ET QUAESITUM PRIMUM.

Qualiter partes imaginis se habeant ad essentiam animae ?

Ad primum sic objicitur: 1. In I Sententiarum, distinctione tertia, dicitur ex verbis Augustini, quod haec tria sunt una mens, una vita, una anima : scilicet memoria, intelligentia, et voluntas. Ergo memoria est mens: aut ergo est praedicatio substantialis, aut accidentalis. Si accidentalis, abstractum de abstracto non praedicatur: licet enim album sit homo, tamen albedo non est homo. Et in accidentalibus per se similiter est: risibile enim est homo: risibilitas autem non est homo. Haec autem praedicatio fit de abstracto cum dicitur, memoria est mens, vel intelligentia est anima, vel voluntas est vita: ergo substantialis est praedicatio, sicut cum dicitur, homo est substantia.

2. Hoc videtur per id quod dicitur in libro de Spiritu et anima, sic: " Anima dicitur anima dum vegetat corpus, spiritus dum contemplatur, sensus dum sentit, etc. " Ista tamen non diffe- runt in substantia, quia omnia ista una anima est.

3, Adhuc, Ibidem, " Simplex substantia est anima, nec aliud nec minus est ratio in substantia quam anima, sed una et eadem est substantia. "

4. Adhuc, Ibidem, " Deus est omnia sua, et anima quaedam sua: habet enim quaedam naturalia, et ipsa anima est ipsa omnia: potentiae namque ejus et vires ejus idem sunt quod ipsa. "

5. Adhuc, Augustinus in sermone de Imagine : " Sicut Deus Pater est, Deus Filius, Deus Spiritus sanctus, et non sunt tres dii, sed unus Deus habens tres personas: ita est in anima, quod intellectus anima, et voluntas anima, et memoria anima non sunt tres animae, sed in uno corpore una anima habens tres dignitates. "

6. Adhuc, Bernardus in sermone super Cantica: " In anima tria intueor: rationem, voluntatem, et memoriam: et haec tria ipsam esse animam. " Ex omnibus his videtur, quod anima est suae potentiae, non tantum simul, sed quaelibet potentia sigillatim.

7. Si forte aliquis dicat, quod haec dicuntur per causam, scilicet quod anima est voluntas sicut dies est sol lucens super terram, quia per lucem causat diem sol: ita anima per aliquid sui causa est voluntatis, et per aliquid sui causa est intelligentiae, et per aliquid sui causa est memoriae. Hoc stare non potest: quia praemissum est in libro de Spiritu et anima, quod " Deus est omnia sua, et anima quaedam sua. " Et vult dicere, quod anima non est sua accidentia, sicut scientia et virtus, sed est suae potentiae. Si autem per causam esset locutio, ita esset sua accidentia sicut suae potentiae: est enim causa accidentium.

8. Hoc idem probatur per rationem: idem enim est principium esse et operationis: quod patet per hoc quod Aristoteles in II de Anima dicit, quod " anima est actus corporis sicut vigilia, et non sicut somnus tantum. " Vigilia autem operatio est. Ergo per hoc ipsum actus est principium per quod est: ergo potentia substantia est

9. Adhuc, Accidentalis forma minus nobilis est quam substantialis. Et accidentalis forma aliquid per se agit absque potentia media, quae diversa sit ab ipsa, sicut caliditas et frigiditas. Ergo multo magis forma substantialis haec faciet. Anima autem substantialis forma est, et substantia est: ergo per seipsam suas perficit operationes: et si dicatur potentiis perficere, ipsa erit illae potentiae.

10. Adhuc, Objiciunt quidam supponentes, quod materia prima est sua potentia, et deinde procedunt sic: Sicut materiam primam sequitur potentia passiva, sic formam sequitur potentia activa. Sed materia prima sua potentia passiva est, ut dicunt. Ergo forma est sua potentia activa.

11. Adhuc, Id quod non est de essentia rei, accidens est: sensus autem et vegetativum et ratiocinativum potentiae sunt animae: si ergo dicantur non esse essentia animae, accidentia sunt, sed ab his sumuntur differentiae essentiales substantiales, vegetabile scilicet sensibile et rationale: ergo differentiae substantiales sumuntur ab accidentibus, quod est absurdum.

Sed quia hoc multi antiquorum concesserunt, objiciendum est in contrarium.

1. Primo per auctoritates. Dicunt Hilarius et Augustinus, quod in solo Deo idem est habens, et quod habetur. Hoc ergo non convenit animae. Anima habet suas potentias: ergo non est suae potentiae.

2. Adhuc, Magis differt quod est habens potentiam ab ipsa potentia quam habet, quam quod est et quo est: sed in omni eo quod est citra primum, quod est et quo est differunt: ergo multo magis in omni eo quod est citra primum, potentia differt ab habente potentiam.

