ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES (j 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM Ad argumenta Scoti.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus praelibatis. Idcirco Ad primum Scoti contra primam et alias conclusiones inductum, respondetur primo, quod bonum velle Christi elicitum ab ejus voluntate creata et rationali, nullo modo fuit tanto acceptatum a Deo, nec tanto dilectum, quantum persona Verbi, nec quantum velle increatum ipsius Verbi; immo in infinitum minus fuit dilectum et acceptatum a Deo, et in infinitum minus bonum, et minus diligibile et acceptabile. Nec de hoc oportuit argutizare tam multipliciter : quia constabat ipsi Scoto, quod sanctus Thomas nunquam somniavit quod velle creatum aequaretur ipsi velle increato, quacumque aequatione ; sed se haberet (a) ad illud semper in proportione minoris inaequalitatis, plus quam punctus ad lineam, etc. Dicitur secundo, quod velle creatum anima? Christi, quo acceptavit passionem suam, habuit infinitam rationem acceptabilitatis uno modo, et alio modo non. Non enim habuit infinitam rationem acceptabilitatis simpliciter : quia nec illud velle erat sic acceptabile infinite, quod esset Deus, aut summum bonum, aut optima creatura producibilis a Deo, aut velle infinitum intensive in sua specie vel genere, nec aliqua infinitate qualem fingit arguens. Sed potest dici, et dicitur, quod (6) est infinitum, et infinite acceptabile, et habuit (y) infinitam rationem acceptabilitatis, secundum quid, eo modo quo alias (dist. 13, concl. 2) proportionaliter dictum fuit de infinitate gratiae Christi. Sed, in proposito, illud meritum pro tanto dicitur esse infinitum, quia est actio divini suppositi, tanquam quod elicit illam ; et ulterius, quia divinum suppositum ordinat talem actionem ad infinitum bonum, puta ad omnia individua possibilia in specie humana ; et ulterius, quia elicitur ex infinita gratia et charitate. De hoc sanctus Thomas, 1" 2 , q. 114, art. 6, sic dicit : " Opus nostrum habet rationem meriti ex duobus. Primo quidem, ex vi motionis divinae; et sic meretur aliquis ex condigno. Alio modo habet rationem meriti, secundum quod procedit ex libero arbitrio, inquantum voluntarie aliquid facimus; et ex hac parte est meritum congrui; quia congruum est ut, dum homo utitur bene sua virtute, Deus, DISTINCTIO XVIII. XIX. ET XX. - QUAESTIO I. i65 secundum suam superexcellentem virtutem, excellentius operetur. Ex quo patet quod merito condigni nullus potest mereri alteri primam gratiam, nisi solus Christus. Quia unusquisque nostrum movetur a Deo per donum gratioe, ut ipse ad vitam aeternam perveniat; et ideo meritum condigni ultra hanc motionem non se extendit. Sed anima Christi mota est a Deo per gratiam, non solum ut ipse perveniret ad gloriam vitae aeternae, sed etiam ut alios in eam adduceret, inquantum est caput Ecclesiae, et auctor salutis humanae, secundum illud Hebraeo-rum 2 (v. 10) : Qui inultos filios in gloriam adduxerat, auctorem salutis, etc. "

Haec ille.

Item, art. 3, sic dicit : " Si loquamur de opere meritorio secundum quod procedit ex gratia Spiritus Sancti, sic est meritorium vitae aeternae de condigno. Sic enim valor meriti attenditur secundum virtutem Spiritus Sancti moventis nos in vitam aeternam, secundum illud Joan. 4 (v. 14) : Fiet in eo fons aquae salientis in vitam [eternam. Attenditur etiam pretium operis secundum dignitatem gratiae, per quam homo factus consors divinae naturae adoptatur in filium Dei, cui debetur haereditas ex ipso jure adoptionis, secundum illud Rom. 8 (v. 17) : Si filii, et haeredes. "

Haec ille.

Item, 3. Senteni, dist. 19, q. 1, art. 1, q 1, sic dicit : " Solus Christus potest aliis sufficienter mereri : quia in naturam potest, inquantum Deus est; et charitas sua quodammodo est infinita, sicut et gratia. " Item, ibidem, in solutione primi, sic dicit : " Ea quae hominis erant, Chrislus supra hominem faciebat, secundum quod actio ejus habebat virtutem ex divino consortio. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod valor bonae volitionis Christi infinitus erat, propter infinitatem gratiae et charitatis, et propter virtutem Spiritus Sancti; et quia ordinabatur ad bonum totius naturae, et omnia individua possibilia in ea, quantum ad sufficientiam, licet non quantum ad efficaciam. Dicitur tertio, quod Verbum increatum, circumscripta omni natura creata, non potest mereri; nec Trinitas tantum diligit velle creatum animae Cbristi, quantum diligit velle increatum Verbi. Nec oppositum horum sequitur ex dictis sancti Thomae ; licet utrumque velle suo modo sit infinite acceptatum et dilectum a Deo. Ad secundum dicitur quod illud velle est infinitum secundum quid, modo praedicto; non autem simpliciter. Et ideo non sequitur quod anima Christi, per illud velle, possit ita perfecte frui Deo, sicut Verbum, per suum increatum velle, fruitur eo. Nec aliae consequentiae similes quidquam valent.

