QUAESTIO LIX.

De hoc quod dicit: U t luceant in firmamento coeli, et illuminent

terram.

Deinde quaeritur de hoc quod dicit, ibi, " Ut luceant in firmamento caeli, ei illuminent terram,

1. Ante enim terra illuminata fuit: aliter enim lucem non vocasset diem, et tenebras noctem : et cum hoc opus factum fuerit in prima distinctionis die, videtur quod, superflue ponatur in die quarto.

2. Adhuc, Lux ponitur in opere distinctionis: et quod ad distinctionem pertinet, non pertinet ad ornatum: et ita videtur, quod hic non debet poni in opere ornatus.

3. Adhuc dicit, Ut luceant in firmamento caeli: et tamen constat, quod nec luna, nec sol sunt in firmamento: habitum enim est paulo ante ex verbis Augustini et Bedae, quod firmamentum dicitur caelum stellarum: et in illo nec est sol, nec luna,

Ulterius quaeritur de hoc quod dicit: Fecitque Deus duo luminaria magna:luminare majus, ut praeesset diei , quod est sol: quia, sicut dicit Beda, non solum corporis forma et quantitate, sed etiam luminis magnitudine praeesse dicitur, quia luminare minus et stellas illustrat. Et ideo, ut dicit Beda, etiam sol dicitur: quod solus obtusa luna stellisque caeteris per diem fulgeat terris.

1. Et secundum hoc videtur non fecisse duo luminaria et stellas, sed unum solum quod lumine suo facit luminare minus et stellas.

2. Adhuc, Hoc videtur secundum nominis intentionem: secundum grammaticam enim sol dicitur quasi locus lucens: eo quod nihil lucet in caelo, nisi sol, vel illustratum a sole.

3. Adhuc, Aristoteles in II de Proprietatibus planetarum et elementorum, et Avicenna in Sufficientia caeli et mundi, expresse dicunt, quod nulla stella a se lucet, sed mutuato lumine a sole. Et hoc idem dicit Messehallach in libro de Sphaera mota.

4. Adhuc, Videtur inconvenienter dici luna luminare magnum. Per observationes enim astronomicas et geometricas deprehensum est, quod luna inter omnia corpora simplicia minor est. Unde cum umbra terrae ascendendo a terra stringatur in conum, et ideo diametrum umbrae in superiori suo minus sit et brevius diametro terrae: tamen in eclipsi lunae quando luna transit umbram terrae, aliquando, quando augmentum latitudinis est minus septem gradibus, invenitur diametrum umbrae excedere diametrum lunae octo punctis: et tunc luna apparet tota nigra, nec declinans ad virorem, nec ad rubedinem, ad quos colores caelum declinat in aliis eclipsibus. Ergo videtur inconvenienter dici luminare magnum, sed deberet dici luminare parvum.

Ulterius quaeritur, Utrum luna sit facta plena ?

Quam quaestionem ibidem in Glossa longa marginali movet Beda, et dicit respondendum esse, quod quotacumque facta fuerit, Deum perfectam eam fecisse et plenam dicendum est: quia, ut ait, non decebat Deum illa die aliquod imperfectum facere. Et subdit aliam aliorum responsionem: " Alii dicunt, quod debuit luna prima fieri, non quartadecima: quia nemo sic incipit numerare aetatem lunae, ut incipiat a quartadecima. Non tamen si fecerit primam et imperfectam in lumine, est dicendum fecisse Deum aliquid imperfectum: quia quod inchoatum est ab illo, non ab alio, sed ab eodem perfectum est per continuum luminis incrementum ". Deinde subdit rationem qua probatur, quod perfectam et plenam fecit lunam dicens, quod Septuaginta ubi nos habemus: Luminare minus ut praeesset nocti, sic habent: " Fecit lunam in inchoatione noctis: " quod fit cum plena est: tunc enim noctis exordio videtur: alias vero et per diem incipit videri ante plenitudinem et in progressu noctis. Et est ratio Bedae, quod inchoatio noctis est in occasu solis: et tunc luna in dominium totius noctis et ut toti nodi praesit non nisi in opposito solis, hoc est, in Oriente potest oriri: et tunc fulget per totam noctem et diametraliter opponitur soli, et est plena: et sic probat, quod plenam et perfectam lunam fecit Deus,

Adhuc ulterius quaeritur de hoc quod dicit stellas.

Dicit enim Ambrosius, quod stellis ardentibus continue volvitur orbis: et est hoc dictum in libro I Hexameron, et idem dicit Basilius, et idem Augustinus. Male ergo dicuntur stellae: quia numquam stant, sed continue volvuntur.

Quaeritur etiam de Glossa ibidem interlineari super illud: Et posuit eas in firmamento caeli : Glossa, " Ad decorem noctis. "

1. Non enim in firmamento caeli tantum ponuntur de nocte, sed etiam de die: non ergo tantum sunt ad decorem noctis, sed etiam ad decorem diei.

