Albert the Great, Summa Theologiae

2. Si quis autem dicat, sicut communiter dicitur, quod major non dicit excessum potentiae, vel aeternitatis, vel magnitudinis, sed principalitatem auctoritatis. Hoc nihil valere videtur: principalitas enim auctoritatis de genere potestatis est, et attestatur potestati. Unde si principalitate auctoritatis Pater major est Filio, videtur quod potestate major sit, et non aequalis.

3. Adhuc, Si scientia Patris se exten- deret ad aliquod scibile ad quod non extenderet se scientia Filii, sequeretur quod Pater et Filius non essent aequales in scientia. A simili ergo si potentia Patris extendit se ad aliquod ad quod non extendit se potentia Filii, sequitur quod Pater et Filius non sunt aequales in potentia. Sed potentia Patris extendit se ad generandum, ad quod non extendit se potentia Filii. Ergo Pater et Filius non sunt aequales in potentia.

4. Adhuc, In causis creatis sic est, quod causa primaria in ordine est majoris influentiae et majoris potentiae quam secundaria: et hoc est nobilitatis et bonitatis. Quidquid autem in creaturis est nobilitatis et bonitatis, exemplatum est a divinis. Ergo in divinis est eodem modo. Est autem in divinis principium non de principio., et principium de principio, et principium de utroque. Videtur ergo, quod principium non de principio, in quo est prima ratio principii, majoris sit potentiae quam principium de principio, vel principium de utroque principio.

Ulterius videtur, quod Spiritus sanctus non sit aequalis Patri et Filio.

i. Est enim summa potentia ex se producere alium sine demutatione substantiae: et hoc potest Pater, potest et Filius, et non potest Spiritus sanctus. Ergo videtur, quod Spiritus sanctus non sit aequalis Patri et Filio in potentia.

2. Adhuc, Bonum est diffusivum, sui, ut, dicit Dionysius. Ergo ubi est major diffusio sui, ibi majus bonum: sed major est diffusio sui in eo qui se diffundit generando et spirando, quam in eo qui spirando tantum: et nulla vel minima in eo qui nec generando, nec spirando, sed per gratiae effectum tantum se diffundit. Et ex hoc videtur sequi, quod major sit bonitas in Patre., minor in Filio, et minima in Spiritu sancto. Videtur ergo, quod in. bonitate non sint aequales.

Ulterius quaeritur, Si quaelibet una aequalis est quibuslibet duabus, et tribus: hoc enim videtur

1. Per hoc quod dicit Magister in primo Sententiarum, distinct. XIX, sic: " Sciendum igitur est, quod Pater non est major Filio, nec Pater vel Filius major Spiritu sancto, nec majus aliquid sunt duae personae simul quam una, nec tres simul majus aliquid quam duae: nec major est essentia in tribus quam in duabus, nec in duabus quam in una, quia tota est in singulis. "

2. Adhuc, Augustinus in libro VIII de Trinitate : " Non solum Pater non est major quam Filius, sed nec Pater et Filius simul majus aliquid sunt quam Spiritus sanctus, aut quaelibet persona minus aliquid est quam ipsa trinitas . "

In contrarium tamen hujus videtur esse, quod

1. In omni genere pars minor est toto. Quaelibet autem persona pars est trinitatis, sicut unum est pars duorum, et duo pars trium. Videtur ergo, quod una persona non possit aequalis tribus esse.

2. Adhuc, Si tres personas aequalis potentiae ponamus, tamen si duas aequales potentias conjungamus, illae superabunt tertiam in dimidio potentiae conjunctae. Duplum enim superat dimidium. Ergo quamvis tres personae sint aequalis potentiae duarum personarum, tamen potentiae conjunctae superabunt tertiam: et sic videtur, quod non est aequalitas unius ad duas, nec unius ad tres, nec trium ad duas,

Ulterius quaeritur de quodam corollario quod Magister concludit de aequalitate personarum in libro primo Sententiarum, distinct. XIX, dicens, quod " tanta est aequalitas trium personarum atque indifferens magnitudo, quod cum dicimus tres personas unam esse essentiam vel substantiam, neque ut genus de speciebus, neque ut speciem de individuis praedicamus. " Et hoc ostenditur una ratione ab Augustino in libro VII de Trinitate , quae est haec: Genus secundum esse multiplicatur in speciebus: et genus et species secundum esse multiplicantur in individuis: dicimus enim hominem et equum non animal,, sed animalia, Petrum et Paulum non hominem esse, sed homines. Essentia autem divina aut substantia una et eadem non multiplicata secundum esse est in tribus personis. Ergo nec praedicatur de eis ut genus de speciebus, nec ut species de individuis.

