ARTICULUS III.

PONUNTUR RESPONSIONES g 1.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Ad argumenta Durandi.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus supradictis. Et ideo, ad objecta contra secundam conclusionem, dicitur primo, quod multae auctoritates Sacrae Scriptura; videntur expresse intendere, et quasi expresse sonare, quod impossibile est fidem remanere in patria. Quod patet :

primo, quia, Hebraeor. 11 (v. 1), dicitur quod fides est argumentum non apparentium. Constat autem quod in patria nihil erit non apparens, de quo fuerit fides in via; et, cum non sit possibile idem esse apparens et non apparens eidem homini simul et semel, apparet quod, secundum mentem Apostoli, fides est incompossibilis visioni et statui patriae.

Secundo, quia, 2. Corinthior. 5 (v. 6 et 7), dicitur : Dum sumus in corpore, peregrinamur a Domino (a); perfidem enim ambulamus, et non per speciem. Ex qua auctoritate, cum glossis sanctorum, habetur primo, quod fides facit hominem peregrinari a Deo; secundo, quod lacit ambulare et tendere in Deum quasi in aliquid distans. Constat autem quod illa duo sunt incompossibilia statui beatifico : quia beati non peregrinantur a Deo, sed sunt ei praesentes, et Deus est eis praesens per speciem ; nec tendunt in Deum aut ambulant, sed quiescunt in Deo. Unde Glossa, super praedicto verbo, sic dicit: Qui peregrinatur et per fidem ambulat, nondum est in patria, sed in via.

Tertio, quia, 1. Corinthior. 13 (v. 12), Apostolus comparat cognitionem fidei cognitioni speculari et aenigmaticae, cognitionem vero patriae cognitioni faciali; constat autem quod illae dua? sunt incompossibiles in eodem, respectu ejusdem objecti, potissime per idem medium , quod est ratio assentiendi; per idem autem medium assentit fides et beatifica visio, scilicet pelta) et. - Ad. Pr. primam veritatem. Item, ibidem (v. 11), comparat cognitionem fidei cogitationi parvuli, cognitionem veio patriae sapientia?, virili; constat autem, secundum eum, illas duas esse incompossibiles; unde dicit quod secunda evacuat primam ; hoc autem non est, nisi propter ^compossibilitatem.

Quarto, quia cuilibet habenti fidem est aliquid sperandum in futurum, juxta illud Hebricor. 11 (v. 1): Fides est substantia sperandarum rerum. Sed, secundum quod dicit Apostolus, visio excludit exspectationem et spem : Roman. 8 (v. 24), Spes qute videtur, non est spes. Glossa : Res sperata quae videtur, non est subjecta virtuti spei, quae non est nisi de non apparentibus; et vere non, quia contra rationem spes liaec diceretur : i nam, quod videt quis, quid sperator) id est, cur vel quomodo dicitur sperare? quasi dicat (a.) : nullo modo.

Haec Glossa.

Ex quihus auctoritatibus apparet quod dicere fidem esse compossihilem visioni beatifica?, non consonat Sacrae Scriptura?. Et multo minus dictis Sanctorum. Unde Gregorius, in Homilia super Joannem, exponens illud Joannis 20 ( v. 29), Quia vidisti me, Tlioma , etc, sic dicit : Cum Paitlus Apostolus dicat. " Fides est substantia sperandarum rerum, argumentum non apparentium, " profecto liquet: quia id) quae apparent, jam fidem non liabent, sed agnitionem. Dum ergo vidit Thomas, dum palpavit, cur ei dicitur : " Quia vidisti me, Thoma, credidisti? " Sed aliud vidit, et aliud credidit. Hominem vidit, et Deum confessus est.

Haec ille.

Et similia dicunt Augu-slinus (tract. 121 in Joan.) et alii sancti, innitentes dictis Apostoli, 1. Corinthior. 13, et Hebrxor. 11, et aliis locis. Unde sequitur quod vel sancti false exponunt et false intelligunt Apostolum; vel quod, secundum Apostolum, fides virtus sit incompossibilis statui beatifico et visioni patriae.

Ex quibus patet quod primum dictum arguentis, quo asserit compossibilitatem fidei cum visione patriae non repugnare dictis Sacrae Scriptura? vel determinationibus sanctorum, est omnino falsum et novum. Secundo, dicitur quod secundum dictum ejus, quo asserit quod dicere quod fides simul stet cum visione beatifica non est contra Sacram Scripturam, aut contra dicta Scriptura?,

est omnino falsum. Quod patet : nam, cum componibilitas habitus fidei cum visione beatifica negetur in Sacra Scriptura, multo plus eorum simultasactualis; quia quaecumque impossibile est simul esse, nunquam simul sunt.. Et tunc Adprimam sui dicti probationem, dicitur quod, licet ex dictis Apostoli in decimotertio capitulo l Corinthior. non possit evidenter deduci quod habitus fidei plus evacuetur quam habitus scientiae, vel dunum prophetiae, aut linguarum; tamen, ex dictis ejusdem Apostoli in aliis locis, et ex glossis sanctorum exponentium illud capitulum Apostoli et alia dicta ejus, manifeste patet quod aliter evacuabitur habitus fidei quam habitus scientiae. Unde Glossa ordinaria, ibidem, sic dicit: Ut dicit Augustinus, libro de Doctrina Christiana (lib. 1, cap. 38-), " fidei succedit species, quam videbimus; et spei succedet beatitudo ipsa, ad quam perventuri sumus; charitas vero augebiturpotius d, nec aliquid ei succedet, destruetur tamen inquantum est imperfecta, quia desinet esse imperfecta et ex parte, sed nec ipsa, nec ejus actus destruetur. Omne ergo quod exparte est, destruetur, vel ex toto ut fides et spes, vel ex parte ut scientia, cujus actus et modus destruetur et charitas etiam, cujus modus quidem tolletur, sed non ipsa, nec ejus actus, nec quidem modus.

