MEMBRUM III.

Utrum, sit una causa finalis omnium quae Deus sit ?

Deinde quaeritur, Secundum quam intentionem causa finalis dicitur de Deo ?

Quaeritur ergo primo, Utrum sicut una est causa efficiens omnium quae est Deus, et una forma exemplaris omnium quae idem Deus est, ita sit una causa finalis omnium quae Deus sit ?

Et videtur, quod sic.

1. Docet enim Aristoteles in II primae philosophiae, quod in omni ordine causarum devenitur ad primum. Ergo in finibus devenitur ad ultimum finem, qui primus est in intentione, et qui est finis finium: et hic unus est.

2. Adhuc, Finis et bonum eadem intentione determinantur. Sed impossibile est non esse ultimum bonum et summum quod in omnibus bonis desiderator: ergo videtur, quod unus sit ultimus finis desideratus ab omnibus.

3. Adhuc, Docet Aristoteles in II Physicorum, quod naturalia omnia ad finem sunt: et sic finis in omnibus naturalibus movet. Similiter agentia per intellectum nisi stulte agant, agunt ad finem. In his ergo etiam est finis in ratione moventis. Similiter in artificialibus omne quod fit, propter aliquod fit. In omni ergo multitudine naturalium, intellectualium, et artificialium, finis est per unam intentionem communem. Dat autem Aristoteles documentum in II primae philosophiae quod " quidquid est in multis per unam communem intentionem in illis, est in uno primo quod est causa omnium aliorum. " Ergo necesse est unum esse finem qui finis omnium aliorum sit. Hic autem non potest esse nisi summum bonum, quod est Deus: bonum ergo divinum finis est omnium.

4. Adhuc, Aristoteles in VI primae philosophiae dicit, quod bonum universi quod desideratur ab omnibus, est in uno primo sicut in duce exercitus, quod est bonum ad quod omnia quae in exercitu aliquid agunt, respiciunt. Verbi gratia, illud bonum quod est ducis, est victoria, ad quod respiciens coquinat coquus, ut refectus sit miles pugnans ad victoriam. Ad idem respiciens gladiator facit gladium, ut instrumentum pugnae miles habeat. Ad idem respiciens sellator facit sellam, et equestris praeparat equum, et loricator loricam. Propter quod dicit Aristoteles in I Ethicorum, quod omnes hujusmodi potentiae sive artes sub una quadam communi sunt, quae est militaris: quia ad finem illius omnes respiciunt, et propter illum agunt quidquid agunt. A simili ergo cum universitas creaturarum sit universitas una, et mundus sit unus, ut probat Aristoteles in I de Caelo et Mundo, oportet quod unus sit finis uni-

versi, ad quem omnia et singula respiciant per intentionem, et propter quem agant quidquid agunt.

3. Adhuc, Hoc expresse dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, sic: " Omnibus igitur est pulchrum et bonum desiderabile et amabile et diligibile, et propter ipsum et ipsius gratia et minora et meliora convertendo se ad ea amant, et communicative coordinata amant coordinata, et meliora amant minora provisive, et ipsa singula amant seipsa contentive, et omnia pulchrum et bonum desideranda faciunt et volunt omnia quaecumque volunt et faciunt . " Ex his accipitur, quod ultimus finis unus est, et quod ille est ultimum et summum bonum, et quod ad illud respiciendo appetunt et faciunt omnia quaecumque appetunt et faciunt, et quod illud summum bonum re est idem quod Deus: quia aliter tres causae in unam non coinciderent, scilicet efficieris, formalis, et finalis.

Et quamvis haec veritas sit, tamen objicitur in contrarium logicis rationibus sic:

1. Ex fine determinatur ratio rei: non est una ratio omnium: ergo nec unus finis omnium.

2. Adhuc, Forma est in intentione finis, et a forma accipitur ratio: sed non est una forma omnium. Quia dicit Augustinus in libro LXXXIII Quaestionum, quod " alia ratione fit equus, et alia ratione fit homo . " Et constat, quod loquitur de primis formis, hoc est, de ideis: ergo videtur, quod nec unus finis sit omnium.

3. Ulterius etiam videtur, quod finis ille non sit Deus. Constat enim, quod finis acquiritur ab agente et appetente: quia aliter, ut dicit Aristoteles in I Ethicorum, esset inane desiderium. Constat autem, quod non omnia agentia et appetentia consequuntur bonum divinum quod est Deus.

4. Ulterius etiam videtur, quod non propter illud agunt et appetunt quidquid appetunt. Videmus enim, quod aliud appetit homo, aliud lapis, et alia irrationalis creatura: et inter homines alius voluptuosus, et alius honestus, et alius avarus.

5. Adhuc, Ultimum et optimum bonum est beatitudo, ut dicit Tullius: et videtur, quod non omnia appetunt beatitudinem: non ergo omnia summum bonum.

