ARTICULUS I.

Utrum voluntas sit in Angelis secundum differentias duas, quae dicuntur naturalis voluntas, et electiva ?

Ad primum objicitur sic: Damascenus in libro II de Fide ortho-doxa , voluntatem dividit in voluntatem quam vocat qelhsin, et in voluntatem quam vocat boulhsin, et sunt haec ejus verba: " Oportet scire, quoniam animae inserta est naturaliter virtus appetitiva ejus quod secundum naturam est, et omnium quae substantialiter naturae adsunt et contentiva sunt naturae, quae vocatur voluntas qelhsis. Nam substantia quidem esse et vivere et moveri secundum intellectum et sensum appetit: propriam concupiscens et naturalem et plenam essentiam. Ideoque determinant hanc naturalem voluntatem. qelhma sive voluntas est appetitus rationalis et vitalis ex solis dependens naturalibus. Quare qelhsis voluntas quidem est ipse naturalis et vitalis et rationalis appetitus, et omnium naturae constitutivorum simplex virtus. " Et post pauca: " Injacet quidem hominis animae virtus rationalis appetendi. Cum igitur naturaliter motus fuerit ipse rationalis appetitus ad aliquam rem, dicitur boulhsis id est, voluntas consiliativa. " Et post pauca: " Voluntas finis est, consilium autem eorum per quae devenitur ad finem. Consilium enim est appetitus inquisitivus de his quae sunt ad finem, et de his quae in nobis sunt rebus: consiliatur enim si debet pertractare rem, an non. Deinde judicat quid melius, et vocatur judicium. Deinde ordinat et disponit quod ex consilio judicatum est, et vocatur sententia. Deinde post dispositionem fit electio. Eiectio autem est duobus vel pluribus praejacentibus hoc prae altero praeoptare. Deinde impetum facit ad operationem, et dicitur impetus.. Deinde utitur post impetum, et dicitur usus. ''Deinde cessat ab impetu post usum. "

Dicit autem idem Damascenus, quod omnis voluntas in ratione est. Et idem dicit Aristoteles in Topicis, et in III de Anima sic: Voluntas in ratione fit: nec fit nisi per illuminationes ad hoc vel ad hoc in sensibili vero parte appetitiva fit desiderium et animus. Cum ergo rationalis creatura sit Angelus, et voluntas utraque in ratione sit, videtur quod utraque voluntas sit in Angelo.

Sed contra hoc videtur esse, quod 1. Voluntas naturalis (quae qelhsis dicitur) est respectu eorum quibus indiget ad naturae constitutionem: Angelus cum sit incorruptibilis, nullo indiget ad naturae constitutionem vel conservationem: ergo videtur, quod voluntatem qelhsin non habet.

2. Adhuc, Videtur, quod nec boulhsin: illam enim, ut dicit Damascenus, antecedit consilium, dispositio, sententia, et electio: et in quocumque non est antecedens, in eodem non est consequens, in his in quibus antecedens, est causa consequentis. Consilium autem, ut dicit Aristoteles in II Ethicorum, est de dubiis operabilibus per nos, possibilibus aliter fieri. Cum igitur Angeli sint deiformis intellectus, ut prius habitum est, dubium nullum erit in Angelis. Ergo nullum consilium, nulla dispositio, nulla sententia, nulla electio: ergo, nec voluntas electiva, sive consiliativa: ergo nulla voluntas penitus est in Angelis, nec

qelhsis, nec boulhsis,

Solutio. Dicendum, quod utraque voluntas in Angelis est: appetitus enim ex ratione determinatus, voluntas vocatur secundum Aristotelem: determinabile autem ex ratione ad appetendum, est omne id quod facit ad naturae conservationem et consistentiam: et si non appeteret, irrationabile esset. Similiter omne quod faciendum est, rationabile est quod fiat ex rationis judicio, et sic appetendum est ut fiat: et si non sic appeteretur ut fieret, irrationabile esset in Angelo et in homine: et haec voluntas est boulhsis. Et ideo concorditer dicunt Gregorius Nyssenus, Damascenus et Aristoteles, quod omnis voluntas in ratione est, et quod irrationabilis appetitus non est voluntas, sed brutalis impetus, quo potius aguntur irrationabilia, quam agant.

An id autem quod contra objicitur de qelhsei, dicendum, quod Angelus ad minus indiget Deo conservante, ne in nihilum decidat: et propter hoc Deum naturali voluntate diligit ut conservatorem. Tamen argumentum non valet: quia non semper verum est, quod talis appetitus est indigentiae et non habiti: est enim aliquando habiti ut continuetur: et sic Angelus appetit et vult esse, vivere, et intelligere, quae naturalia sunt, ut in his substantia sua conservetur et continuetur.

Ad id quod objicitur contra boulhsin, dicendum quod illa quae fiunt ab Angelo, diversimode possunt fieri, sicut dicit Glossa super Danielem, x, 20, super illud: Nunc revertar ut praelier adversus principem Persarum, scilicet contradicentem tuis precibus et meae legationi: quod Michael princeps Judaeorum volebat populum statim liberari a captivitate Medorum et Persarum: Angelus autem praepositus Medis et Persis dicebat, non sufficienter adhuc esse purgatum. Et in his exspectabant sententiam consilii divini, quid esset faciendum, et quid potius eligendum.

Item, Dicit Glossa Gregorii super illud Job, xxv, 2: Qui facit concordiam in sublimibus suis, " Non enim est discordia inter Angelos bonos, sed uno aliquid rationabiliter appetente vel volente, et alio nihilominus aliud rationabiliter appetente et volente, Deus concordiam facit, quando ex lumine consilii sui per sententiam determinat, quid potius volendum et faciendum sit. " Unde haec dicitur voluntas boulhsis, in Angelo, et est de operabilibus per Angelos, possibilibus aliter fieri, ut finem aliter consequantur, de quo est voluntas Dei.

Unde dicendum, quod consilium non semper est ignorantis vel dubitantis: sed cum vident, quod ex parte rei quae facienda est, probabiles rationes sunt et causae quare fieri debeat, et ad oppositum nihil minus probabiles sunt rationes quare non fieri debeat: exspectatio deliberativa definitionis divinae quae consilium vocatur, sicut dicit Gregorius, vocatur consilium et electio, ex quibus procedit in Angelis voluntas electiva: et sic utraque voluntas est in Angelis, scilicet naturalis, et electiva.