MEMBRUM IV.

Utrum non posse cogitari non esse, sit Deo proprium, aut etiam possit aliis convenire ?

Quarto quaeritur, Utrum hoc ipsum, non posse cogitari non esse, sit Deo proprium, vel etiam aliis conveniat ?

Et videtur, quod conveniat etiam aliis.

1. Sicut enim in antehabitis dictum est, quod est, non potest cogitari non esse dum est: falsum enim non potest intelligi: ergo nec intelligendo cogitari. De multis ergo cogitatur quod sunt, et quod non possunt non esse, et non possunt cogitari non esse dum sunt. Non ergo est Deo proprium hoc.

2. Adhuc, Necessaria sic sunt, quod non possunt non esse, et non possunt cogitari non esse: quia si cogitarentur non esse, sequeretur quod necessaria non essent necessaria. Multis ergo convenit non posse cogitari non esse. Non ergo solius Dei proprium est.

3. Adhuc, In primo de Caelo et mundo probat Aristoteles, quod potentia ad semper esse, non potest inesse ei quod habet potentiam ad aliquando non esse: sequeretur enim, ut dicit, quod aliquando res non esset, et semper esset, quae sunt contradictoria. Ex hoc accipitur, quod cum necessarium sit aeternum et semper, ut Aristoteles dicit in VI Ethicorum, quod nullum necessarium potest cogitari aliquando non esse. Si enim cogitaretur aliquando non esse, oporteret quod hoc cogitaretur secundum potentiam quae inesset ei ad aliquando non esse: et hoc non potest ei cogitari inesse, supposito quod sit necessarium. Multis ergo valde convenit non posse cogitari non esse: sic iterum sequitur, quod non erit soli Deo proprium.

In contrarium hujus est quod

1. Objicit Anselmus in Prosologio sic: " Quod aliquando non fuit, potest intelligi et cogitari non esse sicut non fuit: " omne creatum aliquando non fuit: ergo omne creatum potest cogitari non esse.

2. Adhuc, Omne quod alicubi non est, potest cogitari nusquam esse sicut alicubi non est: omne creatum alicubi non est, quia nullum creatum ubique est: ergo omne creatum potest cogitari nusquam esse et numquam esse. Solus autem Deus qui ubique et semper est, non potest cogitari alicubi vel aliquando non esse, et per consequens non potest cogitari numquam et nusquam esse.

Solutio. Supposita distinctione potentiae cogitativae sive rationis quae superius posita est, ex comparatione potentiae ad cogitantem vel cogitabile, dicimus quod secundum facultatem cogitabilis et non cogitantis soli Deo proprium est sic esse, quod non possit non esse, et non possit cogitari non esse. Et hujus ratio est: quia in omni eo quod creatum est, intelligitur aliquando non fuisse, et intelligitur secundum id quod est, ex nihilo et nihil esse. Ex quibus relinquitur, quod potest cogitari de ipsis aliquando non esse, et quod non sunt, nisi per ipsius esse veram causam, et per esse causati influentiam. Omne enim quod est per causam efficientem, non est, nisi causa efficiens continue influat esse secundum actum.

Et quod quidam instant, quod domus est, quando aedificator non aedificat secundum actum. Nulla est instantia, ut dicit Avicenna in libro II Sufficientiae. aedificans enim et generans non sunt causae proximae et essentiales aedificati et generati: sed sunt extrinsece cooperantes et disponentes ad hoc, quod aliquid aedificetur vel generetur. Sed alia causa esse in figura domus proxima et efficiens figurae illius quae dicitur domus, est conclavatio, vel contignatio, sive alia collectio, continens figuram in esse domus. Constat enim, quod non continet, nisi continentiae tenentiam influendo secundum actum: et si ad modicum tenentiam non influeret, concideret domus. Similiter in generante causa proxima generati est formativa vis, quae est in gutta generantis, quae in matre format formabile ad esse, ut humidum maternum, quod materiale humidum vocat Philosophus. In nato autem substantiam membrorum format humidum nutrimentale: et si ad modicum non influeret hujusmodi formationem secundum actum quem influit et formabili et formato et ei ad quod for-

mat, statim periret id quod generatum est. Et similiter se habet in causa esse, quae simpliciter causa est esse: et si ad modicum non influeret esse, periret omne quod est. Per quod probat Avicenna, quod omnium esse fieri est praeter esse primi, quod ab alio esse non habet, sed ipsum secundum id quod est, suum esse est. Propter quod de ipso non potest cogitari, quod non sit: quia nullam ad non esse habet potentiam vel relationem. De omni autem creato hoc cogitari potest: quia omne creatum et potentiam et relationem habet ad non esse.

Ad primum ergo dicendum, quod licet quantum est de facultate cogitabilis, non possit cogitari simul esse et simul non esse: tamen utrumque contradictoriorum per se acceptum, et a relatione oppositionis quae secundum contradictionem est separatum, potest cogitari non esse. De Deo autem hoc nullo modo potest cogitari, propter causam quae dicta est, scilicet quia non habet potentiam vel relationem ad non esse.

Ad aliud dicendum, quod necessarium, est tripliciter. Duobus modis secundum quid, et uno modo simpliciter. Secundum quid necessarium est, quod positione necessarium est aliquo posito, ut si video te ambulare, necesse est te ambulare, non tamen te ambulare simpliciter contingens est. Secundum quid necessarium est, quod ex cohaerentia terminorum necessarium est, ut hominem esse animal necessarium est, eo quod unum clauditur in intellectu alterius:

cum tamen esse hominem simpliciter, et animal esse simpliciter, utrumque contingens sit. Simpliciter autem necessarium est, quod est ens necesse, et hoc est, quod nullam habet potentiam vel relationem ad non esse, quod soli essentiae divinae convenit: et ideo hoc solum non potest cogitari non esse. Necessarium enim positionis si secundum separatum a positione accipiatur, contingens est, et cogitatur non esse. Similiter necessarium quod est ex cohaerentia terminorum, si separatim a cohaerentia terminorum accipiatur, cogitatur non esse.

Et quod dicit Aristoteles , quod necessarium est aeternum, non est dictum de substantia necessarii, vel de esse suo, sed de eo quod est necessarium secundum quod stat sub forma suae necessitatis: potest tamen secundum substantiam cogitari non esse. De hoc autem quod est ens necesse, non esse nullo modo potest cogitari.

Ad aliud dicendum, quod potentia ad semper esse, et potentia ad aliquando non esse, simul esse non possunt in uno subjecto, sicut dicit Philosophus: subjectum tamen utriusque potentiae secundum substantiam acceptum, et a consequentia oppositionis separatum (oppositionis dico quae est inter necessitatem ad semper esse, et potentiam aliquando non esse) potest cogitari non esse, ut jam habitum est. Et sic relinquitur, quod soli Deo proprium est esse, et non posse non esse, et non posse cogitari non esse.