MEMBRUM I.

Utrum Deus dicatur omnipotens, quia universaliter omnia potest ?

Primo ergo quaeritur, An dicatur omnipotens, quia universaliter omnia potest ?

Hoc enim disputat Magister in libro primo Sententiarum, distinct. XLII, cap. Sed quaeritur.

Et objicit sic:

1. Primo enim ostendit Deum sic dici omnipotentem, quia potest omnia, per Augustinum in libro Quaestionum veteris et novae legis, cap. 6, qui sic dicit: " Omnia quidem potest Deus, sed non facit nisi quod convenit veritati ejus et justitiae. "

2. Adhuc, Augustinus, ibidem, " Omnia quidem potest Deus, et potuit Deus cuncta facere simul, sed ratio prohibuit, id est, rationalis voluntas. "

3. Adhuc, Paulo ante habitum est, quod Deus omnipotens est potentiae plenitudine, sed non participatione. Potentiae autem plenitudo non est nisi omnia possit: ideo ab hoc quod omnia potest, omnipotens dicitur.

In contrarium objicit Magister, et videtur ponere instantiam in tribus generibus actuum, quos non potest Deus, scilicet in actibus corporalibus. Non enim potest ambulare, loqui, et hujusmodi quae penitus a natura divinitatis sunt aliena, cum horum instrumenta nullatenus habere queat.

Secunda instantia est in actibus deformibus, ut in peccatis: non enim potest mentiri, non potest peccare. Ergo videtur, quod non omnia potest.

Tertia instantia est in actibus privativis sive defectivis. Et inducit Augustinum in libro de Symbolo sic dicentem: " Deus omnipotens non potest mori, vel falli, non potest miser fieri, non potest vinci. Haec utique et hujusmodi absit ut possit omnipotens. Si enim hujusmodi passionibus atque defectibus subjici posset, omnipotens minime foret. Et ideo monstratur omnipotens, quia ei haec appropinquare non valent . " Ex his omnibus infert, quod non omnia possit, sed quaedam.

Sed si quis dicat hoc posse non esse potentiae, sed impotentiae, ut dicit Richardus in libro de Trinitate: absque dubio colligitur, quod omnia potest quaecumque posse potentiae est. Contra:

1. Currere, ambulare, constat quod potentiae est, et non impotentiae: non enim potest esse quod id quod est potentiae indicium in uno, impotentiae indicium sit in alio. Ergo videtur, quod adhuc cum haec non possit, quod non sit omnipotens.

2. Similiter, Objicitur de secunda instantia: videtur enim, quod posse peccare potentiae sit, et non impotentiae. Dicit enim Augustinus in libro de ''bono : " Melior est natura quae peccare potest, quam quae non potest. " Sed melius in omnibus Deo attribuendum est. Ergo videtur, quod et Deus peccare possit, et quod peccare non sit impotentiae, sed melioris naturae.

3. Adhuc, Joan. viii, 55, dicit Christus Judaeis: Si dixero quia non scio eum, scilicet Patrem, ero similis vobis, mendax, Si Christus potuit et secundum divinitatem et humanitatem hoc dicere: ergo potuit esse mendax: sed quidquid Christus potuit et secundum divinitatem et secundum humanitatem, potentiae et non impotentiae fuit: ergo mentiri non est impotentiae, sed potentiae: et ita si Deus non potuerit mentiri, non omnia potest, nec omnipotens dicitur.

4. Similiter, De instantia tertia objicitur: videtur enim, quod Deus possit pati malum. Augustinus in primo libro de Libero arbitrio: " Duplex est malum, culpae scilicet et paenae. " Mali culpae Deus non est auctor, sed mali paenae. Malum ergo paenae subjacet potentiae. Si ergo non potest mori et infirmari, videtur non esse omnipotens.

5. Propter haec et his similia Magister in illo cap. Hic igitur diligenter considerantibus, dicit, quod secundum aliud quidem attenditur omnipotentia quam

secundum omnia posse. Dicit enim sic: " Diligenter considerantibus omnipotentia Dei secundum duo apparet, scilicet quod omnia facit quae vult, et nihil omnino patitur, secundum utrumque Deus omnipotens verissime praedicatur. "

6. Adhuc, Augustinus in libro de Spiritu ei littera: " Non potest Deus facere injusta, quia ipse est summa justitia et bonitas. Omnipotens vero est, non quod possit omnia facere, sed quia potest efficere quidquid vult, ita ut nihil valeat ejus voluntati resistere, quin compleatur, aut aliquo modo impedire eamdem . "

7. Adhuc, Joannes Chrysostomus in homilia quadam in expositione symboli: " Omnipotens dicitur, quia in posse illius non potest inveniri non posse, dicente Propheta: Omnia quaecumque voluit, fecit . I pse est ergo omnipotens, ut totum quod vult possit. Unde, ad Roman, ix, 19: Voluntati ejus quis resistit ? " Haec omnia inducit Magister in libro primo Sententiarum, distinct. XLII.

