QUAESTIO LXI.

De opere sextae diei, quare dicat: Producat terra , cum virtus producendi talia non sit in terra, sed secundum astronomos sit in caelo ?

Deinde, Quaeritur de hoc quod dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. XV, cap. Sequitur, Dixit Deus: Producat terra animam viventem in genere suo, jumenta, ei reptilia, ei bestias terrae secundum species, ubi, sicut dicit, sextae diei opus describitur,.

Et quaeritur primo, quare dicat: Producat terra.

1. Cum virtus producendi talia non sit in terra, sed secundum Astronomos sit in caelo: ita quod Albumasar dicit in Introductorio, quod Virgo in cujus facie prima oritur constellatio quaedam ad si- militudinem virginis in gremio habentis puerum., quae tantae virtutis est ut foecunditatem quibusdam virginibus afferat sine commixtione virili. Et dat exemplum, quod penitus haereticum est, quod beata Virgo sic conceperat Jesum quem gens Christianorum adorat,

2. Adhuc, Damascenus dicit, quod cujuslibet speciei animalis perfecti, primae duae hypostases masculus et foemina, primo immediate a Deo creatae sunt, in quibus propter distinctos sexus sementiva vis est propagandi. Et si ita est, non debuit dicere: Producat terra, sed ego producam in terra.

3. Adhuc, Quaerit Augustinus, Cum multorum animalium, eorum scilicet quae nascuntur ex putrefactione, sementiva virtus sit in istis elementis, sicut et plantarum: et non sit in eis distinctio sexus, sicut nec in plantis: quare in communi productione animalium non eodem modo dicit de illis sicut de plantis: Germinet terra, sed communiter dixit: Producat terra ?

Ulterius quaeritur, Quas sit differentia eorum quae dicit jumenta, reptilia, et bestias terrae secundum species suas,

Quaerit etiam Magister ulterius in libro II Sententiarum, distinct. XV, cap. Quaeri solet de venenosis et perniciosis animantibus, Utrum post peccatum hominis ad vindictam creata sint, an prius creata innoxia fuerint, et post peccatum nocere coeperint ?

Et videtur, quod primo fuerint innoxia: quia

1. Paenae instrumentum non est ante peccatum quod paenam meretur: ergo videtur, quod non fuerint nociva ante peccatum.

2. Adhuc, Signum quod non fuerint nociva, expressum est, quod mulier non horruit serpentem, quem pro certo horruisset si nocivus fuisset.

3. Adhuc, Damascenus dicit in libro II de Fide orthodoxa , quod serpens erat homini assuetus, magis aliis ei adhaerens, et delectabilibus ei adjunctus motibus: quod esse non posset si nocivus tunc fuisset.

Adhuc quaeritur de hoc quod dicit Deus: Producat terra... bestias terrae: et in aliis dictum est: Factumque est ita : quare hoc sit?

Adhuc, Cum de ornatu aquae loqueretur dixit: Creavit Deus cete grandia : hic autem dicit: Et fecit Deus bestias terrae juxta species suas .

Et quaeritur, Quae sit causa, quod diversimode in istis et in illis loquitur?

Adhuc, In benedictione animalium non ponitur plus, nisi quod vidit Deus quod esset bonum : sed in benedictione aquatilium et volatilium dixit: Et vidit Deus, quod esset bonum. Benedixitque eis, dicens: Crescite, et multiplicamini .

Et quaeritur, Quare hic omisit hoc, cum vis generativa istorum magis sit in ipsis distincta, scilicet per sexus, quam illorum.

Solutio. Dicendum ad primum, quod quando dixit Deus: Producat terra, non designat nisi quod terra sit materiale principium animalium gradientium in terra. Activum autem secundum quod est primum movens per dispositionem luminis et figuram, est caelum: sed non movet ut causa necessaria quod de necessitate sequatur effectus, sed movet ut disponens per accidens et per aliud, sicut

in quaestione de ornatu caeli dictum est.

Hoc autem quod dicit Albumasar, error pessimus est: et vituperandi sunt qui hoc adducunt quasi pro testimonio, quod Philosophi nobis testificentur de partu Virginis. In conceptu enim Salvatoris non operatus est nisi Spiritus sanctus, sicut dicit symbolum Nicaenum: " Qui " conceptus est de Spiritu sancto, natus " ex Maria Virgine. " Talis enim operans, in conceptu foecunditatem Virgini attulit, et virginitatem non abstulit, sed sacravit. Nec pater luit: quia de substantia sua nihil ad conceptum posuit, sed simplici virtute divina purissimum sanguinem Virginis in corpus concepti transmutavit.

Ad aliud dicendum, quod Damascenus verissime in hoc dixit quantum ad animalia perfecta: perfecta autem dico, quae perfectos habent sensus et vires animales: talia enim virtutem sementivam. non possunt habere in elementis, nec effectivam causam possunt habere in stellis.

