MEMBRUM II.

Quomodo et qualiter primus homo habuerit notitiam Creatoris ?

Secundo quaeritur, Quomodo et qualiter notitiam Creatoris habuit?

Hoc enim dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. XXIII, in illo cap. Cognitionem quoque Creatoris primus homo habuisse creditur.

Et definit eam sic dicens: " Cognovit enim a quo creatus fuerat non eo modo cognoscendi quo ex auditu solo percipitur, quo modo a credentibus absens quaeritur: sed quadam interiori inspi- ratione qua Dei praesentiam contemplabatur: non. tamen ita excellens sicut post hanc vitam Sancti visuri sunt Deum. "

Sed contra hoc objicitur: quia

1. Secundum hoc Deum praesentem manifeste cernebat intellectuali visione, hoc est cernere facie ad faciem, sicut post hanc vitam cernunt: ergo videtur, quod facie ad faciem Deum vidit.

2. Adhuc, Exod. xxxiii, 11: Loque-batur Dominus ad Moysen facie ad faciem, sicut solet loqui homo ad amicum suum: et hoc est videre Deum sicut in patria videtur a beatis: ergo vidit Deum et cognovit sicut beati cognoscunt.

3. Adhuc, Numer, xii, 6 et seq., de Moyse dicitur: Si quis fuerit inter vos propheta Domini, in visione apparebo ei, vel per somnium loquar ad illum. At non talis servus meus Moyses, qui in omni domo mea fidelissimus est: ore enim ad os loquor ei, et palam, et non per aenigmata et figuras Dominum videt. Sed major fuit status Innocentiae quam fuerit status Moysi. Ergo per locum a minori, si Moyses in statu obscuritatis legis palam Deum, vidit et non per aenigmata, multo magis in luce innocentiae Adam Deum palam vidit.

4. Adhuc, In libro IV Sententiarum,, distinct. I, cap. Triplici autem, expresse dicit Magister, quod Adam ante peccatum Deum sine medio vidit. Sed videre sine medio est videre per speciem. Ergo videtur, quod per speciem Deum vidit et cognovit.

5. Adhuc, Per rationem probatur idem: quia immediate Deum dilexit: et non est minus potens Intellectus in cognoscendo, quam affectus in diligendo, sed etiam plus potens: quia, sicut dicit Augustinus, non diligitur nisi co-

gnitum, sed cognoscitur bene non amatum: ergo videtur, quod etiam sine medio cognovit Deum in primo statu.

6. Adhuc, Joannes Damascenus in libro II de Fide orthodoxa, cap. de paradiso dicit, quod " Adam corpore volutabatur in paradiso terrestri corporum, mente autem interfuit in paradiso spirituum choris Angelorum. " Sed in paradiso spirituum videtur Deus sicut est facie ad faciem. Ergo videtur, quod Adam in primo statu Deum vidit facie ad faciem.

Contra:

1. Exod, xxxiii, 20: Non videbit me homo, et vivet. Ibi dicit Glossa Gregorii, quod in hac vita nemo Deum facie ad faciem potest videre. Adam autem vixit hac vita, quia animalis fuit. Ergo Deum facie ad faciem numquam vidit.

2. Adhuc, Joan. i, 18: Deum nemo vidit umquam. Ibi Glossa Augustini dicit, quod facie ad faciem in hac vita non videtur Deus. Et ex hoc concluditur idem quod prius.

3. Adhuc, Super idem verbum Chrysostomus in Homilia VIII dicit sic: " Deum ut est et per essentiam suam non solum prophetae non viderunt, sed nec Angeli, nec ipsa dico Seraphin et Cherubin umquam viderunt. Et si quaeras ab ipsis quid viderunt ? de essentia quidem nihil audies respondentes, sed Gloria in altissimis Deo cantantes, et sanctus, sanctus, sanctus Dominus, Deus exercituum clamantes . "

4. Adhuc, Per rationem idem probatur: quia non sunt nisi duae visiones, scilicet visio viae, et visio patriae. De quibus dicit Apostolus, I ad Corinth. xiii, 12: Videmus nunc per speculum in aenigmate: tunc autem facie ad faciem. Nunc cognosco ex parte: tunc autem cognoscam, sicut et cognitus sum. Constat, quod Adam non vidit visione patriae, sed visione viae. Ergo nec vidit facie ad faciem, nec perfecte cognovit ea perfectione qua perfectum dicitur cui nihil deest.