Haec Glossa. Quomodo autem cessabit prophetia in patria, ostendit sanctus Thomas, in Postilla super deci-mumtertium capitulum 1. Corintliior. (lect. 3), dicens : " In futura gloria prophetia locum non habebit propter duo. Primo quidem, quia prophetia respicit futurum; status autem ille non exspectabit aliquid in futurum, sed ibi erit finale complementum omnium eorum quic ante fuerant prophetata; unde in Psalmo (47, v. 9) : Sicut audivimus, scilicet per Prophetas, ita et vidimus praesentialiter in civitate Domini virtutum. Secundo, quia prophetia est cum cognitione figurali et aenigmatica, quae cessabit in patria; unde dicitur, Numeror. 12 (v. 6) : Si quis fuerit inter vos propheta, per somnium aut in visione loquar ad eum. "

Haec ille.

Verumtamen huic secundae rationi non multum innitendum est. Quia, sicut ipse dicit, 3 p., q. 7, art. 8, in solutione primi, " per illa verba non ostenditur esse de ratione prophetiae aenigmatica cognitio, quae est per somnium et in visione : quia divina pervenerunt ad Moysem, qui palam et non per aenigmata Deum vidit; qui tamen propheta dictus est, secundum illud Deuteronomii , iilt. (v. 10) : Non surrexit ultra propheta in Israel sicut Moyses. "

Haec ille.

Quod autem objicitur de Christo, qui cum beatitudine habuit donum prophetiae, solvit sanctus Thomas, ibidem, in solutione secundi, dicens : a Fides est eorum quae non videntur ab ipso credente; similiter spes est eorum quae non habentur ab ipso sperante. Sed prophetia est eorum quae sunt procul a communi hominum sensu, cum quibus propheta conversatur et communicat in statu viae. Et ideo fides et spes repugnant perfectioni beatitudinis ^Christi, non autem prophetia (x). " - Haec ille.

Item, de hoc, 2" 2", q. 17-4, art. 5, ubi quaerit utrum aliquis gradus prophetiae sit in beatis, arguit sic, tertio loco : " Chri- (l) prophetia.

proptieliae Pr. stus ab instanti conceptionis fuit comprehensor; et tamen ipse prophetam se nominat, Matth. 13 (v. 57), ubi dicitur : Non est propheta sine honore, nisi in patria sua. Ergo comprehensores et beati possunt dici prophetae. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : c( Dicendum, inquit, quod Cbristus simul erat comprehensor et viator. Inquantum ergo fuit comprehensor, non competit sibi ratio prophetiae, sed solum inquantum erat viator. "

Haec ille.

De aliis autem beatis est alia ratio. Unde, ibidem (in corpore articuli), sic dicit : " Prophetia importat visionem quamdam alicujus supernaturalis veritatis, ut procul exsistentis. Quod quidem contingit esse dupliciter. Uno modo, ex parte ipsius cognitionis : quia videlicet veritas supernaturalis non cognoscitur in seipsa, sed in aliquibus suis effectibus; et adhuc erit (a) magis procul, si hoc sit per liguras corporalium rerum quam per intelligibiles effectus; et talis maxime est (fi) visio prophetica, quae fit per similitudines corporalium rerum. Alio modo visio est procul ex parte ipsius videntis, qui scilicet non est totaliter in ultimam perfectionem adductus, secundum illud 2. Corintliior. 5 (v. 0) : Quamdiu in corpore sumus, peregrinamur a Domino. Neutro autem modo beati sunt procul. Unde non possunt dici prophetae. "

Haec ille. Qualiter autem habitus scientias destruetur, et potissime babilus scientiae divinorum, ostendit sanctus Thomas, in praedicta Postilla (lect. 3), ubi, recitatis et improbatis quibusdam opinionibus, sic concludit : (( In anima remanet scientia post corporis mortem, quantum ad species intelligibiles, non autem quantum ad inspectionem phantasmatum, quibus anima separata non indigebit, habens esse et operationem absque corporis communione. Et secundum hoc, Apostolus dicit quod scientia destruetur, scilicet quantum ad conversionem ad phantasmata. Unde, Isaiae 29 (v. 14), dicitur: Peribit sapientia a sapientibus, et intellectus prudentium abscondetur. "

Haec ille.

Item, 1 p., q. 89, art. 5, determinat quod habitus scientiae, quantum ad illud quod habet in viribus sensitivis, non manet in anima separata; sed quantum ad illud quod habet in intellectu, remanet in anima separata. Item, ibidem, arguit sic, primo loco : " Dicit Apostolus, 1. Corintliior. 13 (v. 8) : Scientia destruetur. " Ecce argumentum. Respondit : ((Dicendum quod Apostolus non loquitur ijji descientia quantum ad habitum, sed quantum ad cognitionis actum. Unde ad hujus probationem (y) inducit : Nunc cognosco exparte. "

Haec ille.

