MEMBRUM II.

De his quae adhuc faciunt daemones ad hominum delusionem .''

Deinde quaeritur de his quae adhuc faciunt daemones ad hominum delusionem.

1. Quod enim deludant oculos aliquando intuentium, expresse dicit Strabus in Glossa super illud Exodi, vii, 11: Vocavit Pharao sapientes, sic: " Sciendum, quod malefici diabolicis figmentis spectantium oculos deludebant, ut res in sua natura manentes non viderentur. " Ergo videtur, quod magi per daemoniacas operationes oculos possint illudere intuentium, ut aliud videantur res quam sint.

2. Adhuc, Augustinus in libro de Spiritu et anima sic dicit: " Dicit enim humana opinio, quod quadam arte mulierum et potestate daemonum homines converti possunt in lupos et jumenta, et quaeque necessaria portare, et post peracta opera iterum ad se redire: nec tamen fieri in eis mentem bestialem, sed rationalem humanamque servari . " Ergo videtur, quod daemones habent potestatem convertendi formas hominum in bestias et opera bestiarum,

3. Adhuc, Augustinus in eodem, infra, dicit sic: " Daemones quaedam futura praedicunt, et quaedam mira faciunt, quibus homines alliciunt et seducunt. Unde quaedam mulierculae post Satanam conversae, daemonum illusionibus et phantasmatibus seductae, credunt se et profitentur nocturnis horis cum Diana, Paganorum dea, vel Herodiade et Minerva et innumera mulierum multitudine equitare. Ipse namque Satanas, qui transfigurat se in Angelum lucis, cum mentem cujusque mulierculae ceperit, et hanc sibi per infidelitatem. subjugaverit, illico transformat se in diversarum personarum species ac similitudines: et mentem quam captivam tenet in somnis deludens, modo laeta modo tristia, modo cognitas modo incognitas personas ostendens, per daevia quaeque deducit. et cum solus hoc patitur spiritus infidelis, non in animo tantum, sed et in corpore evenire opinatur. Idcirco nimis stultus et hebes est, qui haec omnia quae in spiritu fiunt, etiam accidere in corpore arbitratur: cum Ezechiel et alii Prophetae, Joannes etiam Evangelista, et alii Apostoli in spiritu, non in corpore tales visiones viderint . "

Quaeritur ergo, Qualiter tales fiant illusiones ?

Non enim potest dici, quod non fiant: quia

1. In libro IV Dialogorum narrat Gregorius, quod quaedam puella operatione cujusdam malefici, equa esse videbatur, quae cum adducta esset ad beatum Benedictum, dixit puellam non esse equam: et formam equae non esse in ipsa puella, sed in oculis intuentium: et ideo judicium quo judicabatur ab intuentibus de puella, non esse rectum. Et ex hoc accipitur, quod hujusmodi illusiones in oculis intuentium sunt, et non in rebus.

2. Adhuc, Si haec illusio esset in rebus visibilibus: aut esset secundum mutationem formae substantialis, quod fieri non potest, ut scilicet quod est homo, videretur esse asinus, vel aliud animal:

quia si vere mutaretur in aliam formam substantialem, et sub illa videretur et esse judicaretur, hoc non esset illusio, sed veritas, Aut esset secundum, formam accidentalem. Et si esset secundum formam accidentalem: aut esset secundum formam qualitatis, aut quantitatis. Si secundum formam qualitatis, ut scilicet diabolus quod est album, mutaret in nigrum, et sic praesentaret: aut quod est in una figura, mutaret in aliam, et iterum sic praesentaret: tunc iterum non esset illusio, sed veritas. Veritas enim est, quando res videtur et judicatur esse in forma in quam vere mutata est, sive illa sit color, sive figura. Si autem illusio ista est in videntibus, et non in re visa. Aut est in organis sensuum exteriorum, qui quinque sunt et noti, scilicet visus, auditus, olfactus, gustus, et tactus. Aut est in organis sensuum interiorum, qui etiam quinque sunt, ut dicit Avicenna, scilicet sensus communis, imaginatio sive formalis, phantasia, aestimativa, et memorativa sive memoria. Si est in organis sensuum exteriorum: cum illi nihil accipiant nisi praesente re et materia, ut dicit Aristoteles in II de Anima, ubi sic dicit: " Sensus est susceptivus sensibilium specierum praesente materia: " non videbitur iterum illusio, sed veritas: veritas enim est cum judicatur de re sicut est, et sicut se objicit sensibus. Si autem est in organis sensuum interiorum: tunc oporteret, quod aliquid objiceret formam illusionum illarum sensibus interioribus, et non tantum objiceret, sed etiam imprimeret: quia judicium de re non potest fieri sola objectione formae ad sensus: sed oportet, quod forma objecta intra sensum interiorem recipiatur. Si ergo daemon vere objicit et vere imprimit tales formas sensibus inferioribus, tunc iterum non videtur esse illusio, sed veritas: imaginari enim rem sive aestimare, sive memorari, sicut imaginationi et aestimativae et memoriae objecta et impressa est, non est illusio, sed veritas.

