ARTICULUS II.

PONUNTUR OBJECTIONES g 1.

Contra primam et secundam CONCLUSIONES Argumenta Scoti.

Quantum ad secundum articulum, arguendum est contra conclusiones. Et quidem, contra primam et secundam (a) arguit Scotus (dist. 36, q. 1, art. 2), probando quod non necessario quaelibet virtus est connexa cum sua prudentia ; immo, quod ratio potest esse recta, et electio prava; et tunc prudentia potest esse sine virtute morali. Primo. Quia dicit Augustinus, super illud Psalmi (123, v. 3), a Forte vivos deglutissent nos " : Vivi (6) absorbentur, qui sciunt malum esse, et consentiunt.

Item, super illud Psalmi (68, v. 23), a Fiat mensa eorum coram ipsis in laqueum, etc. i) : Quid est " vivos " (y)? Consentientes, et scientes vitio consentire non debere. Ecce noverunt muscipulam, et pedem mittunt.

Item, super illud Psalmi (118, v. 20), " Concupivit anima mea, etc. " : Praeccdit intellectus, sequitur nullus aut tardus affectus.

Secundo. Quia ad hoc videtur esse auctoritas et ratio Philosophi, 2. Ethicorum (cap. 4). Ratio, inquit, aut nihil aut parum valet ad virtutem. Si autem rectitudo intellectus in considerando, necessario haberet, per concomitantiam, rectam voluntatem , cum scientia multum faciat ad rectam considerationem, consequenter multum faceret ad rectum velle. Immo sequitur aliud, quod non oportet persuadere alicui quod non sit vitiosus, sed quod consideret secundum habitum intellectus (8) : nam, per te, considerando recte secundum habitum scientiae, (t) Quiit est " vivos "?

Vitiosis et Pr.

non potest voluntas simul non esse recta; et ita non oportet alicui persuadere de recte volendo, sed de recte considerando.

Item, per rationem : Quia, intellectu recte dictante, voluntas potest nihil eligere, sicut potest non eligere illud quod dictatur ab intellectu ; quia simul movetur ratio ab hoc et ab illo intellecto. Nihil autem eligendo, non generatur in ea aliqua virtus. Sed ex recto dictamine generatur prudentia. Ergo generabitur prudentia absque virtute morali. Tertio. Quia (a) mala electio non potest excaecare intellectum, ita quod erret circa agibilia. Probatur : Quia termini sunt totalis causa primi principii, in practicis sicut in speculabilibus, ex 1. Posteriorum (t. c. 6); et omnis forma syllogistica, est evidens ex se omni intellectui; patet ex diffinitione syllogismi perfecti, 1. Priorum (cap. 1). Ergo, terminis apprehensis et compositis, et facta deductione syllogistica, necesse est intellectum acquiescere orationi, cujus notitia praecise dependet ex notitia terminorum primi principii, et notitia deductionis syllogisticae. Ergo impossibile est voluntatem facere intellectum considerantem principia, per deductionem syllogisti-cam errare circa conclusionem ; et multo magis nec circa principia. Et ita nullo modo excaecabitur intellectus, ita ut erret. Si concedas conclusionem, et dicas quod ideo voluntas excaecat, quia avertit intellectum a recta consideratione;

Contra. Sic avertere non est exeaecare : nam sic (6) posset avertere, stante prudentia ; possibile est enim prudentem non semper considerare ea quae sunt prudentiae, sed quandoque alia velle.

