Albert the Great, Summa Theologiae

1. Fidei enim credere proprius actus est: cognitionis autem divinae proprius actus est videre vel scire vel cognoscere, quorum nihil est credere: ergo videtur, quod fides non sit medium in cognitione divina.

2. Adhuc, Augustinus in libro de Videndo Deum ad Paulinam: " Inter videre et credere hoc distare dicimus, quod videntur praesentia, creduntur ab- sentia. Medium autem principium est. " Dicit enim Aristoteles in fine primi Posteriorum: " Qui omnes causas medias videns cognovit et ultimas. " Quicumque ergo vidit medium, cognoscit principaliter ultima, hoc est, extrema: per fidem ultima non cognoscuntur: ergo fides non est medium.

3. Adhuc, Ad Heb. xi, 1: Est autem fides sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium. Si ergo est argumentum, non est medium.

4. Eodem modo ulterius arguitur, quod si non est apparentium, erit absentium secundum intellectum et sensum. Medium autem praesentia facit extrema: in medio enim conjunguntur. Est enim medium in potentissima argumentatione in toto primo, et postremum in toto medio, ut dicit Aristoteles in I Priorum. Videtur ergo, quod nullo modo fides possit esse medium.

5. Adhuc, Scientia non est medii, sed extremorum in conclusione conjunctorum: sed fides est scientia: ergo non potest esse medium. Probatio minoris. Augustinus in libro de Videndo Deum, tractans illud I Joan, iii, 2: Scimus, quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, sic dicit: " Scire se dicit quod nondum factum fuerat, nec videndo, sed credendo cognoverat. " Ergo videtur, quod fides est scientia: si enim credere est scire, a conjugatis sequitur, quod fides est scientia.

6. Adhuc, Augustinus in libro de Videndo Deum: " Scientia nostra constat ex rebus visis et creditis. " Acceptatio autem animae ex rebus creditis est fides: ergo est scientia: non ergo est medium inducens scientiam.

In contrarium est quod dicitur:

1. Isa. vii, 9, secundum aliam translationem: " Nisi credideritis, non intelligetis . " Per fidem ergo venitur ad intellectum sicut per medium. Intelle-

ctus autem scientia est: ergo fides medium est ad scientiam.

2. Adhuc, I ad Corinth, xiii, 12: Videmus nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem. Glossa vult, quod per speculum et in aenigmate videre, fidei sit: quae enim sic videntur, quasi alieno testimonio sed idoneo traduntur, cum praesto non sint vel intus ad intellectum, vel extra ad sensum. Unde Augustinus in libro de Videndo Deum : " Credita, quamvis absint a nostris sensibus, videri tamen merite ea dicimus, si videatur idoneum testimonium quod eis perhibetur. " Et dat exemplum: " Lux corporea sensui praesto est, et testimonio non indiget: voluntatem autem meam, quae numquam praesto fuit sensibus, indicanti mihi per vocem credo, dummodo vocem indicantis pro teste accipiam idoneo, hoc est, quod credam eum non mentiri qui indicat. "

3. Adhuc, Apud Philosophos distinguitur inter credulitatem et scientiam. Scientia enim est per causam certam, credulitas autem per probabilia et opinabilia: ergo videtur, quod nec fides media sit ad scientiam, nec e converso scientia ad fidem, sed utrumque sibi habeat aliud et aliud determinatum medium.

Ulterius quaeritur, Si generaliter verum sit quod dicitur, quod fides est absentium acceptio?

i. Si enim hoc est verum, cum imaginaria visio et memorialis sint absentium acceptiones, videntur imaginaria et memorialis vel fides esse vel aliquid fidei.

2. Adhuc, Non videtur verum esse, quod fides sit quaedam scientia. Dicit enim Aristoteles in III de Anima, quod triplex est acceptio intellectus: opinio, fides, et scientia. Cum ergo ista tria per opposita dividant acceptionem intellectus, nullum eorum praedicabitur de altero: et sic fides non est scientia.

3. Adhuc, Alia media cognitionis divinae ponit Dionysius, theoriam scilicet et theophaniam. Theoriam vocat lumen in corporalibus similitudinibus acceptum, quod ducit ad Dei cognitionem, sicut hic totus mundus in modo, specie, et ordine, a Magistro Hugone de sancto Victore mundana dicitur theologia vel theoria, et sicut in ritibus sacramentorum in elementis corporalibus theoriae sunt divinorum. Theophanias vero vocat lumina a Deo emissa et spiritualia sive intellectualia, in quibus aliquid divinum cognoscitur, sive illa sint gratiae, sive gloriae, sicut fit in visionibus propheticis, sive angelicis illuminationibus, secundum quod dicitur, Sapient, vii,. 27: Per nationes in animas sanctas se transfert, amicos Dei et prophetas constituit.

