ARTICULUS I. Quid dicitur firmamentum

?

Ad primum proceditur sic:

1. Dicit Beda. super Genesim et inducitur ibidem a Magistro, quod cum dicitur: Fiat firmamentum in medio aquarum, illius caeli describitur creatio in quo fixa sunt sidera. Et hoc videtur falsum: sidera enim non sunt fixa nisi in octava sphaera. Et in Genesi, i, 6, dicitur, quod Deus duo magna luminaria fecit, solem et lunam et stellas, et posuit eas in firmamento caeli. Constat autem, quod solem et lunam non posuit in octava sphaera in qua sunt stellae multae, sed in inferioribus caelis, solem in suo caelo, et lunam in suo caelo. Ergo firmamentum non dicitur tantum caelum stellarum, sed inferiores caeli septem planetarum.

2. Adhuc, Ibidem sic dicitur: Dixit

autem Deus: Fiant luminaria in firmamento caeli, et dividant diem ac noctem . ''Et ex hoc concluditur idem, quod luminaria non sunt facta in caelo stellato tantum, sed in caelis inferioribus. Ergo caeli inferiores dicuntur firmamentum, et non tantum sphaera octava in qua sunt stellae.

Si dicitur, quod firmamentum dicitur ibi non tantum sphaera octava, sed etiam septem inferiores: tunc videtur, quod omnes octo sphaerae similem ornatum deberent accipere. Ergo sicut in sphaera octava sunt multae stellae, ita in qualibet inferiorum deberent esse multae. Sed nos videmus, quod in qualibet inferiorum non est nisi una. Et quaeritur, Quare sit hoc ?

3. Adhuc, Si octo sunt sphaerae, sicut visus attestatur et communiter dicitur: tunc quaeritur, Utrum una sit super aliam., ita quod contingant se ab inferiori quae est lunae usque ad octavam, quae est stellarum fixarum: vel sit unum continuum corpus in quo omnes octo sphaerae moveantur ? Si sit unum continuum, sicut Addetur littera dicere, quae singulariter loquitur: Fiant luminaria in firmamento: tunc sequitur, quod quando sphaerae moventur in illo uno continuo, quod ipsum fundamentum fundatur multis divisionibus. Et sicut dicit Philosophus in libro de Substantia orbis, quod scinditur et dividitur, corruptibile est. Et dicit Aristoteles in I de Caelo et mundo, quod " omne corruptibile corrumpitur tempore determinato. " Sequitur ergo, quod semper istae sphaerae corrumpuntur tempore determinato: quod falsum est, et contra omnem philosophiam.

Si dicitur, quod hoc non est inconveniens, eo quod dicitur, II Petr, iii, 7: Caeli qui nunc sunt, et terra, eodem verbo repositi sunt, igni reservati in diem judicii, etc.: eo quod in die judi- cii caeli magno igne solventur, ut dicit Petrus. Et, Job, xiii, 12: Donec atteratur caelum, non evigilabit. Et, Apocal. xxi, 1: Vidi caelum novum, et terram novam. Et, Isa. lxv, 17 et 18: Ecce ego creo caelos novos, et terram novam: et non erunt in memoria priora, et non ascendent super cor. Sed gaudebitis ei exsultabitis usque in sempiternum in his quae ego creo. Hoc erit contra omnes sanctos glossantes Scripturas illas, qui dicunt, quod non mutatur in substantia, sed in forma motus quam nunc habet ad generationem et corruptionem. Ista autem objectio concludit, quod in substantia mutatur et corrumpitur.

4. Si autem dicitur, quod caeli isti contingunt se et distincti sunt ab invicem: tunc sequitur inconveniens quod concludit Meseallach in libro de Sphaera mota, sic: " Cum elevationes sphaerarum sint inaequalis altitudinis et inaequalis motus, si inferior movetur a summa altitudine superioris: aut oportet, quod remaneat

vacuum spatium inter superiorem et inferiorem: et hoc est inconveniens, quia vacuum in natura non est. " Aut oportet, quod aliud corpus ponatur esse in medio sphaerarum, implens vacuum illud quod sit inspissabile et rarefactibile, et per consequens alterabile et corruptibile: et hoc est etiam inconveniens, quia hoc non posset esse nisi locus sphaerarum caelestium. Et cum locus sit salvativus locati, ut dicit Aristoteles in IV Physicorum, erit locus locati incorruptibilis magis quam locatum: vel si locus est corruptibilis, locatum erit magis corruptibile. Et sic sequitur, quod octo sphaerae essent corruptibiles secundum substantiam, quod numquam dixit aliquis nec sanctus nec Philosophus.