Qualiter autem tale velle sit infinitum, ostendit in suo simili sanctus Thomas, 3. Senteni., dist. 32, q. 1, art. 5, q 4, ubi sic dicit : a Deus diligit Christum, non solum plus quam homines, sed etiam plus quam totam creaturam; non solum quantum ad naturam divinam, sed etiam quantum ad humanam, inquantum praedestinavit eam ad majus bonum, scilicet ad unionem personae divinae. "

Haec ille.

Item, in solutione secundi, sic dicit : " Quamvis Christus sit singularis persona, tamen est universalis causa salutis humani generis; et causa praestantior est causato. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod, cum bonum velle Christi unitum fuerit personae divinae in supposito, et sit causa universalis humanae salutis, id est, totius humani generis, quoad sufficientiam, nulli debet esse dubium quin habeat aliquam infinitatem. Ad tertium patet responsio per praedicta. Quia principium boni velle Christi, scilicet ejus anima, et ejus voluntas, quae sunt proxima principia talis volitionis, sunt finita secundum essentiam et secundum intensionem ; tamen habent quamdam infinitatem, ex hoc quod trahuntur ad esse divinae personae, secundum quod alias (dist. 13) dictum fuit. Item,de hoc, 3. Sentent., dist. 13, q. 3, art. 1, in solutione octavi, sic dicit : " Hoc quod (a) Deus est in anima Christi, vel in natura assumpta, alio modo quam in aliis creaturis, non est (6) per aliquam dispositionem advenientem, sed per ipsum esse divinae personae, quod communicatur naturae humanae. " Item, ibidem, in solutione noni, dicit sic : i Filius Dei dicitur uniri humanae naturae, non per mutationem Filii Dei, sed per mutationem humanae naturae, sive exaltationem ipsius, non ad aliquod donum creatum, sed ad ipsum increatum esse divinae personae. "

Haec ille.

Item, 2. Quodlibeto, ait. 2, ubi quaerit utrum alia passio Christi sine morte suffecisset ad redemptionem generis humani, sic dicit: a Ad emptionem duo requiruntur : scilicet quantitas pretii, et deputatio ejus ad aliquid emendum. Si enim aliquis det pretium non aequivalens ad rem aliquam acquirendam, non dicitur esse simpliciter emptio, sed partim emptio, et partim donatio : puta si quis emat librum qui valet viginti libras pro decem libris, partim emeret librum, et partim sibi donaretur. Rursus, si daret etiam majus pretium, et (y) non deputaret ad emendum, non diceretur emere librum. Si ergo loquamur de redemptione humani generis quantum ad quantitatem pretii, sic quaelibet passio Christi, etiam sine morte, suffecisset ad redemptionem humani generis, propter infinitatem personae. Si autem loquamur quantum ad deputationem pretii, sic dicendum est quod non sunt deputatae ad redemptionem humani generis a Deo Patre et Christo aliae passiones Christi absque morte. Et hoc triplici ratione : primo quidem, ut pretium redemptionis humani generis non solum esset infinitum in valore, sed etiam esset ejusdem generis, ut scilicet nos de morte per mortem redimeret, etc. "

Item, ibidem, arguit sic (arg. Sed contra) : " Injuria, vel passio alicujus, mensuratur ex dignitate personae : majorem enim injuriam patitur rex, si percutiatur in facie, quam aliqua persona privata. Sed dignitas personae Christi est infinita, quia est persona divina. Ergo quaelibet passio ejus, quantumcumque sit modica, est infinita, etc. " Ad quartum dicitur quod Verbum habuit super bonum velle Christi, et alias ejus actiones, ratione natura sibi unitae, causalitatem aliquam, quam non habuit tota Trinitas : fuit enim talium volitionum causa proxima ; et tota Trinitas fuit earum causa prima. Juxta quem modum loquitur sanctus Thomas, 3. Sentent., dist. 19, q. 1, art. 4, in solutione secunda; quaestiunculae, dicens : " Effectus redemptionis potest attribui causae proximae, vel causae remotae. Si attribuatur causae proximae, sic Christus nos redemit per ea quae in natura humana fecit et sustinuit; quibus et Patri satisfecit pro omnibus hominibus, et hostem vicit, ejus tentationibus resistendo. Si autem referatur ad causam primam et remotam, sic attribuitur toti Trinitati, inquantum tota Trinitas acceptavit nostram redemptionem, et Filium dedit nobis redemptorem; et inquantum, per virtutem divinitatis, habuit passio efficaciam ad satisfaciendum pro toto genere humano. "

Haec ille.

Et simile dicit, 3 p., q. 48, art. 5. Cum autem dicit arguens, quod actus formaliter infinitus non potest essentialiter dependere a causis finitis, etc;

dicitur quod tale de quo loquimur, non est actus formaliter infinitus, sicut saepe dictum est; sed habet infinitatem ab extrinseco, modo prius exposito. Et consimilem infinitatem habent ejus proxima principia, puta gratia, et charitas, et voluntas, et essentia animae, propter unionem ad Verbum, et communicationem divini esse, ad quod tracta est humana natura Christi. Ad quintum dicitur quod bonum velle Christi habet unde infinite accipitur, et pro infinitis redimendis, quantum ad sufficientiam, non ex infinita intensione actus, nec ex speciali influxu Verbi super illum actum, alio ab influxu totius Trinitatis, sed ex virtute divinitatis communis toti Trinitati, tribuentis illi actui infinitam sufficientiam, hoc est, sufficientiam pro infinitis personis, si essent, redimendis, ut saepe dictum est. Nec est positio nostra, quod respectus boni velle animae Christi, quem vel quos habet ad divinam essentiam, reddant illum actum infinitum intensive, aut infinitum simpliciter, aut infinite bonum bonitate intrinseca et absoluta, sed solum bonitate respectiva, quia talis actus est bonus ad infinita materialiter et numeraliter. Nec talem bonitatem etiam dat respectus ex parte habitudinis quam importat, nec ex parte subjecti principaliter, sed ex parte termini, puta divinae essentiae, sapientia; et bonitatis; licet secundario habeat infinitatem, ratione natura; Deo unitae, et charitatis, vel gratiae, a quibus elicitur, quae sunt quodammodo infinita;. Cum autem dicit arguens, quod meritum fuit in se finitum, et finite acceptum, et pro finitis tantum,