Et objicitur contra hoc. Cum enim dicit Augustinus, quod non dicitur omnipotens, quia omnia possit facere: aut signum distribuit pro bonis tantum, aut pro bonis et malis. Si pro bonis tantum, sequitur quod Deus non omnia bona potest, quod falsum est. Si pro malis et bonis, iterum sequitur, quod aliquid sit quod Deus non possit, quod iterum valde inconveniens est

8. Adhuc, Objicit Magister in Sententiis: Si ideo dicitur omnipotens, quod quidquid vult potest, tunc animae beatam et Angeli omnipotentes dicentur, quia possunt quidquid volunt: beati enim sunt, et beatis omnia optata succedunt, ut dicit Augustinus: sed hoc falsum est: ergo et primum falsum, scilicet quod Deus ex hoc sit omnipotens, quia potest quidquid vult.

9. Adhuc, Videtur, quod simul ratio sit ex parte voluntatis, et ex parte potentiae: quia si vult omnia quae vult, et voluntatis ejus impediri non potest effectus: ergo ita dicetur omnivolens sicut omnipotens.

10. Si dicatur, quod mala subjacent potestati, non voluntati. Contra: Augustinus in Enchiridion : " Peccatores quantum ad ipsos attinet, quod Deus noluit, fecerunt: quantum vero ad omnipotentiem Dei, nullo modo id tacere valuerunt. Hoc quippe ipso quod contra voluntatem ejus fecerunt, de ipsis facta est voluntas Dei . "''

11. Adhuc, Augustinus in libro de Praedestinatione sanctorum: " Mali faciunt contra voluntatem Dei: sed in hoc ipso impletur voluntas Dei. " Ergo videtur, quod dicatur omnivolens sicut omnipotens.

12. Si quis dicat, quod potentia respicit bona et mala, voluntas autem bona tantum. Non solvit: quia sicut voluntas Dei ad bona determinatur, ita etiam potentia: Deus enim non potest facere mala: ergo adhuc relinquitur, quod dicatur Deus omnivolens sicut omnipotens.

13. Adhuc, Dixerunt antiqui, quod omnipotentia Dei extendit se ad bona et ad mala, sed ad elicienda bona et facienda, ad mala autem ordinanda. Unde Augustinus in Enchiridion: " Non vult Deus ut peccet homo quilibet: si autem peccaverit, poenitenti vult parcere ut vivat: in peccatis vero perseverantem punire, ut justitiae potentiam contumax non evadat . " Dixerunt ergo antiqui, quod potentiae Dei subjecta sint bona et mala: et ideo dicitur omnipotens non omnivolens. Contra: Augustinus in Enchiridion: " Non fit aliquid nisi omnipotens fieri velit: vel sinendo ut fiat, sicut malum: vel ipse faciendo, ut bonum . " Ergo videtur, quod et mala et bona subjacent voluntati sicut potentiae: et ita dicetur omnivolens sicut omnipotens. 14. Si dicatur, quod voluntas signi est quae est respectu malorum, non voluntas beneplaciti. Contra: Sicut beneplacitum Dei est respectu bonorum faciendorum, sic beneplacitum Dei est respectu malorum ordinandorum: et sic adhuc relinquitur, quod voluntati beneplaciti subjecta sint et bona et mala sicut potentiae: et sic dicetur omnivolens sicut omnipotens.

Solutio. Praenotanda est distinctio jamdudum a nobis in praehabitis posita in quaestione de nominibus quae dicuntur de Deo, et de his quae de Deo dici non possunt. Quaedam enim sunt materialia, in ipsa sua ratione materiam corporalem et sensibilem concipienda. Quaedam privativa, et quaedam deformitatem et inordinationem importantia. Materialia, ut currere, ambulare, comedere, dormire, et hujusmodi, ad quae nulla potest esse potentia nisi materialis, hoc est, quae radicatur in materia sensibili. Et haec propter suae nobilitatis et spiritualitatis et simplicitatis eminentiam non potest Deus in se: eo quod haec posse est infirmum posse, et de facili impeditur ab effectu. Haec tamen potest Deus facere in aliis quibus dat posse ad haec faciendum, sicut in hominibus: quia sine Deo nulla creatura aliquid potest. Privativa sunt quae habitus nobiles privant, ut caecum, surdum, mors, infirmitas, vincibilitas: et haec propter excellentem virtutem divinam secundum omnem nobilitatis habitum Deo in se convenire non possunt, nec haec sunt potentiae, sed impotentiae. Et haec secundum quod sunt in nobis, duplicem habent considerationem scilicet in comparatione ad causam meritoriam quae peccatum est: et sic haec in nobis non sunt facta a Deo, sed a peccato: nec subjacent potentiae divinae, quia sicut dicit Fulgentius super epi-

stolam ad Romanos: " Deus non potest facere unde opus suum fiat deterius. " Unde quod mors dissolutio est, habet ex eo quod ex nihilo factum est quod morti subjacet: sed quod inducta est super immortales, hoc est, potentes non mori, a peccato est, non a Deo.

