Albert the Great, Summa Theologiae

1. Richardus in libro de Trinitate, sup- ponens hoc, quod omne quod mutatur, vel mutatur in melius, vel in pejus, vel in aequale. In melius mutari non potest quod omnino perfectum est: quia si habet melius ad quod mutatur, sequitur ipsum perfectum non esse. In pejus mutari non potest, quod verissime est: quia si in pejus mutatur, admixtam habet privationem qua meliori privetur: et admixtam habens privationem, non verissime est. Ad aequale mutari non potest, quod a seipso est: quia enim mutans semper aequale est, et omne mutans mutat ad suam speciem, id quod a seipso est, si mutat, mutat ad idem: sed non mutat, quia in omni eo quod est mutans, aliud est mutans, et aliud mutatum: quod autem a seipso est, non habet aliud quo sit, et quod sit: si ergo mutaret se de statu in statum, sequeretur quod a seipso non esset. Cum ergo Deus perfectissime et verissime et a seipso sit, sequitur quod nec in melius, nec in pejus, nec aequale mutari possit, et sic penitus incommutabilis est.

2. Adhuc, Augustinus, et ponitur a Magistro in octava distinctione libri primi Sententiarum: " Quod mutatur,

non servat ipsum verum esse: et quod mutari potest, etiamsi non mutetur, potest quod fuerat non esse. Ideoque illud solum quod non tantum non mutatur, verum etiam omnino mutari non potest, verissime dicitur esse, id est, substantia Patris et Filii et Spiritus sancti. " Haec Augustinus scribit in libro V de Trinitate . Ergo videtur, quod Deus omnino sit incommutabilis.

3. Adhuc, Omne quod nullo modo in potentia est, nullo modo mutabile est: quod verissime est, nullo modo in potentia est: Deus verissime est: ergo nullo modo mutabilis est. Omnis enim mutatio de potentia est ad actum: potentia autem permixta privationi est: et quod permixtum privationi est, non verissime est: ergo quod verissime est, commutabile esse non potest: ergo Deus commutabilis esse non potest.

4. Fortius objicitur per hoc quod dicit Aristoteles, et confirmat Augustinus in libro VIII super Genesim ad litteram , et Boetius in libro de Consolatione philosophiae, quod " omnis motus ab immobili est. " Si ergo hic motus ab hoc immobili: et motus simpliciter a simpliciter immobili: sed Deus est a quo omnis motus: ergo Deus simpliciter immobilis et incommutabilis est. Et hoc sequitur ex conclusione Aristotelis in fine octavi Physicorum, ubi dicit, quod " motor primus est indivisibilis et impartibilis, non habens magnitudinem penitus. " Omne enim quod movetur, divisibile est, sicut dicitur in libro de Causis, propositione septima, quae dicit, quod " intelligentia est substantia quae non dividitur. " Quod exponens dicit: " Omne divisibile non dividitur, nisi in multitudinem, aut magnitudinem, aut motum suum. Cum ergo res est secundum hanc dispositionem, quod scilicet aliquo modo sic dividitur, est sub tempore: sed intelligentia non est sub tempore, sed cum aeternitate: ergo intelligentia est substantia quae non dividitur. " Si autem hoc convenit intelligentiae, multo magis causae primae, quae sicut ibidem dicitur, ante aeternitatem est. Hoc est quod dicit Boetius in libro de Consolatione philosophiae:

Stabilisque manens das cuncta moveri.

Amplius, In hymno Ambrosii:

Rerum Deu tenax vigo, Immotus in te permanens, Lucis diurnae tempora Successibus determinans.

Hoc etiam innuitur in principio VI Physicorum: " Si enim primus motor esset mobilis, sequeretur quod motus esset ante primum motum. " Et sequeretur, quod motus alterationis esset primus in genere motus: quae absurda sunt. Probatum est enim, quod primus in genere motus, est localis motus, et primus inter locales motus est motus caeli, et ante illum nihil est quod moveatur vel mobile sit.

Adhuc, Jacobi, i, 17: Apud quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio.

Adhuc, Malach, iii, 6: Ego Dominus, et non mutor.

Adhuc, Numer, xxiii, 19: Non est Deus quasi homo, ut mentiatur, nec ut filius hominis, ut mutetur.

Ex his omnibus concluditur, quod Deus incommutabilis est penitus et omnino.

In contrarium est quod

1. Dicit Augustinus in lib. VIII super Genesim ad litteram , quod " spiritus creator movet se, sed nec per tempus, nec per locum. " Quod autem movet se, aliquo modo mutabile est. Ergo Deus aliquo modo mutabilis est.

2. Item, Videtur per dictum Apuleii quod inducit Augustinus in libro de Civitate Dei, quod Deus est motu et ratione mundum gubernans. Constat autem, quod non est gubernans nisi motu sui: videtur ergo, quod aliquo modo mutabilis sit.

