ARTICULUS III.

PONUNTUR RESPONSIONES Ad argumenta contra primam conclusionem Ad argumenta Durandi et quorumdam aliorum.

Quantum ad tertium articulum, restat predictis obiectionibus respondere. Et ideo Ad primum :ii (jumentum, negatur major, seu prima pars antecedentis. Dicitur enim quod nulla natura, humana vel angelica, assumpta a persona divina, sive in puris naturalibus, sive cum gratia vel gloria, potest peccare, stante assumptione, vel V. - 11 loquendo in sensu composito. Et ad probationem negati, dicitur quod, concessa majore illius argumenti, negatur minor. Nec valet probatio inducta, cum fundetur in falso, scilicet quod natura assumpta a Verbo, in puris naturalibus constituta, hoc est, sine gratia habituali vel gloria, in nullo esset perfectior quoad actum primum, quam natura talis non assumpta. Hujus enim falsitas patet ex dictis sancti Thomae, frequenter in praedictis conclusionibus recitatis : quia natura humana assumpta a Verbo, dato quod non haberet hujusmodi gratiam aut gloriam, necessario tamen perfectior est in esse substantiali; quia trahitur ad divinum esse personale, sicut saepius recitatum fuit. Et ideo nil mirum, si perfectior et indefectibilior est quoad actum secundum. Ad secundum, negatur minor : Quia utraque illarum rationum bona est; et est sancii Thomae, tam in Scriptis quam in Sumnia.

Et cum improbatur prima ratio, seu primum motivum,

dicitur primo : quod non solum actio cujus principium est forma, attribuitur supposito, quia sustentat illam formam vel naturam, effective vel conservative; immo quia suppositum illud et natura vel forma communicant (et) in eodem esse, modo quo prius declaratum fuit. Secundo, dicitur quod actio cujus principium est forma vel natura assumpta, plus imputanda est supposito assumenti quam non assumenti, vel (6) quam actio (y) natura? non assumptae. Nec valet prima probatio hujus negati. Quia quod actio nalurae assumptae plus imputetur supposito assumenti quam non assumenti, vel quam actio naturae non assumptae, hoc non provenit (3) ex aliqua rationum ibidem assignatarum in argumento; sed potius hoc contingeret, quia natura assumpta trahitur ad esse personale personas assumentis; non sic autem trahitur ad esse personale personas non assumentis, nec sic trahitur ad esse divinae personae natura non assumpta. Unde persona assumens concurrit ad actionem naturae assumptae, non solum per modum moventis naturam ad suam actionem, nec solum per modum non prohibentis, immo per modum elicientis illam immediate : quia cui principaliter immediate convenit esse, convenit agere et elicere actionem. Cum ergo, secundum (e) praehabita principia sancti Thomae, in Christo non sit nisi unicum esse substantiale, quod immediate et principaliter convenit supposito divino, restat quod nulla forma aut natura substantialis, est principale aut immediatum principium actionis Christi, ut quod agit, nisi divinum suppositum; et, licet natura assumpta, sit principium actionis ut quo, non tamen proprie agit, sicut nec proprie exsistit, nec sustentat, nec elicit actionem. Tertio, dicitur quod, posito, sed non concesso, quod Deus assumere posset naturam humanam ipsa nesciente, sicut posset assumere naturam lapidis, quae suam assumptionem nullo modo scire potest, non tamen posset eam sic relinquere proprio motui, sicut arguens fingit : quia ipsa sic assumpta, sicut non haberet proprium exsistere, sic nec proprium agere, quod non principalius et directius conveniret supposito assumenti quam naturae assumptae. Et breviter, tota ista deductio erronea procedit ex isto falso principio, quod alias (dist. 6) exclusum (a) est, scilicet quod in Christo sint duo esse actualis exsistentiae, unum divinitatis, et aliud humanitatis. Quarto, dicitur quod, sicut est inconveniens homini quod peccet, ita et Deo, et omni divino supposito : quia non solum actio partis imputatur supposito, quia movet partem ad suam operationem, aut quia non prohibet eam, immo quia ipsum suppositum est illud quod principaliter agit; et ideo, si aliqua operatio Christi esset vitiosa, illa potius attribuenda esset supposito divino, et magis imputanda quam naturae hunianae. Praedictae solutiones haberi possunt ex dictis sancti Thomae, 1. Sentent., dist. 5, q. 1, art. l,ubi sic dicit : (( In creaturis, actus sunt suppositorum; et essentia non agit, sed est principium actus in supposito ; non enim humanitas generat, sed Socrates virtute suae naturae. In creaturis autem, essentia realiter differt a supposito. Et ideo nullus actus proprie de essentia praedicatur, nisi causaliter. "