Considerantur etiam ista secundum quod a justo judice malum culpae per paenam ordinante inflicta sunt. Et in hoc respectu sunt a Deo, et subjacent potentiae divinae secundum actum ordinationis, quae facit haec in aliis, et non in seipsa. Deformitatem autem et inordinationem importantia sunt peccata, quae propter hoc quod Deus non nisi rectitudinis et veritatis et boni et ordinis principium est, non possunt cadere in Deum, nec possunt esse in ipso ab alio. Unde Dionysius in libro de Divinis nominibus, cap. de omnipotente, tractans illud Apostoli, II ad Timoth, ii, 13: Negare seipsum non potest, dicit sic: " Suiipsius negatio est casus a veritate. " Veritas autem existens est et ipse Deus: unde a veritate casus, est ab existente casus: ab existente autem non potest cadere Deus: quia non potest non esse: nec potest esse causa, quod existentia quae ipse fecit, in nihilum conversa fiant non existentia: quia sic esset praevaricator. Ad Galat, ii, 18: Si ea quae destruxi, iterum haec aedifico, praevaricatorem me constituo. Haec enim omnia summae impotentiae sunt, et sicut dicit Anselmus in libro de Libero arbitrio: " Qui potest id quod sibi non prodest et sibi non expedit, quanto magis potest hoc, tanto magis adversitas et perversitas possunt in eum: " quanto autem magis adversitas et perversitas possunt in aliquem, tanto impotentior est: ergo a primo ad ultimum, quanto aliquis potest quod sibi non prodest nec expedit, tanto impotentior est.

His habitis, facile est respondere ad objecta.

Ad primum ergo dicendum, quod omnipotentia Dei a duobus determinatur, scilicet secundum quod est respectu possi- bilis, et secundum quod est in potente. Secundum quod est respectu possibilis, sic determinatur ab universalitate, scilicet quod omnia possit quaecumque posse potentiae est, et non impotentiae. Secundum autem quod est in potente, tunc determinatur, quod potest quaecumque vult, ita scilicet quod non potest cogi, quod non potest impediri, quod sine indigentia materiae instrumenti exemplaris extra se inspiciendi potest facere quaecumque vult: et sic solus Deus est omnipotens, et hoc intendit Augustinus.

Ad aliud dicendum, quod omnia potest Deus quae facere potentiae sunt, et non impotentiae. Non enim esset rationabilis voluntas, si ea faceret quae impotentiae sunt: et hoc intendit Augustinus, et non aliud.

Ad aliud dicendum, quod omnia potest vel in se vel in alio quaecumque potentiae sunt et non impotentiae: et hoc vocat Richardus potentiae plenitudinem. Quia facere ea quae impotentiae sunt, non est potentiae plenae, sed potentiae quae impotentiae permixta est.

Ad instantias quas ponit Magister, jam patet solutio. Corporalia enim quae de facili impediuntur ab effectu, imperfectionem potentiae dicunt in potente: repugnant enim potentiae perfectissimae: et ideo Deus ea non potest in se: quidquid tamen hae dicunt potentiae in aliis, hoc totum fluit a perfectissima potentia divina: sed in Deo sunt secundum, potentiae plenitudinem et causaliter, in creatura autem secundum potentiae participationem: et ideo secundum partem unicuique proportionabilem, et non secundum plenitudinem.

Ad aliud dicendum, quod haec posse potentiae est participativae: sed haec posse non est potentiae secundum plenitudinem dictae, nisi causaliter, ut dictum est.

Ad aliud dicendum, quod posse peccare nullo modo potentiae est, sed impotentiae maximae, et perversae potentiae quae impotentiae permixta est: et ideo

Deus non potest peccare: et ex hoc non est impotentior, sed potentior est, ut dictum est.

Et ad dictum Augustini dicendum, quod Augustinus non intendit, quod aliqua natura melior sit ex potentia peccandi propter ipsam peccandi potentiam, sed propter consequens: quia scilicet omne peccatum in libero arbitrio est, et omne quod liberi est arbitrii, potest facere quod vult: et omne quod potest facere quod vult, dominum habet suorum actuum: et propter hoc natura hoc habens, melior est quam illa quae non habet, ut vegetabilis, et brutalis. Vegetabilis enim subjacet necessitati: bruta autem, ut dicit Damascenus, aguntur potius quam agant. Unde propter libertatem agendi quod vult, naturam dicit esse meliorem, et non propter peccandi potestatem,

Ad aliud dicendum, quod nullo modo Christus vel Deus potuit mentiri vel peccare. Et quod dixit Christus: Si dixero quia non scio eum, ero similis vobis, mendax : sensus est, si dicendo hoc, recessero a divinitate, quod tamen impossibile est: ero similis vobis, per hoc scilicet quod habebo potentiam permixtam impotentiae et perversitati: et sic per consequens ero mendax. Unde ex hypothesi, impossibili procedit verbum Christi. Dicit enim Damascenus in libro IV de Fide orthodoxa, quod " peccatum est recessus ab eo quod est secundum naturam, in id quod est contra naturam . " Et id quod objicitur, quod Christus potuit dicere hoc, id est, syllabas et litteras proferre, dicendum quod prolatio duplex est, scilicet vocis articulatae simpliciter sive materialiter: et hoc modo Christus potuit proferre verba. Et est prolatio vocis articulatae et litteratae secundum ordinem ad rei significationem: et hoc modo Christus vel etiam Deus haec verba proferre non potuit: quia non potuit inten- dere mentiri. Numer, xxiii, 19: Non est Deus quasi homo, ut mentiatur, nec ut filius hominis, ut mutetur. Ad Roman. iii, 4: Est autem Deus verax, omnis autem homo mendax. Ad Titum, i, i et 2: Secundum fidem electorum Dei, ei agnitionem veritatis quae secundum pietatem est, in spem vitae aeternae, quam promisit qui non mentitur Deus.