2. Adhuc, Venus multoties in meridie videtur juxta solem: ergo tunc lucet ad decorem diei et non noctis.

Ulterius quaeritur de hoc quod dicit: Et dividerent lucem a tenebris .

Hoc enim superfluum videtur esse, cum hoc factum sit in prima die in opere distinctionis.

Ulterius quaeritur de hoc quod dicit: Et vidit Deus quod esset bonum : et ulterius non protendit benedictionem, cum in sequentibus ubi tangit ornatum aeris, aquae, et terrae, benedixit eis dicens: Crescite, et multiplicamini .

Dignioris enim corporis ornatus digniorem debuit habere benedictionem, maxime secundum eos qui lunam dicunt imperfectam esse creatam et primam: illi enim competit benedictio ut crescat et multiplicetur.

Solutio. Dicendum ad primum, quod licet lux facta sit prima die quae illuminaret illud chaos, in cujus medio residebat natura terrae, tamen illa lux sufficiens non fuit, ut in praehabitis determinatum est. Nec terra distincta et arefacta reflectere potuit radios illuminantis se in suscitationem caloris nativi. Et ideo, ut dicit Augustinus contra Manichaeum, necesse fuit ut luminaria in ornatu caeli ponerentur et crearentur, per quae sufficienter terra illuminaretur, et dies lucida et calida a tenebris noctis frigidis et obscuris divideretur. Et hoc confirmatur ex dicto Bedae in Glossa sic dicentis: " Sol dicitur majus luminare, non solum luminis magnitudine, sed etiam major est in calore quo mundum calefacit, cum praeteritis ante creationem ejus diebus nec caloris dies habuisset. "

Ad aliud dicendum, quod nihil prohibet aliquod unum et idem opus secundum diversas sui. proprietates et formas pertinere ad opus distinctionis, et ad opus ornatus. Si enim divisio lucis a tenebris in separatione opaci et luminosi consideretur, sicut distinctum est supremum ab intimo, pertinet ad distinctionem. Si autem perfectio lucis consideretur secundum motum et effectum quem habet in plenitudine lucis et pulchritudine, sicut dicitur, Eccli, xliii, 2: Sol in adspectu, annuntians in exitu, vas admirabile opus Excelsi. Et de calore ejus, ibidem dicitur, v. 3: In meridiano exurit terram,... fornacem custodiens in operibus ardoris. Et paulo post, v. 4: Tripliciter sol exurens montes, radios igneos exsufflans. Propter quod etiam Palladius in libro de Agricultura, plantandas dicit esse vineas in montibus ad oculum solis meridianum. Sic ergo considerando luminaria et lumen eorum, nihil prohibet ea pertinere ad ornatum.

Ad aliud dicendum, sicut in praehabitis dictum est, quod firmamentum dicitur duobus modis, communiter scilicet, et proprie. Et communiter a firmitate et incorruptibilitate naturae dicitur firmamentum : et sic totum quod est supra ignem sursum per decem caelos usque ad empyreum, dicitur firmamentum. Et tunc cum dicitur: Posuit eas in firmamento caeli: inter ablativum cum sua praepositione, et genitivum est intransitiva constructio: et est sensus: Posuit eas in firmamento caeli, hoc est, firmamentum quod est caelum. Firmamentum autem proprie dictum quod firmiter stat inter aquas, est caelum stellatum, in quo nec luna, nec sol sunt.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod licet sol illustret lunam, et stellas, et solus dicatur lucere, sicut dicunt Aristoteles, Ptolemaeus, Avicenna, et alii Philosophi: tamen quia luna et stellae mutuatum lumen a sole recipiunt intrinsecus sui sicut vasa luminis, et continent ipsum, et propter hoc efficiuntur imagines solis per lumen acceptum: ideo dicuntur luminaria lucentia super terram.

Ad aliud dicendum, quod sol dicitur quasi solus lucens, quia solus a se habet lumen: nihilominus tamen et stellae et luna luminaria sunt mutuato lumine.

Ad aliud dicendum per idem quod dictum est: quia hoc attendentes Philosophi, quod solus a se habet lumen, dixerunt solem solum lucere.

Ad aliud dicendum, quod luna dicitur luminare magnum, non a quantitate corporis, cum quantitas corporis minor sit omnibus corporibus simplicibus, ut probat objectio: sed a quantitate luminis dicitur luminare magnum, quia plus illuminat caeteris stellis, et projicit umbram objectu corporis sicut lumen solis: hoc enim non faciunt, nisi tria corpora caelestia, ut dicit Albategni, scilicet Sol, Luna, Mercurius, qui et hesperus dicitur et lucifer.

