ARTICULUS II.

PONUNTUR OBJECTIONES 5j 1.

Contra secundam conclusionem Argumenta Durandi.

Quantum ad secundum articulum, arguitur contra praedicta. Unde contra secundam conclusionem , et aliqua contenta in probatione illius, arguit Durandus (3. Sentent., dist. 2(i, q. 2; etl. Sentent., dist. 1, q. 2), probando quod Deus non sit immediatum objectum spei, sed potius beatitudo creata. Quod probat Primo sic. Quia spes pertinet ad amorem concupiscentiae, quo volumus nobis aliquod bonum. Sed proximum et immediatum objectum amoris concupiscentia? non est ipse Deus secundum se; sic enim amandus est propter se, et amore amicitia?. Ergo est aliquid creatum, et nonnisi beatitudo creata, ut patet ex ipsa descriptione spei, scilicet quod est expectatio futurae beatitudinis, etc. Secundo. Quia idem est objectum spei et gaudii seu delectationis, nec diderunt nisi secundum praesens et futurum. Sed proximum objectum gaudii seu delectationis non est Deus secundum se, sed beatitudo creata. Ergo nec spei. Minor probatur multipliciter. Primo sic. Immediatum objectum amoris concupiscentia; non est res subjecto distincta a concupiscente^). Sed fruitio, cum sit delectatio de Deo habito, est quidam amor concupiscentia;. Ergo immediatum objectum fruitionis vel delectationis non est Deus, cum sit res a nobis subjecto distincta, sed aliquis actus quo a nobis attingitur vel habetur. Utraque praemissarum probatur.

Et primo major, inductione et syllogismo. Inductione patet. Diligo vinum dilectione concupiscentiae; numquid immediatum objectum istius dilectionis est vinum? Certe non, sed usus (6) vini, qui est actus, et gustatio vini : non enim diligo vinum immediate, sed gustare vinum; et idem est in omnibus aliis. Ratione patet idem sic. Illud amatur amore concupiscentiae, quod est bonum, vel perfectio, quam nobis volumus vel amamus. Sed res subjecto distincta nunquam est bonum nostrum, nisi ratione actus quo nobis conjungitur; sicut nutrimentum , puta panis aut vinum, nunquam esset bonum nostrum, nisi ratione actus quo nobis conjungitur, quo comedimus et bibimus, et ipsa conjunctio est bonum immediatum. Ergo res subjecto distincta a concupiscente (y) non est immediatum objectum amoris concupiscentiae. Et haec fuit major. - Minor probatur, scilicet quod fruitio, quae est delectatio de Deo et in Deo habito, sit amor concupiscentia;. Quia aut est amor concupiscentia;, aut benevolentiae. Non potest dici quod sit amor benevolente, quo velimus aliquod bonum Deo. Quia delectatio de Deo habito respondet desiderio de ipso habendo. Sed per tale desiderium non desideramus aliquod bonum Deo habendum : fatuum enim esset tale desiderium, cum nihil futurum possit ei advenire; sed desideramus ipsum habendum a nobis : quod pertinet ad amorem concupiscentia;, quo desideramus nobis aliquod bonum; hoc autem est Deum habere, vel videre, vel aliquod tale. Ergo delectatio de Deo habito non est amor benevolentia; ad Deum, sed amor concupiscentiae retortae ad nos. Confirmatur. Quia amor habens pro formali ratione objecti bonum utile vel delectabile, est amor concupiscente concupiscente. - concupiscibilitate Pr. (f) concupiscente. - concupiscibilitate Pr. tiae. Sed sic est in proposito. Ergo. Et sic probata est utraque propositio, tam major quam minor. Secundo principaliter probatur minor secundi principalis argumenti. Quia idem est objectum desiderii praecellentis, et delectationis sequentis, sicut idem est terminus in quo est quies et ad quem est motus. Sed immediatum objectum desiderii non est Deus, sed aliquis actus quo Deum attingimus. Ergo immediatum objectum fruitionis, vel delectationis non est Deus, sed aliquis actus quo Deus attingitur. Major patet. Minor probatur : quia objectum desiderii est aliquid futurum; Deus alitem secundum se non est futurus, sed ejus visio vel manifestatio est nobis futura; ergo istam desideramus, et non Deum secundum se, nisi quatenus in illa includitur ut objectum. Tertio ad idem. Sicut se habent desiderium et delectatio ad bonum, sic se habent timor et tristitia ad malum. Sed summa tristitia quam habent damnati non est de Deo secundum se et immediate, sed est de carentia visionis divinae. Ergo summa delectatio vel fruitio quam habent beati non est de Deo secundum se et immediate, sed est de divina visione (a).

