MEMBRUM IV.

Utrum uni vel pluribus personis in divinis conveniat generare ? et, Utrum semper , vel aliquando ?

Quarto quaeritur, Si personae convenit generare, cui personae conveniat, utrum uni, vel pluribus, et utrum semper, vel aliquando ?

Et hoc est quaerere, Utrum necesse sit generationem divinam inquietam esse et infinitam per successionem.

Quam quaestionem tractat Augustinus in libro contra Eunomium haereticum, et Magister tangit eam in libro I Sententiarum, distinct. VII.

Et iterum, Utrum generatio divina continue fiat secundum omne tempus, vel et facta sit aliquando, et aliquando futura, vel praesens ?

Ad primam partem quaestionis objicitur sic:

1. Nulla potentia est in Patre, quae non sit in Filio: potentia generandi est in Patre: ergo potentia generandi est etiam in Filio: ergo sicut Pater potest generare, ita etiam et Filius. Sed dicit Philosophus in IX primae philosophiae, quod in rebus perpetuis sive aeternis idem est esse et posse: si ergo Filius habet potentiam generandi, generat Filium, et ille Filius alium, et sic in infinitum per successionem, et ita non finitur generatio.

2. Adhuc, Generatio humana exemplata est a divina: generatio autem humana non stat in filio, quinimo filius generat sicut et pater: Filius ergo in divinis generabit Filium, et ille alium, et non stabit generatio per successionem, sicut quidam poetarum videntur dicere.

In contrarium hujus est, quod

f. Si Filius generabit filium alium, ille erit nepos primi Patris: non ergo conjungetur avo nisi per filium: et sic per medium: et tamen erit persona divina: non ergo summa germanitas et propinquitas est inter personas divinas: quod est inconveniens.

2. Adhuc, Anselmus in libro de Processione Spiritus sancti contra Graecos, volens probare Spiritum sanctum procedere a Filio sicut a Patre, supponit illud Boetii in libro de Trinitate, quod " sola oppositio relationis distinguit Trinitatem: et ubi non est oppositio relationis, manet unitas et identitas. " Spiritus autem sanctus per hoc quod procedit a Patre, relative non opponitur Filio. Ergo cum Filio manet unus et idem, nisi etiam a Filio procedere dicatur, ut relativam ad ipsum habeat oppositionem.

3. A simili arguitur sic: Nepos per hoc quod generatur a Filio, relativam oppositionem nec ad Patrem habet, nec ad Spiritum sanctum: a neutro ergo distinguitur in persona: unus ergo erit et idem cum Patre et Spiritu sancto: quod absurdum valde est et omni intellectui contrarium: sic ergo Filius generando Filium, generaret Patrem et Spiritum sanctum.

4. Adhuc, Si Filius generaret filium, ille filius proprietate filiationis erit filius, et persona divina: et similiter primus filius proprietate filiationis erit filius et persona divina: quaero, secundum quid differant istae filiationes ? Constat, quod non differunt per materiam in qua individuentur: quia materia in divinis nec esse potest, nec est: Nec differunt per essentiam: quia proprietas in divinis ab essentia nullam facit distinctionem. Nec formaliter differunt: quia unius speciei sunt, et definitionis, et formae, sicut omnis albedo cum omni albedine. Ergo eaedem sunt filiationes istae: quia dicit Philosophus in VII Topicorum, quod " eadem sunt, in quibus non est differentia: " sed eaedem proprietates personales easdem constituunt personas: ergo primus filius cum secundo erit una persona et eadem erit per eamdem rationem: et si in infinitum multiplicentur, idem sequetur: et sic sequitur, quod idem generat seipsum: quod dicit Richardus esse contra omnem intellectum, quod scilicet ille de quo aliquis est, sit ille qui est de ipso, vel sit ab eo qui est de ipso.

Ad id quod secundo quaeritur , sic proceditur:

Videtur enim, quod Filius non semel, sed continue nascitur de Patre: et sic generatio ejus sit inquieta et infinita. Origenes super Jeremiam: " Salvator

noster est sapientia Dei: sapientia vero est splendor aeternae lucis . " Ad Hebr, i, 3: Qui cum sit splendor gloriae. Splendor autem non semel nascitur, et desinit: sed quoties ortum fuerit lumen ex quo splendor oritur, toties etiam oritur splendor claritatis. Unde ait in libro Proverbiorum, viii, 25: Ante omnes colles generat me Dominus: non, ut quidam male legunt, generavit me . Ex his verbis accipitur, quod continue per temporis successionem generetur Filius: et sic infinita et inquieta sit ejus generatio.

