ARTICULUS II.

Utrum una sit veritas omnium rerum, vel plures ?

Secundo quaeritur, Utrum una sit veritas omnium rerum, vel plures ?

Et videtur, quod plures.

1. Eadem enim sunt principia esse et veri, et sicut se habet res ad esse, sic se habet ad veritatem: quia veritas est indivisio esse et quod est, ut dicit Avicenna. Et hoc generaliter verum est tam in esse incomplexorum, quam in esse complexorum. In incomplexis enim esse est actus formae in eo quod est, et secundum quod attingit esse, sic attingit veritatem. Cujus exemplum est secundum Avicennam, quod argentum vivum et sulphur sunt id quod est aurum secundum materiam, et secundum quod attingunt actum formae auri quae est esse auri, sic attingunt verum esse auri et auri veritatem: et quando nihil divisum est vel dividens inter id quod est aurum secundum subjectum, et esse quod est actus formae auri, ita quod forma totum terminavit in esse auri: tunc dicitur esse verum aurum, et veritas auri. Similiter est in complexis: in his enim esse compositionis est, et id quod est, subjectum est: ipsum autem esse, actus praedicati in subjecto: propter quod etiam compositio in praedicato includitur, ut cum dicitur, homo currit, hoc est dicere, homo est currens. Et quando inest omnino indivisum ab ipso secundum esse, propositio tunc simpliciter et essentialiter est vera. Quando autem inest secundum esse accidentale, propositio per accidens est vera. Et quando inest secundum esse secundum quid et non simpliciter, propositio secundum quid est vera.

Ex omnibus enim his patet, quod veritas est indivisio esse et quod est, et quod unumquodque sicut se habet ad esse, sic se habet ad veritatem.

Ex hoc proceditur ulterius, quod si esse secundum principia ipsius esse multiplicatur in entibus, verum multiplicatur in eis et veritas. Multorum ergo verorum multae sunt veritates.

2. Adhuc, Nihil cognoscitur in rebus nisi verum: verum autem, ut dicit Aristoteles in primo Physicorum, non cognoscitur nisi ex principiis et causis et elementis uniuscujusque rei: cum ergo diversorum diversae sunt causae, principia, et elementa, diversa erunt vera, et diversae veritates.

3. Adhuc, Hoc idem videtur dicere Anselmus in libro de Veritate . Dicit enim, quod " sicut color est in corpore, sic veritas est in veris. " Constat autem, quod color multiplicatur secundum multiplicationem corporum. Ergo veritas multiplicatur secundum multiplicationem verorum.

4. Si forte aliquis dicat, quod hoc sequeretur si veritas esset in eo quod est verum ut in subjecto, sicut color est in corpore: sed hoc non est verum: quia dicit Augustinus in libro Soliloquiorum , quod " quidquid est in alio, non potest manere si non maneat id in quo est. " Rebus autem veris intereuntibus manet veritas. Non est igitur veritas in rebus mortalibus sic. Et cum non sit in ipso vero ut in subjecto, non oportet quod

multiplicetur ad multiplicationem verorum.

Adhuc, Hoc idem probare videtur Augustinus in libro de Vera religione. Dicit enim, quod inter mentem nostram qua Deum intelligimus Patrem, et veritatem, lucem illam scilicet interiorem per quam Deum intelligimus, nulla interposita creatura est: propter quod ipsam veritatem nulla ex parte dissimilem in ipso et cum ipso Deo veneramur. Ex hoc accipitur, quod veritas qua intelligimus Deum esse Deum, et unumquodque verum esse verum, veritas increata est: aliter enim non deberetur ei veneratio divina. Constat autem, quod haec veritas non multiplicatur ad multiplicationem verorum.

5. Adhuc, Hoc idem confirmatur per hoc quod dicit Glossa super primam canonicam Joannis, ii, 4, ubi dicitur, quod " veritas est lux intelligibilis. " Ex quo elicitur, quod sicut lux sensibilis non est nisi in sensibilibus, ita lux intelligibilis non nisi in intelligibilibus: et sic non est in subjecto, nisi in intelligibilibus quae non intereunt. Non ergo multiplicatur ad multiplicationem verorum. Si, inquam, sic dicatur, in contrarium est, quod veritas est rectitudo sola mente perceptibilis: rectitudo autem illa multiplicatur secundum multiplicationem rectorum. Alia enim est rectitudo intellectus, et alia rectitudo voluntatis, et alia significationis, et alia naturae, et haec multiplicatur secundum multiplicationem naturalium.