5. Adhuc, De visione patriae dicit Augustinus, quod visio est tota merces. Constat autem, quod Adam in primo statu totam mercedem non habuit. Ergo visione per speciem non vidit.

Solutio. Dicendum, quod Adam in primo statu Deum, facie ad faciem non vidit, nec cognovit, nec aliquis umquam sanctorum in hac vita, sicut expresse dicunt Beda et Dionysius. Dicit enim Beda, quod Deus per essentiam suam numquam mortalibus apparuit: sed omnes illae visiones quae leguntur crebro factae esse in Veteri Testamento, per ministerium Angelorum creduntur factae esse, et per assumptam creaturam, in qua tamen sicut in signo per virtutem et operationem cognoscebatur Deus esse praesens. Et sic intelligitur illud Genesis, xxxii, 30, quod dixit Jacob: Vidi Dominum facie ad faciem, et salva facta est anima mea. Et illud Exodi, xxxiii, 15 et 14, quod respondet Dominus Moysi dicenti: Si non tu ipse praecedas, ne educas nos de loco isto. Et respondit Dominus: Facies mea praecedet te. Ibi Glossa, hoc est, praesentia gratiae meae, quae dicitur facies, quia in ea Deus praesens esse intelligitur per effectum et virtutem.

Ad primum ergo dicendum, quod facie ad faciem Deum non vidit Adam, nec sicut cernitur post hanc vitam: sed, sicut dicit Magister, interiori adspiratione luminis et theophaniae, in qua altius videtur Deus, quam in speculo et in aenigmate, et praesens esse cognoscitur, sicut praesens est illis in quibus est per inhabitantem gratiam, sicut ipse dicit, Joan. xiv, 23: Ad eum veniemus, ei mansionem apud eum faciemus. Et, II ad Corinth. vi, 16: Inhabitabo in illis, ei inambulabo inter eos..

Ad aliud dicendum, quod illud eodem modo intelligendum est. Moyses enim aliter non vidit Deum, nisi in illuminatione intellectuali, quae a Dionysio theophania dicitur, sicut solet apparere amicis, et revelare ea quae dicenda et facienda sunt.

Ad aliud dicendum, quod comparatio fit in modo videndi Deum, secundum quod etiam facit Augustinus comparationem in libro XII Confessionum: " Quidam enim visione corporali, quidam visione somniali et imaginaria vident tam boni quam mali. Mali, sicut Pharao et Nabuchodonosor, Boni, sicut Ezechiel in figura animalium, et Jeremias in olla succensa et virga vigilante. " Et illi non palam vident, ut dicit Augustinus, nisi hoc quod figuratur in imagine, splendeat in lumine intellectus. Sed illi qui vident intellectuali visione, palam vident: quia in lumine intellectuali vident, in quo Deus secundum veritatem est et apparet. I ad Timoth, vi. 16: Qui solus habet immortalitatem, et lucem inhabitat inaccessibilem. Ille enim est de quo dicitur, Jacobi, i, 17, Pater luminum, apud quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio.

Ad aliud dicendum, quod videre sine medio non est videre per speciem. Est enim medium duplex, scilicet lumen impediens, et ad lumen promovens. Et Magister intelligit de medio quod obstat videnti ne clare intelligat: et hoc est peccatum et corruptio corporis, quod subjectum est peccato. Et sine hoc medio Adam vidit et cognovit Deum antequam peccaret. Est etiam medium promovens, sicut est fides, et sapientia, et intellectus dona, de quibus dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus , quod " fides est lumen collocans credentes in prima veritate, et primam veritatem in ipsis, " Et hoc lumine splendida facta est facies Moysi quando vidit Dominum. Et in hoc sensu exponit

Apostolus, II ad Corinth. iii, 18, ubi dicit: Nos omnes revelata facie gloriam Domini speculantes, in eamdem imaginem transformamur , a claritate in claritatem, tamquam a Domini Spiritu. Et sine hoc medio Adam non vidit Deum: quia expresse dicit Magister ex verbis Augustini, quod vidit quadam interiori adspiratione, qua Dei praesentiam contemplabatur, hoc est, in qua cognovit Deum esse praesentem, non specie, sed signo.