Solutio. Dicendum, quod revera hujusmodi illusiones fiunt a daemonibus, et a maleficis arte daemonum: hoc enim expresse dicunt Sancti: et communis est omnium opinio, et docetur in necromantia in parte illa quae dicitur de imaginibus et annulis et speculis Veneris ei sigillis daemonum Achot Graeco, et Grema Babylonico, et Hermete Egyptio: et invocationes ad hoc ordinatae describuntur in libro Hermogenis et Phileti necromanticorum, et in libro qui dicitur Almandel Salomonis.

Ad id quod quaeritur, Qualiter fiant? utrum scilicet secundum organa sensuum exteriorum, vel interiorum ?

Dicendum videtur sine praejudicio, quod utroque modo fiunt, et secundum organa sensuum exteriorum, et secundum organa sensuum interiorum: fiunt enim in visione corporali, et in visione imaginaria, ut dicit Augustinus.

Secundum organum sensuum exteriorum fiunt sic: quia sicut daemones et etiam boni Angeli potestatem habent assumendi corpora, ita habent potestatem assumendi figuras et colores corporum et quantitates: et in his potestatem habent objiciendi se organis exteriorum sensuum ad illusionem, fallaciam, et deceptionem. Et est in hoc deceptio et illusio, quod judicatur res esse sub forma sub qua non est: sicut dicit beatus Gregorius de puella quae equa videbatur esse: quia licet sensus particularis exterior non decipiatur in proprio objecto, tamen sensus communis qui componit et dividit sensibilia cum subjecto sensibilium, quod est magnitudo, frequentissime decipitur, judicans aliquod sensibile compositum esse cum hoc cum quo non est compositum, et judicans aliquod sensibilium esse divisum ab hoc a quo non est divisum: et hae deceptiones, ut dicit Alpharabius, sunt secundum fallaciam consequentis. Similiter sensus per accidens., qui ex sensibili proprio judicat de specie, vel genere, vel individuo pro- prio, sicut crispum, tonsum, decorum,

filium Dionis judicamus a collectione accidentium individuantium, frequentissime decipitur: et, ut dicit Alpharabius, deceptio est secundum fallaciam accidentis. Daemon enim, talia sensibilia objiciens, objectum facit judicari quod non est, secundum corporalem visionem. Et hoc docetur in parte necromantiam quae dicitur de praestigiis ab Hermogene et Phileto necromanticis: et ponuntur ibi carmina et invocationes daemonum ad hoc ordinata.

Secundum sensus autem interiores fiunt hoc modo: sicut enim dicit Aristoteles in primo de Somno et vigilia, imagines quae apparent in somnis in spiritu animali, elevantur ad caput et ad organa sensuum interiorum, sicut elevantur imagines liquefacti salis a fundo usque ad superficiem aquae: et sicut elevantur imagines nubium, in quibus homocentauri et diversae imagines animalium repraesentantur in vapore aqueo vel terreo, qui a terra per calorem solis ad medium interstitium aeris elevatur. Et propter hoc imagines somniales diversas figuras accipiunt secundum diversas complexiones vaporis elevantis: et quod elevatur in vapore cholerico, sicco calido, videtur esse flamma ignis conburentis: et quod elevatur in vapore phlegmatico dulci, sentitur in dulcedine mellis, quando fluit ad organum gustus: et quod elevatur in vapore melancholico nigro, apparet tetrum horribile, et quasi in figura daemonum: et quod elevatur in vapore cholerae adustae quae melancholia est accidentalis, sentitur ut mordax, vulnerans, acutum et incisivum, et valde amarum, fellica amaritudine infectum. Et est in hoc illusio: quia anima capta a talibus, ad ea convertitur sicut ad res. Et quod elevatur in vapore dulci sanguinis, clarum apparet et quasi in adspectu rosarum et florum. Daemones igitur a Deo potestatem habentes formandi species talium, et imprimendi eas in spiritus animales, per tales spiritus repraesentant personas modo laetas, modo tristes, modo humanas, modo bestiales, modo opprimentes, et modo ad volatum elevantes. Et quia anima convertitur ad ea sicut ad res, videtur aliquando homini, quod, sit asinus oppressus sacco: et aliquando, quod sit aliqua volans: et aliquando, quod cum Diana et mulieribus de loco ad locum transferatur. Et ideo talia frequenter contingunt in somnis et de nocte, et non in die, nisi forte melancholicis quibusdam et insanis: qui hoc patiuntur in vigiliis, quod alii in somnis. Et per hoc patet solutio ad omnia objecta quae facta sunt in hac quaestione. Illusio autem in talibus est in hoc, quod anima talibus detenta, parvos motus ut magnos sentit, ut dicit Aristoteles in primo de Somno ei vigilia: unde parvum sonum reputat esse tonitruum, et ad parvam illuminationem candelae reputat esse coruscationem.