Ad aliud dicendum, quod talia privativa et defectiva expresse dicunt impotentiam, et derogant ex seipsis potentiae dictae secundum plenitudinem: et ideo in Deum cadere non possunt. Sed secundum quod sunt in nobis ut inflicta a judice: sic attestantur judiciariae potestati, et sunt a Deo subjecta potentiae divinae, et non aliter: sic enim, ut dicit Augustinus , commendant justitiam divinam.

Ad aliud dicendum, quod illo modo determinatur divinae potentiae eminentia et plenitudo, prout est in Deo potente, qui nec cogi nec impediri nec contraria pati potest, nec indiget aliquo ut materia subjecta sive instrumento sive exemplari extrinseco ad quod respiciat, sicut paulo ante determinatum est.

Ad aliud dicendum, quod dictum Augustini tenendum est sicut jacet: quia determinat omnipotentiam per universalitatem in comparatione ad objecta, et secundum perfectionem secundum quod est in potente Deo.

Similiter etiam accipiendum est dictum Chrysostomi: sed hoc determinat perfectionem potentiae ex parte potentis.

Ad aliud dicendum, quod signum distributivum pro omnibus distribuit quae facere posse est, et quae facere potentiae est et non impotentiae: unde etiam pro malis distribuit secundum potentiam ordinationis quae est circa mala, quae est judicium judiciariae potestatis, ut dictum est: non enim posset comprimere mala et ordinare, nisi esset perfectus in judiciaria potestare. Eccli, vii, 6: Noli quae-rere fieri judex, nisi valeas virtute irrumpere iniquitates: ne forte extimescas faciem potentis, et ponas scandalum in aequitate tua.

Ad aliud dicendum, quod Angeli et anima beata possunt quidquid volunt, non simpliciter fieri, sed cum hac determinatione, quidquid volunt a se fieri. Multa autem volunt simpliciter fieri, quae non possunt: sicut verbi gratia, volunt omnes homines salvos fieri, sed tamen salutem omnium facere non possunt: sed Deo convenit, quod fiat omne quod vult fieri, sive per se, sive per alium.

Ad aliud dicendum, quod non dicitur omnivolens sicut omnisciens et omnipotens: quia voluntas ejus cum effectu et sine impedimento contrarii non, refertur ad omne volitum sive voluntabile, ut dicit Damascenus, sicut potentia refertur ad omne possibile, et scientia ad omne scibile. Omne enim bonum, possibile vult Deus: tamen multa bona quae vult, et quae possibile est esse, non vult cum effectu: et in multis eorum multa occurrunt impedimenta quae Deus non vult: et ideo omnivolens dici non potest. Sed in possibilibus et scibilibus nullum invenit impedimentum, quin omnia possit vel ordinando, vel faciendo, et omnia sciat et bona et mala.

Ad aliud dicendum, quod potentia Dei faciens et ordinans omnia comprimit sub voluntate Dei vel spontanea vel victa vel coacta: sed haec non est voluntas Dei antecedens, ut dicit Damascenus, sed consequens ex opere nostro causata: vo- luntate enim antecedente Deus mortem non fecit, nec laetatur in perditione vivorum, ut dicitur, Sapientiae, i, 13. Et ideo voluntate antecedente non potest dici omnivolens.

Per hoc patet solutio ad sequens dictum Augustini, quod voluntas Dei quae impletur in malis quando puniuntur, est voluntas consequens, non antecedens, et est voluntas secundum quid, hoc est, ex opere nostro, et non simpliciter.

Ad aliud dicendum, quod illa responsio non est sufficiens, sicut probat objectio: sed ratio quare non dicitur omnivolens, est quae dicta est.

Ad aliud dicendum, quod potentiam Dei nemo contumax evadere potest, nec etiam voluntatem consequentem: sed voluntas antecedens ex parte voliti non ex parte volentis Dei, multa accipit impedimenta quae non vult Deus: et ideo omnivolens dici non potest.

Ad aliud dicendum, quod omnia subjacent voluntati signi, quae est permissio: sed in illis multa fiunt contra voluntatem Dei antecedentem: secundum autem voluntatem antecedentem oporteret, quod esset omnivolens, si omnium volens diceretur.

Ad ultimum dicendum, quod voluntate beneplaciti vult Deus ordinare mala: sed ad hoc non requiritur, quod nihil fiat in malis ordinatis quod sit contra voluntatem Dei antecedentem, quin potius inulta fiant in eis contraria voluntati divinae, quamvis in ipsis ordinative voluntas divina fiat.

QUAESTIO INCIDENS.

Utrum omnipotentia conveniat tribus personis, vel tantum Patri ?

Juxta hoc ratione ejus quod dicit Magister in libro I Sententiarum, distinctione XLII, cap. H, " Sed forte dices, " Nec Dei Filius potest a se, nec Spiritus " sanctus, sed solus Pater: " quaeritur, Utrum omnipotentia conveniat tribus personis, vel sit appropriata tantum Patri?