parum valet : quia illud meritum fuit in infinitum majus quam possit esse meritum cuiuscumque creatura; non unitae Deo, et sic in infinitum acceptius, et pro pluribus in infinitum, quoad sufficientiam, quam possit acceptari meritum cuiuscumque personae creatae. Unde apparet quod arguens multum videtur derogare sufficientiae meriti Christi : nam, secundum dicta ejus, tantum posset hominum multitudo augeri, quod passio Christi non sufficeret ad redimendum omnes et singulos illius multitudinis; ex quo non valet nisi pro finitis redimendis, et nullo modo pro infinitis; quod non videtur catholice dictum. Et haec sufficiant ad dicta Scoti. j; 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Ad argumenta Durandi. - Ad primum Durandi contra secundam conclusionem, dicitur primo, quod non est simile de gratiarum actione pro beneficiis, et de satisfactione pro offensa vel peccatis commissis. Cujus ratio est : quia objectum et materia gratiarum actionis creaturae respeclu Dei semper crescit, saltem in sui conservatione, post quamcumque gratiarum actionem; et ideo nullo modo potest reddi a pura creatura sufficiens gratiarum actio, secundum quantitatem aequalitatis, Deo, pro beneficiis suis; sed materia satisfactionis non sic crescit ex satisfactione, immo minuitur, et potest totaliter tolli; et ideo potest Deo fieri sufficiens satisfactio, secundum aequalitatem quantitatis, licet non gratiarum actio aequalis divinis beneficiis. Et hanc solutionem tangit sanctus Thomas, 3. Sentent., dist. 20, q. 1 , art. 2, in solutione primi, ubi sic dicit : " Impossibile est ut homo ad hoc perducatur ut semper Deo debitor non sit gratiarum actionis, quasi ab eo habens totum quod est; et ideo non exigitur, in gratiarum actione, ut sit aequivalens donis perceptis. Sed possibile est hominem esse in tanta dignitate, quanta fuit in statu innocentiae ; et ideo, ad perfectam reparationem, qua reparatur totum quod reparari potest, exigitur quod satisfactio sit aequivalens culpae. "

Haec ille.

Ex quo patet quod satisfactio potest aequari culpae, licet gratiarum actio quandoque non possit aequari divinis beneficiis a persona beneficiata. Dicitur secundo, quod Christus, inquantum homo, non potest Deo reddere aequivalens secundum quantitatem beneficio increato quod a Deo accepit, scili-let quod esset Deus, et quod naturae humanae communicatum sit divinum esse. Cujus ratio est: quia ET XX. - QUAESTIO I. omne quod Christus, inquantum homo, potest reddere Deo, est quid finitum, creatum, dependens; et tale nullo modo potest aequari beneficio increato. Sed si loquamur de beneficiis creatis, apparet mihi quod Christus homo, per actus humanae naturae habentes efficaciam ex consortio divinitatis, potest reddere aequivalens beneficiis creatis a Deo receptis, potissime dilectionem, et fruitionem, et offerendo se totum Deo, et omnes actus et habitus suos habentes infinitam efficaciam recompensandi, eo modo quo bonum velle ejus habuit infinitam efficaciam satisfaciendi, modo praedicto. Et pro hoc facit illud quod dicit sanctus Thomas, l 2 , q. 114, art. 3, ubi arguit sic (arg. 3) : " Illud meritum videtur esse condignum, quod est aequale mercedi. Sed nullus actus praesentis vitae potest aequari vitae aeternae, etc." Sequitur responsio : cc Gratia, inquit, Spiritus Sancti, quam in praesenti habemus, etsi non sit aequa-lis gloriae in actu, est tamen aequalis in virtute, sicut et semen arborum, in quo est virtus ad totam arborem. Et similiter, per gratiam inhabitat hominem Spiritus Sanctus, qui est sufficiens causa vitae aeternae, etc. "

Haec ille.