In contrarium hujus est, i. Quod dicit Gregorius in Moralibus, super Job sic dicens: " Dominus Jesus in eo quod virtus et sapientia Dei est, de Patre ante tempora natus est: vel potius quia nec coepit nasci, nec desiit, dicamus verius, semper natus: non autem possumus dicere, semper nascitur, ne imperfectum esse videatur. At vero ut aeternus designari valeat et perfectus, et semper dicamus, et natus, quatenus et natus ad perfectionem pertineat, et semper ad aeternitatem . "

2. Ad idem, Augustinus in libro LXXXIII Quaestionum de semper nato disserens sic ait: " Melior est semper natus, quam qui semper nascitur: quia qui semper nascitur, nondum est natus: et numquam natus est, vel natus erit si semper nascitur. Aliud enim est nasci, aliud natum esse. Ac per hoc numquam Filius est, si numquam natus est. Filius autem est, quia natus: et semper Filius: semper igitur natus. "

Solutio. Ad primam quaestionem dicendum, quod sicut probant rationes inductae, Filius non generat alium filium: et secundum quod dicit Anselmus, quod omne inconveniens Deo impossibile est: impossibile est ergo Filium generare alium filium.

Ad primum autem quod objicitur contra hoc, dicendum quod quaecumque potentia est in Patre, est in Filio, sed non ad idem, nisi in genere: et potentia generandi, secundum quod gerundivum sumitur a verbo impersonali, eadem est in Patre et in Filio. Sed in Patre est ad hoc quod generet, in Filio autem ad hoc quod generetur. Et haec solutio est Magistri in primo Sententiarum, distinct. VII, et ratio solutionis.

Innuit tamen etiam aliam solutionem. Cum enim dico, potentia generandi, duo dico, scilicet potentiam, et hoc naturae est: et generandi, quod secundum Donatum verbum est, quia actionem significat et agere: secundum Priscianum autem nomen verbale: et sic iterum refertur ad actionem et ad agere: et hoc est notionis sive proprietatis. Unde quod naturae est, scilicet potentia, unum est in Patre et Filio: sed quod notionis sive proprietatis est, est in Patre et Filio diversum: Patri enim proprium est ut generet, Filio autem ut generetur.

Ad aliud dicendum, quod in generatione hominis vel animalium, potentia generandi a patre transfunditur in filium hac de causa: quia in tali generatione pater imperfectum esse largitur filio per generationem: quod quia per se imperfectum est, et deficit in seipso, non in uno et simul possidens se totum, oportet quod apprehendat et teneat se per successionem in esse divino, quod desiderare omni naturae est inditum. Secus autem est in divinis, ubi Pater perfectum esse largitur Filio, quod se totum in uno possidet et simul: et ideo successio esset ibi inconveniens. Nec generatio humana exemplificare potest generationem divinam in omnibus: sed in hoc exemplificat, quod ex potentia naturali est, et in simile speciei et formae.

Ab aliam partem quaestionis dicen-

dum, quod Sancti non intendunt dicere, quod generatio divina temporibus vel differentiis temporum subjaceat, sed quod aeterna sit, et nulli desit differentiae temporis, ut dicit Hieronymus. Unde proprie loquendo verba motus temporales significantia, ad esse resolvenda sunt: quia in differentiis temporum secundum esse duo invenimus perfecta, praeteritum scilicet, et praesens: praeteritum enim necesse est esse, praesens autem non totum. Est autem cavendum, quia duplex est praesens, scilicet impartibile, et partibile. Impartibile totum simul est, de quo dicit Aristoteles in III Physicorum, quod de tempore non est accipere nisi nunc temporis: et hoc est substantia temporis. Et aliud praesens de quo dicit Priscianus, cujus pars praeteriit, pars in instanti est, et pars futura: et hoc est accidens verbo quod agere et pati significat: quia probat Aristoteles in VI Physicorum, quod quidquid movetur, movebatur, et movebitur. Et sic est de omnibus successivis passionibus et actionibus. Unde nihil talium est, nisi dum fit: et dum fit, est imperfectum. Et hoc praesens a divina generatione intendunt excludere Gregorius et Augustinus, Unde Gregorius: " Non dicamus, semper nascitur, ne imperfectum esse credatur. " Et Augustinus: " Quod semper nascitur, numquam natum est. " Praesens autem impartibile quod totum est simul, intendit adstruere Origines de divina generatione: et ideo dicit: " Non semel oritur et desinit, " intendens, quod in ortu continue est.

Similiter loquentes de praeterito, non accipiunt praeteritum in hoc quod praeteriit, quia in hoc non est: sed accipiunt praeteritum in hoc quod perfectum, quia in hoc ex praeteritione sua non praeteriit, ut dicitur in Sex principiis, sed in necessitate manet et stat. Et hoc innuit Gregorius dicens: " Et semper dicamus, et natus, quatenus et natus ad perfectionem pertineat, et semper ad aeternitatem. "

Futurum autem quia totum in potentia est, ad generationem divinam referri non potest, nisi per abnegationem oppositi, ut dicit Augustinus, quod " erit, quia numquam deerit . "

Propria enim verba de tam excellenti re habere non possumus, ut dicit Gregorius: sed ut possumus balbutiendo potius quam loquendo divina resonamus.

Et Dionysius in libro de Divinis nominibus : " Cum ad divina venimus, perfectam invenimus irrationabilitatem . " Et Ambrosius: " Ego non possum scire generationis secretum: silet vox non mea tantum, sed etiam Angelorum. " Unde, Isa. liii. 8: Generationem ejus quis enarrabit ?

Et per hoc patet solutio ad totum.