3. Adhuc, Constat quod omne illud quo aliquid est natum facere vel pati aliquid facile vel difficile, est in genere qualitatis secundum illam speciem quae dicitur naturalis potentia vel impotentia, ut vult Aristoteles in Praedicamentis: sed per potentias anima nata est facere vel pati: ergo potentiae sunt in specie qualitatis: substantia autem animae in genere substantiae est: ergo substantia animae non est suae potentiae, sed differt ab ipsis specie et genere.

4. Adhuc, Abusio quaedam sequi videtur si anima dicatur esse suae potentiae: quaecumque enim uni et eidem sunt eadem, ipsa sunt eadem. Si ergo memoria est idem cum substantia animae, et intelligentia, et voluntas, sequitur quod memoria et intelligentia et voluntas sint idem: et sic non sunt tria, nisi forte per accidens.

5. Adhuc, In II de Anima dicit Aristoteles: " Quod est in toto, oportet in partibus accipere. " Unde sicut anima est actus corporis, ita partes sive potentiae animae sunt actus partium corporis. Unde si oculus esset animal, visus esset anima ejus. Sed actus substantialis proportionatur ei cujus est actus, sicut visus oculo, et auditus auri. Impossibile est autem, quod idem secundum idem proportionetur diversis: auris autem et oculus diversa sunt forma et figura: ergo idem in substantia non proportionatur eis ut actus: visus ergo et auditus non sunt unum in substantia: et eadem ratione nec aliae potentiae: ergo non sunt una substantia animae.

6. Adhuc, In secundo primae philosophiae probat Aristoteles, quod omnes causae reducuntur ad primam in genere illo: eo quod primum per suam essentiam est causa: sicut omnia calida ad caliditatem: et caliditas per suam essentiam causa caloris est. Si ergo anima per suam essentiam agit, sequitur quod anima vel in genere vel simpliciter sit causa prima: secundum enim non agit nisi participatione primi, et non per suam essentiam. Eodem ergo, hoc est, seipsa agit memorari, intelligere, velle, ratioci-

nari, et sentire, quod absurdum est. In secundo enim de Generatione ei Corruptione probatum est, quod " idem secundum idem eodem modo se habens, non facit nisi idem. "

7. Adhuc, In sexto de Naturalibus dicit Avicenna distinguens animam a natura, quod " anima rationalis est quaedam substantia, a qua quaedam potentiae fluunt conjunctae corpori, quaedam autem non conjunctae. " Quod autem fluit ab aliquo et ex essentialibus suis, proprietas ejus est, non substantia. Potentiae ergo animae proprietates ejus sunt, et non substantia ipsius.

Solutio. Hoc quod ultimo conclusum est, concedendum est.

Et ideo dicendum, quod potentiae animae proprietates sunt consequentes esse et substantiam animae, sicut rectum et curvum consequuntur esse lineae, et par et impar esse numeri: et ideo in genere qualitatis sunt vel qualis, secundum illam speciem quae dicitur naturalis potentia vel impotentia. Et dicere oppositum absurdum est, et vicinum haeresi. Redundat enim ad hoc, quod creatum aliquid cum Deo sit ejusdem simplicitatis, et quod in aliquo creato idem sit esse et id quod est.

Ad primum ergo dicendum, quod cum dicitur, memoria est anima, vel vita, vel mens, praedicatio semper est per se, sed non substantialis: et reducitur ad secundum modum dicendi per se, quando scilicet subjectum est in ratione praedicati ut causa, et non ut substantia ejus, sicut cum dicitur nasus simus, vel simitas nasi concavitas. Ita memoria est anima: quia est proprietas fluens ex essentialibus animae. Et ideo anima vel secundum se vel secundum essentialia quibus causat memoriam, praedicatur de memoria, sicut id quod es t . d e ratione alicujus praedicatur de ipso. Est enim anima, ut dicit Boetius, totum potestativum ex particularibus potestatibus ordinatis fluentibus ab ipso, constitutum et perfe-

ctum, quod nomine et substantiali ratione a quo fluit proprietas, est in qualibet parte, sicut nasus in simo secundum omnem simitatis differentiam, et numerus in pari et impari secundum omnem paritatis et imparitatis differentiam. Et talis praedicatio, subjecti scilicet de proprietate, sufficit ad imaginem Trinitatis: quia omnia quae in Deo sunt, eminent his quae sunt in creatis. Unde quod in creatis est unum substantia vel subjecto, in Deo est unum essentia vel natura.

Ad aliud dicendum, quod si verum est quod dicitur in libro de Spiritu et anima, dicto modo intelligendum est, scilicet quod anima per substantiale sibi est in vegetante et contemplante et in sentiente, et nomine praedicatur de ipso per se, sed secundum modum dicendi per se: quae praedicatio non est sine substantiali, quia non nisi per substantiale, quod causa passionis est, et in ipsius passionis ratione. Propter quod dicit Philosophus in septimo primae philosophiae, quod in talibus rationibus, nomen subjecti pro differentia ponitur, et essentia passionis pro genere. Et ideo talis praedicatio non est omnino accidentalis: nec proprietas omnino accidens est, eo quod in intellectu ejus est aliquid substantiale subjecto. Haec autem subtiliter determinare pertinet ad metaphysicum.