Ex quo patet quod actus informatus gratia, et procedens ex motione Spiritus Sancti, aequatur vitae aeternae. Sic, in proposito, potest dici de dilectione qua anima Christi diligit Deum, quod aequatur, propter praedicta, beneficiis creatis a Deo, in ipsa sive in toto genere humano receptis : sicut enim supra dictum est, humanitas unita Verbo est acceptior, et magis dilecta a Deo, quam tota universitas creaturarum; et ideo Christus, offerendo Patri vitam suam corporalem, ex infinita gratia et charitate, potest non solum sufficienter satisfacere Deo pro peccatis totius humani generis, immo sufficienter recompensare beneficia collata toti humano generi. Dicitur tertio, quod non est possibile aliquam personam divinam, aut naturam rationalem divinae personae unitam hypostatice, peccare. Et de hoc alias (dist. 12, q. 1) sermo prolixior habitus est. Dicitur quarto, quod, si persona divina assumeret naturam rationalem, quae ante sui assumptionem peccasset actualiter mortaliter, esset tamen assumpta cum gratia, in illo casu, et persona divina, secundum naturam illam assumptam, et peractus illius naturae, posset sufficienter satisfacere pro culpis ante assumptionem commissis. Ad secundum dicitur quod nulla creatura pura potest sufficienter Deo satisfacere pro peccato proprio, aut alieno, nisi supposita satisfactione Christi. Sed Christus, Deus homo, potest sufficienter satisfacere pro peccatis alienis, non solum personas, immo totius naturae humanae. Nec valet similitudo de supposito creato ad increatum. Ad tertium dicitur quod persona increata potest condigne satisfacere pro alienis peccatis, tam homini quam Deo. Secus est de supposito creato. De hac satisfactione loquitur sanctus Thomas, 4. Sentent., dist. 15, q. 1, art. 2, ad l ; et 3. Sentent., dist. 20, q. 1, art. 2. Utrobique enim dicit quod, " sicut offensa in Deum commissa habet quamdam infinitatem ex infinitate divinae majestatis, ita etiam satisfactio accipit quamdam infinitatem ex infinitate divinae misericordiae, prout est gratia informata, per quam acceptum redditur quod homo reddere potest. Quidam tamen dicunt quod (a) habet infinitatem ex parte aversionis, et sic gratis dimittitur; sed ex parte conversionis finita est, et sic pro ea satisfieri potest. Sed hoc nihil est : quia satisfactio non respondet peccato, nisi secundum quod est offensa Dei ; quod non habet ex parte conversionis, sed solum ex parte aversionis. Alii vero dicunt quod, etiam quantum ad aversionem, pro peccato satisfieri potest, virtute meriti Christi, quod quodammodo infinitum fuit. Et hoc in idem redit quod prius dictum est; quia per fidem Mediatoris, gratia data est credentibus. Si tamen alio modo gratiam daret, sufficeret satisfactio secundum modum praedictum. "

Haec ille. Et haec sufficiunt pro dictis Durandi. Dicitur ulterius, quod purus homo potest satisfacere homini de condigno, et offerre homini aliquid melius vita corporali, puta actum virtutis, quem virtuosus praeeligit vitae suae corporali, et pro illo morti se exponit, ut dicitur, 9. Ethicorum (cap. 8). Et de hoc alias erit sermo. g 3.

Ad argumenta contra quartam CONCLUSIONEM Ad argumentum Scoti.

Ad argumenta Scoti eontra quartani conclusionem, dicilur quod procedunt ex falso intellectu dictorum sancti Thomae. Non enim intendit sanctus Thomas, quod meritum Christi solum se extendat ad ea quae sequuntur primam gratiam, et non ad ipsam primam gratiam. Ipse enim expresse determinat oppositum, in multis locis. Quod apparet, in de Veritate, q. 29, art. 7, ubi arguit sic, octavo loco : a Aut Christus meruit nobis sufficienter, aut insufficienter. Si sufficienter, ergo meritum nostrum non requiritur ad salutem. Si insufficienter, ergo insufficientis gratiae fuit. Quorum utrumque est inconveniens. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod meritum Christi sufficienter operatur, ut quaedam (6) causa universalis salutis humanae. Sed oportet hanc causam applicari singulis per sacramenta, et fidem formatam, quae per dilectionem operatur. Et ideo requiritur aliquid aliud ad salutem nostram, praeter meritum Christi; cujus tamen meritum Christi causa est. d

Haec ille; ubi expresse dicit quod meritum Christi causa est in nobis eorum quae se tenent ex parte nostra, puta virtutis ipsorum sacramentorum, et ipsius fidei formatae, per dilectionem operantis.

Item, ibidem, in solutione undecimi argumenti: " Merita, inquit(i), Christi ita nobis prosunt, ut in nobis per sacramenta gratiam causent, per quam ad opera meritoria incitamur. "

Item, 3. Saltent., dist. 19, q. 1, art. 1, q 1, sic dicit : " Delere peccatum dicitur dupliciter. Uno modo, formaliter, sicut albedo dicitur delere nigredinem, perhoc quod advenit in subjecto; et sic gratiae est delere peccatum. Alio modo, dicitur effective; et hoc contingit tripliciter, secundum tria genera causae efficientis. Dicitur enim efficiens uno modo, perficiens effectum ; et hoc est principale agens, inducens formam; et sic Deus solus peccatum delet, quia ipse solum gratiam infundit. Alio modo dicitur efficiens, disponens materiam ad recipiendum formam ; et sic dicitur peccatum delere, ille qui meretur peccati deletionem ; quia ex merito efficitur aliquis dignus, quasi materia disposita, ad recipiendum gratiam, per quam peccata delentur. Hoc autem contingit dupliciter : vel sufficienter; vel insufficienter. Sufficienter quidem est disposita materia, quando fit necessitas ad formam; et similiter, sufficienter per meritum disponitur aliquis ad aliquid, quando illud efficitur sibi debitum; et hoc est meritum condigni. Et sic nullus purus homo, nec sibi, nec alteri, potest mereri gratiam, vel peccati deletionem. Non sibi (6), quia antequam gratiam habeat, non est in statu merendi. Aliis non : quia actio unius non potest sufficienter transire in alterum, nisi inquantum habet aliquam communitatem cum illo ; quae (y) potest esse vel per communionem in natura, vel per conjunctionem allectus; sed prima conjunctio est essentialis, secunda autem accidentalis; purus autem homo non potest in naturam, quia est inferior quam natura; et ideo non potest actio ejus in alterum hominem transire, secundum quod conjungitur ei in natura, sed solum quantum ad conjunctionem afiectus, quae est conjunctio accidentalis; et, propter hoc, non potest sufficienter alteri mereri, nisi ex congruo. Solus autem Christus aliis potest sufficienter mereri : quia in naturam potest, inquantum Deus est; et charitas sua quodammodo est infinita, sicut et gratia. In hoc autem pro tota natura meruit, in quo debitum natura, scilicet mortis, quae pro peccato ei debebatur, exsolvit ipse, peccatum non habens; ut sic pro se mortem solvere non teneretur, sed pro natura exsolveret; unde, satisfaciendo pro natura tota, sufficienter meruit deletionem peccatorum aliis qui peccata habebant. Tertio modo, dicitur agens instrumentale; et hoc modo sacramenta peccata delent, quia sunt instruxi inbuit. - Om. Pr. menta divinoe misericordiae salvantis. "