Ad aliud dicendum, quod in talibus animalibus imperfectis semen sufficiens est in materia putrefacta, et activum sufficiens in radiatione stellarum, sicut dicunt Philosophi, Aristoteles, et Avicenna. Et ideo etiam, ut dicit Augustinus, talia frequenter distinctionem sexus non habent perfecte, sed virtutem et figuram: licet dicat Aristoteles in XVII Animalium, quod in omni animali est masculus et foemina, praeter enchiles quod apud nos sonat anguillam, in qua non est inventus masculus vel foemina, quia nec ova nec lac invenitur habere: et in omni animali ubi est masculus et foemina, masculus semen trajicit in foeminam praeterquam in uno genere muscarum, quod semen format ex superfluo nutrimenti, et in inferiorem partem, locum scilicet generationis, ponit intra inferiorem partem masculi, non ut recipiat, sed ut concipiat quemdam calorem semi- nis jam intrinsecus concepti ex superfluo nutrimenti maturativum. Et illa in principio Genesis continentur sub reptilibus. Et quia in sensu abundant super plantas, propter hoc non dicit: Germinet terra talia, sed communi verbo cum animalibus utitur, et dicit: Producat terra.

Ad id quod ulterius quaeritur, respondendum est per Damascenum in libro II de Fide orthodoxa, qui diversos usus animalium creatorum, determinat sic dicens: " Eduxit terra, conditore jubente, omnia genera animalium, et reptilium et ferarum et jumentorum: omnia quidem ad hominis usum opportunum. Sed horum haec quidem ad escam, puta cervos, oves, dorcades sive damas, et quae talia: alia vero ad ministerium quae jumenta dicuntur, quasi juvamenta, puta camelos, boves, equos, asinos, et quae talia: alia vero ad jucunditatem, puta simias, et volucrum psittacos, picas, et. quae talia . " Et per hoc patet differentia. Pecora autem sunt proprie quae ad escam sunt. Jumenta sunt, quae sunt juvamenta laborum. Ferae a feritate dictae, quae nocivae sunt: quod nocumentum prodest homini, sicut dicit Damascenus, sic: " Sed neque tunc inutilis fuit ferarum natura illum terrens et ad cognitionem nostri, et ad invocationem Dei qui nos fecit, ferens vel ducens. " Bestiae autem dicuntur quasi vastiae, quae unguibus et dentibus lacerant vel utroque. Quae autem reptilia sunt, in praecedenti quaestione determinatum est. Haec omnia dicuntur animalia propter animalis sensum qui tactus est, ut dicit Avicenna: dicit enim sic in VI de Naturalibus: " Primus sensuum propter quem animal est animal, tactus est: et propter animalis motum qui duplex est, scilicet motus contractionis et dilatationis, qui omnibus et perfectis et imperfectis convenit: ei motus processivus, qui fit pede, ala, et raptu corporis. "

Ad aliud dicendum sicut respondet Magister ibidem sic ex verbis Augustini super Genesim : " Sane dici potest, quod creata sunt venenosa sicut nunc sunt: sed nihil homini nocuissent si non peccasset. Puniendorum namque vitiorum et terrendorum vel probandae perficiendaeque virtutis causa nocere coeperunt. Fuerunt ergo creata innoxia, sed propter peccatum facta sunt noxia. " Hoc idem dicit Damascenus in libro II de Fide orthodoxa, sic: " Ante transgressionem igitur omnia subjecta erant homini: principem enim eum constituit Deus omnium quae in terra et in aquis sunt. Post transgressionem autem nocere coeperunt . " Augustinus tamen in libro III super Genesim ad litteram quaerit, Si animalia noxia vivos homines aut poenaliter laedunt, aut salubriter exercent, aut utiliter probant, aut ignoranter docent, cur in escas suas dilacerent etiam corpora hominum mortuorum ? Et respondet, quod " haec quaestio fit a quibusdam, quasi aliquid intersit ad nostram utilitatem, caro jam exanimis in naturae profunda secreta per quos transitus eat, unde mirabili omnipotentia creatoris reformanda rursus servatur (alias, eruatur) qua mirabili omnipotentia in resurrectione est reformanda: quamvis hinc doceatur propter inanes curas exanimatorum corporum suorum nulla genera mortium esse horrenda. "

Quaerit etiam Augustinus, ibidem , de quibusdam minutissimis animalibus, Utrum in prima rerum conditione creata sint, an ex rebus corruptis postea generata ? Nam pleraque eorum aut de vivorum corporum vitiis, vel purgamentis, vel exhalationibus, aut cadaverum tabe gignuntur: quaedam autem de corruptione lignorum et herbarum: quaedam de corruptionibus fructuum: et Deus auctor omnium est. Et respondet sic:

" Potest dici,, quae ex terra et aquis nascuntur, tunc esse creata: in aqua enim et terra illa intelliguntur quae nascuntur ex ipsis. Quae vero de corporibus animalium gignuntur, absurdissimum est tunc dicere creata, cum animalia ipsa creata sunt: nisi quia potentialiter et materialiter in ipsis erant praeseminata. "

Ad aliud dicendum, quod est nocivum in habitu, et est nocivum in actu. Secundum actum nullo modo nociva fuerunt ante peccatum. In habitu autem complexionis in quo nunc nocent, tunc etiam fuerunt, sed secundum actum nocere non poterant propter statum innocentiae in quo fuit homo: et ideo mulier non horruit serpentem, quia horror non est nisi contra id quod est nocivum in actu.