Confirmatur. Quia, sicut Deus secundum se non habet rationem mali per comparationem ad damnatum, sed solum ratione poenae quam infert; ita Deus secundum se non est bonus beatis nisi ratione praemii quod infert, quia nihil extrinsecum est bonum alicujus nisi ratione boni intrinseci. Quarto arguit ad idem. Quia, secundum Philosophum (10 Etliic, cap. 5), delectationes distinguuntur secundum operationes quas consequuntur, et secundum illas judicantur bonas vel malae. Hoc ergo intelligitur : vel de operationibus quae sunt praeviae delectationibus, et non sunt objecta delectationum, sicut cogitationes objectorum, tales enim semper praecedunt delectationes, quae non possunt esse nisi de cognitis, nec tamen semper sunt objecta; vel de operationibus quae praecedunt ut objecta. Non potest (S) intelligi primo modo : quia secundum cognitionem quae praecedit omnem delectationem, nulla potest judicari mala; quia omnis cognitio est bona : cognitiones enim malorum bonae sunt. Oportet ergo quod intelligatur secundo modo, scilicet de operationibus quae praecedunt ut objecta cognita. Quare manifestum est quod objectum immediatum cujuslibet delectationis est aliqua operatio, quae est vel aestimatur bonum formale ipsius operantis. Et hoc estquod dicit Philosophus, 7. Ethic. (cap. 13), quod delectatio est operatio connaturalis non impedita; et est praedicatio per causam, quia operatio est causa delectationis, et non aliter quam per modum immediati objecti. Quinto arguit ad idem. Ad delectationem duo I. - QUAESTIO I. requiruntur, scilicet, consecutio proprii boni, et cognitio boni consecuti. Ex hoc (a) sic arguitur. Illud solum potest esse proprium et immediatum objectum delectationis, quod est vel potest esse proprium bonum illius qui delectatur. Sed Deus et quaecumque res supposito distincta ab homine, non potest esse proprium bonum, immo non potest esse aliquod bonum ejus nisi ratione operationis per quam attingitur. Ergo nec Deus, nec aliqua res subjecto distincta ab homine, potest esse objectum immediatum delectationis humanae. Major patet. Quia nullus delectatur in quocumque bono nisi quatenus aestimat illud esse suum aliquo modo; unde Philosophus, 8. Ethicorum (cap. 2), dicit : Amabile quidem bonum, unicuique autem proprium: ad cognitionem enim boni secundum se, quae est speculativa, nulla affectio sequitur. Minor probatur. Quia quando aliquid dicitur tale per denominationem extrinsecam, et aliud dicitur tale per denominationem formalem, illud quod dicitur tale per denominationem extrinsecam, nullo modo potest convenire alicui nisi ratione formalis denominationis. Verbi gratia : sanum dicitur de medicina, et diaeta, et animali, sed de medicina etdiaeta per denominationem extrinsecam, de animali vero per praedicationem formalem; et ideo nec medicina (6) nec diaeta potest dici sana, nisi ratione sanitatis quae est in animali formaliter. Similiter aliquid potest dici bonum homini per denominationem extrinsecam, quia est causa alicujus bonitatis in homine : sicut sol est bonus frigescenti, quia causat in eo calorem, qui formaliter est bonus ei; nec unquam sol posset dici bonus frigescenti, nisi ratione caloris, qui est ei bonus formaliter. Nunc ita estquod Deus non potest dici esse bonum hominis formaliter, nec (y) quaecumque res subjecto dislii. 1.1 ab I; orni ne, sed solum per denominationem extrinsecam, quoecumque sit illa. Ergo esse bonum hominis non potest competere Deo nisi ratione bonitatis formalis o : est in homine formaliter. Immo plus : quia (o), Mi non est alia sanitas numero, quae est in homine formaliter, et sanitas a qua denominatur medicina sana, sed est una et eadem ; sic non est alia bonitas, qua Deus dicitur bonus homini, vel ignis bonus frigescenti, quam bonitas per quam homo est bonus formaliter, et bonitas qua frigescens dicitur bene habere formaliter. Et sic patet minor. Sequitur ergo conclusio, scilicet quod Deus secundum se non est immediatum objectum delectationis, sed aliquis actus quo a nobis attingitur vel conjungitur.