Et intellige quod actus scientiae destruitur in anima separata, quantum ad hoc quod requirit conversioni) adhuc erit.

ad haec et Pr. DISTINCTIO XXXI. ET XXXII. - QUAESTIO I. nem ad phantasmata. Beati autem, post corporis resumptionem, poterunt intelligere et uti habitu scientiae in corpore acquisite, duplici modo : scilicet cum conversione ad phantasmata, et sine conversione. Unde sanctus Thomas, 3 p., q. 11, art. 2, sic dicit : a. Christus, in statu ante passionem, fuit simul viator et comprehensor. Et praecipue quasdam conditiones viatoris habuit ex parte corporis, inquantum fuit passibile; conditiones vero comprehensoris maxime ex parte animae intellectivae. Est autem haec conditio animae comprehensoris, ut nullo modo subdatur suo corpori, aut ab eo dependeat, sed totaliter ei dominetur; unde et post resurrectionem exanima gloria redundabit in corpus. Ex hoc autem anima hominis viatoris indiget ad phantasmata converti, quod est corpori obligata, et quodammodo ei subjecta, et ab eo dependens. Et ideo animae beatae, post resurrectionem, et ante, intelligere possunt absque conversione ad phantasmata. Et hoc quidem oportet dicere de anima Christi, quae plenissime habuit facultatem comprehensoris. i"

Haec ille.

Et, ibidem, in solutione tertii, sic dicit: ((Licet anima Christi potuerit intelligere non convertendo se ad phantasmata, poterat tamen intelligere, se ad phantasmata convertendo. "

Haec ille.

Et idem dicendum est de aliis beatis, post resurrectionem, quod utroque modo poterunt uti habitu scientia; acquisita;. Quomodo autem donum linguarum evacuetur in patria ostendit sanctus Thomas, in Postilla super decimumtertium 1. Corinthior. (lect. 3), dicens : (( Cum dicitur, Lingiiie cessabunt, non est intelligendum quantum ad ipsa membra corporea, quae linguae dicuntur: quia, ut dicitur, 1. Corinthior. 15 (v. 52), Mortui resurgent incorrupti, absque diminutione membrorum. Nec est etiam intelligendum quantum ad usum linguae corporeae : est enim futura in patria laus vocalis, secundum illud Psalmi (149, v. 6), Exaltationes (a) Dei in giittere eorum, ut Glossa ibidem exponit. Est ergo intelligendum ([nantum ad donum linguarum, quo scilicet aliqui in primitiva Ecclesia variis linguis loquebantur, ut (licitur, Act. 2 (v. 4). In futura enim gloria, quilibet quamlibet linguam intelliget; unde non erit necessarium loqui variis linguis : nani etiam a primordio generis humani, ut dicitur, Genes. 11 (v. 6), Erat populus mnis et unum labium omnibus; quod multo magis erit in ultimo statu, in quo erit unitas consummata. "

Haec ille.

Cum autem dicit arguens, quod beati scient loqui variis linguis, etc,

non valet. Quia, sicut beati cognoscent ea quae prius viatores cognoverunt, sed non eodem habitu (nam in via cognoscunt articulos per fidem, in patria vero per lumen gloriae); ita, proportionaliter, dum erant in via, habebant donum habituale linguarum, quo poterant intelligere et loqui omnem linguam, in patria vero scient loqui et intelligere omnem linguam, non ex priori habitu, sed per lumen gloriae, quo cognoscent omnia pertinentia ad suam beatitudinem. Ad secundam probationem illius secundi dicti, dicitur quod cum ex parvulo fit vir, non evacuantur naturales potentiae, nec perfecti habitus, si quos prius habuit, dum esset parvulus; quia imperfectio non est de ratione talium. Evacuatur tamen imperfectio aetatis, et potentiarum, et habituum, et actuum. Et etiam actus et habitus de quorum ratione est imperfectio, evacuantur, si qui praecesserunt : ut sunt falsae opiniones, et falsa judicia. Sic in patria evacuabitur imperfectio praecedens. Et quia imperfectio est de ratione fidei et spei, non autem de ratione scientiae aut charitatis, ideo oportet evacuari fidem et spem; non autem oportet charitatem aut habitum scientiae evacuari; quia imperfectio concomitans praedictos habitus in via, non erat de ratione talium habituum, sed accidebat eis aliunde. De hoc visum est in probatione prima? conclusionis; item in probatione secundae. De hoc sancius Thomas, l 2 , q. 67, art. 6, sic dicit : " Quando imperfectio alicujus rei non est de ratione speciei ipsius, nihil prohibet idem numero, quod prius fuit imperfectum, postea perfectum esse; sicut homo per augmentum perficitur, et albedo per intensionem. Charitas autem amorest, de cujus ratione non est aliqua imperfectio : potest enim esse habiti et non habiti, visi et non visi. Unde charita.^ non evacuatur per gloriae perfectionem, sed eadem numero manet. " - Haec ille. - Item, l 2", q. 67, art. 3, in solutione primi, sic dicit : " Fides est nobilior scientia ex parte objecti, quia objectum fidei est veritas prima; sed scientia habet perfectiorem modum cognoscendi, qui non repugnat perfectioni beatitudinis, scilicet visionem, sicut repugnat ei modus fidei. "

Ha"c ille.