Ad aliud dicendum, quod Damascenus intelligit, quod non erat nocivus in actu, sed motibus delectabilibus hominum subjectus: et hoc fuit propter statum innocentiae, de quo dicit Augustinus, quod si homo in innocentia permansisset, nec ignis eum ureret, nec gladius eum scinderet, nec spina pungeret, nec aqua necaret, nec venenum noceret.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod animalia ex aquis facta, ex facili formabili elemento facta sunt: et ideo in formatione eorum dictum est: Et factum est. Animalia autem per sensum et motum elevantur super naturam corporalium creaturarum: et anima sensibilis influens vitam et motum non potuit fieri nisi operatione Dei. Probat enim Aristoteles in II de Anima, quod anima nec corpus est, nec harmonia vel compositio corporis, nec ad harmoniam essentialiter consequens. Et ideo dicit hic: Et fecit Deus: quia tale princi-

pium vitae sensus et motus fecit in ipsis non natura, sed Deus.

Quaerit autem Augustinus, Quare Deus ultimo inter elementa ornavit terram? Et dicit solvendo hoc, quod ad sensum sensibilis animalis quod est ornatus terrae omnia operantur elementa. Et dicit sic in libro III super Genesim ad litteram: " Quidam elementa sic distinguunt, ut oculos ad ignem, aures ad aerem pertinere dicant: olfactum autem et gustum tribuant humidae naturae. Tactus autem congruit terrae. Ignis enim omnia penetrat ut motum in eis faciat. Inchoat enim anima motum suum in omnibus sensibus a subtilitate ignis, sed non in omnibus ad idem pervenit. In visu enim pervenit represso calore usque ad ejus lumen, in auditu usque ad liquidiorem aerem calore ignis penetrat. In olfactu transit aerem purum, et pervenit usque ad humidam exhalationem, unde crassior haec aura subsistit. In gustu vero etiam hanc transit et pervenit usque ad humorem corpulentiorem, in quo etiam sapores fiunt: quo etiam penetrato atque trajecto, cum ad terrenam gravitatem pervenit, tangendi ultimum sensum agit. Hunc ordinem non ignorabat qui conditionem eorum quae intra mundum sunt inducens, prius caeli luminaria, deinde aquarum animantia, terrena vero animalia postremo narravit .

Ad aliud dicendum, quod de perfectis animalibus loquens dixit, Creavit: haec

enim in tanta quantitate molis et virtutis a principiis sive qualitatibus elementorum et virtute caeli secundum primas hypostases suae speciei fieri non poterant, nisi virtute creatoris. Hic autem dicit, Fecit, quod notat formationem: quia sola animalia terrae formata sunt cum anima, quae est principium vitae manifestae per motum et sensum. Sic ergo ornata est terra, sicut dicitur, Baruch, iii, 32, quod Deus praeparavit terram in aeterno tempore, et replevit eam pecudibus et quadrupedibus. Et luminaribus ornavit, sicut dicitur, Jerem, xxxi, 35: Qui dat solem in lumine diei, ordinem lunae et stellarum in lumine noctis. Et, Baruch, iii, 33 et seq.: Qui emittit lumen, et vadit: et vocavit illud, et obedit illi in tremore. Stellae autem dederunt lucem in custodiis suis, et laetatae sunt: vocatae sunt, ei dixerunt: Adsumus: et luxerunt ei cum jucunditate, qui fecit illas. Hic est Deus noster, et non aestimabitur alius adversus eum.

Ad ultimum dicendum, quod hic non dicit, nisi vidit Deus quod esset bonum, quia ista cum homine communem habent habitationem terram: et homo principium est in ornatu terrae, cujus domino omnia alia subjiciuntur: et ideo compleri non debuit eorum benedictio nisi jam formato homine. Dicit tamen Augustinus, " quod dictum est de aquaticis: Crescite, et multiplicamini, et de avibus, debet etiam intelligi de terrestribus: et ideo non oportuit hic repetere. "

De pulchritudine universi quae ex ornatu consistit.

Deinde, Quaerendum est de pulchritudine universi, quae ex ornatu consistit.

Et quaeruntur duo, scilicet de pulchritudine, et pulchro, et apto, quae differentia sit?

Et secundo, Quae faciant ad pulchritudinem universi, sive decorem, sive ornatum ?