Et videtur, quod tantum Patri.

1. Conditio enim potentiae est a se posse, et non est conditio potentiae ab alio posse. Probatio: Principium maxime in ratione potentiae determinatur: de principio autem esse, non habet in prima ratione potentiam, Cum ergo Pater principium sit totius divinitatis, non autem Filius, nec Spiritus sanctus, videtur quod soli Patri conveniat omnipotentia.

2. Adhuc, Posse generare dicit quamdam potentiam quae non convenit Filio, nec Spiritui sancto. Videtur ergo, quod aliqua potentia sit in Patre quae non est in Filio, nec in Spiritu sancto: ergo videtur quod omnipotentia cui nulla potentia deest, nec Filio convenit, nec Spiritui sancto, sed soli Patri.

3. Si quis solvere velit sicut communiter dicitur, quod posse generare non est posse quid, sed ad aliquid. Contra est: quia in homine in quo fit generatio de parte substantiae, posse generare est posse quid: ergo multo magis in Deo, ubi fit generatio de tota substantia.

4. Adhuc, Si aliquid per prius et po-

sterius dicitur de pluribus, et in eo de quo dicitur posterius, potentia est, multo magis in eo de quo dicitur per prius, est potentia. Posse generare de Deo et creaturis dicitur, de Deo per prius, de creaturis per posterius. Ergo si in creaturis potentia est,, et in Deo potentia est. Probatio: quia per prius de Deo dicitur. Ad Ephes, iii, 14 et 15: Flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis paternitas in caelis et in terra nominatur. Quod tractans Dionysius in libro de Divinis nominibus, cap. 4, dicit sic, quod " omnis paternitas et filiatio ex qua et deorum patres et deorum filii in caelo et in terra nominantur, est ex patriarchia et filiarchia super omnia collocata. "

5. Adhuc, Damascenus in libro I de Fide orthodoxa: " Oportet scire, quod a nobis ad beatae deitatis nominationem non est translatum paternitatis et filiationis nomen, sed potius a deitate ad nos . " Et sic habetur propositum, scilicet quod posse generare magis est potentia in Deo quam in homine.

In contrarium est,

1. Quod dicitur, Apocal, i, 8, et filius loquitur de se: Ego sum Alpha et Omega, principium et finis, dicit Dominus Deus, qui est, et qui erat, et qui venturus est, Omnipotens. Ergo Filius est omnipotens.

2. Adhuc, In libro de Symbolo Augustinus dicit: " Qui Filium negat omnipotentem esse, et Patrem negabit omni potentem . "

Omni eodem modo objicitur de Spiritu sancto et pro et contra. Potentia enim spirandi activa, aliqua potentia videtur esse, quae non est in Spiritu sancto: et sic non videtur potens potentiae plenitudine.

Sed in contrarium est, quod

1. Cui convenit actus, convenit potentia: Spiritui sancto convenit actus omnipotentiae: ergo et omnipotentia. Probatio mediae. Augustinus tractans illud Sapientiae, i, 7: Spiritus Domini replevit orbem terrarum, et hoc quod continet omnia, dicit: " Replere orbem terrarum et continere omnia, est actus Omnipotentis. " Ergo Spiritus sanctus est omnipotens.

2. Adhuc, Joan. v, 19: Quaecumque ille, scilicet Pater, fecerit, haec et Filius similiter facit. Ergo et Spiritus sanctus: ergo videtur, quod una potentia Pater et Filius et Spiritus sanctus operantur. Sed potentia Deo non attribuitur nisi secundum plenitudinem. Ergo sicut Patri convenit potentiae plenitudo, ita Filio et Spiritui sancto: et ita Deus trinitas est omnipotens.

Et ideo ratione ejus quod tangit Magister in libro primo Sententarium, distinct. XLII, cap. ultimo, ubi plene determinat quare Deus omnipotens dicatur, dicens sic: " ideo vere et proprie Deus " trinitas omnipotens dicitur, quia per " se, id est, naturali potentia potest " quidquid vult fieri, et quidquid vult " se posse: " quaeritur, Utrum soli Deo trinitati conveniat omnipotentia, vel possit etiam communicari creaturis aliquibus, ut animae Christi, et credentibus per fidem omnipotentiae ?

1. De anima Christi dicitur, Joan. iii, 31: Non enim ad mensuram dat Deus spiritum : Glossa, Filio. Sed donum Spiritus est potentia. Ergo data est Christo non ad mensuram, sed ad plenitudinem: ergo ad omnipotentiam.

2. Adhuc, Ad Colossenses, i, 20: super illud: Reconciliare omnia, Glossa: " Omnia potest per se, ut nihil exceptum sit quod per eum praestari non possit. " Et ibidem alia Glossa super illud, ibidem, v. 22: Nunc autem reconciliavit : " Si mortalis et mortuus potest salvare, jam immortalis potest omnia facere. " Et constat, quod haec de Christo dicuntur secundum humanitatem, Ergo omnipotentia potest convenire Christo homini.