Videtur ergo, quod non omnium verorum una sit veritas, sed multae veritates.

In contrarium hujus videtur disputare Augustinus in libro de Vera religione, et Anselmus in libro de Veritate.

1. Dicit enim Augustinus, quod " veritas radicatur in permanente, et non in non permanente. " Solum unum autem permanens in est omni re, de quo dicitur in Psalmo ci, 28: Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. Et hoc non multiplicatur ad rerum multiplicationem. Ergo nulla veritas multiplicabitur ad vera.

2. Adhuc, Anselmus in libro de Veritate dicit, quod " sicut est unum tempus omnium temporalium, ita una veritas omnium verorum. " Sed tempus non multiplicatur ad temporalia. Ergo veritas non multiplicabitur ad vera.

Solutio. Dicendum, quod sicut praehabitum est, triplex est mensura esse, tempus scilicet, aeviternitas, et aeternitas: et quorumcumque tempus mensura est adaequata, horum est mensura aeviternitas ut concomitans, et aeternitas ut excellens. Ita triplex est veritas: proxima scilicet, quae sumitur ex principiis esse proximis: eadem enim secundum Aristotelem sunt principia esse et cognitionis veri in omnibus. Et est veritas quasi media, quae est lux principiorum concreata intellectui habitualiter existens in ipso, quae quasi instrumentum est quo intellectus accipit scientiam, et ad quam examinat omne scitum an sit verum, an non verum. Et est veritas prima, quae est lumen causae primae, extendens se per omnia, ut dicit Dionysius: et secundum Augustinum et Anselmum est lumen et rectitudo intelligibilis, attribuens unicuique ut sit secundum quod vere et recte debet esse: et ad quam unumquodque mensuratur, et secundum quod plus participat veritatis et rectitudinis ejus, sic verius et rectius est: et secundum quod minus participat per declinationem ab illo, sic est minus vere et minus recte.

Dicendum ergo, quod veritas primo modo dicta, multiplicatur secundum multiplicationem verorum et genere et specie et numero. Veritas autem secundo modo dicta, quodammodo multiplicatur, quodammodo non. In primis enim principiis non multiplicatur, sicut quod nomina

rerum sint signa, et quod signa non significent infinita, sed finita et determinata, et quod non significent contradictoria, et de quolibet quod sit affirmatio vel negatio, de nullo vero simul. Haec enim prima principia sunt invariabilia ad omnia. Quae quia negavit Heraclitus, inductus est ad hoc, quod dixit, quod nihil contingit scire, et quod non contingit dicere verum de aliqua re. In mediis autem principiis multiplicatur veritas genere et specie, secundum quod trahuntur ad genera et species rerum. Sed tertio modo dicta veritas, quae prototypus est et exemplar omnis veritatis, una et indivisa manet in omnibus. Et hoc est quod dicit Anselmus in libro de Veritate, sic: " Si rectitudo non est in rebus illis, quae debent habere rectitudinem, nisi cum sunt secundum quod debent: debent autem esse secundum quod exigit prima rectitudo, quae est prima veritas: ergo hoc illis est veras et rectas esse, quod est secundum primam rectitudinem et veritatem esse . " Est ergo una rectitudo et veritas qua omnia vera recta et vera sunt. Et intelligitur, qua scilicet exemplari et prototypo, et non sicut forma adhaerente rebus. Omne enim verum creatum sic se habet ad primam veritatem ut diminutum quod non implet et adaequat eam in totum, sed excellitur ab ipsa, sicut esse temporale se habet ad aeternum, et sicut esse circumscriptum se habet ad incircumscriptum.

His itaque suppositis, respondendum est objectis.

Dicendum ergo ad primum, quod hoc non probat, nisi quod veritas primo modo dicta multiplicatur in veris: et hoc concedendum est.

Ad aliud dicendum est, quod Aristoteles non loquitur nisi de vero quod est ex propriis, et de veritate quae ipsi vero adaequata est et causata ex propriis principiis esse et causis et elementis: hoc enim est considerare naturalis Philosophi.

In prima autem philosophia, ubi loquitur de primo principio quod est lumen causae primae, dicit, quod domus est ex domo, et plaga ex plaga, et sanitas ex sanitate: et sequitur ex hoc, quod etiam verum sit ex vero, et quod una veritas sit ad quam mensuratur omne verum, et quod haec non radicetur in veris causatis, sed in lumine causae primae, quod dat esse veri omnibus veris, et conservat omnia in esse veri, et reducit ad seipsum, et mensurat ut in tantum vera sint et veritatis esse habeant, in quantum suae rectitudinis et veritatis participant.