Item : Velle avertere requirit aliquod intelligere, simul tempore, et prius natura. Illud autem, aut est dictamen rectae rationis, a quo voluntas vult avertere intellectum; et tunc sequitur quod velle avertere non est peccatum, per te, quia stat cum recto dictamine. Aut ille actus praevius ipsi velle avertere, est alius a recto dictamine; et, si sit rectus, sequitur idem quod prius, scilicet quod velle avertere non est peccatum, et ita ad ipsum non sequitur excaecatio. Si autem iste actus praevius ipsi velle, non sit rectus, non esset excaecatio sequens ipsum velle avertere, quia praecedit illud velle. Quarto sic. Aut, recto dictamine stante, voluntas male eligit; et tunc habetur propositum. Aut, si male eligit, et illo non stante eligit, eligit (r) posito aliquo alio actu intellectus, et non recto, quia, si esset rectus, tunc, per te, voluntas eligendo non peccaret (o). Igitur iste actus non rectus, erit praevius ad malum velle; et non erit non rectus per aliud malum velle (et ita propositum), quia non est circuii) Quia. - Quod Pr. (C) sic. - si Pr. Ius propter processum in infinitum in (a) causis et I causatis. Et per consequens, voluntas non excaecat ad illud malum dictamen; quia, perte, male velle sequitur ad illud. Quinto. Quia nullus in via est omnino incorrigibilis (6). Ergo nullus potest omnino errare circa prima principia practica. Probatur consequentia. Quia errans circa prima principia practica, nihil habet per quod possit (y) promoveri ad bonum : quocumque enim persuasio fiat ei, negabit assumptum; quia nihil potest evidentius assumi, quam primum principium. Sexto. Quia damnati non acquiescunt huic tanquam vero, Deum esse odiendum (o) : quia tunc non haberent vermem, de quo, Isaiae ult. (v. 24), Vermis eorum non morietur; nam simpliciter delectabiliter odirent Deum, sine remorsu conscientia:. Patet igitur, ex istis, quod (e) rectum dictamen simpliciter potest (Q esse in intellectu, absque recta electione illius dictati in voluntate; et ita, cum unicus actus rectus dictandi generet prudentiam, vel multi frequentati, generabitur ibi prudentia absque omni habitu virtutis moralis.

Haec Scotus, in forma. I; 2.

Contra tertiam conclusionem Argumenta Scoti. - Contra tertiam conclusionem arguit idem Scotus (dist. 36, q. 1, art. 1), probando quod virtutes morales non necessario sunt inter se connexae. Primo. Quia virtus est aliqua perfectio hominis; et non totalis, quia tunc sufficeret una virtus moralis. Quando autem sunt plures perfectiones partiales alicujus, potest illud esse perfectum secundum unam perfectionem, et imperfectum factum secundum aliam : sicut apparet in homine, cujus est habere multas partes organicas; et ideo potest habere unam perfectionem in summo, nihil habendo de alia, puta esse in summo dispositus ad visum, vel ad gustum, nihil habendo de audi tu. Potest ergoaliquis habere perfectionem respectu materiae temperantia; in summo, nihil habendo de perfectione quae requiritur respectu materiae alterius perfectionis ; et per consequens, potest esse simpliciter temperatus, etiam ad quemcumque habitum temperantiae, etiamsi non sit fortis. Non tamen est simpliciter moralis, sine omnibus virtutibus moralibus (lrj); sicut non est perfecte sentiens, sine omnibus sensibus. Sed non est (0) minus perfecte temperatus, licet sit minus perfecte mora- (j) Deum esse odiendum.

Deo esse obediendum Pr.

(i) quod. - cum Pr. lis; sicut non est minus perfecte (a) videns, vel minus perfecte (6) audiens, licet sit minus perfecte (y) sentiens. Secundo. Nam virtus est habitus electivus, in medietate consistens, quoad nos, determinata ratione, ut sapiens determinabit (2. Ethicor. cap. 6). Sed sine concurrentia aliarum virtutum in eodem operante, potest esse talis conformitas tam habitus quam actus ad rectam rationem, secundum quam eligit. Igitur, etc. Assumptum patet : nam non recte eliget circa materiam temperantiae, nisi praecedente recta ratione dictante de tali eligibili; potest autem praecedere rectum dictamen circa materiam unius, absque omni recto dictare rationis circa materiam alterius virtutis. Terlio. Quia aliquis potest exercitari circa materiam unius virtutis, et non alterius; quianon occurrit sibi oportunitas agendi circa materiam alterius virtutis. Ergo potest acquirere habitum unius, sine habitu alterius.

Confirmatur. Quia ille cui non occurrit opportunitas agendi circa materiam alterius virtutis, non inclinatur ad hoc, sicut ad illud cujus habet habitum. Dicetur primo, quod, si materia alterius virtutis non occurat exterius, occurrit tamen in phantasmatibus ; et circa illa oportebit recte eligere, alias virtus acquisita in nullo gradu salvabitur.