Solutio. Dicendum, quod fides medium est in cognitione viae, sive sit fides informis, sive formata. Sed in hoc est differentia, quod informis non est nisi ut medium testificans: formata autem ut testificans et informans conscientiam, et trahens eo modo quo virtus trahit et inclinat ad ea quae sunt virtutes, ut natura ad ea quae sunt naturalia. Et cum. supra multiplex medium est distinctum, fides est medium ducens in scientiam crediti, et coadjuvans credentem ad intelligendum: per quod medium quaeritur et invenitur intellectus crediti. Unde, ad Galat, v, 22 et 23, super illud: Fructus autem spiritus , ubi Apostolus infert et dicit, Fides, modestia: dicit Glossa, quod " fides ibi dicitur invisibilium certitudo: " quod esse non potest, nisi quia ducit ad certitudinem invisibilium. Adhuc super illud Apostoli, ad Hebr, xi, 1: Est autem fides speranrandarum substantia rerum, dicit Glossa, quod " est substantia sicut fundamentum, quod substare facit res sperandas in nobis: " actus medii est: et sic fides est medium. Anselmus etiam librum suum Prosologion vocavit de fide quaerente intellectum: eo quod in ipso per ea quae sunt fidei, intellectum et scientiam quaerit sic crediti: quod non faceret, nisi fides medium esset ad scientiam et intellectum.

Ex his omnibus patet, quod fides medium est in scientia Dei quae est in via. Sicut enim in visione sensibili et imaginaria ad hoc quod divinae sint, necessaria est visio intellectualis, sic in omni acceptione speculi vel aenigmatis vel cujuscumque similitudinis necessaria est credulitas fidei ad hoc quod vera Dei cognitio in ipsis accipiatur. Hujus signum est, quod hujusmodi similitudines considerantes sine fide, in multis aberrant a veritate. Unde, II ad Corinth, x, 4, de fide loquens Apostolus dicit: In captivitatem redigentes omnem intellectum in obsequium Christi: et cum maxime, ut dicit Damascenus, per sermonem eloquiorum divinorum ducatur homo in scientiam et cognitionem Dei, Apostolus, ad Hebr, iv, 2, dicit de quibusdam: Non profuit illis sermo auditus, non admistus fidei ex iis quae audierunt.

Ad primum ergo dicendum, quod si credere stricte capiatur, tunc creditur id quod in seipso non cognoscitur vel videtur, sed alterius testimonio cui mens inhaeret tamquam vero accipitur: et ideo medium est. Oportet enim, quod alterius testimonio inducamur ad accipiendum hoc quod in seipso non apparet. Unde ex illo magis probatur propositum, quam oppositum.

Ad aliud dicendum, quod ex illo non sequitur, nisi quod medium quoad nos sit certius quam extremum: et ideo non oportet, quin simpliciter sit incertius. Medium enim quoad nos certius: simpliciter autem incertius, et in omnibus illis argumentationibus est, quae simpliciter certum probant ex nobis certo.

Ad aliud dicendum, quod medium quod simpliciter notius est, simpliciter facit cognosci ultima, et praesentia facit in cognitione. Et hoc est ideo, quia tale medium est causa et propter quid et quid dicens. Medium autem quod non est nisi adminiculans, non facit simpliciter praesentia extrema, sed secundum quid, secundum cognitionem scilicet umbrosam et tenebrosam, quae absentium in se, praesentium autem in speculo et aenigmate potest esse. Et hoc est quod dicit Psalmus xvii, 12: Posuit tenebras latibulum suum. Unde Glossa ibidem: " Tenebras posuit, ubi per fidem ambulamus, et non per speciem. "

Ad aliud dicendum, quod fides est argumentum effective et inductive, hoc est, arguens mentem et informans de non apparentibus ut mens illis innitatur, et ideo est medium coadunans. Et hoc modo nihil prohibet medium esse argumentum: quia sicut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: " Fides est lumen, locans credentes in veritate, et veritatem in ipsis credentibus . "

Per hoc etiam patet, quod fides habitudinem loci habet ad non apparentia, et sic medium est: quia habitudo loci ad medium syllogisticum reducitur. Quod autem extrema conjungit, et qualiter praesentia facit, patet per praedicta.