Ad primum quod per rationem objicitur, dicendum quod affectus potentior est in amando quam intellectus in cognoscendo: quia affectus per seipsum tendit in amatum, quod propter se diligit, et non propter aliud, sicut diligitur Deus. Sed intellectus non tendit per seipsum in id quod intelligitur, nisi ab ipso intelligibili accipiat signum vel speciem quibus tendat in ipsum.

Ad aliud dicendum, quod Adam non interfuit in paradiso spirituum, nisi contemplatione spirituali, quae in genere conveniebat contemplationi beatorum, sed non in modo speciali. Et similiter quod dicit Augustinus in libro XIII de Civitate Dei, quod Adae nihil defuit de his quae appetebat. Et intelligitur, quod nihil defuit ei de his quae appetebat secundum exigentiam status illius.

Ad id quod contra objicitur, dicendum quod Adam in primo statu Deum facie ad faciem non vidit: tamen, ut dicit Magister in Sententiis, clarius vidit quam nos quamdiu sumus in via. Vidit enim eum per inspiratam, illuminationem visione intellectuali, in qua clarius relucebat Dei praesentia quam in vestigio et speculo et aenigmate, in quibus nos videmus.

Ad aliud dicendum, quod ad hanc vitam non pertinet Deum facie ad faciem videre: quia in hac vita intellectus hominis convertitur ad sensum, et (sicut dicit Philosophus) conjunctus est con- tinuo et tempori, et non extollitur ad intellectualem visionem, nisi ex visione sensibili, quae est primum caelum, quae (sicut dicit Augustinus in libro XII Confessionum, et in Glossa super epist. II ad Corinth. xii, 13) est ex visione imaginabili, quae est caelum secundum, ut dicit Augustinus. Dicit enim, quod spiritus est vis quaedam animae mente interior, in qua imagines rerum imprimuntur. Et secundum hos gradus visio intellectualis est tertium caelum, in qua refulgent rerum veritates sicut sunt. Et haec visio proprie est Prophetarum expresse prophetantium: quia sine hac prophetia non est propheta, sicut dicitur, Daniel, x, 1: Intelligentia opus est in visione. Tamen quia Paulus dicit se raptum usque ad tertium. caelum , et exponit ibi Glossa quaedam, quod vidit sicut Angeli de tertia hierarchia, qui vident facie ad faciem, dicitur communiter, quod tunc rapti quando sic vident, vi superioris luminis exaltantur in id quod est patriae et non viae: et tunc vident facie ad faciem, sed diu non permanent. Et hoc dicunt sensisse Apostolum quando dixit, xii, 3: Sive in corpore, sive extra corpus, nescio, Deus scit. Et Augustinus in libro X Confessionum, ubi sic dicit: " Aliquando intromittis me in affectum multum insinuatum introrsus, ad nescio quam dulcedinem, quae si perficiatur in me, nescio quid erit quod vita ista non erit. Sed recido in haec aerumnosis ponderibus, et resorbeor solitis et teneor, et multum fleo, sed multum teneor. Tantum consuetudinis sarcina degravat. Hic esse valeo, nec volo: illic volo, nec valeo, miser utrobique. " Sic enim dicunt raptum fuisse Adam in sopore quem immisit ei Deus, quando prophetavit, quod ecclesia esset de latere Christi aedificanda, sicut Heva de latere suo, sicut in antehabitis dictum est, cum de formatione mulieris ageretur.