Haec ille.

Similia dicit, dist. 33, q. 1, art. 4; et dist. 34, q. 1, art. 1 (ad l et 2 ""). Item, 1 p., q. 75, art. 2 : " Nihil, inquit, potest per se operari, nisi quod per se subsistit; non enim est operari nisi entis in actu. Unde eo modo aliquid operatur, quo est; propter quod non dicimus quod calor calefaciat, sed calidum. " Item, ibidem, in solutione secundi, sic dicit : " Per se agere convenit per se exsistenti. Sed per se exsistens, quandoque (6) potest dici aliquid, si non sit inhaerens ut accidens, vel ut forma materialis, etiamsi sit pars. Sed proprie et per se subsistens dicitur, quod neque praedicto modo est inhaerens, neque est pars; secundum quem modum (r) oculus vel manus non potest dici per se subsistens, et per consequens nec per se operans. Unde operationes partium attribuuntur toti per partes : dicimus enim quod homo videt per oculum, et palpat per manum; aliter quam calidum (o) calefaciat per calorem, quia calor nullo modo calefacit, proprie loquendo. Potest igitur dici quod anima intelligit, sicut oculus videt; sed magis proprie dicitur quod homo intelligat per animam, n

Haec ille.

Et similia dicit in multis aliis locis (a). Et ideo, cum natura humana in Christo non per se subsistat, non potest per se operari, nec aliqua operatio potest sibi attribui sicut agenti, sed solum causaliter, sicut principio quo divinum suppositum agit. Et hoc modo debent intelligi verba sancti Thomae, 3 p., q. 19, art. 1, ubi sic dicit: " Actio ejus quod movetur ab aliquo, duplex est: una quidem, quam habet secundum propriam formam; alia autem est, quam habet secundum quod movetur ab alio : sicut securis operatio secundum propriam formam, est incisio; secundum autem quod movetur ab artifice, operatio ejus est facere scamnum. Operatio igitur quae est alicujus rei secundum propriam formam, est propria ejus, nec pertinet ad moventem, nisi secundum quod utitur hujusmodi (6) re ad suam operationem; sicut calefacere est propria operatio ignis, non autem fabri, nisi quatenus utitur igne ad calefaciendum ferrum. Sed illa operatio quae est rei solum secundum quod movetur ab alio, non est alia praeter operationem moventis ipsam : sicut facere scamnum, non est seorsum operatio securis alia ab operatione artificis; sed securis participat instrumentaliter operationem artificis (y). Et ideo ubicumque (o) movens et motum habent diversas formas, seu virtutes operativas, ibi oportet quod sit alia propria operatio moventis, et alia propria operatio moti : licet motum participet operationem moventis, et movens utatur operatione moti; et sic utrumque agit cum communione alterius. Sic ergo in Christo humana natura habet propriam formam et virtutem, per quam operatur; et similiter divina. Unde et natura humana habet propriam operationem, distinctam ab operatione divina; et econtra. Et tamen divina natura utitur operatione humanae natura, sicut operatione sui instrumenti; et similiter humana natura participat operationem divinae natura, sicut instrumentum participat operationem principalis agentis. "

Haec ille.

In quibus non intendit quod humana natura in Christo habeat propriam operationem ut quod, sed ut quo.