3. Adhuc, Matthaei, xxviii, 18: Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra. Habens autem potestatem in caelo et in terra, est omnipotens. Ergo Christus secundum, quod homo, est omnipotens.

4. Hoc etiam videtur convenire credentibus per iidem omnipotentiae. Marci, ix, 22: Omnia possibilia sunt credenti. Matth. xvii, 19: Si habueritis fidem sicut granum sinapis, dicetis monti huic: Transi hinc illuc, ei transibit: et nihil impossibile erit vobis .

Adhuc, Quare dicitur, quod creaturae non potest convenire omnipotentia, cum conveniat ei omniscientia?

1. Anima enim Christi omnia scit. Dicit enim Isidorus, quod Trinitas sibi soli nota est, et homini assumpto. Joan. i, 18: Unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit, Ad Coloss, ii, 3:

In ipso sunt omnes thesauri sapientiae ei scientiae, scilicet Dei, absconditi.

2. Si dicatur, quod propter hoc est, quod creatura linita est, et omnipotentia infinita, et infinitum non potest attribui finito. Contra: Ad Coloss, ii, 9: In ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. Constat, quod plenitudo divinitatis est infinita: et tamen corporaliter est in Christo.

3. Adhuc, Sicut infinita est omnipotentia, ita infinita est omniscientia: et omniscientia convenit animae Christi: ergo et omnipotentia potest ei convenire.

In contrarium hujus est, quod

1. Nihil est principium suiipsius: creatio quae est deductio rerum ad esse de nihilo, principium est esse omnis creati: et creatio est actus omnipotentiae, ut dicit Augustinus: ergo videtur, quod nihil creatum possit habere, potentiam creandi: quia per potentiam creandi efficeretur principium suiipsius esse.

2. Adhuc, Omnis potentia cujuscumque sit, vel creati, vel increati, fundatur super esse potentis, et est consequens ipsum secundum rationem intelligendi: quod est ante esse, non potest subjacere potentiae: sed potentia creandi est ante esse: ergo potentia creandi potentiae creati subjacere non potest.

Solutio. Ad primam partem quaestionis dicendum, quod Deus trinitas est omnipotens, ut dicit Magister. Et ideo dicitur in symbolo: " Credo in unum Deum Patrem omnipotentem. " Pater enim ibi dicitur creatione: et sic Deus trinitas est pator.

Ad primum ergo dicendum, quod sicut dicit Magister in Sententiis , principium multiplicem notat relationem. Et aliquando dicitur essentialiter, et aliquando notionaliter, Et quando dicitur essen- tialiter, tunc significat potentiam essentialem quae quid est in potente: et sic potentia principii non est potentia principiati. Quando autem dicitur notionaliter, non significat nisi relationem originis ad alium, et non dicit conditionem potentiae alicujus essentialem, et sic dicitur de Patre, qui est principium non de principio, sicut in praehabitis quaestione de hoc nomine, Principium, determinatum est. Unde cum dicitur, Pater est principium totius divinitatis, non notatur principii relatio ad divinitatem, sed ad Filium in quo est tota divinitas, et ad Spiritum sanctum in quo est tota divinitas, ut dicunt Sancti. Et cum potentia radicetur in substantia divinitatis, et potentia commensuretur substantiae, sequitur necessario, quod sicut in Filio est plenitudo essentiae divinitatis, et similiter in Spiritu sancto, quod ita sit in eis plenitudo potentiae. Aliter enim sequeretur, quod essentia sua potentia destrueretur, quod impossibile est et Ariana haeresis, ut dicit Hilarius : et inducitur a Magistro in libro primo Sententiarum, distinct. XLII, cap. Ad quod dicimus, ubi sic Hilarius dicit: " Naturae, inquit, cui contradicis, haeretice, haec unitas est, ut ita per se agat Filius, ut non a se agat: et ita non a se agit, ut per se agat. Per se autem dicitur agere et potens esse, quia naturalem habet potentiam eamdem quam et Pater, qua potens est et operatur: sed quia illam habet a Patre, non a se, ideo a Patre et non a se dicitur posse et agere . "

Ad aliud dicendum, quod posse generare est posse determinatum ad generare, et hoc est notionale: quia hoc verbum, posse, ad notionem trahitur per adjunctum quod est generare: unde posse generare, est posse esse Patrem, et non differt ab eo nisi modo significandi: quia scilicet cum dicitur, possegenerare, notio significatur ut actus: cum autem dicitur, posse esse Patrem, notio significatur ut proprietas Patris. Hoc igitur modo posse generare in solo Patre est: sed non est in eo posse quid, sed ad aliquid: et ideo non sequitur, quod aliquod posse sit in Patre quod non est in Filio, vel Spiritu sancto, sed quod aliqua notio sit in Patre, quae non est in Filio et Spiritu sancto.

Ad aliud dicendum, quod non est simile de Deo et de homine: quia homo generat ex parte substantiae, sive ex divisione substantiae, et ad divisionem substantiae sequitur divisio potentiae: quia potentia naturalis proprietas substantiae est: et ideo alia potentia et aliud secundum substantiam posse in humanis est in patre, et aliud in filio. Sed in divinis generatio est ex tota substantia: et ideo sicut tota substantia est in Patre et in Filio et eadem, ideo tota et eadem potentia est in utroque: eo quod potentia proprietas substantiae est, ut dictum est. Et hoc est quod dicit Hilarius, quod " Filius per se potens est, et agit sicut Pater. " Joannis, v, 26: Sicut Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in semetipso. Et, Joannis, x, 30: Ego et Pater unum sumus.

