MEMBRUM III.

Quantus sit numerus in divinis, utrum scilicet finitus, vel infinitus ? Et, si finitus, in quo numero stat ut in termino ?

Tertio quaeritur, Quantus sit numerus in divinis personis, utrum scilicet finitus ? Et si finitus, in quo numero stat ut in termino ?

Videtur autem, quod infinitus.

1. Si enim perfectio bonitatis et perfectio charitatis et perfectio virtutis,, ut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus , Deum non sinit esse sine germine, sed facit ex ipso pullulare ut divinos flores et ut divina lumina Filium et Spiritum sanctum: tunc quanto plures pullulant, tanto perfectior est virtus, bonitas, et charitas communior. Charitatis autem perfectio est in communitate, ut dicit Augustinus. Privatus enim amor vituperabilis est: communis autem laudabilis. Perfectissima autem charitas et incomparabilis omni charitati, est charitas divina, et est infinita. Ergo non stat nisi ad infinitos quos diligit ut, seipsum. Videtur ergo, quod numerus personarum sit infinitus.

2. Adhuc, Ad hoc videntur facere convenientiae superius adductae de Richardo in tractatu de bono, et tractatu de uno.

3. Adhuc, Principii primi non est deficere in principiando sive producendo. Pater principium est totius divinitatis. Ergo non deficit in hoc, quin semper producat. Sempiterna autem productio est ad infinitos, Videtur ergo, quod et

Pater producat infinitos filios, et Pater et Filius infinitos spiritus.

4. Adhuc, Hoc modo in secundo de Generatione et Corruptione probat Aristoteles generationem infinitam et inquietam esse: quia scilicet accessus solis et recessus in circulo declivi sive obliqui inquietus est et infinitus. Videtur ergo a simili cum potentia principiandi in Patre sit infinita, et similiter in Patre et Filio sit infinita, quod productio infinita sit et infinitorum.

5. Adhuc, Unumquodque potentius est in sibi coessentialibus, quam in his quae sunt diversae essentiae ab ipso. Deus infinitus est in creando quae creata sunt in diversitate essentiae ab ipso. Ergo multo magis infinitus debet esse in producendo personas quae sunt ejusdem essentiae cum ipso.

6. Si quis ad hoc dicat, sicut dicunt quidam, quod infinitum esse confusionis est, et non ordinis naturae: et ideo personae non possunt esse infinitae: quia confusio in divina non cadit. Contra hoc est: quia id quod est de demonstratione potentiae, non est confusionis, sed potius exigentiae naturalis. Dicit autem Aristoteles in primo Caeli et mundi, quod potentia activa non demonstratur perfecte nisi in ultimo et maximo in quo est virtus ejus, et ultra quod nihil potest: sicut et potentia passiva non demonstratur, nisi in ultimo et minimo in quo est virtus passionis ejus, et ex quo ut ex principio infertur omnis passibilitas ejus. Et dat exemplum: quia si aliquid patitur ab uno quod minimum est, statim infertur, quod patitur a duobus, et sic in infinitum. Et si aliquid, potentia activa potest in centum quod maximum, est, statim. infertur, quod potest in nonaginta et in octoginta, et sic in infinitum. Cum ergo potentia principiandi in Deo sit infinita et activa, videtur, quod virtus ejus non demonstrator nisi producat infinitos.

In contrarium hujus est quod disputatum est supra in tractatu de generatione Filii, et in tractatu de ordine naturae, ubi ostensum est, quod productio persosonarum stat in tribus, quorum unus est principium, et alter medium, et tertius in ratione termini, in quo stat productio non ex impotentia quae sit in ipso, sed ex hoc quod in ordine naturae in ratione termini est, ex ratione proprietatis qua distinguitur a Patre et Filio.

Solutio. Dicendum, est, quod nec sunt, nec esse possunt in divinis nisi tres personae. In illis enim sufficientia perfectionis est, bonitatis, virtutis, et charitatis, delectationis, jucunditatis, et amicitiae. Et haec omnia in praehabitis ostensa sunt. Si enim attenditur ordo naturae, perfectio in tribus est, in principio, medio, et fine. Non enim sunt nisi duo principia communicationis, natura scilicet, et voluntas. Si natura attenditur, multiplicari non potest nisi in tres, scilicet in eum qui pullulat ex seipso, et in eum qui pullulat ex alio, et in eum qui pullulat tantum ex alio passive: sive in eum qui producit non productus, et in eum qui. producit productus, et in eum qui producitur non producens: sive secundum verba Augustini, " a quo alius qui non ab alio, a quo alius qui ab alio, et qui ab alio a quo nullus. "

Si enim dicatur, quod est quartus, qui nec est ab alio, nec ab ipso alius, ille non potest esse in communicatione naturae: in eadem enim natura non est secundum communionem, nisi qui vel dat naturam, vel accipit: non enim habet communionem in natura, nisi accipiens eam ab alio, vel dans eam alii, vel utroque modo. Si autem diceretur, quod essent duo dantes, et non accipientes, illi proprietate non differrent, sive specie: nec materia differrent, quia materia non potest esse in divinis: nec essentia, differrent, quia essentia in divinis nec dividi- tur, nec distinguitur: et sic sequeretur, quod penitus idem essent et una persona. Idem enim est, ut dicit Aristoteles in VII Topicorum, a quo non. differt differentia. Penitus eodem modo probatur, quod si essent duo vel plures qui ab alio a quibus alii, quod essent una et eadem persona et proprietate et essentia. Et eodem modo probatur, quod si duo vel plures essent qui ab alio a quibus nulli., quod essent una et eadem persona.