Dicitur quinto, quod divinum suppositum tenetur vel debet regulare operationes natura assumpta , plus quam non assumpta?; quia illae principaliter sibi imputantur, non autem aliae. Nec valet exemplum de igne, vel de natura ignis assumpta; quia operatio ignis non indiget regula, illo modo quo operatio liberi arbitrii, in quo potest esse culpa et meritum. De hoc sanctus Thomas, 3. Sententia-

ta) locis. - Om. Pr. (y) a verbo sed usque ad artificis, om. Pr. non, dist. 23, q. I, art. 1, sic dicit : " In omnibus habentibus regulam et mensuram, eorum bonitas et rectitudo consistit in conformitate ad suam regulam vel mensuram; malitia autem, secundum quod ab ea discordant. Prima autem mensura et regula (a) omnium, est divina sapientia. Unde bonitas et rectitudo sive veritas uniuscujusque consistit secundum quod attingit ad hoc ad quod ex divina sapientia ordinatur, ut Anselmus (Dialog. de Veritate) dicit. Et similiter est de aliis secundis regulis, quod in conformitate ad ipsas bonitas et rectitudo regulatorum (6) consistit. Sunt autem quaedam potentia; limitatas ad determinatas actiones vel passiones; et secundum quod illas implent, suae regulae conformantur (y), quia per divinam sapientiam ad talia sunt ordinatae. Et quia natura inclinatio semper est ad unum, ideo tales potentiae ex ipsa natura potentia; et rectitudinem (Z) sufficienter habere possunt et bonitatem ; malitia autem in eis convenit ex defectu potentia;. Potentiae vero altiores et universaliores, cujusmodi sunt potentia; rationales, non sunt limitatae ad aliquid unum, vel objectum, vel modum operandi; quia secundum diversa et diversimode rectitudinem habere possunt. Et ideo ex natura potentia; non possunt determinari ad rectitudinem et bonum ipsarum ; sed oportet quod rectificentur, rectitudinem a sua regula suscipientes. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod aliter indiget regula natura ignis, et aliter natura humana. Secundo, quod nullus defectus incidens in actione ignis, vel alterius natura irrationalis, aut in ejus effectu, imputandus est naturae quae est principium actionis, nec supposito agenti, ita ut tale suppositum possit dici causa mali (e) culpae, licet possit (J,) diei causa mali natura, vel causa mali paenae. Haec autem duo non negantur, immo attribuuntur Deo; sed primum nullo modo, ut in secundo (dist. 36 et 37) latius dictum fuit. Et ista sufficiant pro responsione ad improbationem primi motivi primae conclusionis. Ad improbationem secundi motivi pro eadem conclusione, dicitur primo, quod tam Damascenus quam alii doctores loquuntur non solum de eo quod factum est, inimo de illo quod necesse est fieri, supposita personali unione natura; humanae ad Verbum aut quodcumque divinum suppositum. Quia, supposita tali unione, oportet naturam humanam, et quamlibet ejus partem, et virtutem, et naturalem, potentiam, et habitum, trahi ad divinum esse, modo superius exposito ; et per consequens, oportet omnem operationem naturae humanae, se habere ad divinum suppositum ut ad principale agens, et ut ad id quod agit, et sicut se habet operatio oculi aut intellectus ad hominem. Ad naturam vero humanam non subsistentem, oportet se habere ut ad instrumentum, et ut ad principium quo, et non quod.