Cum autem dicit arguens, quod ista differentia non habetur ex Sacra Scriptura;

dicitur quod hoc est falsum. Nam Scriptura dicit (Hebraeor. 11, v. 1) quod fides est de non apparentibus; et per consequens habet imperfectionem annexam ex sua ratione formali. Item, Scriptura dicit quod fides habet annexam peregrinationem a Deo (2. Corinthior. 5, v. 6 et 7), ut supra dictum est(in responsione ad primum). Ad tertiam probationem dicitur quod Scriptura non exponit seipsam ad sensum (z) arguentis, scilicet quod fides solum evacuetur quoad actum, et non quoad habitum; immo ad oppositum : quia ex Scriptura habetur quod habitus fidei de sua ratione includit imperfectionem ex parte subjecti, et quod beatitudo excludit imperfectionem a subjecto; et sic oportet quod excludat habitum fidei et spei. De hoc sanctus Thomas, l 2 , q. 67, ait. 4, sic dicit : " Illud quod de ratione sui importat imperfectionem subjecti, non potest simul stare cum subjecto opposita perfectione perfecto (a) : sicut patet quod motus in sui ratione importat imperfectionem subjecti; est enim actus exsistentis in potentia, inquantum hujusmodi (6). (3. Physicorum, t. c. 6); unde quando illa potentia reducitur ad actum, jam cessat motus; non enim adhuc albatur, postquam aliquid jam factum est album. Spes autem importat motum quemdam in id quod non hahetur. Et ideo, quando habebitur illud quod speratur, scilicet divina fruitio, jam spes esse non poterit, j

Haec ille.

. Et simile dicit, in praecedenti articulo, de fide : cc Fides, inquit, in sui ratione habet imperfectionem quae est ex parte subjecti, etc., " sicut recitatum est in prima conclusione.

Praeterea : Ad quid remaneret habitus fidei sine actu, et sine possibilitate exeundi in actum ? De hoc sanctus Thomas, eadem quaestione, art. 5, arguit sic (arg. 3) : " Substantia habitus non tollitur per hoc quod subtrahitur materia : potest enim homo habitum liberalitatis retinere, etiam amissa pecunia; sed actum habere non potest. Objectum autem fidei est veritas prima non visa. Ergo, hoc remoto per hoc quod videtur veritas prima, adhuc potest remanere ipse habitus fklei. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod ille qui amittit pecuniam, non amittit (i) possibilitatem habendi pecuniam; et ideo convenienter remanet habitus liberalitatis. Sed in statu glorias non solum actu tollitur objectum fidei, quod est non visum, sed etiam secundum possibilitatem, propter beatitudinis stabilitatem; et ideo frustra talis habitus remaneret, ti

Haec ille.

Simile dicit, de Virtutibus, quaestione de Spe, art. 4, ubi arguit sic, undecimo loco : " Actus virtutis videtur non solum facere vel velle facere quod ad virtutem pertinet, quando facultas adest; sed etiam velle facere, si facultas adesset. Actus enim justitiae est velle reddere pecuniam debitam, etiamsi eam quis non possit habere. Sed sancti qui sunt in patria, sic sunt dispositi, quod vellent beatitudinem exspectare, etiamsi eam non haberent. Ergo in eis est actus spei. Sed actus procedit ab habitu. Ergo in eis est virtus spei. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod objectum alicujus virtutis potest deesse dupliciter. Uno modo, cum possibilitate habendi; et sic, etiam objecto non habito, potest esse virtus, et actus virtutis, sub hac conditione, si facultas adesset. Alio modo, cum impossibilitate habendi; et sic nec habitus nec actus manet; frustra enim remaneret. Et hoc modo tollitur objectum spei in patria; quia nunquam de (a) perfecto. - Om. Pr. (o) hujusmodi.

hujus Pr. (y) amittit.

aii(e"i Pr. caetero erit possibile beatitudinem esse futuram. "

Haec ille.

Et sicut dicit de spe, ita proportionaliter potest dici de fide, ut patuit supra. Tertio, dicitur quod tertium dictum ejus, quo dicit quod habitus fidei possit stare sine actu in patria, falsum est, et male probatum. Et ad primam probationem dicitur primo, quod non omnes Doctores assentiunt, immo multi negant, Paulum in raptu vidisse divinam essentiam, sed habuisse quamdam visionem mediam inter cognitionem beatorum et cognitionem viatorum ; sicut recitat sanctus Thomas, de Veritate, q. 13, art. 2, et 2 2 , q. 175, art. 3. - Dicitur secundo quod, concesso quod Paulus in illo raptu viderit divinam essentiam (sicut tenet beatus Thomas in locis allegatis, post Augustinum, in librode Videndo Deum, cap.13(a), et 12. super Geiies. ad ?if(er"m,cap. 28 (6), et babetur in Glossa 2. Corinthior. 12), nondum est bene manifestum utrum Paulus aut Moyses (qui, consimiles in raptu, adhuc viventes, ab Augustino asseruntur vidisse divinam essentiam nude et clare) (y) in tali raptu habuerint habitum fidei aut spei, vel pro illo raptu fuerit eis subtractus; quia sanctus Thomas, 2 2 (q. 175, art. 3), videtur dicere quod habitus fidei stetit in Paldo cum visione divinae essentiae, non autem actus fidei. Arguit enim sic, tertio loco : " Fides et spes esse non possunt simul cum visione divinae essentiae, ut habetur, 1. Corinthior. 13. Sed Paulus in illo statu et raptu habuit fidem et spem. Ergo non vidit divinam essentiam. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : (c Dicendum, inquit, quod, quia Paulus in raptu non fuit beatus habitualiter, sed solum babuit actum beatorum, consequens est ut tunc in eo non fuerit actus fidei; fuit tamen in eo simul fidei habitus. i)

Haec ille.