Et si objicitur Bedae, quod ad visum in caelo luna videtur tantae quantitatis, quantae est sol. Solvit sic dicens: " Quod autem aequalis uniusque magnitudinis luna cum sole cernitur, hinc esse aiunt Philosophi, quia sol multo longinquior a terris atque altior, quam luna incedit. Ideoque magnitudo solis a nobis non potest dignosci. Omnia enim longius posita videntur breviora. "

Ad aliud dicendum, secundum Bedam et Damascenum, quod lunam fecit plenam quae panselhnos dicitur Graece. Et propter hoc dicunt, quod cum sol quarto die factus sit, luna autem ut quartadecima, necesse est, quod in computo ecclesiastico annus lunaris excedat annum solarem undecim diebus, tribus scilicet ante quartum, et octo qui adduntur lunae per continuum incrementum usque ad lunae impletionem. Et ideo dicendum, quod ratio satis bona est pro opinione Bedae: tamen Augustinus dicit, quod cum dicunt in inchoatione noctis, Inchoatio ponitur pro principatu, hoc est, ut principetur nocti: ita enim dicit in Glossa In libro contra Manichaeum. Illi autem qui dicunt, quod fecit eam imperfectam, intentionem suam probant per idem, ut dicit Magister in Historiis. In initio enim noctis non apparet nisi prima et corniculata ut novacula: sed cum Dei perfecta sunt opera , et nihil facit imperfectum, fecit eam in semicirculo, in quo paulatim recedens a sole a figura novaculae efficitur dicotomos: post hoc est dimidia in augmento, deinde amphitricos in augmento, et deinde pansilenos: et iterum accedens ad solem in opposito semicirculo, efficitur amphitricos in diminutione, et dicotomos secundo: deinde Iterum renovata a sole novacularis.

Ad aliud dicendum, quod stellae non dicuntur stellae quin continue volvantur motu diurno, qui est motus primi mobilis, quem aplanes Plato vocavit: sed dicuntur stellae, quia Imagines et ordinem in quo positae sunt, non mutant sicut faciunt planetae, qui aliquando exaltantur, et aliquando deprimuntur. Aliquando in cursu diriguntur, et aliquando retrocedunt. Horum enim nihil fit in stellis fixis in firmamento. Et propter hoc stellae dicuntur, quia motu proprio nihil horum quae dicta sunt, fit In eis sicut in planetis.

Ad aliud dicendum, quod luna et stellae et die et nocte lucent in firmamento: sed quia de die magno lumine solis tegitur lumen lunae et stellarum, de die

non perpenditur: de nocte autem quando liberum est et illuminat tenebras noctis, tunc decor ejus perpenditur, et usus luminis habetur: et ideo dicuntur esse in decorem noctis, et non in decorem diei.

Ad aliud dicendum, quod Venus et Mercurius perfecta distantia numquam recedunt a sole. Perfectam autem distantiam voco distantiam ad totum diametrum per semicirculum. Et ideo aliquando in meridie quando lumen solis procedit super Orientem, et non procedit sursum ad tegendas stellas, videntur stare juxta solem: tamen quia lumen diei non augent, sed mitigant tenebras noctis quando in nocte apparent, propter hoc dicuntur esse ad decorem noctis, et non ad decorem diei: et dicuntur esse in firmamento, prout firmamentum communiter dicitur quinta essentia. Posset tamen dici, quod sicut astronomice loquendo sol dicitur esse in signo, quando est sub signo zodiaci: ita stellae quae planetae dicuntur, dicuntur esse in firmamento, quia sunt sub firmamento et sub signis ejus.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod prima die lux a tenebris divisa est in causa imperfecta: sed quarta die per luminaria perfecta in forma et in figura, quae actu proprio faciunt lucem et repellunt tenebras, facta est divisio: et ideo ista pertinent ad ornatum, et illa ad divisionem.

Ad ultimum dicendum, quod in illis ornatibus in quibus vis sementiva non est in elementis, sed in substantiis particularibus in specie determinatis, competit benedictio protensa qua dicitur: Crescite, et multiplicamini. Quia sicut illa per se ad esse prodire non poterant, sed virtute creationis: ita perseverare in esse et propagare ad multiplicationem non poterant esse, nisi jussu creatoris virtutem acciperent. Sic autem non est in caelo et ornatu ejus: quia quodlibet corporum caelestium est ex materia sua tota, ut dicit Aristoteles: et ideo propagatio nulla potuit esse in eis. Propter quod non subditur, nisi quod vidit ea, quod essent bona, hoc est, lumine suae bonitatis et placentiae perfudit, ut manerent in esse, et conservarentur quae ab aeterno in dispositione sapientiae facienda vidit, et per actum creationis ad esse deduxit: et ideo tali opere perfecto in caelo, statim subditur: Factum est vespere et mane, dies quartus : quod in praehabitis et secundum opinionem Augustini et secundum opinionem aliorum Sanctorum satis expositum est.