Ad aliud dicendum, quod ad hujusmodi auctoritates Chrysostomi satis responsum est in primo libro, quaestione, Utrum Deus in hac vita cognoscibilis vel visibilis sit ab aliquo ? Dictum est enim ibi, quod cognoscitur de Deo, quia est, et quid est, secundum quod quid est dicit pelagus substantiae infinitum, ut dicit Damascenus: sed prout quid est dicit comprehensionem quae est contactus intellectus super terminos rei, non cognoscitur ab aliqua creatura, nec angelica, nec humana. Et de tali visione comprehensionis loquitur Joannes Chrysostomus. Sic enim infinitus est, nec mensuratur loco, nec tempore, vel intellectu creato, sed suiipsius ipse solus comprehensor est. Unde Augustinus in libro de Videndo Deum ad Probam virginem: " Deum videre possumus per intellectum, comprehendere vero minime. "

Ad aliud quod objicitur per rationem, dicendum quod procedit, et veritatem concludit.

Ultimum concedendum est.

Sed propter illud quaeritur a quibusdam, Utrum Adam profecit in cognitione illa, quae est per vestigium et imaginem et speculum creaturarum ?

Et dicunt, quod si proiecit, tunc aliquid perfectioni suae defuit in illo statu, et sic perfectus secundum animam creatus non fuit: quod perfectissimo creatori, sicut dicunt, non congruit: quia secundum corpus fecit eum perfectum, et multo magis secundum animam debuit eum facere perfectum.

Adhuc addunt, quod talis perfectio per experientiam sine labore et afflictione non est: afflictio autem et labor in primo statu cadere non poterant in Adam.

Adhuc addunt, quod talis perfectio in intelligente non est nisi agente intelligi- bili in intellectu et inferente ei passionem: et hoc reputant inconveniens: quia in statu illo nihil potuit inferre passionem corpori, ut probatum est in quaestione de Adae impassibilitate: ergo multo minus aliquid, potuit inferre passionem animae, et maxime secundum intellectum qui secundum sui naturam et impassibilis et incorruptibilis est, ut dicit Philosophus.

Solutio. Quaestio ista videtur esse stulta et irrationabilis. Constat enim, quod Adam in primo statu sensibus utebatur: et si usu sensuum proficere non potuisset, deterioris conditionis fuisset quam nos, qui sumus in statu corporis damnati: nos enim proficimus usu sensuum, ut dicit Augustinus. Etiam Angeli proficiunt, qui longa experentia multa cognoscunt: et etiam ex praedicatione Apostolorum, ut dicit Augustinus, multa de mysterio Incarnationis cognoverunt quae ante non noverant. Et ponitur in Glossa super illud Apostoli, ad Ephes, iii, 8 et seq.: Mihi omnium sanctorum minimo data est gratia haec, in Gentibus evangelizare investigabiles divitias Christi, ei illuminare omnes, quae sit dispensatio sacramenti absconditi a saeculis in Deo, qui omnia creavit, ut innotescat principatibus et potestatibus in caelestibus per Ecclesiam multiformis sapientia Dei: secundum praefinitionem saeculorum, quam fecit in Christo Jesu Domino nostro. Idem dicit Dionysius tractans illud Isaiae, lxiii, 1: Quis est iste, qui venit de Edom ? Dicit enim, quod haec quaestio fuit Angelorum petentium a Christo ascendente illuminationem de sacramento Incarnationis. Unde si Angeli proficiunt in cognitione, multo magis Adam in primo statu proficere potuit. Unde licet per inspirationem omnium rerum propter se creatarum notitiam acceperit, et sic perfectus a Deo fuerit conditus: tamen alia via, experimentali scilicet cognitione, proficere potuit, sicut paulo ante in quaestione de

cognitione rerum creatarum per verba Augustini determinatum est.

Et si objicitur, quod Augustinus dicit in libro XIII de Civitate Dei, quod nihil delectabilium ei defuit, jam in praehabitis responsum est, quod hoc intelligitur de delectabilibus ad statum illum pertinentibus.

Quod autem objiciunt, quod sic intelligibile agebat in intellectum, fatuum est: quia intelligibile non agit in intellectum etiam sub statu miseriae, nisi sub lumine intelligentiae agentis fiat in actu, sicut color non agit in visum nisi sit in actu per lucem corporalem. Et ideo dicit Augustinus in VI Musicae, quod. " in talibus potius anima agit se in intelligibile et sensibile, quam intelligibile et sensibile agant in ipsam.