Ad aliud dicendum, quod in veritate si quid potentiae est in eo cui per posterius convenit, est etiam potentia in eo cui convenit per prius, quando secundum unum et eumdem modum convenit priori et posteriori. Sed hic non est ita: quia sicut dictum est, generatio in divinis est ex tota substantia et in totam substantiam, et haec impedit divisionem potentiae. In humanis autem opposito modo est: et ideo dividitur potentia essentialis. Licet autem generatio divina aeterna sit, et ideo prima et principalis: tamen ex hoc non potest probari, quod posse generare sit aliquid vel aliquod posse in Patre, quod non sit in Filio, sed quod sit ad aliquid in Patre, ad quod non est in Filio.

In idem redit dictum Damasceni: quia hoc non inducitur nisi ad confirmationem istius. Et si sic arguatur: Posse generare est in Patre, et non est in Filio: ergo aliqua potentia est in Patre, quae non est in Filio: incidit fallacia figurae dictionis: eo quod mutatur ad aliquid, in quid, vel quid in ad aliquid.

Ad duo quae adducuntur in contrarium, concedendum est.

Omni eodem modo solvenda sunt quae de Spiritu sancto inducuntur. Posse enim spirare non est aliquid posse, sed ad aliquid, sicut posse generare.

Et quod dicit Augustinus, quod qui negat Filium esse omnipotentem, negat et Patrem, non est causa dicti quam dicunt quidam, quod Pater ducat in Filium, et Filius in Patrem: quia Pater potest intelligi ut innascibilis, et non ut Pater: ei sic adhuc erit omnipotens: et negato Filio, non negatur Pater. Sed causa dicti est, quae paulo ante dicta est: quia scilicet generatio et processio in divinis non possunt esse secundum divisionem substantiae, et ad indivisam substantiam sequitur indivisa potentia, et ad negationem unius sequitur negatio alterius.

Per hoc ita patet totum quod est circa duas particulas hujus quaestionis incidentis.

Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum soli Deo trinitati conveniat omnipotentia, vel etiam communicabilis sit creaturae, ut animae Christi, vel fidei credentium ?

Dicendum, quod soli Deo trinitati. convenit, maxime secundum quod omnipotentia consideratur in potentia creandi mundum et ea quae in mundo sunt sine coactione, sine impedimento, sine subjecta materia, sine instrumento,, sine exemplari extrinseco: hoc enim creaturae communicari non potest: eo quod nulla creatura talis potentiae est susceptibilis. Et hujus causa vera est, quod omnis creatura operatur per subjectam materiam: quia, sicut dicit Aristoteles in primo Physicorum, quod omnes Philosophi convenerunt in hoc, quod operatione naturae ex nihilo nihil fit. Et similiter de operatione artis. Omnis enim ars super determinatam materiam operatur sicut praejacentem. Est etiam causa, quod omnis essentia creati finita est limitata propriis terminis: et ideo impossibile est eam referri ad omnia. Limitatam autem essentiam non sequitur proprietas infinita. Unde cum potentia naturalis proprietas sit essentiae, impossibile est potentiam infinitam sequi essentiam finitam. Unde licet Christus omnipotens sit secundum quod est Deus, tamen non est omnipotens secundum quod est homo.

Ad primum ergo dicendum, quod Spiritus sanctus dicitur Christo non esse datus ad mensuram : quia et in modo dandi Spiritum et in donis datis non datur sibi ad mensuram aliorum: secundum enim modum datur Christo per gratiam unionis, aliis autem per gratiam adoptionis. In donis autem Christo datur ad copiam et supereffluentiam: eo quod redemptor est, et conveniebat gratiam et Spiritum ab ipso fluere in omnes alios. Joannis, i, 16: De plenitudine ejus nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia. Aliis autem ad mensuram sui ministerii et operum datur. Ad Ephes, iv, 11 et 12: Ipse dedit quosdam quidem Apostolos, quosdam autem Prophetas, alios vero Evangelistas, alios autem pastores, et doctores: ad consummationem sanctorum in opus ministerii, in aedificationem corporis Christi. Et propter hoc dicit, I ad Corinth. xii, 4: Divisiones gratiarum sunt. ''Christus autem habet Spiritum indivisum, ut omnes de plenitudine ejus possint accipere. Omnipotentia autem non est de donis pertinentibus ad Spiritum, sed potius est proprietas natu-

ralis consequens plenitudinem divinae naturae in tribus personis.

Ad aliud dicendum, quod in illis duabus Glossis accommodata est distributio: et intelligitur, quod omnia concessa sunt ei, et quod potest omnia facere quae pertinent ad opus redemptionis, sicut reconciliare Patri, debitum solvere, a morte et inferno redimere, virtutem sacramenti ad justificationem hominis conferre, et hujusmodi.