Et ad declarationem hujus solutionis, praemittit, in solutione secundi, sic dicens : a Divina essentia videri ab intellectu creato non potest, nisi per lumen gloriae, de quo dicitur in Psalmo (35, v. 10) : In lumine tuo videbimus lumen. Quod tamen dupliciter participari potest. Uno modo, per modum formio immanentis; et sic beatos facit sanctos in patria. Alio modo, per modum cujusdam passionis transeuntis; et hoc modo lumen illud fuit in Paulo, quando raptus fuit. Et ideo ex tali visione non fuit beatus simpliciter, ut fieret redundantia ad corpus, sed solum secundum quid. "

Haec ille. - Simile ponit, de Veritate, q. 13, art. 2, ubi arguit sic, quinto loco : xt Paulus in raptu habuit fidem et spem. Sed ista non possunt stare cum visione Dei per essentiam : quia fides est non apparentium, ut dicitur, Hubraeor. 11 (v. 1); et quod quis videt, quid speraturi dicitur, Roma-

(a) cap. 13. - Om. Pr. (6) cap. 28. - Om Pr. (y) et. - Ad.. Pr. DISTINCTIO XXXI. ET XXXII. - QUAESTIO 1. nor. 8 (v. 24). Igitur. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod adveniente plena visione, recedit fides. Unde, secundum hoc quod in Paulo fuit visio Dei per essentiam, non fuit ibi fides. Fuit autem ibi visio Dei per essentiam, secundum actum, non secundum habitum gloriae. Unde e converso, fides fuit ibi secundum habitum, non secundum actum ; et similiter spes. "

Haec ille.

Ex quibus videtur velle quod habitus fidei et spei possunt simul esse cum visione divinae essentiae, non beatifica simpliciter, quae scilicet causatur a lumine divinae gloriae inhaerente intellectui per modum passionis, non autem per modum habitus; non autem possunt stare cum visione divinae essentiae beatifica simpliciter, quae scilicet procedit a lumine gloriae inhaerente per modum habitus. In multis autem aliis locis videtur dicere quod habitus fidei nullo modo potest stare cum visione qualicumque; immo, quod, sicut aliquid quam cito desinit esse coloratum vel lucidum, eo facto desinit esse objectum visus, ita, quamcito Deus, vel res credita, incipit esse apparens vel visa, eo facto desinit esse objectum fidei; et sic impossibile est fidem esse de visis aut scitis, sicut potentiam visivam esse respectu non colorati vel non lucidi. Et de hoc satis diffuse visum est, dist. 25. Et ista via, quae multum apparet probabilis, haberet dicere quod nec Moyses, nec Paulus, in suis raptibus habebant (a) habitum fidei, sed eis subtractus fuit pro tempore raptus; et iterum, post raptum, fuit eis restitutus. Vel, si habitus fidei remansit tempore raptus, procul dubio ille habitus pro tunc non habebat rationem fidei in actu, sed forte in potentia, respectu Dei visi; quia in Deo non erat pro tunc formalis ratio objecti fidei. Poterat tamen habere rationem fidei respectu aliorum objectorum non visorum : sicut idem habitus numero, primo habet rationem fidei respectu hujus veritatis, Deus est imus, in non habente demonstrationem ad illam, sed adhaerente dictae veritati ex sola auctoritate Dei revelantis (6); et postea, adveniente probatione demonstrativa illius veritatis, idem habitus desinit esse fides respectu praedictae veritatis, quia jam dicta veritas perdidit formalem rationem objecti fidei, scilicet esse non visum et non apparens. Ad secundam probationem illius dicti, negatur antecedens, tanquam omnino falsum. Et ad ejus probationem, dicitur quod ille qui acquisivit habitum fidei circa futuras eclipses solis ex dictis alicujus astrologi, dum praesentialiter videt aliquam eclipsim ab astrologo praedictam, talis habitus perdit rationem fidei circa illam eclipsim actualiter visam et apparentem; potest tamen habere rationem fidei circa alias eclipses futuras, vel alia praelicta ab (a) habebant. - habebat Pr. (6) revelantis.

reverentis Pr. astrologo. Et licet taliter habituatus assentiat fortius quam ante dictis talis astrologi, hoc non est per habitum fidei praecedentem, sed aliunde, utputa propter experientiam veritatis dictorum suorum, aut propter alia; quia non omne credere causatur ex habitu fidei, ut alias dictum est (dist. 24). Et de hoc in simili dicit sanctus Thomas, de Virtutibus, quaestione de Spe, art. 4 : " Si, inquit, subtraheretur principale objectum spei secundum quod est virtus theologica, ita scilicet quod beatitudo aeterna non sit jam futura, sed habita, cessat spes quae est virtus theologica. Possunt tamen sancti sperare aliqua, inhaerendo divino auxilio, ad se vel ad alios pertinentia, secundum communem rationem spei, non autem secundum propriam rationem spei quae est virtus theologica. Et hujus exemplum econtrario in aliis apparet. Charitatis enim principale objectum est Deus; unde quamdiu aliquis diligit Deum, per eamdem virtutem charitatis diligit proximum in Deo; sed si desinat diligere Deum, poterit quidem diligere proximum secundum aliam rationem, non tamen per virtutem charitatis, cujus species solvitur, remoto principali objecto. "

Haec ille. - Ita, in proposito, dico de fide et adu credendi.

