ARTICULUS II.

An tempus sit unum vel plura ?''

Secundo quaeritur, An tempus sit unum vel plura ?

Videtur enim, quod aliquod tempus sit plura.

I. Est enim tempus per quod Deus movet creaturam spiritualem, ut dicit Augustinus, quae non movetur nisi se- cundum affectiones et conceptiones, in quibus nihil est continuans. Et est tempus in quo movetur corpus de forma in formam, vel de ubi. in ubi, in quo aliquid est continuans. in primo est vicissitudo: quia vices affectionum vel conceptionum non sunt simul: sed sicut in numero unitas est post unitatem, ita in talibus movetur creatura spiritualis una vice post aliam: ergo videtur, quod unum sit tempus discretum, et alterum continuum: et sic duo tempora.

2. Hoc idem videtur, Jacobi, i, 17: Apud quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio. Haec duo incassum a Deo excluderet, nisi utrumque in agentibus temporalibus inveniretur. Cum ergo inveniatur transitio in temporalibus, vicissitudo in spiritualibus secundum affectiones et conceptus invenitur.

3. Adhuc, Si in motu inter prius et posterius non esset continuans, tempus non esset continuum, sed discretum. Sed in motu spiritualis creaturae quae movetur secundum effectum vel concepta, nihil est continuans. Ergo talis motus discretus, et non continuans: tempus ergo mensurans ipsum, discretum est, et non continuum.

4. Adhuc, Motus in quo mobile non continue est partim in termino a quo et partim in termino ad quem, sed perfecte in termino a quo et in termino ad quem, non est continuus: omnis motus intelligentis unum post aliud, perfecte est in quolibet intelligibili, et non in aliquo secundum quid in uno et secundum quid in altero: ergo omnis talis motus discretorum est: ergo et tempus mensurans ipsum, discretorum est, et non est nisi nunc post tunc.

5. Adhuc, Motus non potest esse continuus, nisi in eo in quo motus est actus imperfectus. In agente autem motus est actus perfectus: tamen in agente est agere una vice post aliam, ita quod agere interruptum est, et non continuatum unum agere cum alio. Ergo videtur,

quod non sit ibi tempus mensurans nisi nunc et nunc sine continuatione ipsorum nunc: ergo tale tempus videtur esse simplex multum, et non unum, sicut numerus. Videtur ergo, quod plura sint tempora, et non unum.

6. Adhuc, Talis videtur esse et motus omnis numerantis. Dicit enim Philosophus, quod " numerum cognoscimus divisione continui. " Unde numerus dicitur compositus a nutus et memeris: et numerus est nutus memeris, hoc est, divisionis. Cum enim numerans innuit ad unum et nutum facit ad alterum, non est aliquid in medio in quo partim nutum faciat ad unum et partim ad alteram. Talis ergo nutus et actus discretorum est: et tamen tempore mensuratur: ergo videtur, cum mensura et mensuratum sunt proportionabilia, quod tempus ejus discretum sit, et non continuum: Est autem per aliud tempus continuum: ergo plura sunt tempora: quia discretum et non discretum, et continuum et non, continuum, non possunt esse unum et idem.

In contrarium est, quod inter primum et ultimum in talibus actionibus est quaedam mora non interrupta, successionem tamen habens medii ad primum, et ultimi ad medium: talis autem mora continuum tempus est: talium ergo actionum continuum tempus est mensura. Eadem objectio est de transitu creaturae spiritualis per concepta vel affecta. In omnibus enim transitibus talibus una continua mora est non interrupta, quae continuum tempus est.

Adhuc, Objectio Avicennae est: Si plura sunt tempora: aut sunt simul, aut non simul. Si sunt simul: sed simul sunt quae sunt in eodem tempore: ergo tertium tempus est, in quo sunt simul. Iterum illa tria sunt simul, vel non simul: et ita ibit in infinitum. Si non sunt simul, erit tempus medium in quo non sunt simul: et sic iterum erunt tria tempora. Et de illis iterum quaeritur, si simul sint, vel non sint simul: et ita ibit in infinitum. Infinitum autem fugit omnis intellectus. Ergo oportet, quod non sit nisi unum tempus.

Solutio. Ad hoc dixerunt quidam, quod tempus dicitur tripliciter. Dicitur enim tempus nunc, quod est aliquid temporis, licet non sit aliquod tempus. Sicut elicit Richardus, quod omne quod coepit, coepit ex tempore: quia coepit ex eo quod est aliquid temporis, scilicet nunc. Secundo dicitur tempus transitus de nunc in nunc sine continuante medio. Et hoc tempus dicunt esse vices ipsius nunc: et tale tempus dicunt esse numerum mensurantem motum spiritualis creaturae per intellecta vel affecta. Tertio modo dicitur tempus mensurans transitum a primo nunc ad ultimum cum continuante medio. Et hoc dicunt esse tempus continuum. Et haec distinctio satis probabilis est, sed naturali philosophiae non concordat, et illam objectionem quae est de mora continui a primo usque ad ultimum, solvere non potest.

Praeterea, In libro de Causis non ponuntur nisi duo extrema, et unum solum medium, scilicet res cujus substantia et actio est in momento aeternitatis. Et res cujus substantia et actio est in momento temporis. Et medium ponit, cujus substantia est in momento aeternitatis et actio in momento temporis, et non distinguit diversitatem temporis.

Praeterea, Haec distinctio supponit tempus esse in temporali, et variari secundum variationem temporalis: quod naturalis philosophia non admittit, quae dicit, quod ea quae sunt in tempore, sunt in tempore sicut ea quae sunt in numero, non sicut in numero numerato, sed sicut in numero quo numeramus: in numero autem quo numeramus sunt, non quae causantur tantum a numero, sed etiam quae non causantur, dummodo mensurentur numero. Et sic in motu caeli tamquam in numero sunt tam causata a motu caeli, quam non causata, dummodo motu caeli mensurentur: ita

quod dicamus ipsa secundum tempus esse indivisibilia, ut nunc: vel extensionis divisibilis, ut horaria, vel diurna, et sic de aliis, secundum quod dividitur quando in Sex principiis, i n quando simplex, et in quando compositum.

Unde videtur esse dicendum, quod non est nisi unum tempus, Et quod transitus per affecta et concepta spiritualis creaturae, ordinatur ad motum caeli, non ut ad causam, sed ut ad numerum quo nos mensuramus et numeramus ipsum. Diximus enim in praehabitis, quod talis extensio transitus a primo in ultimum, maxime in anima est: et ideo continua est continuitate ejus ad quod extendimus eam, quod est motus caeli: et sic non est nisi unum tempus, sed quando non est unum: et ideo quae incipiunt, omnia quidem ex tempore incipiunt, sed quaedam in quando simplici, et quaedam in quando composito. Et quando simplex est, quod relinquitur ex adjacentia simplicis nunc. Quando compositum est, quod relinquitur ex adjacentia temporis compositi. Unde creatio est in nunc, et similiter corruptio, et illuminatio secundum quod est finis motus localis in nunc: tamen transitus de nunc in nunc in tempore continuo est, non quod semper continuans sit in tempore transeunte vel transitu, ita quod sit de essentia ejus: sed quia semper continuans est in primo motu quo numeramus et mensuramus ipsum transitum a primo ad ultimum: et cujus tempus sicut primi numerantis est passio.

Et secundum hoc soluta sunt quaecumque quaesita sunt.