Haec ille.

Item, ibidem, q 2, in responsione quarti, sic dicit : " Baptismus, et poenitentia, et alia sacramenta, exiguntur ad deletionem peccatorum, sicut instrumentaliter agentia ad deletionem culpae ; unde agunt in virtute dominicas passionis, et ipsam passionis virtutem quodammodo in nos transfundunt. "

Haec ille.

Simile dicit, 3 p., q. 62, art. 5. Item, 1" 2 , q. 114, art. 6, sicut prius allegatum est (adprimum Scoti contra primam conclusionem), determinat quod Christus meruit fidelibus suis primam gratiam, et non solum sequentia primam gratiam. Item, 3. Sentent., dist. 18, q. 1, art. 6, q 3, dicit sic : " Per passionem Christi aperta est nobis janua Paradisi, et non per alia quae prius operatus est. Tamen per alia quae prius operatus est, meruit nobis conversionem ad ipsum, inquantum meruit se nobis manifestari; per quam nos proficimus, et non ipse. " Item, 3 p., q. 48, art. 1, in solutione secundi, sic dicit : " Christus, a principio conceptionis suae, meruit nobis salutem aeternam; sed ex parte nostra erant quaedam impedimenta, quibus impediebamur consequi effectum praecedentium meritorum ; unde ad removendum illa impedimenta, oportuit Christum pati. "

Haec ille.

Ex quibus patet quomodo mens sancii Thomae fuit quod meritum Christi non solum operatur in nobis adeptionem gloriae, immo primam gratiam. Advertendum tamen est quod, cum dicimus Christum meruisse membris suis primam gratiam secundum sufficientiam et efficientiam, hoc potest dupliciter, bene scilicet et male, intelligi. Si enim intelligatur sic, quod Christus meruerit omnibus membris suis, vel qui futuri erant membra (a) Christi, primam gratiam secundum efficientiam, nulla praecedente nec praerequisita dispositione recipientium, facta per eorum actum proprium, aut alienum, aut receptionem sacramentorum, falsus est intellectus : quia Christus non meruit omnes praecedentes dispositiones ad gratiam suorum electorum ; alias prima gratia nullo modo esset gratia, sed esset reddita vel reddenda ex debito, puta per merita Christi praecedentia. Si autem sic intelligatur, quod Cbristus meruit primam gratiam membris suis ad hoc dispositis ex actu proprio personali, vel ex alieno, vel alia gratuita Dei motione qualicumque, praecedente ordine temporis vel naturae primam gratiam habitualem, quae dicitur gratia gratum faciens, talis intellectus est verus. Et hunc intellectum pandit sanctus Thomas, de Veritate, q. 29, art. 7, ubi arguit sic (arg. 13): " Illud quod pro meritis datur, potius redditur quam gratis detur. Si ergo Chrislus nobis justificationem meruit, videtur quod non gratis justificemur a Deo; et sic gratia non erit gratia. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : a. Dicen- DISTINCTIO XVIII. XIX. ET XX. - QUAESTIO I. dum, inquit, quod hoc ipsum gratis alicui nostrum confertur, quod efficaciam meriti Christi consequatur. Unde per hoc ratio gratioe non evacuatur. "

Haec ille.

Item, in solutione quarti, sic dicit : " Meritum Christi, quantum ad sufficientiam, aequaliter se hahet ad omnes; non autem quantum ad efficaciam (a); quod accidit partim ex libero arbi-trio, partim ex divina electione, per quam quibusdam misericorditer effectus meriti Christi confertur, a quibusdam vero justo judicio subtrahitur. "

Haec ille.

Item, 3 p., q. 19, art. 4, arguit sic (arg. 3) : cc Merces quam quis meretur, debetur secundum justitiam , et non secundum gratiam, ut patet, liom. 4. Si ergo Christus meruit salutem nostram, sequitur quod salus nostra non sit ex gratia, sed ex justitia; et quod injuste agat cum eis quos non salvat, cum meritum Christi ad omnes se extendat. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Sicut, inquit, peccatum Adae non derivatur ad alios nisi per carnalem generationem, sic nec meritum Christi derivatur ad alios nisi per spiritualem regenerationem, quae fit in baptismo. Et hoc ipsum est gratiae, quod homini conceditur regenerari (6) in Christo. Et sic salus hominis est ex gratia. " -Haec ille.