Si autem diceretur, quod essent plures dii in diversitate essentiae, sequeretur, quod non essent in uno et eodem ordine naturae. Et ideo dixit synodus Nicaena, quod si quis dicat duos innascibiles, duos faciens deos, anathema sit. Sic enim dicens, ut dicit Hilarius, destruit ordinem naturae ad unum, et per consequens diversos esse deos ponit.

Similiter perfectio communicationis voluntatis in tribus est, et non in pluribus, scilicet in uno qui diligit eum qui ab ipso est, et in uno qui diligit eum a quo est, et in uno qui est nexus amborum: et si ponantur duo vel plures diligentes eos qui ab ipsis sunt, vel diligentes a quibus sunt, vel qui sunt nexus amborum, probabitur, quod omnes illi idem sunt, sicut prius probatum est, cum nec formalem nec materialem nec essentialem habeant differentiam. Et sic patet, quod utriusque communicationis perfectio in tribus est. Hoc enim patet per verba Augustini: " Omnis enim multitudo quae procedit ab uno principio, per eadem principia reducitur per quae exit ab ipso. Exit autem omne quod exit ab intellectu agente per principium efficiens, per formam qua fit, et per spiritum qui formam invehit ei quod fit. Si autem reducitur, oportet quod spiritu apprehendatur, et spiritu ordinetur. Dico autem spiritu, quem concepit ex primo faciente. Et oportet ut formam qua exivit, sequatur, et sic in principium unde exivit, reducatur. " Sic ergo in tribus omnis factionis et omnis reductionis est sufficientia. Communicationis er-

go naturae, et communicationis voluntatis, et perfectio factionis, et perfectio reductionis est in tribus. Et superfluum abjicitur a natura et ab arte et ab omnibus. Non ergo possunt esse plures vel pauciores personae quam tres, Pater scilicet formans omnia quae sunt, Filius forma omnium eorum quae formantur, et Spiritus sanctus invehens virtutes et dona formantis et formae, et reductione spiritus reducens forma, quae est Filius quam sequatur, et Pater in quem reducitur.

Ad primum ergo dicendum, quod infinitus numerus confusionis est et superfluitatis: et ideo esse non potest. Licet enim infinitum potentia sit in quibusdam causatis, tamen actu numquam est, et in ordine causatum nec est, nec esse potest. Quidquid autem in Deo ponitur, sicut in ordine causae ponitur, et non sicut in ordine causati,

Ad aliud dicendum, quod convenientiae supra adductae non probant, nisi quod solitudo non potest esse in divinis, et quod sufficientia communicationis est in tribus.

Ad aliud dicendum, quod illa ratio procedit ac si Pater principium sit motu et sui divisione et per vices temporum: et hoc falsum est. Unde ratio illa nihil probat in divinis.

Ad aliud patet solutio per idem. Sol enim non est principium generationis et corruptionis, nisi per motus accessus et recessus: quod in sphaera circuli recti fieri non potuit, qui secundum angulos rectos sphaerales secaret horizontem: et ideo oportuit, quod fieret secundum angulos circuli obliqui, qui horizontem secat secundum angulos acutos et obtusos. Nihil autem talium est in divinis: sed idem eodem modo se habens, semper facit idem, et ab aeterno.

Ad aliud dicendum est, quod in hoc infinitas notatur producentis: quia de se producit alium qui infinitus est essentia et potentia sicut ipse, et non in hoc quod infinitos numero producat, Talis enim productio non sine divisione fit: divisio autem non convenit nisi materiae et continuo: unde Aristoteles in IV Physicorum dicit, quod infinitum in numero causatur ex infinito et continuo. Talia autem in divinis esse non possunt: quia talis infinitas materialis est et infirmi.

Ad aliud dicendum, quod dictum illorum bene dictum est.

Et ad objectionem dicendum, quod multiplicatio in infinitum, non demonstrat aliquam potentiam activam vel virtutem ejus: sed cum multitudo in infinitum causetur ex divisione in infinitum, demonstrat infirmitatem et defectum materialis principii: sed actus infinitus in essentia et potentia, sicut Filius et Spiritus sanctus, qui sunt actus nihil potentiae habentes sive imperfectionis, demonstrant infinitam potentiam, producentis eos. Et ideo Philosophus dicit in libro de Causis, quod " omnis virtus unita magis est infinita, quam multiplicata. "

Id quod adducitur in contrarium, conceditur.