Ulterius concludit Magister in eadem distinctione aliud corollarium, quod tanta est aequalitas trium personarum, quod essentia de ipsis non ut materia de ipsis praedicatur: ista utens ratione quam ponit Augustinus in libro VII de Trinitate . Quia in omnibus materiatis sic est, quod in duobus materiatis plus est de materia quam sit in uno: et sic unum secundum materiam inaequale est duobus. Sed in personis divinis aequalis est essentia in duabus et in una. Ergo essentia de personis non ut materia praedicatur.

Ulterius concludit adhuc alterum, scilicet quod tanta est aequalitas, quod essentia non praedicatur de personis ut una natura: vocans unam naturam unam proprietatem naturalem unius modi numerum consequentem, sicut una sanitas, vel una contemperatio corpora similis complexionis consequens. Ad quod probandum nititur eadem ratione: quia scilicet de talibus plus est in duobus quam in uno.

Quaeritur ergo de omnibus his, et qualiter ista ab aequalitate causentur?

Solutio. Catholica fides est, quod et singulae singulis, et singulae duabus, et singulae tribus sunt aequales. Et hujus ratio est, quia unitas essentiae et identititas in omnibus essentialibus quae non major est in una quam in alia, nec major est in una quam in duabus, nec major in una vel duabus quam in tribus, causa est aequalitatis. Ex quo de necessitate sequitur, quod aequales sunt singulae singulis, et singulae duabus, et singulae tribus, et duae tribus, et e converso.

Ad primum ergo dicendum est, quod cum Filius dicit: Pater major me est , majoritas illa non dicit aliquem excessum in essentialibus, sed auctoritatem originis tantum secundum ordinem naturae, quo alter non major vel prior est altero, sed quo alter tantum est ex altero: et ideo non dicit quid in quo alter alterum excedat, sed ad aliquid, hoc est, quo alter ad alterum se habeat secundum originem. Propter quod dicit Hilarius, quod non sequitur, Pater est major Filio: ergo Filius est minor Patre. Sed si est Filius, sequitur quod sit aequalis, cum per generationem eamdem naturam non diminutam vel demutatam accipiat.

Ad aliud dicendum, quod principalitas auctoritatis duplex est, scilicet ex additione potestatis, sicut principalitas potestatis est in rege, et subauctoritas in duce, et haec attestatur potestati. Et est principalitas auctoritatis ex relatione originis, non potestatis, sed potentis: sicut dicimus in patre rege principalitatem osse auctoritatis, in lilio autem subauctoritatem: eo quod habet hanc a patre: cum tamen per omnia aequalis sit potestas et patris et filii, nec in aliquo diminuta. Unde talis auctoritas in nullo attestatur potestati, sed origini tantum.

Tales enim, relationes, ut dicit Boetius, nihil addunt, nihil minuunt, nihil mutant in eo in quo sunt: et ideo inaequalitatem inducere non possunt.

Ad aliud dicendum, quod in scientia verum est quod inducitur: quia cum scientia dicatur respectu scibilis, si scientia Patris extenderet se ad aliquid ad quod non extenderet se scientia Filii, oporteret quod aliquod scibile esset in Patre quod non esset in Filio. Scibile autem in sciente in creatis est per modum qualitatis: et cum in Deo non sit qualitas, nec accidens: sed quidquid in. creaturis dicitur secundum qualitatem, in Deo dicitur per essentiam.: ex hoc relinquitur, quod aliquid essentiale esset in Patro quod non esset in Filio: et per consequens esset inter Patrem et Filium quaedam inaequalitas. Potentia autem generandi non est talis: generatio enim processum dicit geniti a generante secundum originem, et non dicit quid vel quale, sed tantum modum habendi unius ad alterum secundum originem. Unde, in praehabitis diximus, quod cum dicitur potentia generandi, duplex est locutio. Si enim generandi sit gerundivum verbi personalis activi: tunc potentia generandi potentia est relata et conjuncta ad actum generationis, et est de praedicamento relationis, et non de praedicamento substantiae: et hoc modo potentia generandi est in Patre, et non in Filio. Sed hoc non causat aliquam inaequalitatem: sicut inaequalitatem non causat, quod aliqua est relatio in Patre quae non est in Filio. Si autem potentia generandi a verbo impersonali trahatur, ut sit sensus, potentia qua generetur, vel fiat generatio: tunc dicit essentiam. Sed tunc eadem potentia est in Patre et in Filio: in Patre ut generet, in Filio ut generetur. Et haec est causa aequalitatis: quia omne quod perfecte generatur et univoce in omnibus essentialibus, generatur ad aequalitatem generantis.

Ad aliud dicendum est, quod in causis creatis secus est quam in ordine naturae personarum. In ordine enim causarum secundum gradus omnes descensus est et minoratio essentiae, quam consequitur restrictio potentiae, propter quam causa primaria majoris est influentiae quam secundaria. In ordine autem naturae in personis divinis quo alter est ex altero, aequalis manet essentia et eadem, et esse idem, et nosse et posse idem: et ideo ex tali ordine naturae nulla causatur inaequalitas.

Ad id quod ulterius quaeritur de Spiritu sancto, dicendum quod Spiritus sanctus per omnia aequalis est Patri et Filio.

Ad id quod objicitur de potentia producendi, eodem modo respondendum est sicut dictum est de potentia generandi. Si enim potentia producendi, a gerundivo secundum quod est verbi personalis activi sumatur, tunc est ad aliquid: et tunc non sequitur, nisi quod aliqua relatio est in Patre et Filio quae non est in Spiritu sancto: et hoc non causat inaequalitatem. Si autem sumatur a verbo impersonali: tunc sensus est, quod potentia qua producatur aliquis, vel qua fiat productio alicujus ex aliquo: et tunc eadem potentia est in Patre quae est in Spiritu sancto ut producatur: sed in Patre et Filio ut producant, in Spiritu sancto ut producatur. Et cum nihil sit in Deo nisi secundum rationem summae perfectionis, productus ex producentibus non procedit nisi in identitate essentialium, et per consequens in aequalitate et similitudine.

Ad aliud dicendum, quod illa boni descriptio secundum Dionysium etiam de personis tenet. Dicit enim, quod bonum Patris non sinit eum sine germine esse, sed facit producere Filium et Spiritum sanctum, tamquam divina lumina et divinos flores: sed tamen, non est magis diffusivum. Unde cum Pater diffundat se, generando Filium, et spirando Spi-

ritum sanctum: et Filius diffundat se, spirando Spiritum sanctum: et Spiritus sanctus non diffundat se, nisi in donis: sequitur quidem, quod diversis modis diffundant se: et ex hoc causatur diversa relatio originis. Et cum. diffusum penitus sit idem, et penitus idem, ut dicit Richardus, sibi inaequale esse non potest, sequitur quod aequalis bonitas sit in Patro et Filio et Spiritu sancto.

Ad aliud dicendum, quod illud quod Magister dicit, et ad sequens quod dicit Augustinus, similiter concedendum est: quia haec Catholica fides est.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum est, quod nulla persona pars trinitatis est, propter rationem quae in antehabitis posita est: quia scilicet omnis pars imperfecta est ad totum, et dicitur ad compartem cum qua t o t u m co nstituit: et hoc non convenit summae perfectioni.

Et quod objicitur, quod unum est pars duorum, et duo pars trium, dicitur quod hoc verum est in his in quibus summa ternarii aggregatur ex duobus quae simpliciter plura sunt, et uno quod ex se simpliciter indivisum est et ab aliis divisum ultima et perfecta separatione quae est secundum esse et id quod est et secundum situm et essentiae divisionem, Et sic non est in trinitate, in qua idem et indivisum est quod supponitur in uno, et quod supponitur in duobus, et quod supponitur in tribus: et nullo modo multiplicatum. Et ideo in illis unum non est pars duorum, nec unum ei duo pars trium.

Ad aliud dicendum, quod hoc est verum in his in quibus divisum est esse et posse: in his enim una quantitas virtutis vel molis causa est aequalitatis: et sic non est in trinitate, In personis enim unum et indifferens esse et posse causa est aequalitatis, quod simplum est in duobus sicut in uno, et in tribus sicut in duobus. Et ideo sicut in uno non diminuitur a duobus, ita in duobus non augetur super unum, et in tribus nihil augetur super duos.

Ad id quod ulterius quaeritur, concedendum est, ut probat Augustinus, quod tanta est aequalitas, quod essentia nec ut genus, nec ut species, nec ut universale aliquod praedicatur de personis. Et licet Augustinus sufficientem causam de hoc assignaverit, tamen multae sunt, quarum tres sufficiunt ad praesens.

Una et potissima est, quia omne universale secundum esse dividitur in particularibus suis sive subjectis, et essentiam numeratam habet in eis et multiplicatam: essentia autem divina nec secundum esse, nec secundum essentiam dividitur vel numeratur vel multiplicatur in personis.

Secunda ratio est, quod universale et particulare non. sunt nisi in quibus differunt quo est et quod est. Universale enim est ex parte ejus quod quo est: particulare autem ex parte ejus quod quod est. In Deo autem idem est esse sive quo est et quod est, sicut etiam Philosophi probaverunt. Unde in Deo nihil potest praedicari per modum universalis et particularis, propter indifferentiam summae simplicitatis.

Tertia ratio est, quod universale est de multis et in multis, sicut dicit Aristoteles in primo Posteriorum, Et cum dicitur de multis, non intelligitur tantum inhaerentia per praepositionem, sed notatur etiam partitiva constructio, scilicet quia est aliquid de eis, et non totum. Genus enim non est totum esse speciei: species enim addit super genus. Nec species est totum esse individui: individuum enim materiam et accidentia addit super speciem. Nec differentia est totum esse speciei, nec proprium totum esse speciei, nec accidens ejus est totum esse de quo praedicatur ut de subjecto. In divinis autem omne quod est, totum esse est de quo praedicatur ut de subjecto, et nihil praedicatur ut pars esse. Unde quamvis dicat Hilarius, quod " Filius habet ejus-

dem generis naturam cum Patre, " constat quod genus aliter accipit, quam prout est universale: accipit enim genus pro proprietate qua natura distinguitur ab aliis naturis, sicut dicimus naturam divinam esse alterius generis quam humanam. Et hoc modo loquitur etiam Damascenus, qui dicit, quod " natura divina communis est re, et non ratione sola omoioeidwn personarum, et personae sunt sicut particularia sive singularia, non quod proprie singularia sunt: quia particularia particulant naturam communem: quod non convenit personis divinis: singulae enim personae possident totum. " Particularia etiam proprie divisa sunt per materiam et per individuantia: in Deo autem nec materia, nec accidens est. Sed secundum modum loquendi dicuntur particularia: quia suis proprietatibus personalibus sunt discretae et ab invicem distinctae in esse personali: his enim singularis existentiae modum accipiunt sub natura divina intelligibili, cujus sunt supposita sive hypostases.

Ad id quod ulterius objicitur, quod non praedicatur ut materia, concedendum est, et bona est ratio Augustini: quia in diversis per materiam impossibile est, quod id quod de materia in uno est, sit idem et eodem tempore in alio: et impossibile est, quod tantum de materia sit in uno, quantum in duobus simul. Sicut Augustinus dat exemplum de auro, de quo plus est in duabus statuis aureis, quam in una. Essentia autem divina eadem est in una et in alia persona: et eadem est aequalis in una et in duabus et in tribus: et ideo ut materia praedicari non potest

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum, quod verum est, quod natura divina non praedicatur ut una natura, sive una proprietas naturalis, divisas secundum esse duas naturas vel plures, quae tamen unum sunt specie vel genere, con- sequens: quia Illae naturae dividuntur secundum esse et essentiam, divisis eis quorum naturae sunt. Essentia autem divina nullo modo dividitur prout est in una persona et in alia, et prout est in una ei in duabus et tribus: et ideo ut talis natura praedicari non potest.

Ex his relinquitur, quod in divinis proprie propositio formari non potest. In omni enim propositione aliquid est subjectum, et aliquid praedicatum, et aliquid compositio, quod notat praedicatum inesse subjecto. De essentia autem divina dicit Boetius in libro de Trinitate, quod subjectum esse non potest: quia ut dicit idem in libro de Hebdomadibus, subjectum sive id quod est, habere aliquid potest praeter id quod ipsum est: esse vero nihil habet admixtum. Unde cum natura divina sit in fine simplicitatis, nihil habere potest praeter id quod ipsa est: sed ipsa est quidquid habet: et ideo subjectum esse non potest. Nec

praedicatum esse potest: eo quod nulli insit. Id enim quod inest, et id cui inest, essentialiter non. possunt esse idem.

Praeterea, Nulla compositio est in divina natura, cum sit in fine simplicitatis. Et ita proprie loquendo non potest fieri propositio in divinis. Propter necessitatem tamen loquendi de divinis potius balbutiendo quam proprie loquendo oportet proferre quod fide tenemus, sicut dicitur, ad Romanos, x, 10: Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Propter necessitatem loquendi modo nostro formamus aliquid simile propositioni: et in his idem subjicitur et praedicatur sub alio modo significandi: et nota compositionis quae interponitur, non est nota inhaerentiae, sed identitatis. Quamvis enim essentia de persona praedicetur in quid et sine conversione, tamen non praedicatur ut universale et ut inhaerens, sed ut commune re et idem, ut dicit Damascenus.