Potest etiam dici ad argumentum hoc, quod solum concludit quod habitus fidei potest stare cum visione non procedente ab habitu. Et hoc concedit supra sancius Thomas (2 2", q. 175, art. 3; et, de Veritate, q. 13, art. 2). Sed visio beatifica procedit a lumine gloriae se habente per modum habitus. Ad tertiam probationem, dicitur quod habitus opinativus actu non potest stare cum actu visionis, nec cum actu scientiae, prout communiter tenetur. Et ideo negatur antecedens. Et ad ejus probationem saepe responsum est, dist. 25 : quia in subjecto scientiae nulla media topica possunt causare babitum opinativum in actu; sed vel nullum novum habitum causant, sed solum augent habitum scientiae praeexsistentem; vel, si causant alium habilum, ille non est opinativus in actu, sed solum in potentia, scilicet si esset sine habitu scientiae.

Dicitur secundo, quod, concesso quod habitus fidei vel opinionis posset stare cum actu visionis, non propter hoc sequitur quod possit stare cum visione beatifica simpliciter : quia illa requirit lumen gloriae perficiens intellectum per modum habitus, et non per modum passionis, ut supra dictum est (in respons, ad primam probationem); major autem est repugnantia habitus fidei ad habitum gloriae, quam ad actum gloriae sine habitu (a).

Dicitur tertio, quod visio beatifica simpliciter, non potest esse sine habituali lumine gloriae; sed visio divinae essentiae non beatifica simpliciter, potest esse sine tali habitu, non tamen sine lumine inhaerente per modum passionis. Et talem visionem divinae essentiae habuit I (") sine habilii. - sive habtluin Pr. Moyses, et Paulus, in raptu, ut dictum fuit supra (ibid.); non autem primam.

Dicitur quarto, quod habitus fidei non potest esse cum habitu gloriae, nec per instans, nec per tempus, in eodem subjecto. Sed habitus fidei, juxta primam viam sancti Thomae, potest simul esse in eodem cum lumine gloriae inhaerente per modum passionis, per instans et per tempus; licet alia via superius tacta appareat mihi pro nunc probabilior, quae ponit quod habitus fidei est incompossibilis visioni divinae essentiae, sive sit beatifica, sive non : omnis enim visio tollit fidem respectu ejusdem objecti. Ad quartam probationem respondit sanctus Thomas, l 2 , q. 67, art. 5, ubi arguit sic (arg. 2) : " Fides est quoddam spirituale lumen animae, secundum illud Ephesios. 1 (v. 18) : Illuminatos oculos cordis vestri in agnitionem Dei. Sed hoc lumen est imperfectum respectu luminis gloriae, de quo dicitur in Psalmo (35, v. 10) : In lumine tuo videbimus lumen. Lumen autem imperfectum remanet, superveniente lumine perfecto; non enim candela extinguitur, claritate solis superveniente. Ergo videtur quod ipsum lumen fidei remaneat cum lumine gloriae. ii Ecce argumentum. Sequitur responsio : c( Dicendum, inquit, quod imperfectio luminis candelae non opponitur perfectioni solaris luminis, quia non respiciunt idem subjectum; sed imperfectio fidei et perfectio gloriae opponuntur ad invicem, et respiciunt idem subjectum; unde non possunt esse simul, sicut nec claritas aeris cum obscuritate ejus."

Haec ille. g 2.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Durandi.

Ad argumenta igitur contra primam conclusionem inducta, restat dicere. Et ideo Ad primum dictum dicitur quod ex Sacra Scriptura hahetur expresse quod actus fidei, qui est credere, et actus gloriae, qui est videre, oppositionem habent, et consequenter ^compossibilitatem simul essendi in subjecto (tx). Auctoritates vero ad hoc facientes, superius allegatos sunt, in principio articuli. Ad secundum dictum dicitur quod responsio ibidem recitata, sufficiens est. Et ad ejus improbationem, dictum est supra (g 1, ad 2 probat, secundi): quia illa differentia quam ponimus inter actum fidei et actum gloriae, habetur expresse ex Sacra Scriptura; et licet non posset haberi expresse ex illo capitulo decimotertio 1. Corinthior., est tamen et habetur in multis aliis locis recitatis. Ad tertium dictum dicitur quod male et insufficienter probat possibilitatem actus fidei cum actu (a) subjecto. - objecto IV. visionis beatificae; quia innititur falso fundamento, scilicet quod actus visionis, et actus fidei, vel scientia;, non opponantur nisi secundum magis et minus evidens, et nullo modo contrarie, vel privative, vel contradictorie. Hujus enim oppositum ponit sanctus Thomas in multis locis. Nam, 3. Sentent., dist. 31, q. 2, art. 1, q 1, arguit sic (arg. 2) : cc Nihil expellitur nisi a suo contrario. Sed gloria non est contraria fidei. Ergo, adveniente gloria, non evacuatur fides. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod, quamvis visio gloriae non sit contraria fidei quantum ad illud quod habet de cognitione, est tamen sibi contraria quantum ad illud quod habet de aenigmate; et ex hac parte eam expellit. "

Haec ille.