3. Adhuc, Appropinquari et elongari motus sunt: et hi de Deo dicuntur, Jacobi, iv, 8: Appropinquate Deo, et appropinquabit vobis.

4. Adhuc, Sapient, vii, 23: Omnibus mobilibus mobilior est sapientia. Sapientia autem divina Deus est. Ergo omnibus mobilibus mobilior Deus est.

5. Adhuc, Movere est aliter se habere quam prius, ut dicit Aristoteles in III Physicorum: sed Deus aliter se habet modo quam ab aeterno: modo enim se habet ad creaturam ut creator, gubernator, et conservator: et hoc modo ab aeterno se non habuit ad creaturam: ergo videtur, quod Deus sit mutabilis.

6. Adhuc, Aristoteles in III Physicorum et in secundo de Anima vult, quod duplex sit motus alterationis. Unus qui est de potentia ad actum, sive qui est de contrario in contrarium, ut cum de albo fit nigrum, vel de ignorante sciens. Alius motus quo quis de otio sive de habitu mutatur ad actum, ut cum quis de non considerante fit considerans, vel de habitu actualiter agens. Dicit enim Averroes super II de Anima, quod habitus est quo quis aliquid agit cum voluerit. Tali autem modo videtur Deus alterari: quia de non creante fit creans (hoc constat), de non gubernante fit gubernans, et sic est in multis aliis. Unde Augustinus in lib. I super Genesim ad litteram dicit, et ponitur in Glossa super illud Genesis, ii, 18: Dixit quoque Dominus Deus: Non est bonum hominem esse solum. Ibi quaerit Augustinus, Quare ibi vocat Dominum Deum, cum ante non dixerit nisi simpliciter, Deus ? Et respondet, quod Dominus dici non poterat, cum servum non habe- ret cui imperaret: homo autem servus est: unde in factura hominis Deum Dominum vocat. Ex quo relinquitur, quod ex non Domino factus est Dominus. Ergo mutatus est.

7. Adhuc, Constat, quod ex non volente aliquid, factus est volens illud. Vult enim aliquem non esse quando moritur, quem prius voluit esse cum non moreretur: ergo voluit aliquid quod ante non voluit: de non volente ergo factus est volens, et sic secundum voluntatem mutatus est.

8. Adhuc, In primo libro Sententiarum, distinctione VII, ponuntur verba Augustini contra Maximinum libro primo de Trinitate, cap. i: " Si Spiritus sanctus " nasci potuit, potuit esse Filius, et ita " mutabilis esse potuit . " Ergo a simili si creator esse potuit, et factus est creator, potuit esse mutabilis.

Ex his omnibus videtur, quod Deus omnino non sit immutabilis.

Solutio. Ad hoc dicendum, quod et secundum philosophiam et secundum fidem Deus est penitus incommutabilis et immobilis. Est enim mutatio secundum substantiam proprie, motus autem secundum accidens. Dicit enim Aristoteles in V Physicorum, quod mutatio vel est de non subjecto ad subjectum, vel de subjecto ad non subjectum: motus autem de subjecto ad subjectum. Unde cum Deus nec in substantia, nec in formis accidentalibus in potentia sit, sequitur quod omnino incommutabilis sit. Si enim mutabilis esset in his quae sibi insunt, quae Joannes Damascenus vocat assequentia substantiam, sequeretur quod commutabilis esset in substantia: quia quidquid in Deo est, Deus est substantialiter.

Unde ea quae primo ad hoc inducta sunt, concedenda sunt.

Ad id autem quod primo in contrarium objicitur, dicendum quod Deus se

movere dicitur per effectum naturae, vel gratiae, vel gloriae, quando scilicet per effectum aliquem incipit in aliquo esse, per quem prius in illo non fuit, qui secundum se ubique est et in. omnibus. Unde talis motus ad Deum non refertur, sed ad ejus effectum. Et hoc innuit Augustinus cum dicit, quod " nec movet se per tempus, nec per locum. " Si enim motus in ipso esset, oporteret quod vel per tempus, vel per locum moveretur. Similiter dicitur, Sapient, vii, 27, de spiritu sapientiae, quod per nationes in animas sanctas se transfert, amicos Dei et prophetas constituit.

Ad aliud dicendum, quod Deus motu mundum gubernat, qui ab ipso est, non qui in ipso est. Dicit enim Aristoteles in III Physicorum, quod " motus est actus moventis, et actus mobilis. " Sed est actus moventis, secundum quod est actus perfectus qui a perfecto est, quod est movens: omne enim movens perfectum est, et in actu: et primus motor perfectissimus est, et ipse actor est. Secundum autem quod est actus imperfectus, sic est in mobili sicut in subjecto, et sicut in imperfecto quod motu perficitur. Et ideo ibidem dicit Aristoteles quod " motus dicitur actus imperfectus, qui est imperfecti actus: " et sic non cadit in Deum. Et quando dicitur incommutabilis Deus, praepositio in, non privat potentiam movendi active, sed privat potentiam mobilitatis passivae.