Ex quibus apparet quod, licet Christus meruerit gratiam gratum facientem dispositis ad susceptionem effectus meriti sui, tamen dispositiones praecedentes primam gratiam gratum facientem, non sunt ex merito, sed ex gratuita voluntate Dei, cooperante quandoque voluntate humana illius qui gratiam recipit, vel alterius. Item, ex gratuita Dei voluntate et electione est, quod aliqui baptizentur et regenerentur in Christo, et quod sint participes meriti Christi per fidem vel sacramenta : Christus enim meruit quod baptizati consequantur gratiam ; sed quod iste baptizetur, gratia? est, et non meriti; et simile est de recipientibus alia sacramenta, vel de credentibus in Christum. Sed contra hoc potest argui : Quia, si Chrislus non meruit dispositiones praevias gratiae, cum ergo illac, secundum sanctum Thomam, sint fides, spes et charitas, quae sunt necessario connexae gratiae gratum facienti, et econtra, sequitur quod, si non meruit omnibus membris suis illam dispositionem, ergo nec meruit gratiam; vel, si meruit gratiam, ergo tales dispositiones meruit.

Respondetur ad hoc, quod motus fidei, spei et charitatis, possunt dupliciter considerari. Primo modo, ut procedentes ab habitibus theologicis harum virtutum; et sic sunt dispositio ad gratiam concomitans; et talem dispositionem meruit Christus suis membris, sicut et gratiam, ad quam disponunt. Alio modo, possunt considerari ut informes, nec procedentes ab habiti-hus praedictis; et sic sunt dispositio remota vel pravia ad gratiam; et (a), ut sic, dantur homini disponenti se ad gratiam, ex gratuita Dei liberalitate et praedestinatione, coagente libero arbitrio; non autem ex merito Christi, nisi tanquam a causa finali; vel, si tanquam ex causa efficiente, illa causalitas est causae universalis, quae non exit in actum, nisi concurrente alia causa particulari applicante universalem causalitatem et influxum particulari passo et particulari (6) effectui. Ulterius, contra hoc argui potest : Quia, si Christus non meruit membris suis dispositiones praevias ad gratiam habitualem, sed ad effectum meriti Christi praerequiritur dispositio praevia, scilicet motus fidei et spei et charitatis, ad hoc ut infundatur gratia, cum, posita tali dispositione, etiam non exsistente nec futuro nec praeterito tali merito Christi, aeque infunderetur gratia sicut nunc, videtur quod ad infusionem gratiae nihil facit meritum Christi, sed solum divina praedestinatio, et gratuita Dei motio, et actus (r) liberi arbitrii.

Dicitur quod utique meritum Christi multum facit ad infusionem gratiae; quia omnia merita humana de congruo, praecedenlia infusionem gratiae, sunt insufficientia et imperfecte disponentia ad infusionem gratiae, nisi pro quanto agunt in virtute meriti Christi : non quin Deus, sine passione aut merito Christi, posset aliter justificare et salvare electos suos; sed hoc est quia, secundum ordinem suae sapientiae, instituit unum principale meritum, a quo caetera minora dependeant. Et Inte omnia faciliter deducuntur ex praeallegatis. I 4. Ad argumenta contra quoddam dictum SANCTI ThOJL-K Ad argumenta Aureoli.

Ad argumenta Aureoli finaliter inducta, dicitur primo, quod conclusio quam impugnat, fuit aliquando sancti Thoniae, 3. Senteni., dist. 18, q. 1, art. 2, ubi arguit sic, in secundo loco : ""Non potest esse idem meritum et praemium, sicut nec causa et causatum. Sed actus charitatis perfectae est proemium, quia est ipsa fruitio. Ergo, cum in Christo fuerit charitas consummata, per ipsam mereri non potuit; et ita nullo modo merebatur, cum omnis meriti principium sit charitas. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod non potest esse idem meritum et praemium, respectu ejusdem, et secundum idem. Unde ipse motus charitalis hominis Christi (3), in quo consistit praemium ejus (e) quantum ad beatitudinem animae, potest esse meritum (S) particulari. - particulare Pr.

(y) et actus. - locius Pr.

respectu beatitudinis corporis. Quod in aliis beatis non contingit, quia non sunt in statu acquirendi secundum aliquid sui. Et ideo nec sibi nec aliis merentur : quia quod impetrant nobis modo, contingit ex hoc quod prius, dum viverent, meruerunt ut hoc impetrarent, s

Haec ille.

Similiter, de Veritate, q. 29, art. 6, arguit sic (arg. 6) : " Non potest esse idem principium merendi et terminus; et sic non potest esse idem praemium et principium merendi. Sed charitas quae erat in Christo, ad ejus praemium pertinebat; quia erat de perfectione beatitudinis, cum per eam frueretur. Ergo non poterat esse principium merendi. Omne autem meritum, est ex charitate. Ergo in Christo meritum esse non potuit. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Ad sextum, inquit, dicendum est quod charitas, quantum est de se, semper nata est esse principium merendi; sed quandoque non est merendi principium, propter habentem, qui est extra statum merendi, sicut patet de Sanctis in patria. Christus autem non erat extra statum merendi, quia erat viator; et ideo eadem charitate fruebatur et merebatur, sicut et eadem voluntate. Nec tamen idem erat principium meriti et terminus; quia non merebatur gloriam animae, ad quam pertinet charitas, sed gloriam corporis. "

Haec ille.