Si autem aliquis objiciat, quod dicit Boetius, quod " argumentum est ratio rei dubiae faciens fidem: " et sic fides est effectus argumenti, et non argumentum. Patet, quod aequivocatio est in argumento. Fides enim argumentum dicitur per similitudinem: quia sicut ratio in qua extrema medio conjunguntur, mentem arguit, sic et fides. Et sicut ratio mentem arguens, fidem facit conclusionis quae dubia fuit: sic fides mentem de non apparentibus arguens, assentire facit non apparentibus. Unde, ad Hebr, xi, 7, de fide Noe loquens

Apostolus dicit: Fide Noe, responso accepto de iis quae adhuc non videbantur, metuens aptavit arcam, etc. Et infra, v. 27, de Moyse dicit, quod invisibilem tamquam videns sustinuit. Unde Augustinus: " Argumentum in logicis facit fidem: in theologicis autem fides facit argumentum: quia mentem arguens facit assentire non apparentibus. "

Ad aliud dicendum, quod fides proprie loquendo non est scientia, sed potius est credulitas testimonio aliorum accepta. Aliquando tamen dicitur scientia propter certitudinis similitudinem in fide et scientia: quia scilicet utrumque certa est acceptio mentis.

Per hoc etiam patet solutio ad sequens.

Ad duo prima quae objiciuntur in contrarium, concedendum est.

Ad tertium dicendum, quod aliter accipitur fides et credulitas in philosophicis et in theologicis. In philosophicis enim, ut dicit Aristoteles in III de Anima, " opinio juvata rationibus fit fides. " Et dicitur fides habitus haerens uni parti contradictionis, tremens tamen et timens de altera parte propter rationis debilitatem, et ideo actum non ponit nisi credulitatis, et non est via vel medium ad sciendum, sed in diverso ordine a scientia: scientia enim non fit nisi per causam, et non per probabile medium. In theologicis autem fides lumen est, certissimam faciens adhaesionem et assensum: dicit enim Augustinus, quod " credere est cum cognitione et admiratione assentire: " et ideo est via et medium ad scientiam veritatis divinorum.

Ad id quod ulterius quaeritur, Si fides sit absentium ?

Dicendum, quod fides absentium dicitur, non apparentium, quae in se ipsis non sunt, nec umquam fuerunt, nec erunt aliquando, nec possunt esse praesentia secundum cognitionem viae. Ima- ginatio autem et memoria absentium est in praesenti, quae tamen fuerunt et esse possunt praesentia secundum sensum.

Ad aliud dicendum, quod Aristoteles dividit acceptionem secundum divisionem medii per quod aliquid accipitur ab intellectu composito, qui subjecto idem est cum ratione. Hoc enim medium vel est causa essentialis, vel proxima: et tunc acceptio est scientia. Aut non est causa, sed est signum probabile: tunc autem inclinatur ad unam partem contradictionis plus quam in aliam: et acceptio illius erit fides. Aut cum ipso est via in alteram partem contradictionis: et sic acceptio est opinio, secundum quod etiam Boetius in Topicis dividit medium rationis in dubium ambiguum, et opinionem. Dubium enim dictum est quasi divinum, hoc est, duarum viarum: eo quod apud Latinos b pro v ponitur frequenter. Et est motus rationis interminatae ad utramque partem rationis declinans et ad neutram rationem habens. Ambiguum autem ambas partes contradictionis amplectens est per aequales rationes: propter quod et ambiguum vocatur. Opinio autem motus rationis est in alteram partem per media probabilia: formidans tamen oppositum propter medii debilitatem. Et hoc si multis et probabilibus rationibus juvatur, fides efficitur, sed non scientia: quia verum et essentiale medium et convertibile non habet. Fides autem in theologicis non est talis fides quae per medium fit, sed lumen est quod ut medium non habens medium quo probetur, credentes locat in prima veritate per assensum et certitudinem.

Ad ultimum dicendum, quod medium theoriae et theophaniae ad medium quod est fides, reducitur. Similitudines enim sunt, quibus oportet, quod homo innitatur per fidem. Omnes autem similitudines in quibus cognoscitur Deus, speculum dicitur et aenigma. In omnibus enim hu-

jusmodi non in se, sed in alio et tamquam alio testimonium perhibente de ipso cognoscitur Deus. Et hoc non est scientia, nisi scientia valde large accipiatur pro quibuscumque creditis, sive credantur propter causam propriam, sive credantur propter alienum infallibile testimonium.