Ad aliud dicendum, quod motus appropinquationis et elongationis non referuntur ad Deum, nisi secundum effectum, ut paulo ante dictum est. Et hoc probat Dionysius in libro de Divinis nominibus , de virtute orationis, ponens duas similitudines.. Unam de multi luminis catena de caelo dependente, in qua manus mutans per ansas et ansas ascendendo, a terra quidem exaltatur et caelum sibi appropinquat, non caeli depositione, sed sui ad caelum exal- tatione. Secundam ponit in rupe vel petra immobiliter stante juxta aquam, ad quam cum quis trahit navim vel impellit, ad ipsam appropinquat vel ab ea elongatur, non motu petrae, sed motu navis.

Ad aliud dicendum, quod mobilior dicitur esse sapientia per effectum: quia sicut ibidem dicitur, Sapient, vii, 24, attingit ubique, et omnia disponit: quod nulli aliarum causarum convenire poterit.

Ad aliud dicendum, quod non aliter se habet nunc Deus quam ab aeterno. Et quod dicitur creator et conservator, per relationem dicitur, quae non per mutationem sui fit in ipso, sed per mutationem creaturae, quae nunc fit ut creata, conservata, gubernata, ex cujus relatione ad creatorem oportet quod cointelligatur correlatio creatoris ad ipsam, quae nihil novi dicit in ipso, sed aliquid novi dicit ab ipso: et hoc importatur in hoc nomine, creator. Jam enim in tractatu de simplicitate Dei determinatum est, quod relatio secundum hoc quod est accidens, et suum esse est inesse, non manet in divina praedicatione, sed suum modum praedicandi mutat in modum praedicandi substantialem. Secundum autem quod relatio est, esse suum ad aliud est, et nihil praedicat per modum inhaerendi: sed hoc quod praedicat, praedicat per modum ad se habendi. Tales autem habitudines ex uno mutato secundum veritatem, in multis innascuntur secundum intellectum. Et hujus exemplum dant Boetius et Avicenna in statua alicubi stante a dextris, quo recedente ad oppositum, statim eadem statua sine sui mutatione efficitur a sinistris. Augustini autem exemplum in libro de Trinitate est de nummo, qui sine sui commutatione ex commutationibus ejus cujus est, aliquando est pretium, et aliquando est pignus, per relationem nummi ad id pro quo commutatur. Melius omnibus exemplum est quod Euclides in libro de Fallacia visus a Platone acceptum ponit de re-

flexione quae fit ad speculum planum, ubi dextera eodem modo manentia efficiuntur sinistra, et sinistra dextera. Sic eodem modo manens Deus per respectum creaturae ad ipsum, creator dicitur, et non creator, sine sui mutatione.

Ad aliud dicendum, quod sicut objectum est, alteratio duplex est: sed de otio ad actum, sive de habitu ad actum non mutantur nisi ea quae agunt passibilia existentia. In his autem quae non sunt passibilia, sed uno modo se habent et per essentiam agunt, de non agentibus fiunt agentia sine mutatione. In talibus enim agens uno modo se habet, et non dicitur agens nunc, et non prius, nisi per hoc quod actum nunc est et non prius. Et exemplum in sole, qui semper eodem modo se habet in illuminando: nec dicitur ceram liquefaciens et lutum condensans nunc et non prius, nisi per hoc quod cera liquefacta et lutum condensatum est nunc et non prius: talia enim uno modo se habentia non mutatione sui, sed mutatione acti faciunt ea quae faciunt.

Ad aliud dicendum, quod cum dicitur, voluit nunc quod non prius, in his quae impossibiliter agunt per voluntatem tales determinationes determinant voluntatem sive eum qui voluit respectu voliti, et non respectu volentis: et ideo mutationem dicunt in volito, et non in volente. Ab aeterno enim voluit ut nunc fieret, sed volitum nunc est, et non ab aeterno.

Ad ultimum dicendum, quod non est simile de relatione personali qua persona procedit de persona, et de aliis relativis quae ad creaturam sunt. Relationes enim personales super actus sunt fundatae substantiales, quibus persona accipit substantiam et omnia quae substantiae sunt. Et ideo si mutatio esset in talibus relationibus, sequeretur quod mutatio esset in substantia. In relationibus autem quae ad creaturam sunt, fundatur relatio su- per actum voluntatis, et super actum exterius: qui fieri possunt sine mutatione agentis, ut dictum est, in his in quibus actum dependet ad agens per suam substantiam, sed agens non dependet ad actum.