Solutio. Dicendum, quod firmamentum dicitur duobus modis, scilicet a firmitate naturae incorruptibilis secundum naturam.: eo quod tota natura sua aliena est a contrariis et ab actione et passione contrariorum: propter quod etiam, ut dicit Philosophus in I de Caelo et Mundo, non recipit peregrinas impressiones: et sic totum corpus quod dicitur quinta essentia a luna supra, dicitur firmamentum, et comprehenditur in decem caelis, septem scilicet planetarum, et caelo stellarum fixarum, et caelo crystallino, et caelo empyreo. Dicitur etiam firmamentum a firmitate standi et distinguendi inter aquas superiores et inferiores, ut dictum est. Et sic solum caelum in quo fixa sunt sidera, dicitur firmamentum. Utroque istorum modorum dicitur in Psalmo xxxii, 6: Verbo Domini caeli firmati sunt: et spiritu oris ejus omnis virtus eorum. Sol autem et luna et alii planetae sunt in firmamento primo modo dicto.

Et per hoc patet solutio ad duo prima.

Ad aliud dicendum, quod sphaerae inferiores secundum rationem sapientiae divinae distinctae sunt et factae: quia ab inferioribus nimis elongata fuit sphaera superior. Et factae sunt sphaerae inferiores, ut propter vicinitatem fortius moveant inferiora. Propter quod etiam stellae in eis positae fortiorum sunt virtutum, quarum radiis innititur virtus sphaerae stellatae, ut in illis virtutes proprias exerceant in inferioribus. Propter quod etiam sapientes astrorum dicunt, quod inter omnes luna fortius movet, quia propinquior est. Et propter hoc etiam, Jerem, vii, 18, dicitur regina caeli, cui sacrificabant idololatrae et faciebant placentas. Quia igitur secundum dispositionem divinam superior sphaera sicut signum non sicut causa habet movere ad omnium figuras et distinctas formas, ideo oportuit quod acciperet stellas multas et in diversis figuris positas. Et quia inferiores multiplicitates illarum figurarum et virtutes habebant adjuvare ad unum sic vel sic figuratum vel specificatum: ideo quaelibet earum non accepit nisi unum. Propter quod dicit Ptolemaeus in Quadripartito, et Albumasar in Introductorio suo, quod sphaera stellarum fixarum ex virtute propria habet movere ter-

ram: propter multas figuras generabilium et corruptibilium quae sunt in terra. Sphaera vero Saturni propter frigidum et siccum quod dominatur in ea (quorum utrumque facit potentiam retentivam) habet in omni generabili et corruptibili movere ad consistentiam et retentionem speciei et figurae. Sphaera vero Jovis propter calidum et humidum, quod dominatur in ea sicut in signo, ex ordine sapientiae divinae omnia disponentis, habet movere calidum et humidum: quae sunt principia generationis in omni complexionato. Sphaera vero Martis propter calidum et siccum, quod est in ea sicut in signo, habet movere calidum ustivum, quod consumptivum est superfluorum impedientium generationem. Sphaera vero Solis propter lumen vivificum quod est in ea, accedens habet movere ad generationem, et recedens ad corruptionem. Sphaera vero Veneris propter frigidum et humidum temperate, quod est in ea sicut in signo, habet movere humidum complexionabile passivum: quod quasi semen generationis est et augmenti in inferioribus. Sphaera vero Mercurii propter multos motus qui sunt in ea, et valde difformes, habet movere humidum fluxibile et maxime aereum ad diversas figuras et formas: hoc enim necessarium est propter spiritus discurrentes in generatis inferioribus ad diversas operationes, virtutes, et potentias advehentes: quia sicut dicit Galenus et Avicenna, spiritus est vehiculum virtutis. Sphaera Lunae quae infima est, movet humidum elementale aqueum ad hoc, quod moveatur ad mixtionem generabilium et continuationem terrenorum: et sic quaelibet inferiorum movet ad unum, et ideo unam sortitur stellam a providentia divina: et ad illud unum adjuvant virtutes omnium supernorum: quia regulariter verum est in omni natura, quod sicut superiora virtutibus suis informant inferiora, ita in- feriora restringunt ad unum et determinant superiora.

Ad aliud dicendum, quod nihil verius potest dici in bac quaestione, quam id quod etiam dixerunt Philosophi, quod sphaerae caelestes non se contingunt, sed una multum exaltatur super alteram, et in medio earum est corpus spirituale, sicut aer in quo omnes moventur: et hoc spissum et rarum est, sed non raritate et inspissatione unius rationis cum inspissatione et raritate elementorum: quia illa quae est in elementis, actione et passione primarum qualitatum efficitur, et ideo non convenit nisi corpori transmutabili et corruptibili: illa vero quae est in corpore caelesti, consistit in solo situ et positione partium, scilicet propinquius et distantius. Sicut expresse videmus, ut dicit Avicenna, quod corpus solis magis calcatum et compressum est in substantia et lumine, quam alia pars orbis: et ideo sphaerae per ipsum motae non dividunt ipsum divisione corruptionis, sed divisione situs et positionis: et ideo nullam inducunt corruptionem.

Et quod objicitur de auctoritate Petri et Apocalypsis et Isaiae, tenendum est sicut glossant sancti, quod caelum non transmutabitur in substantia, sed in usu officii quod habet nunc, ut scilicet moveat ad generationem et corruptionem, et moveatur secundum situm: tunc enim omnibus assumptis stabit caelum et quiescet a motu quem nunc habet.