Ad aliud solvendum est per idem. Potestas enim omnis dicitur ibi quantum ad subjectionem omnium omnibus gentibus, a qua nullus excipitur de salvandis. Unde statim ibidem, Matth. xxviii, 19, sequitur: Euntes ergo, docete omnes gentes. Et hoc est quod dicitur, ad Roman, i, 5: Per quem accepimus gratiam et apostolatum, ad obediendum fidei in omnibus gentibus. Isaiae, xlix, 6: Parum est ut sis mihi servus ad suscitanda tribus Jacob, et faeces Israel convertendas: ecce dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea ad extremum terrae.

Ad id quod ulterius objicitur de fide credentium, dicendum quod omnipotentia non sequitur fidem credentium, sed divinitatis plenitudinem, ut dictum est. Sicut enim paulo ante habitum est in verbis Hilarii, omnipotentis est ex proprietate naturae propriae omnia posse, etiam quae sunt potentiae infinitae, ut creatio caeli et terrae: fidei autem credentium non datur aliquid ex se posse, sed per supplicationem impetrare, quod Deus faciat miracula. Unde cum dicitur, Omnia possibilia sunt credenti , ''accommodata est distributio., et non distribuit nisi pro miraculis dicto modo impetrandis. Unde etiam frequenter non fuit merito fidei impetrantis, sed merito fidei Ecclesiae, ad cujus aedificationem et sanctitatis demonstrationem facit Deus aliquando miracula, ut dicit Gregorius.

Et per idem patet etiam solutio ad id quod inducitur, Matth. xvii, 19.

Ad id quod ulterius quaeritur, Quare creatura non sit susceptibilis omnipotentiae ?

Dicendum quod jam paulo ante dicta est causa duplex. Indigere enim subjecta materia derogat omnipotentiae. Similiter ex quo omnipotentia est proprietas plenitudinem divinae naturae consequens secundum Hilarium, et proprietas nulla derelinquit proprium subjectum, non potest convenire essentiae creatae.

Et quod objicitur de omniscientia, non est simile. Anima enim, facta ad imaginem Dei, naturaliter capax, est scientiae omnium aliquo modo, quamvis non per comprehensionem. Unde Philosophus in III de Anima dicit, quod intellectus possibilis in anima est, quo est omnia fieri. Et hoc est ideo, quia omniscientia est ex motu specierum scibilium ad animam passive et susceptive: omnipotentia autem est activa ex virtute propriae natura posse omnia, et dicit motum ab anima. Et cum anima sit, ut dicit Philosophus., sicut tabula rasa ad scibilia, ex potentia naturali possibilis est ad omniscientiam, sed non ad omnipotentiam, quae soli naturae divinae convenit. Et hoc est quod dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: " Omnipotens dicitur propter hoc, quod omnium ipse est sessio, continens et circuiens tota, et collocans et fundans et circumstringens et firmum in seipso omne perficiens, et ex seipso tota sive universa quemadmodum ex radice omnitenente producens, et ad seipsum omnia quemadmodum ad plantationem omnitenentem convertens, et continens ipsa sicut omnium sessio omnitenens, contenta omnia secundum unam excedentem omnia continentiam firmans, et non dimitens ipsa decidentia a seipsa sicut ex essentia perfecta mota destrui . "

Ad id quod objicitur, quod in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter , dicendum secundum Glossam, quod dicitur inhabitare in ipso, quia non transit sicut ab aliis. Et plenitudo divinitatis dicitur secundum Glossam, quia habitat quantum ad omnia dona virtutis et gratiae ad copiam et effluentiam in omnes. Et corporaliter dicitur inhabitare duobus modis, scilicet quantum ad ipsum quem inhabitat plenitudo divinitatis: et sic dicit Glossa, quod corporaliter inhabitat, quia habitat in corpore quod assumpsit de Virgine. Et quantum ad modum inhabitandi, secundum quod corpus opponitur umbrae: corpus enim solidum est et verum, umbra vero nec solida nec vera, sed obscuram habens figuram corporis. Sic Christus gratiam contulit solidam et veram, in quo solide et vere habitavit plenitudo divinitatis. In Veteri vero Testamento umbraliter habitavit: quia lex vetus, ut dicitur, ad Hebr, vii, 19, nihil ad perfectum adduxit: eo quod non veram et solidam gratiam contulit, sed gratiae umbram. Unde in Christo fuit vere imago gratiae sicut in corpore, in veteri lege sicut in umbra. Ad Hebr, x, 4: Umbram, habens lex futurorum bonorum, non ipsam imaginem rerum. ''Ex dicto Dionysii inducto patet, quod omnipotentia in ratione soa, et omnium eductionem de nihilo, et omnium tenendam sive conservationem in esse, et omnium gubernationem in se habet. Et non vult dicere Apostolus, quod humana natura ad infinitum posse extendatur per hoc, quod divinitas habitat in ea corporaliter.

Ad aliud dicendum, quod omniscientia ex parte scientis est infinita, ex parte autem scibilium non est. infinita: tamen si esset infinita, sicut in praehabitis dictum est, Deo non esset infinita: quia scientiae ejus non est numerus.

Illa duo quae in contrarium adducuntur, simpliciter concedenda sunt: quia argumentationes procedunt et verum concludunt.