Ex quibus apparet quod quandoque sanctus Thomas tenuit quod idem actus potest esse meritum et praemium in Christo. Et idem tenuit de angelis beatis, 2. Sentent., dist. 5, q. 2, art. 2, ubi sic dicit : " In angelis praemium non praecessit meritum tempore, sed natura. Sicut enim actus liberi arbitrii est dispositio ad gratiam, ita actus formatus gratia est meritum gloriae. Unde unus et idem motus conversionis, est praeparatio ad gratiam, secundum quod est ex libero arbitrio; et meritorius gloriae, secundum quod est gratia informatus; et iterum fruitionis actus, secundum quod completur per habitum gloriae. "

Haec ille. Dicitur secundo, quod in Summa videtur dicere oppositum. Et quidem de angelis expresse dicit, 1 p., q. 62, art. 4, sic : " Dicere quod unus et idem actus conversionis in Deum, inquantum est ex libero arbitrio, est meritorius, et inquantum pertingit ad finem, est fruitio beata, non videtur conveniens. Quia liberum arbitrium non est sufficiens causa meriti; unde actus non potest esse meritorius, secundum quod est ex libero arbitrio, nisi inquantum est gratia informatus. Non potest autem simul informari gratia imperfecta, quae est principium merendi, et gratia perfecta, quae est principium fruendi. Unde non videtur esse possibile quod simul fruatur, et sua fruitione mereatur. Et ideo melius dicendum est, quod, angelus habuit gratiam antequam esset beatus, per quam beatitudinem meruit, i

Haec ille.

De Christo etiam videtur simile innuere, licet non ita expresse, 3 p., q. 19, art. 3, ubi, primo loco, arguit sic : " Christus, ante mortem, fuit comprehensior, sicut modo est. Sed comprehensoris non est mereri : charitas enim comprehensoris pertinet ad praemium beatitudinis, cum secundum eam attendatur fruitio; unde non videtur esse principium (a) merendi, cum non sit idem meritum et praemium. Ergo Christus, ante passionem, non merebatur, sicut nec modo meretur, j Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod fruitio, quae est actus charitatis, pertinet ad gloriam animae, quam Christus non meruit. Et ideo, si per charitatem aliquid meruit, non sequitur quod idem sit praemium et meritum. Nec tamen per charitatem meruit, inquantum erat charitas comprehensoris, sed inquantum erat viatoris; nam ille fuit simul viator et comprehensor. Et ideo, quia nunc non est viator, non est in statu merendi. "

Haec ille.

Ex quibus videretur velle quod in Christo non fuerit idem actus meritum et praemium. Dicitur tertio, quod opinio quam ponit in Scripto, 3, potest probabiliter sustineri. Et ideo, illam sequendo, diceretur ad primum in oppositum, negando majorem. Nec valet ejus probatio; quia non oportet quod omnis actus meritorius ordinetur ad praemium, respectu cujus est meritorius, sicut ad finem. De hoc sanctus Thomas, 3. Senteni., dist. 18, q. 1, art. 5, in solutione primi, sic dicit : " Emptio principaliter est propter habendam rem quae emitur; et ideo, postquam semel empta est, ulterius non emitur. Sed actio qua quis meretur, non est principaliter propter praemium consequendum , sed propter bonum charitatis. Unde homo habens charitatem operaretur, etiamsi nulla retributio sequeretur. Unde, etiam postquam meruit (6) aliquid, operatur; et idem quod primo uno modo sibi debebatur, postea alio modo sibi debetur. "

Haec ille.

Item, 3. Sentent., dist. 26, q. 2, art. 1, arguit sic (arg. 5) : a Nulla virtus habet actum mercenarium, quia virtus operatur bonum propter seipsum. Sed spes habet actum mercenarium, cum intendat remunerationem. Ergo spes non est virtus, s Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum quod actus dicitur esse mercenarius, qui fit propter mercedem ; non autem qui est circa ipsam mercedem. Quamvis ergo actus spei sit expectare beatitudinem, non tamen eam expectat propter ipsam mercedem, sed propter inclinationem habitus, sicut et in aliis virtutibus contingit. Et prae-terea, non expectat eam, inquantum est merces, sed inquantum est quoddam summum arduum ; habet enim Deum pro principali objecto. "

Haec ille. Ad secundum, negatur major. Nec valet probatio, sed est fallacia consequentis, sic arguendo : Actus qui est praemium, est meritum; igitur est meritum respectu sui ipsius. Constat autem illam consequentiam non valere : quia, licet actus fruitionis in Christo viatore esset meritum, non tamen respectu ipsius fruitionis, aut gloriae essentialis; quia, secundum quod ostendit sanctus Thomas, 3. Senteni., dist. 18, q. 1, art. 4, Christus meruit sibi immortalitatem corporis, et impassibilitatem animae, et manifestationem sui ad homines; non autem praemium substantiale animae, scilicet divinam fruitionem. Et, secundum quod ponit, ibidem, art. 6, nobis meruit peccati deletionem, gratiae infusionem, et coelestis januae apertionem. Et similia ponit, 3 p., q. 19, art. 3, ubi dicit : " Christus nec gratiam, nec scientiam, nec beatitudinem animae, nec divinitatem meruit : quia, cum meritum non sit nisi ejus quod nondum habetur, oporteret quod Christus aliquando istis caruisset; quibus carere magis diminuit dignitatem Christi, quam augeat meritum. Sed gloria corporalis, vel si quid aliud hujusmodi est, minus est quam dignitas merendi, quae pertinet ad virtutem charitatis. Et ideo dicendum est quod Christus gloriam corporis, et ea quae pertinent ad ejus excellentiam exteriorem, sicut est ascensio, veneratio, et alia hujusmodi, habuit per meritum. "

