolute ejus quod est fundamentum, sed est ratio qua se habet ut sustentans et recipiens omne superaedificatum.

Et sic dicendum est de materia prima, quae licet informis sit ab omni forma: ad genus vel speciem vel individuum determinata, tamen rationem habet habitudinis et receptaculi et analogiae ad omnem formam: et negari non potest, quin haec sit ratio formalis et fundamenti

et materiae: et hac ratione formali materia artificiatorum est in mente artificis. Et ideo dicit Aristoteles in II Physicorum, quod architectus non tantum considerat formam et finem, sed etiam materiam. Et dat exemplum de serra,. in qua non consideratur tantum finis qui est incisio, nec forma quae est figura dentium, et dispositio et incidendum: sed oportet, quod consideretur materia, in qua talis figura dentium et dispositio fieri possit. Propter quod, ut ibidem dicit Philosophus, intendens facere serram, non quaerit materiam lanam, vel aliud molle quod facile cedit, sed quaerit ferrum in quo figurari possint dentes acuti anguli, facile dividentes et corrodentes id quod dividendum est. Et sub hac ratione ab artifice quaeritur et consideratur materia.

Et per similem rationem Informis materia prima, formabilis in omnem formam, producta est et quaesita a primo opifice, et hoc modo fuit In mente divina. Informitas enim, quae est evacuatio ab omni forma secundum actum, qua evacuatione formabilis est in omnem actum formae cujuslibet, aliqua forma est, ut dicit Augustinus, et aliqua ratio est qua in entis veritate constituitur: et quantum ad illam habet exemplar in mente divina, et hac ratione producitur ab ipsa sicut a per se agente. Per se enim agens est, ut In II Physicorum vult Aristoteles quod est agens univocum: et hoc est quod agit in ratione efficientis et formae. Et dat exemplum: sicut Polycletus causa statuae est sive idoli per accidens: sed statuarius causa statuae est per se formaliter, et similiter Polycletus statuarius, quia tunc agit secundum eam quae in ipso est, formam et artem statuae. Et sicut medicus per se est causa sanitatis, et similiter Hippocrates medicus, quia sanitatem agit secundum eam quae in ipso est, formam et artem medicinae sanitatis. Hippocrates autem est causa per accidens, quia Hippocrates secundum quod Hippocrates non habet in se formam et artem qua agat sanitatem: sed sanitatem agit per aliud quod in nomine efficientis non intelligitur, agit enim per hoc quod est medicus, eo quod medicina forma est et ratio sanitatis. Ita oportet intelligere in Deo, quod nihil agit sive creat, nisi cujus ratio et forma exemplaris est in ipso: aliter enim (ut dicit Augustinus) non ageret secundum rationem.

Ad primum ergo dicendum, quod licet materia secundum id quod est, formam non habeat, et ideo non possit habere exemplar formale: tamen secundum quod se habet ad ens actu, sine forma non est, et sine ratione, ut dictum est. Et hoc modo refertur ad mentem opificis primi, et idealem rationem habet in ipso.

Ad aliud dicendum, quod nihil in potentia est in Deo: habitudo autem materiae et ratio habitudinis ad ens actu, non est materialis, sed formalis: et ideo secundum illam et non simpliciter potest esse materia in Deo.

Quinque argumenta quae in contrarium adducta sunt, concedenda sunt secundum distinctionem rationis et formae, quae in principio solutionis determinata est.