MEMBRUM I .

De multiplicitate possibilis, et de modis ejus.

Primo ergo quaeritur de multiplicitate possibilis, et de modis ejus.

Cum enim possibile species veri sit, licet mobile sit, tamen sicut verum est in re et verum in dicto, ita necesse est possibile esse in re et possibile in dicto.

Possibile in re multiplicatur secundum omnem multiplicationem, causae.

Et dicitur possibile secundum cau- sam efficientem id quod est in potentia causae efficientis, ita quod efficiens educere potest ipsum in esse, et ipsum secundum esse dependet ad causam efficientem: et ideo quod sic possibile est, in se secundum id quod est, nullum habet esse actuale. Et hoc dividitur in duo: quia aut est in potentia ad causam efficientem quae est causa totius esse secundum id quod est et secundum id quo est: et sic omnia causata sunt possibilia et in potentia in comparatione ad causam primam, quae sola est ens necesse esse. Aut est in potentia ad causam quae est causa esse secundum partem, hoc est, secundum formam. Et hoc dupliciter: quia aut est secundum causam naturalem quae intrinseca est, aut secundum causam extrinsecam, quae est artificialis, cujus principium est intellectus practicus et voluntas. Primo modo possibile est id quod est in aliquo sicut in semine: sicut dicimus, quod messis in potentia est ad grana seminata, vel in granis seminatis: et ideo dicimus, quod possibile est grana fieri messem: in semine enim est causa efficiens et formativa messis. Et hoc possibile dividitur secundum omnem divisionem causae efficientis, scilicet remotae et propinquae, univocae et aequivocae: sicut dicimus generationem possibilem esse ex ablatione solis, et iterum possibilem esse ex generatione hominis sive commixtione sexuum viri et mulieris. Dividitur etiam secundum divisionem causae in per se, et per accidens: sicut dicimus, quod possibile est aliquem sanum fieri ex operatione et potentia medici, ei quod possibile est aliquem sanum fieri ex operatione et potentia Hippocratis, cum Hippocrates causa sanitatis sit per accidens: eo quod non curat eum in quantum est Hippocrates, sed in quantum est medicus: sicut dicit Aristoteles in II Physicorum, quod Polycletus causa est statuae per accidens, Polycletus autem statuarius causa statuae per se. Agens enim secundum formam, causa est per se: agens autem

non secundum formam, causa est per accidens. Hoc possibile etiam dividitur in id quod est possibile secundum causas inferiores, et in id quod est possibile secundum causas superiores, ut possibile dicimus volare alatum, et ambulare pedes habens, et possibile est natare pinnulas habens aquaticum. Secundum causas autem superiores quae in operando nihil supponunt, et nullo indigent, nec materia subjecta, nec instrumento, dicimus quod possibile fuit mundum fore antequam crearetur, possibile fuit virginem parere antequam pareret. Et hoc est quod dicit Glossa super illud epistolae I ad Corinth. i, 20: Nonne stultam fecit Deus sapientiam hujus mundi? sic: " Stultum et infirmum Dei contemnitur secundum rationes hujus mundi, quae impossibile judicant quod in naturis rerum non reperitur. Hanc sapientiam Deus stultam fecit, possibile declarando quod illa impossibile judicat, ut virginem parituram. "

Dicitur etiam secundum causam materialem possibile. Quod enim est in potentia in aliquo, possibile est in illo. Dicit autem Commentator super IX primae philosophiae, quod omne illud est in potentia in alio, quod uno motore educitur de illo: sicut cuprum in terra minerali sulphuris incensi et argenti vivi est in potentia: quia uno motore, sole scilicet, cujus instrumentum est calor montis sive terrae, educitur de illo, propter quod dicimus talem terram mineralem possibile esse cuprum. Et sic dicimus esse idolum in potentia in cupro, non in terra: quia uno motore educitur de illo: et ideo dicimus, quod cuprum possibile est esse idolum.

Dicitur etiam esse possibile secundum causam formalem, sicut id quod est in potentia ad aliquid ex principiis formalibus quae sunt in ipso, sicut volans in potentia est ad alatum et pennatum, et sic de aliis.

Dicitur etiam possibile secundum causam finalem, sicut finis in eo quod est ad finem. Omnibus his modis dicitur possibile in re.

Possibile autem in dicto possibile est ex cohaerentia terminorum praedicati et subjecti. Si enim illi cohaerent vel inhaerent sibi immobiliter, ita quod unum est in altero ratione, actu, et intellectu: tunc dicimus, quod hoc est possibile secundum quod possibile sequitur ad necessitatem: sicut dicimus, quod possibile est hominem esse animal: et hanc possibilitatem privat impossibile. Si autem cohaerentia terminorum sit mobilis, ita quod unus terminorum non est in illo per se, sed per accidens, secundum quod per accidens definitur quod contingit eidem inesse et non inesse: tunc possibile convertitur cum contingenti: sicut dicimus, quod me sedere est possibile. Et hoc dividitur secundum contingens natum et secundum contingens ad utrumlibet. Secundum natum non convertitur secundum oppositas qualitates. Contingens autem ad utramlibet possibile est esse et possibile est non esse.

Dividitur etiam possibile in possibile alicui, et possibile omni. Possibile alicui, sicut dicimus aliquid possibile esse regi, quod non omni possibile est. Et hoc modo dicimus in theologia, quod Deo est aliquid possibile, quod tamen secundum inferiores causas est impossibile, ut de trunco facere vitulum, vel virginem manentem virginem parere. Sic dicitur, Genesis, xviii, 14: Numquid Deo quidquam est difficile ? Lucae, i, 37: Non erit impossibile apud Deum omne verbum.

Ex omnibus igitur istis patet, quod simpliciter possibile dicitur tribus modis, scilicet secundum causam quae. simpliciter causa est possibilitatis. Et sic dicitur possibile simpliciter, quod est possibile secundum causas inferiores. Dicitur etiam possibile simpliciter, id quod est in causa quae ab effectu impe- diri non potest: sicut simpliciter possibile est, quod in voluntate Dei possibile est, sive in causalitate primae causae, ut mundum fore possibile fuit simpliciter. Dicitur etiam possibile simpliciter, quod universaliter possibile est, ut verum est possibile: quia omne quod est, sicut se habet ad verum, ita se habet ad possibile. In his tribus possibilibus primam dicitur possibile secundum naturam. Secundum dicitur possibile secundum Dei potentiam. Tertium autem dicitur possibile secundum terminorum inhaerentiam.

Tot igitur modis dicto possibili, quaeritur hic, Quid sit possibile secundum Dei potentiam, cui subjicitur tam possibile quam impossibile secundum naturam?

Potest enim Deus de possibilibus et de impossibilibus facere quod vult: quia omne inferius subjicitur superiori tam in ordine naturae quam in ordine divino. Et per hoc patet determinatio primi, scilicet de multiplicitate possibilis, et in quo sensu quaeratur de ipso in theologia. Ad theologiam enim non pertinet quaerere, nisi de possibili quod Deo possibile est secundum causas superiores, et huic subjicitur omne aliud possibile et etiam impossibile. Unde, Matthaei, xvii, 19: Nihil impossibile erit vobis, scilicet credentibus. Signum distributivum distribuit tam pro possibilibus quam, pro impossibilibus.