Ad aliud dicendum, quod licet simplex substantia sit anima, eo quod molis quantitatem non habet: tamen simplex essentia non est, cum habet quod est et esse, ex quorum habitudine diversa, diversae fluunt proprietates. Et cum dicitur, quod non est aliud vel minus ratio quam anima, intelligitur, quod non secundum diversam substantiam loco et subjecto fluit ab eo ratio et alia potentia, et quod non secundum diversam substantiam loco et subjecto est in intellectu rationis et alterius potentiae.

Ad aliud dicendum, quod hoc verum est, quod Deus est omnia sua substantialiter et essentialiter. Sed quod dicitur, quod anima est quaedam sua, intelligitur quod praedicata est de suis quibusdam: eo quod est in intellectu ipsorum per aliquid substantiale quod loco et subjecto est divisum ab ipso. Et hoc sufficit ut sit imago unitatis in tribus personis, sicut unitas secundum aliquid, imago est unitatis simpliciter.

Ad aliud dicendum, quod haec tria ab Augustino dicuntur una anima: quia anima praedicatur de ipsis, sicut subjectum per aliquid substantiale praedicatur de pluribus. Et hoc notat Augustinus, quando addit, " Una anima habens dignitates. "

Ad aliud dicendum, quod cum haec tria dicuntur anima, praedicatio est per causam, quae aliquo suo substantiali causa est et de intellectu causati, ut dictum est.

Ad aliud dicendum, quod non est simile de accidentibus et propriis. Licet enim subjectum sit causa communiter accidentium: non tamen est causa eorum per aliquid substantiale sibi, quod sit de intellectu ipsorum, sed per occasionem, ut dicit Avicenna: et ideo non conversim praedicatur de subjecto. Propriarum autem passionum causa est per aliquid sibi substantiale, quod ut forma perfectiva sive differentia est in intellectu passionis.

Ad aliud quod per rationem objicitur, dicendum quod idem per seipsum non est principium operationis, nisi operatio sit essentialis. Et talis operatio non est animae nisi vita. Vita enim secundum quod est actus animae, est actus ab ente quieto, ut dicitur in libro de Causis. Ad operationes autem quae sunt circa objecta, non est anima principium nisi per potentias: secundum autem operationem essentialem quae est vita, indesinenter se ingerit anima corpori: et ideo dicitur actus ut vigilia. Vigilia enim expansio est caloris et spiritus in organa sensus. Et quando expanditur spiritus, expanditur vita sensitiva: cujus vector est spiritus: et quia anima sic semper se expandit, vivificans id quod vitam participat, dicitur actus ut vigilia.

Ad aliud dicendum, quod non est ex nobilitate, quod accidentalis forma agit actione physica per seipsam, sed potius ex hoc, quod ipsa est potentia ejus agentis quod est substantia, ut ignis vel alterius elementi. Forma autem substantialis non est potentia, sed essentia cujus actus est esse.

Ad aliud dicendum, quod falsa est suppositio quae dicit, quod materia prima est sua potentia. In quantum enim materia est in potentia, imperfecta est: et in quantum imperfecta, desiderat formam, ut dicit Aristoteles in fine primi Physicorum. In quantum autem desiderat, habet aliquid formae, ut dicunt Porphyrius et Boetius super idem verbum. Nihil enim desiderat aliud, nisi per id quod habet simile illi quod desiderat: et ideo potentia materiae in inchoatione confusa formae fundatur, quae non est idem cum ipsa materia.

Ad ultimum dicendum, quod non est inconveniens ab accidentibus per se sumi differentias substantiales: non enim sumuntur ab ipsa natura accidentis, sed a substantiali quod est in intellectu talis accidentis.

Juxta hoc iterum quaeritur, Cum multa sint in anima, quare haec tria dicuntur potius una mens, una vita, una anima, quam aliquod aliorum?

Ad hoc dicendum, quod haec tria referuntur ad mentem sicut ad subjectum proximum. Mens enim a metiendo dicitur, ut habitum est: per ista autem tria commensuratio fit ad prototypum. Dicuntur autem vita secundum quod vita est in causa vitae, et non secundum quod est participata a vivo: et quod memorari, intelligere, et velle, actus vitae sunt. Dicuntur autem anima : eo quod anima dicit principium et substantiam exercens

se in actibus vitae: sicut lux quando lucet, exercet se in actibus lucendi: quia per tales exercitationes refertur in similitudinem trini et unius Dei in actibus vitae mentalis. Ideo haec tria potius dicuntur una mens, una vita, una anima, quam aliquod aliorum quae sunt in anima.

PARTICULAE PRIMAE SUBPARTICULA III