Haec ille. Ex quibus dicit patere minorem argumenti secundi principalis contra conclusionem, scilicet quod proximum objectum gaudii vel delectationis non est Deus secundum se, sed beatitudo creata. Et sic videtur quod Deus non sit immediatum objectum spei, sed beatitudo creata. 5j 2.

Contra tertiam conclusionem Argumenta Scoti.

Contra tertiam conclusionem arguit Scotus (dist. 26, q. 1), probando quod spes non sit tertius habitus distinctus a fide et charitate.Et primo, quod non sit alius habitus a fide, arguit. Quia non est alius babitus formaliter respectu universalis quam respectu particularis, sicut apparet in omnibus habitibus intellectualibus. Sed fides est respectu universalis, quia fide teneo omnem justum finaliter salvandum; et spes est respectu particularis, quia spe teneo me finaliter justum esse salvandum. Ergo non est alius habitus formaliter hujus et illius. Confirmatur. Quia qui desperat non dicitur odire, sed decipi; nec persuadetur ut amet vel optet, quia optaret si crederet illud esse possibile; sed persuadetur ut credat illud esse possibile attingi a se. Secundo. Quia, si esset alius habitus a fide : aut hoc esset quia spes habet pro objecto pertinentia ad se solum, fides autem pertinentia ad omnes; vel secundo, quia futuritio est de ratione objecti spei, non autem fidei; vel tertio, quia spes habet ponere medium inter excessive sperare, quod est praesumere, et sperare diminute, quod est desperare, non sic autem fides. Sed nullum illorum sufficit.

Non quidem primum; quia talis specificati non variat habilum : sicut patet in aliis habitibus intellectualibus; ergo nec hic.

Nec potest dari secundum; quia tunc spes non esset virius theologica, quia non respiceret aeternum pro objecto, sed aliquid temporale, quia temporalitas esset formalis ratio objecti ejus. Tum quia, si futuritio requirit proprium habitum, et praeteritio pari ratione; et ita non erit idem habitus fidei de praeteritis et de futuris. Tum quia fides est de isto futuro, Omnis finaliter justus salvabitur, sicut spes est de isto, Ego, si sum finaliter justus, salvabor. Nec est ibi differentia, nisi inter universale et particulare, quae non diversificat habitum.

Nec potest dari tertium. Tum quia spes esset virtus moralis acquisita, non theologica infusa; quia virtus moderativa passionum est moralis acquisita. Tum quia tunc esset aliquis timor infusus; sed ille non est virtus theologica, nec est respectu objecti increati, sed tantum respectu mali : habitus autem theologicus est respectu boni increati.

Haec Scotus. Ulterius arguit quod non sit alia virtus theologica a charitate. Primo. Quia vitanda est pluralitas, ubi non est necessitas ponendi eam. Sed sic est in proposito, ubi non videtur ulla necessitas ponendi tertiam virtutem theologicam a fide et charitate. Igitur, etc. Minor probatur : quia voluntas eadem virtute (a) sufficienter disponitur ad velle ordinatum, et nolle ordinatum. Quod probatur. Quia non potest esse ordinatum velle, nisi sit ordinatum nolle. Confirmatur per illud 1. de Anima (t. c. 85) : Rectus est judex sui et (6) obliqui. Idem etiam sufficienter disponit ad amandum bonum praesens, et ad desiderandum bonum absens. Quod probatur ratione et auctoritate. Ratione sic. Quia eadem virtute tendit aliquid in terminum non habitum, et quiescit in illo jam habito, ut patet de juravi. Auctoritas etiam est Augustini, 9. de Trinitate, capit, ultimo : Appetitus inhiantis (y) fit amor fruentis (8). Si igitur sit aliquis habitus, quo voluntas disponatur sufficienter ad ordinatum velle seu frui respectu boni praesentis, ille sufficit ad omne ordinatum nolle, et ad desiderare, quod est sperare. Sed per solam charitatem sufficienter disponitur voluntas supernaturaliter ad amandum omne fruibile praesens. Ibitur et ad sperandum non habitum. Secundo probatur dicta minor. Quia amicitia acquisita sufficit ad omne velle ordinatum circa amicum; et hoc tam ad velle quod est amare bonum praesens, quam ad nolle malum quod est oppositum amati, quam ad desiderare bonum absens, quod est sperare. Non minus autem est sufficiens amicitia infusa, quantum ad multitudinem objecturum, quam amicitia acquisita, cum voluntas latissime extendat se ad omnia diligenda ex charitate.

Haec Scotus in forma. Et in hoc secundus articulus terminatur.