Dicitur secundo, quod humanitas potius et specialissimo modo fuit instrumentum personae Verbi quam Patris aut Spiritus Sancti. Quia specialissimo modo tracta fuit ad esse personale Filii quam aliorum divinorum suppositorum; et ideo, quia specialius participabat actum primum, consequens est quod specialius se haberet ad Verbum ut instrumentum : non quidem quod potius moveretur a Verbo, motione causae efficientis, quam a Patre aut Spiritu Sancto; sed quia movebatur (") motione causae efficientis conjunctae et unilae (sicut aliter movetur manus ab anima, et aliter ab alia manu ejusdem huminis, sicut cum dextra movet sinistram); vel, ut loquamur ad modum sancti Tliomae, in alio proposito, motione efficientis proximi, aliae autem personae motione moventis primi et remoti. De hoc, in suo simili, dicit sanctus Thomas, 3. Sentent., dist. 19, q. 1, art. 4 (q 2); ubi sic dicit : " Effectus redemptionis potest attribui causae proximae, et (6) causae remotae. Si attribuatur causae proximae, sic Christus nos redemit per ea quae in natura humana fecit et sustinuit; quibus et Patri satisfecit pro omnibus hominibus, et bostem vicit, ejus tentationibus resistendo. Si autem referatur ad causam primam et remotam, sic attribuitur toti Trinitati, inquantum tota Trinitas acceptavit nostram redemptionem, et Filium dedit nobis redemptorem (7), et inquantum per virtutem divinitatis habuit passio efficaciam ad satisfaciendum pro toto genere humano. Sed quia ille proprie dicitur emere, qui emptionis pretium solvit, magis quam ille qui emptorem mittit, ideo, proprie loquendo, dicitur Christus tantum redemptor, quamvis tota Trinitas possit dici redemptor. "

Haec ille.

Simile dicit, 3 p,, q. 48, art. 5. Verumtamen arguens, in aliquibus dictis suis super 3. Sententiarum, videtur sensisse humanitatem Christi cuilibet divinae personae esse unitam; ideo non mirum si ita loquitur in proposito. Dicitur tertio, quod humana natura non potuit assumi in unitatem personalem divini suppositi, quin (0) omnes ejus actiones attribuerentur divino supposito sicut principali agenti : quia, ut patet ex praedictis, nihil potest esse principale agens actionis, nisi subsistat; in Christo autem nihil subsistit nisi persona aeterna, et non aliquid creatum aut temporale. Dicitur quarto, quod ubi natura trahitur ad esse personale alieni suppositi, nec habet proprium esse, ipsa non est (a) principale agens, nec ut quod agit, respectu alicujus actionis; sed oportet quod sit quasi agens instrumentale, vel ut principium quo, et non quod.

Dicitur quinto, quod Deum peccare, hoc modo quod sit principale agens peccati, non solum est inconveniens, immo haereticum, et blasphemum, et tam offensivum piarum aurium, quod quicum que pertinax assertor hujus, non verbis, sed igne corripiendus est. Illud autem inconveniens sequitur ex opposito conclusionis, et ex dictis arguentis, sicut saepius est ostensum. Dicitur sexto, quod, sicut praecedens propositio, ita et sequens est erronea, scilicet : possibile est Deum esse damnatum. Nec contra sic dicentem oportet arguere verbis, sed igne. Nec valet probatio in simili de morte, vel passione, et hujusmodi (6) : quia damnatio non importat solum malum poenae, sed potius poenam cum reatu sequente ex malo culpae illius qui dicitur damnari; qui reatus Deo non potest convenire, nec secundum se, nec secundum naturam humanam, ut ex praedictis liquet. Dicitur septimo, quod, proprie loquendo, persona divina non potest assumere naturam hominis damnati, vocando damnatum, vel naturam damnatam, illam quae actualiter peccat, et in actu peccati obstinata est, ex cujus reatu meretur et patitur privationem divinae visionis et poenam sensus. Talis enim culpa redundaret in divinum suppositum, sicut in principale agens; quod est inconveniens. Utrum autem posset assumere naturam nude, cum poena et sine culpa, non est ad propositum : quia talis natura non esset perfecte damnata; quia potissimum et principale in omni miseria et damnatione, est operatio prava. Et sic patet quod argumenta Durandi non procedunt. Ad argumentum pro parte affirmativa quaestionis, respondet sanctus Thomas, 3. Sententiarum, in prasenti distinctione (q. 2, art. 1, ad 5" ), dicens quod " Christus potuisset verba illa exprimere, si voluisset; sed velle non potuit ".

Haec ille. Et haec de quaestione sufficiant. Benedictus Deus. Amen. (8) hujusmodi. - hujus Pr.