Item, tertio loco, arguit sic : " Perfectum et imperfectum circa ea quae sunt diversa specie, bene se compatiuntur in eodem; sicut quod homo habeat perfectam geometriam, et imperfectam grammaticam. Sed visio gloriae et fides sunt alterius speciei. Ergo visio gloriae non expellit fidem. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod perfectio et imperfectio (a) cognitionis circa diversa bene se compatiuntur, sed non circa idem; et ideo aliquis potest habere simul perfectam cognitionem de his quae pertinent ad unum, et imperfectam de his quae pertinent ad aliud. Sed non est simile in proposito : quia fides et visio gloriae est de eodem. "

Haec ille.

Item, l 2 , q. 67, art. 3 : " Oppositio, inquit, est per se et propria causa quod unum excludatur ab alio, etc, " ut recitatum est in prima conclusione. Ex quibus patet quod actus fidei et visio gloriae opponuntur privative vel contrarie, et non solum secundum magis et minus evidens; quia fides importat privationem visionis et evidentiae.

Et cum dicit arguens, quod fides habet aliquid de evidentia, cum sit quaedam visio, secundum Apostolum dicentem (1. Corinthior. 13, v. 12) : Videmus nunc, etc.;

respondit sanctus Thomas, 3. Sen-tent., dist. 24, q. 1, art. 2 (q 1), in solutione primi, quod visio ab Apostolo large accipitur, secundum quod largo modo et improprie omnis cognitio visio dicitur. Et de hoc diffuse dictum est supra, dist. 25, ubi visum est quae cognitio intellectiva proprie dicitur visio, et quae non. Item, 2 2 , q. 1, art. 4, in solutione secundi, sic respondit ad dictum Apostoli : " Dicendum, inquit, quod ea quae sunt fidei, possunt dupliciter considerari. Uno modo, in speciali; et sic non possunt esse simul visa et credita. Alio modo, in generali, scilicet sub communi ratione credibilis; et sic sunt visa ab eo qui credit; non enim crederet, nisi videret ea credenda esse, vel propter evidentiam signorum, vel propter aliquid hujusmodi (6). " - Haec ille. - Et intellige quod DISTINCTIO XXXI. ET XXXII. - QUAESTIO 1. fidelis videt talia esse credenda, accipiendo large et improprie visionem.

De praedictis sanctus Thomas, de Veritate, q. 14, art. 9, sic dicit: " Quandocumque deficit ratio proprii objecti, oportet quod actus deficiat. Unde quamcito aliquid incipit esse praesens vel apparens, non potest ut objectum subesse actui fidei, etc, " ut recitatum fuit dist. 25 (art. 3, Si, I, adl ). Ad quartum dictum, quo dicit quod visio gloriae nullo modo opponitur actui fidei, nec scientiae, etc,

dicitur primo, quod oppositio formalis non solum est inter formas contentas sub eodem genere proximo, immo inter formas alterius et alterius generis proximi. Quod patet : nam genus dividitur per differentias oppositas formaliter; ergo quoecumque species, vel formae specifice, cadunt sub alia differentia generis remoti, includunt in sua ratione oppositas differentias formaliter. Unde qualitates spirituales, et qualitates corporales, licet non contineantur sub eodem genere proximo, sed sub diversis, habent tamen formalem oppositionem inter se; sicut albedo et scientia; quia de ratione albedinis est extensio et divisibilitas, de ratione vero scientiae est indivisibilitas et inextensio. Hujus etiam falsitas patet : nam non solum una species opponitur alteri, immo unum genus opponitur alteri, ut vitium virtuti; et consequenter, omnia contenta sub genere vitii, opponuntur cuilibet contento sub genere virtutis, secundum rationem sui generis. De hoc sanctus Thomas, l 2 , q. 35, art. 4, sic dicit : " Sicut dicitur in 10. Meta-physicx (t. c. 13 et 14), contrarietas est differentia secundum formam. Forma autem est et specialis et generalis. Unde contingit aliqua esse contraria secundum formam generis, sicut virtus et vitium; et aliqua secundum formam speciei, sicut justitia et injustitia, etc. " Vide totum articulum.

Dicitur secundo, quod si iste modus arguendi valeat, probaretur quod nulla virtus theologica, cum sit per essentiam forma supernaturalis, haberet aliquod vitium sibi formaliter oppositum. Cujus falsitas de se patet : nam fidei opponitur infidelitas; spei, desperatio et praesumptio; charitati, odium Dei, odium proximi, et multa alia; sicut ostendit sanctus Thomas, 2" 2", q. 10, 11, 12, 13; et 20, 21; et 34, 35, 36, usque 43.