Ad aliud dicendum, quod dictum Anselmi intelligitur de veritate primo modo dicta. Posset tamen dici, quod sicut in pluribus coloratis una lux est quae diffunditur, quae est coloris hypostasis, ut dicit Aristoteles, sed sunt multi modi diffusionis, qui modi non causantur ab ipsa luce quae diffunditur, sed ex diversa dispositione superficierum in quibus diffunditur lux: ita est unum lumen primae veritatis, in quo sicut in hypostasi radicatur omne verum: sed diffusio ipsius in his quae vera sunt, multiplex est, et variatur secundum varietatem principiorum esse uniuscujusque veri: quae tamen varietas nullam inducit varietatem in ipsa prima veritate, sed tantum in veris secundis a prima veritate constitutis. Et hoc dictum est secundum Dionysii determinationem, qui hoc expresse dicit, et tales modos vocat diversos gradus entium et verorum.

Ad id quod objicitur contra responsionem quorumdam, dicendum quod Augustinus et Anselmus loquuntur de veritate qua de veris judicamus: et haec non est nisi duplex, scilicet prima et lumen principiorum: et haec non radicatur in veris corruptibilibus quae secundum primam intentionem veritatis vera dicuntur, et ideo non interit ipsis intereuntibus.

Haec etiam veritas secundum Augustinum in libro de Vera religione, lumen divinum est, quo judicamus Deum esse Deum, et omne veram esse verum, et essentialiter extendit se per omnia, et (sicut dicit Dionysius) maxime per omnes intellectuales vultus. Et quia hoc essentialiter est Deus, ideo venerationem habet divinam.

Per hoc etiam patet solutio ad sequens: hoc enim dicitur lumen intellectuale vel intelligibile: quia quamvis se extendat per omnia sensibilia et intellectualia, tamen in simplicitate et veritate sui non percipitur nisi ab intellectualibus. Et hoc est quod dicit Anselmus, quod est rectitudo sola mente perceptibilis: quae rectitudo triplex est sicut et ipsa veritas. Rectum enim est, ut dicit Plato, quod recto applicato undique tangit rectum. Unde rectum est secundum primum modum veritatis, quod applicatum propriis principiis et causis et elementis esse, undique per adaequationem tangit ea. Rectum etiam est, quod adaequatum principiis primis attingit ea, nusquam descendens ab ipsis: sic enim conclusio adaequatur praemissis. Rectum est etiam tertio modo, quod comparatum ad exemplar primae rectitudinis, formam suae rectitudinis undique contingit in quantum potest. Unde rectitudo licet numeretur et multiplicetur ex parte rectorum, ita quod alia est intellectus, alia voluntatis, et alia naturae: tamen rectitudo ipsa prima, cui quodlibet rectorum applicatur, manet indivisa. Et hanc vocavit Plato formam separatam, ex qua sicut ex uno etivagio sive sigillo omnia secunda formantur.

Ad id quod per beatum Augustinum in contrarium objicitur, dicendum quod Augustinus loquitur de veritate qua sicut primo judicamus de omnibus veris. Ad hanc enim sicut ad primum mensurans mensurantur et aestimantur omnia vera. Et de hac verum est, quod non radicatur nisi in permanente: radicatur enim in lumine divino, quod extendit se per omnia: hoc enim est lumen divinae sapientiae operatricis omnium, in quo sunt omnia naturalia, ut dicit Avicenna, sicut

artificiata sunt in lumine intellectus artificialis. Unde, Sapient, viii, i, de ipsa dicitur: Attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter.

Ad aliud dicendum, quod dictum Anselmi secundum aliquid est verum. In hoc enim verum est, quod sicut tempus mensura est temporalium non multiplicata in illis, eo quod adjacet eis per extrinsecum temporis, quod est motus caeli: ita prima veritas mensura est omnium verorum non multiplicata in ipsis, eo quod adjacet eis per lumen divinum essentialiter per omnia extensum et nulli commixtum. In hoc autem non est verum, quod tempus per partes motus divisum adaequata mensura est temporalium: lumen autem divinum in quo radicatur prima veritas, indivisum in se manens, mensura est non adaequata, sed excellens omnium verorum.