Contra hoc arguitur. Quia possibile est intellectum illa non considerare, sed tantum illa ad quae inclinat habitus virtutis : quia non contingit intellectum duo simul distincte intelligere, secundum (3) communiter loquentes; igitur (s), si occurrunt alia, quae (C) pertinent ad aliam virtutem, potest voluntas non eligere tunc illa, nec bene, nec male, sed praecipere non considerationem illorum, et considerationem istorum quae pertinent ad virtutem quam habet. Dicetur secundo, quod, licet unus habitus possit acquiri sine alio, tamen nullus habitus, quantumcumque intensus, habet rationem virtutis, nisi sit conformis aliis virtutibus; quia concordia habitus ad habitum est necessaria in quolibet actu virtutis.

Contra hoc arguitur primo. Quia ex hoc sequitur quod quaelibet virtus est alteri ratio essendi virtutem. Consequens est falsum. Tenet consequentia : nam, si habitus ille temperantiae non est virtus nisi quia concomitatur alia virtus, puta fortitudo, ergo fortitudo virtus, inquantum concomitans eam, erit illi habitui ratio essendi virtutem ; et, pari ratione, temperantia e converso, ut concomitans, erit fortitudini ratio essendi virtutem ; igitur (vj) quaelibet erit ratio alteri. Sed falsitas consequentis patet: quia sequitur quod aliqua erit virtus, antequam sit virtus; et quod nulla erit prima virtus; et ita nulla erit virtus. Probatio istorum : Quia accipiamus illum habitum de genere qualitatis, qui dicitur temperantia, si iste non potest esse virtus nisi concomitante alia virtute, quae dicitur fortitudo, ergo fortitudo est prius virtus quam temperantia sit virtus; et cum fortitudo non possit esse virtus nisi concomitante virtute temperantiae, ex hypothesi, ergo fortitudo prius fuit virtus quam esset virtus. Et per idem patet quod nulla erit prima virtus : quia non potest esse sine concomitantia aliarum virtutum, et hoc habentium rationem virtutum, ex hypothesi; nec aliqua alia est prima, quia nulla alia potest esse virtus sine concomitantia temperantiae, ut virtus est. Si dicatur ad hoc, quod aliqua potest esse virtus habens secum omnes virtutes concomitantes; et licet in ratione qua est talis habitus, unus praecedat alium, non tamen in ratione qua est virtus; sed omnes habitus, sive prius, sive posterius geniti, habent rationem virtutis ex ratione propria et ex concomitantia mutua;

Contra hoc arguitur. Quia tunc sequitur quod unus actus generabit omnes virtutes morales in esse virtutis moralis; quod videtur esse inconveniens. Probatur consequentia. Quia pone illum habitum qui est temperantia, genitum ; et consequenter, habitum qui est fortitudo, genitum ad similem gradum; tamen (a) nullus istorum habituum erit virtus, quousque quilibet babitus erit in eodem gradu in quo est virtus. Aut igitur quilibet habitus erit ante illum virtus, aut non. Si sic, habetur propositum : quia poterit unus habitus esse virtus sine alio ; et ita non esse connexio virtutum. Si non, ergo omnes habitus simul fient per unum actum in esse virtutis; quod videtur inconveniens : quia iste actus videtur esse actus unius virtutis; et sicut esset unius, si esset virtus generata, sic est generativus unius; ergo non omnium. Secundo, contra istam responsionem. Quia rationabilius videntur species ejusdem generis in virtutibus moralibus esse connexas, quam duo genera : quia magis inclinatur aliquis ad ordinate se habendum circa materiam magis conjunctam, ex virtute quam habet, quam circa remotam magis; sed materia; specierum ejusdem generis virtutis sunt magis connexae quam materiae diversorum generum. Sed species ejusdem virtutis non sunt connexae : puta virginitas, et castitas conjugalis. Ergo, etc.

Haec Scotus. Et in hoc secundus articulus terminatur. (a) tamen.

tandem Pr.