Haec ille. Ad tertium dicitur sicut ad primum, scilicet quod falsum supponit, scilicet quod de ratione meriti sit quod ordinetur, sicut in finem, ad praemium. Hoc enim non semper oportet, potissime cum ille qui meretur est simul viator et comprehensor, nec meretur sibi aliquid melius suo merito aut actu quo meretur, sicut fuit in Christo : quia illa quae sibi meruit, non sunt aequalia (a) in perfectione actui (S) quo merebatur; nec similiter illa quae meruit nobis, adaequant perfectionem suae fruitionis, qua merebatur sibi et nobis. De hoc loquitur sanctus Thomas, 3. Sentent., dist. 18, q. 1, art. 4, q 1, ubi, secundo loco, arguit sic : " Praemium est dignius merito. Sed bonus motus animae Christi, quo merebatur, est dignior quolibet bono corporali. Ergo non merebatur immortalitatem. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : a Dicendum, inquit, quod, quamvis actus meniis, quo Christus merebatur, sit simpliciter melior quam immortalitas carnis, tamen illa est melior quantum ad statum, inquantum scilicet pertinet ad statum beatitudinis; actus vero mentis, secundum quod in eo consistit meritum, pertinet ad statum viatoris. Vel dicendum quod hoc habet veritatem in praemio substantiali animae, et non in aliis. "

Haec ille.

Ex quibus, in ultima solutione, apparet quod non oportet meritum ordinari ad praemium, nec omne praemium esse dignius merito. ET XX. - QUAESTIO I. 271 Ad quartum dicitur quod major est distinguenda. Si enim sic intelligatur, quod nullus potest mereri, nec meretur, nisi aliqualiter sit viator, vera est. Si autem sic intelligatur, quod nullus meretur per illa quae pertinent ad statum comprehensoris, falsa est: nam nullus potest negare (a) quin charitas Christi habitualis, et actualis, pertineat ad statum comprehensoris ; et tamen constat quod Christus meruit charitate habituali, et actuali motu charitatis; licet diversimode, quia habitus charitatis erat principium meriti, actualis vero motus dilectionis erat meritum. De hoc sanctus Thomas, l 2 , q. 114, art. 4, ubi quaerit : Utrum gratia sit principalius principium meriti per charitatem quam per alias virtutes. Dicit sic, in principali solutione : " Humanus actus habet rationem meriti ex duobus. Primo quidem, et principaliter, ex divina ordinatione, secundum quod actus dicitur esse meritorius illius boni ad quod homo divinitus ordinatur. Secundo vero, ex parte liberi arbitrii, inquantum scilicet homo habet, prae caeteris creaturis, ut per se agat, voluntarie agens. Et quantum ad utrumque principalitas meriti penes charitatem consistit. Primo enim considerandum est quod vita aeterna in Dei finitione consistit; motus autem humanas mentis ad fruitionem divini boni, est proprius actus charitatis, per quem omnes actus aliarum virtutum ordinantur in hunc finem , secundum quod aliae virtutes imperantur a charitate; et ideo meritum vitae aeternae pertinet ad charitatem principaliter, ad alias autem virtutes secundario, secundum quod earum actus a charitate imperantur. Similiter etiam manifestum est quod illud quod ex amore facimus, maxime voluntarie facimus; unde, etiam secundum quod ad rationem meriti requiritur quod sit voluntarium, principaliter meritum attribuitur charitati. "

Haec ille. Ad quintum dicitur quod nullus actus obedientiae, aut patientiae, vel alterius virtutis, est meritorius, nisi prout est imperatus a charitate. De hoc sanctus Thomas, l 2 , ubi supra (q. 114, art. 4), arguit sic, loco tertio : a Illa virtus videtur principalius esse principium merendi, cujus actus sunt maxime meritorii. Sed maxime meritorii videntur esse actus fidei, et patientiae, sive fortitudinis; sicut patet in martyribus, qui pro fide patienter et fortiter usque ad mortem certaverunt. Igitur aliae virtutes principalius sunt principium (6) merendi quam charitas. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : a Dicendum, inquit, quod actus fidei non est meritorius, nisi fides per dilectionem operetur, ut dicitur, Galat. 5. Similiter etiam actus patientiae et fortitudinis non est meritorius, nisi aliquis ex charitate haec operetur, secundum illud 1. Corinth. 13 (v. 3) : Si tradidero corpus meum ita ut ardeam,

charitatem autem non habuero, nihil mihi prodest. " - Haec ille. - Item, 3. Sentent., dist. 18, q. 1, art. 5, arguit sic, quinto loco : " Omne meriturum charitate consistit. Sed pati passiones laudabiliter, non est opus charitatis, sed patientiae vel fortitudinis. Ergo Christus per passionem non meruit. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : (( Quamvis, inquit, meritum sit in charitate sicut in radice, non tamen meremur sola charitate, sed etiam aliis virtutibus, inquantum actus earum sunt imperati a charitate. "

Haec ille. Ad argumentum pro parte affirmativa quaestionis, respondit sanctus Thomas, 3. Sentent., dist. 20, q. 1, art. 2, in solutione primi, ubi sic dicit : a Impossibile est ut homo ad hoc perducatur, ut semper Deo debitor non sit gratiarum actionis, etc. J, ut prius recitatum fuit, in solutione ad argumenta Durandi contra secundam conclusionem. Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen.