ARTICULUS II.

In quo sit falsum sicut in causa, scilicet an sit in re, vel in rei similitudine ?

Secundo quaeritur, In quo sit falsum sicut in causa, scilicet an sit in re, vel in rei similitudine?

Et videtur, quod in rei similitudine.

Dicit enim Augustinus in libro II Soliloquiorum: " Apparet in omnibus sensibus similitudine lenocinante nos falli. Et eas res nos falsas nominamus quas (verisimiles) deprehendimus . " Ergo videtur, quod in similitudine sit falsitas.

Adhuc, Augustinus in libro de Verareligione: " Prima veritas summa similitudo primi principii est, in qua nulla dissimilitudo ex qua falsitas oriri possit . " Ex his ergo videtur, quod et similitudo sit causa falsitatis et dissimilitudo: quod esse non potest: quia opposita non possunt esse per se causa ejusdem.

Adhuc, Augustinus in libro II de Soliloquiorum disputando probat, quod similitudo non est causa falsitatis, sed dissimilitudo. Imago enim quae est in speculo, vel etiam in somniis, ex hoc non est falsa, quod imitatur eum cujus est imago, sed ex hoc, quod deficit ab ipso, scilicet quod nec vivit, nec loquitur, nec tenetur, et in omnibus his dissimilis. Ergo dissimilitudo non est causa falsitatis.

De hoc autem non est dignum diu disputare: quia res facilis est.

Dicendum enim, quod similitudo causa deceptionis est, dissimilitudo autem causa falsitatis. Nec similitudo in quantum similitudo causa deceptionis est, sed similitudo deficiens in quantum deficiens est, sicut de omnibus fallaciis secundum causam apparentiae et secundum causam non existentiae in primo Elenchorum determinat Aristoteles. Sic enim auricalcha videntur aurea, et litargyria argentea: et quidam mel putant esse fel, eo quod similitudinem habent haec ad illa deficientem, hoc est, quae convenit in uno, et in multis deficit.

Et per hoc solvitur omne quod objectum est et quod quaeritur.

Solvitur etiam ulterius quod quidam secundum Augustinum et Anselmum quaerunt, utrum falsum sit in sensu, sive etiam in intellectu, vel in re ipsa ?

Et ponitur exemplum in sensu quod Anselmus ponit in libro de Veritate ,

quod ramus vel palus In aqua videtur ad sensum, nec sensus in proprio objecto errat: et tamen denuntiat ramum fractum qui. integer est, et palum fractum qui non est fractus. Et multa hujusmodi ponuntur ab Euclide in libro de Fallacia visus. Omnium enim talium causa falsitatis est in re quae proxime sensui objicitur, quamvis non sit in re quae primo sensui est objecta. Falsitas autem est in sensu communi componente et dividente ea sensata quae proxime sensui proprio objiciuntur.

Quod ut melius intelligatur, notandum quod ramus cujus pars sub aqua est, et pars super aquam, est primum sensatum et unum: tamen pars super aquam existens, a visu accipitur in proprio colore et propria figura et propria continuitate. Pars autem sub aqua existens, non accipitur per se, sed in idolo quod generat in aquae superficie tamquam in corpore pervio et terso et polito: et ideo accipitur ut extensum super aquam. Et in neutro decipitur sensus proprius: quia utrumque videt sicut est. Sed sensus communis qui componit extensum cum erecto quod componi cum ipso non potest, nisi in angulo est qui accipit ramum fractum esse cum non sit fractus. Et sic patet, quod in sensu particulari falsum non est, sed in sensu communi.

Eodem modo patet, quod in intellectu non est falsum secundum quod intellectus est simplex et simplicium. Ille enim intellectus quidditatis rerum vel implicite vel explicite, et ut generaliter dicatur, intellectus principiorum rei est, quae principia non ducunt nisi in ipsam rem vel rei essentiam: et ideo in tali intellectu falsum esse non potest. Unde dicit Aristoteles in III de Anima, quod " intelligentia est indivisibilium in quibus non est falsum. " Sed in intellectu componente et dividente falsum est sicut in efficiente et subjecto. Quando enim componit quae non componenda sunt, falsus est componendo: et quando dividit quae divisa non sunt, falsus est dividendo, Et haec

falsitas non potest esse in re sicut in causa, nisi apparenter et non vere.

Et si objicitur, quod idem causa efficiens et subjectum simul non potest esse, eo quod in II Physicorum dicit Aristoteles, quod " materia non coincidit in idem cum efficiente. " Dicendum, quod haec objectio provenit ex pravo intellectu Philosophi. Hoc enim dicit Aristoteles de materia ex qua, quae subjicitur motui vel mutationi, et non de materia circa quam, sicut sunt intelligibilia circa quae est intellectus, et volita circa quae est voluntas. Illa enim et materia sunt et species et finis et intellectuum et voluntatum.

Ex hoc iterum patet, quomodo omne falsum imitatur verum, sicut dicit Augustinus. Si enim falsum sit in re secundum apparentiam, per ipsam similitudinem ponit imitationem. Si falsum sit in oratione complexa, per hoc ipsum quod in oratione quiddam subjicitur ut cui componibile est aliquid, et aliud praedicatur ut quod componibile alii, veram imitatur compositionem, et in hoc imitatur verum. Et similiter dicendum est de divisione quae falsa est. Exemplum primi est, homo est asinus. Exemplum secundi, homo non est animal.

Ex hoc ulterius patet, quod verum compositionis et divisionis in anima est sicut in subjecto et efficiente, et similiter falsum, et non est in rebus nisi sicut in causa circa quam est verum et falsum, quae est causa ut objectum. Et hoc expresse vult Philosophus in VI primae philosophiae.