Solutio. Dicendum, quod sicut Aristoteles, bonum est quod omnia appetunt: et hoc est per se bonum. Et hoc etiam dicit Dionysius in auctoritate prius inducta. Et hoc bonum, licet in se simplex sit et unicum, tamen in effectibus valde multiplex est. Nam sicut dicit Augustinus in libro II Confessionum: " Illud per se sufficiens est per se dulce et suave est, per se conservativum ordinis et naturae est, per se pulchrum et honestum est, per se perpetuum est, per se divinum et assimilativum Deo est, per se beatificativum est: et omnes has conditiones et proprietates totas simul et in uno perfecte possidet . " Propter quod dicit Boetius in libro III de Consolatione philosophiae, quod " beatitudo est status omnium bonorum aggregatione perfectus. " Et quamvis omnia illa habeat in se et per se, tamen in bonis particularibus quae participant ipsum, non resplendet secundum omnia haec simul. Secundum enim, ut dicitur in libro de Causis, non est capax omnium bonitatum primi simul. Unde in divitiis non. resplendet, nisi secundum, sufficientiam quae est umbra quaedam per se sufficientiae, cum divitiae numquam, appeterentur, nisi tali umbra per se sufficientiae resplendente in ipsis. Per dulcedinem autem resplendet in voluptate: nec voluptas appeteretur, nisi talis umbra primae dulcedinis in ipsa resplenderet. Per pulchritudinem autem honestatis resplendet In virtute: nec virtus appeteretur, nisi umbra primae pulchritudinis in Ipsa resplenderet. Sic etiam per conservationem esse resplendet in his quae esse conservant singulorum, sive inanimatorum, sive animatorum. Et Ideo dicit Boetius, quod lapis appetit esse unum, et similiter alia composita: quia in unitate partium ejus est conservatio ejus: et illa unitio est umbra primi conservantis, quod per se conversativum et unitivum est. Quantum autem ad esse perpetuum sive perpetuam resplendet in generantibus: quia generatio est ad conservationem et perpetuitatem speciei: nec appeteretur, nisi esset umbra primi et per se perpetrantis. Et sic est in omnibus particularibus bonis, quae numquam appeterentur, nisi umbra essent per se boni. Unde in omnibus per se bonum ratio est qua quodlibet bonum movet appetitum. Et hoc est quod dicit Augustinus in libro VII de Trinitate: " Bonum hoc et bonum illud: tolle hoc et illud, et videbis bonum omnis boni bonum . " Hoc enim est finis omnis appetitus omnis desiderii, ut dicit Dionysius.

His habitis, facile est respondere objectis.

Quod enim in primo objicitur, quod non sit unus finis omnium, dicendum quod non est unus finis proximus: finis enim proximus est ad quem terminatur actio agentis: sed hoc non impedit, quin sit unus finis ultimus, qui movens est in omni appetitu et actione.

Ad aliud dicendum, quod finis actionis est forma, et proximus terminus a quo sumitur ratio rei proxima. Ultimus autem finis est finis intentionis: et ille est unus omnium et non determinans actionem, sed quietans omnem appetitum, et omne desiderium, ut dicit Dionysius, quod est in simpliciter existentibus secundum naturalem motum et appetitum, in vivis secundum, vitae motum,

In sensitivis secundum rationabile desiderium, in rationabilibus secundum rationabilem voluntatem, in intellectualibus secundum veritatis intellectum.

Ad aliud dicendum, quod bonum quod omnis boni possidet conditionem, non est nisi Deus. Sed bona particularia quae a singulis appetuntur, secundum conditiones specialis boni appetuntur, et non sunt Deus. Sed quia non habent rationem movendi desiderium vel appetitum, nisi in quantum sunt umbra et figura et typus per se boni, ideo in omnibus illis per se bonum appetitur quod Deus est: sic enim per se bonum secundum Augustinum est omnis boni bonum.

Ad id quod ulterius quaeritur, Si om- nia appetunt illud, jam patet solutio.

Constat enim, quod illud unum finis in-

tentionis omnium est: quia in particularibus bonis non stat appetitus, nec quiescit desiderium, nisi secundum quod sunt resplendentia quaedam summi et per se boni. Et ideo dicit Augustinus in libro I de Doctrina Christiana, quod " omnis humana perversitas est in hoc, quod ponit finem ubi finis non est, sicut avarus in divitiis, voluptuosus in voluptate: cum haec particularia bona sint, per quae manuduci deberet ad unum summum bonum et universale. "

Ad ultimum dicendum, quod licet non appetant beatitudinem In ratione beatitudinis secundum veram et perfectam beatitudinis rationem, appetunt tamen omnia beatitudinem In ratione boni secundum aliquid beatificantis, ut dictum est.