Dicitur tertio, quod dubium est utrum visio gloriie sit alterius generis proximi ab aliis intellectionibus creatis non beatificis; quia sanctus Thomas, de Veritate, q. 8, art. 14, sic dicit : " Sciendum, inquit, est, quod omnes forma intelligibiles, sunt unius generis, et quantumcumque res quarum sunt, sint diversorum generum : omnes enim eamdem potentiam intellectivam respiciunt, etc. " Quidquid autem sit de hoc, apparet, ex primis duobus dictis, quod argumentum non valet. Ad quintum dicium, negatur minor. Nam de ratione actus credendi non solum et praecise est quod assentiatur alicui enuntiabili propter auctoritatem dicentis, immo quod tale enuntiabile non sit apparens assentienti, nec visum ab illo. Hoc autem non est compossibile actui visionis, vel scientiae. Et sic patet ad argumenta contra primam conclusionem et secundam. II. Ad alia argumenta Durandi. - Ad argumenta ultimo inducta, quibus nititur (a) probare quod imperfectio sumpta pro privatione, vel negatione, nullo modo sit de essentia aut de ratione actus credendi, restat nunc dicere. Et quidem Ad primum dicitur quod nulla privatio, aut negatio, est de essentia alicujus actus vel entis positivi, quasi pars integralis, aut essentialis : quia, sicut ex non substantiis non fit substantia, ita nec ex non entibus fit ens, nec ex ente et non ente constituitur ens. Potest tamen aliqua privatio, vel negatio, pertinere ad essentiam vel rationem alicujus positivi, tanquam designativum essentia. per modum extrinsecae differentiae, et quasi illud sine quo essentia nec esse potest nec concipi. Et hoc manifeste ostendit Aristoteles, 10. Metaphysicae, in illo capitulo, Prima vero contrarietas (t. c. 15, etc); et sanctus Thomas, in Scripto super eodem loco (lect. 6), ubi dicit (6) : " Primo proponit quod principium contrarietatis est privatio et habitus, dicens quod prima contrarietas est privatio et habitus; quia scilicet in omni contrarietate includitur privatio et habitus. Sed non omnis privatio est contrarium; quia privatio dicitur multipliciter. Aliquando enim quodcumque non habens quod natum est habere, dicitur privatum esse. Sed talis privatio non est contrarium, quia talis privatio non ponit aliquam naturam oppositam habitui, licet supponat subjectum determinatum. Sed privatio dicitur esse contrarium, quandocumque fuerit perfecta privatio. Cum autem privatio secundum id quod est non recipiat magis et minus, non potest dici perfecta privatio, nisi ratione alicujus natura: quae perfectam distantiam habeat ad habitum : sicut non omnis privatio albi est contraria albo; sed privatio maxime distans ab albo, quam oportet fundari in aliqua natura ejusdem generis, qu;e maxime distet ab albo; et sic dicimus quod nigrum est contrarium albo (r). Deinde ostendit qualiter ab illa prima contrarietate alia derivetur, dicens quod alia contraria dicuntur secundum habitum et privationem diversimode. Quaedam enim dicuntur contraria in eo quod habent in se inclusam privationem et habitum, sicut album et nigrum, calidum et frigidum; alia vero per hoc quod faciunt actu privationem et habitum, sicut calefaciens et infrigidans; alia per (ot) nititur. - innititur Pr. (") dicit. - Om. Pr. (y) Haec ille. - Ad. IV. hoc quod (a) sunt virtute activa (6) privationis et habitus, sicut calefactivum et frigefactivum; alia vero per hoc quod sunt acceptiones dictorum, sicut calefieri et infrigidari; aut per hoc quod sunt abjectiones eorumdem , sicut corruptio caliditatis (y) et frigiditatis. Et non solum aliqua dicuntur contraria per hoc quod habent dictas habitudines ad prima dicta contraria, sed etiam per hoc quod habent habitudines easdem ad contraria sequentia : ut si dicam quod ignis et aqua sunt contraria, quia habent calidum et frigidum, quas dicebantur esse contraria per hoc quod includunt privationem et habitum. "

Hasc ille.

Item, post, sic dicit: " Cum quatuor (o) modis aliquid opponatur alicui : uno modo, ut contradictio, sicut non sedens sedenti; alio modo, ut privatio, sicut caecum videnti; alio modo, ut contrarietas, sicut nigrum albo; quarto modo, ut ad aliquid, ut filius patri; inter oppositionis genera primum est contradictio. Cujus ratio est, quia contradictio includitur in omnibus aliis, sicut prius et simplicius. Opposita enim secundum quodcumque genus oppositionis impossibile est simul exsistere. Quod contingit ex hoc quod alterum oppositorum de sui ratione habet negationem alterius : sicut de ratione coeci est quod sit non videns; et de ratione nigri, quod sit non album; et de ratione filii, quod non sit pater ejus cujus est filius. "

Haec ille.

Et in sequentibus ejusdem capituli, frequenter dicit quod in omni contrarietate includitur privatio et habitus. Ex quibus patet quod cum quodlibet extremum contrarietatis sit entitas positiva, non est inconveniens privationem, aut negationem, essede ratione alicujus formae positivae : non tanquam partem ejus essentialem , aut integralem ; sed tanquam partem rationis, designativam et characterizativam essentias, ad modum differentius extrinsecos. Cum etiam Aristoteles, 10. Metaphysicx (t. c. 14, etc), prolixe deducat omne genus dividi per contrarias differentias, et in omni contrarietate includi privationem et habitum, ut dictum est; et cum eaedem sint differentias diffinitivas generis, et constitutivas specierum; sequitur quod differentias constitutivas specierum positivarum, in sua ratione includunt privationem quandoque. Ad secundum dicitur quod similitudo penitus in hoc non valet. Quia imperfectio consequens scientiam viatoris, ut puta quod est ex parte, nullo modo ponitur in diffinitione scientias; et sic non est de ratione scientius. Sed aenigma ponitur in diffinitione fidei; et ideo est de ratione fidei. Et sic patet quod ista nova phantasia Ddrandi, tam laboriose adinventa, parum movet contra antiquam sancti Thomas veritatem. Ad argumentum pro quaestione, responsum est in probatione primas conclusionis, ubi dictum est quod cognitio perfecta ex parte subjecti, et cognitio imperfecta ex parte subjecti, respectu ejusdem cognoscibilis, sunt incompossibiles in eodem subjecto. Hoc autem modo se habent fides et visio, ut saepe dictum est. Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen.