ARTICULUS III.

rONUNTUR RESPONSIONES jj 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Scoti.

Quantum ad tertium articulum, restat respondere dejectionibus supradictis. Et quidem Ad primum Scoti, dicitur quod nihil penitns concludit contra primam conclusionem, nec contra ejus probationem. Quia : vel argumentum ejus est ex quatuor terminis, et sic non valet; vel, si sit tantum ex tribus, debito modo dispositis in figura et modo, concludit unum verum in nullo repugnans conclusioni aut ejus probationi. Si enim intendat sic arguere : Si ipsi A conveniant B et G ordinate, ila quod B sit tota ratio respectu C, si intelligens (e) B non comprehendat A, multo minus intelligens (0 C non comprehendet A; sed, respectu Dei, esse infinitum intensive, et esse illud in quo infinita possibilia relucent, se habent sub tali ordine, quod, quia Deus est infinitus intensive, ideo infinita possibilia relucent in eo, et ita potest in infinita possibilia, et non econtra, et cognoscens Deum sub ratione infinitatis intensivae, non propter hoc comprehendit illum; ergo, multo minus, cognoscens illum sub ratione repraesentantis infinita possibilia in eo relucentia, et productivi infinitorum possibilium, comprehendit illum ;

si, inquam, ita intendat arguere, conceditur totum argumentum. Sed nihil est contra nos; quia concedimus quod nec ex cognitione secundi, nec tertii, comprehenditur primum. Quilibet enim beatus clare videt Deum esse infinitum intensive, et esse repraesentativum et productivum infinitorum effectuum possibilium nunquam producendorum ; nec tamen comprehendit Deum. Et concedimus quod nec ex cognitione divina? infinitatis, nec ex cognitione infinitorum productivitatis aut (ti) quodlibet. - quod licet Pr. repraesentativitatis, comprehenditur divina essentia ; sed solum ex cognitione omnium effectuum possibilium, si esset possibilis creaturae. Patet ergo quod illud argumentum, si sit tantum ex tribus terminis, et debite concludat, non procedit contra nos.

Si vero intendat taliter arguere, quod ex majori et minori prius sumptis inferat hanc conclusionem, scilicet quod ex cognitione infinitorum possibilium et omnium possibilium non comprehendatur divina essentia,

patet quod argumentum est ex quatuor terminis. Nam hoc quod dico, infinita, vel, omnia possibilia, non praedicatur, nec inest divinae essentiae ; nec hoc quod dico, divina infinitas, vel, infinitas intensiva, potest esse medium ad concludendum tale praedicatum de divina essentia. Et sic patet quod suae similitudines adductae de subjecto et medio et passione, vel de subjecto et passione priori et passione posteriori, nullatenus sunt ad propositum : quia, in qualibet tali trinitate, duo ultima praedicantur de primo; non sic in proposito, ut dictum est.

Si autem arguens velit replicare, dicendo quod, si quilibet beatus videt Deum esse repraesentativum et productivum infinitorum possibilium, ex hoc sequitur quod quilibet talis aut aliquis talis videt aut cognoscit distincte illa infinita possibilia fieri et repraesentata in divina essentia,

respondebitur quod non plus valet illa consequentia, quam ista : Aristoteles clare intellectualiter vidit et cognovit quod omne continuum est in infinitas partes divisibile, et (a) infinitorum numerorum per sui divisionem causativum ; ergo Aristoteles vidit aut cognovit distincte infinita; quam consequentiam constat penitus nil valere. Et multae aliae instantiae ad propositum adduci possent. Ad secundum potest dici dupliciter. Primo, negando antecedens. Potest enim dici quod, cognito distincte et perfecte aliquo effectu in Verbo, comprehenditur Verbum ut est causa illius effectus; licet non simpliciter comprehendatur. Nam comprehendere Verbum ut est causa solis, est distincte cognoscere in Deo actum eminenter vel virtualiter continentem talem effectum, et habitudinem ejus ad effectum, et econtra, et quidquid ex parte Dei requiritur ad producendum talem effectum in esse. Hoc autem est possibile creaturae : nam beatus videt in Verbo quomodo tota actualitas et perfectio solis praeexsistit in Deo, quantum ad quodlibet sui, et habitudinem unius ad aliud. Et ideo potest dici comprehendere Verbum, non simpliciter, sed secundum quid, prout est causa talis effectus, ita quod comprehensio magis referatur ad respectum quam ad absolutum causae.

Secundo, potest dici quod, concesso antecedente, neganda est consequentia. Quia, licet, cognito aliquo effectu in Verbo, non comprehendatur Verbum ut est causa illius effectus. (a) in. - Atf. Pr. hoc ideo est, quia illud per quod est causa talis effectus, est idem realiter cum illo per quod est causa omnium effectuum possibilium; et ideo non potest comprehendi Verbum ut est causa hujus effectus, nisi comprehenderetur ut est causa omnium effectuum. Secus autem esset, si cognoscerentur in Verbo omnes effectus possibiles : tunc enim videnti et cognoscenti distincte omnes illos effectus, clare appareret quidquid continetur eminenter et virtualiter in divina actualitate et virtute, et ad quae et quot et quanta et qualia se extendit divina virtus et actualitas; hoc autem non posset esse sine ejus comprehensione. Ideo consequentia non valet. Ad tertium, negatur antecedens; quia exemplum de principio et conclusione bonum est. Et ad probationem, dicitur primo, quod, licet causa, inquantum causa, nullam perfectionem accipiat a causato, attamen causam consequitur aliqua habitudo, ratione sui effectus, et posito effectu in esse, quae (a) sine effectu non consequeretur causam ; ut patet de respectu paternitatis, et aliis similibus. Et ideo cognitio principii (6) ut est causa conclusionis, perficitur per cognitionem conclusionis (j), et si non quantum ad substantiam et realitatem absolutam principii, tamen quantum ad ejus habitudinem ad conclusionem, et quantum ad virtutem et causalitatem principii.

Dicitur secundo, quod, concesso quod causa nullam perfectionem recipiat a causato, et quod cognitio effectus ex causa, ut est cognitio effectus, non sit ratio cognoscendi causam perfectius, tamen, per oppositum, effectus non reciperet aliquam perfectionem a causa, nisi prius illa perfectio praeexsisteret in causa. Et ulterius, in causis totalibus, naturaliter agentibus, nova communicatio perfectionis in effectu, arguit novam perfectionem in causa, vel augmentum novum prioris causalitatis; et ideo aliquam novitatem requirit. Si enim ignis esset totalis et praecisa causa caloris, non requirens materiam aut subjectum in quod ageret, non posset noviter perfectiorem calorem quam prius producere, nisi ipse prius natura esset virtuosior quam prius. Et similiter, ex causa non cognoscitur noviter aliquis effectus, ut ex causa totali et praecisa, nisi praecognoscatur noviter aliquid in causa, vel nisi ipsa causa noviter perfectius cognoscatur quam prius. Et ideo, si noviter cognoscitur aliqua conclusio ex principio, ut ex principio totali, oportet prius natura aliter cognosci principium quam prius, vel addi aliquod comprincipum priori principio; sicut cum sub eadem majori subsumuntur diversa; propositiones minores, ad inferendum diversas conclusiones. Quia enim, posita causa sufficienti alicujus cognitionis, ponitur illa cognitio, si notitia causae in tanto i") principii.

pi^incipaliter Pr. (y) ab eo.

Ad. Pr. gradu est sufficiens causa et ratio notitiae effectus, quandocumque fuit praedicta notitia causre, fuit notitia effectus. Unde, si noviter notitia causae ducit in notitiam effectus, illa notitia causae nova est, sic quod causa noviter cognoscitur, vel perfectiori modo quam prius cognoscitur : si enim causa prius cognosceretur omnino et praecise sicut nunc (a) cognoscitur, non plus notitia causae duceret in cognitionem talis effectus nunc quam prius.

Dicitur tertio, quod, in scientia et notitia quia, cognitio effectus causat notitiam causae; et quanto plures effectus cognoscuntur, tanto causa perfectius cognoscitur a posteriori.

Dicitur quarto, quod, loquendo de scientia propter quid et a priori, licet cognitio causae sit rntio cognoscendi effectum, et non econtra, tamen, aucta cognitione effectuum ex causa, et conclusionum ex principio, necesse est prius natura augeri cognitionem causae vel principii, non quidem ex cognitione effectus vel conclusionis, sed aliunde, undecumque veniat tale augmentum (6). Et similiter, illa cognitio causae vel principii est perfectior, quae ducit in cognitionem plurium conclusionum vel effectuum, quam illa cognitio causae vel principii quae non sic ducit nec ducere potest. Et hoc est quod solum intendimus. Ad primam confirmationem, dicitur quod, si ex notitia A principii (y) primo habita non habeatur notitia B conclusionis, eo facto nunquam ex illa notitia A principii manente uniformi et nullo modo variata, habebitur notitia conclusionis. Si enim talis nolitia principii esset perfecta ratio-notitiae conclusionis, tunc, posita illa notitia principii, poneretur notitia conclusionis ex principio. Unde, si illa conclusi i debeat ex illo principio cognosci, tanquam ex sufficienti et perfecta ratione talis notitiae conclusionis, oportet principium cognosci alia cognitione quam prius, vel augeri primam cognitionem. Et cum arguens infert quod tunc principium in illo gradu non est principium,

conceditur quod principium, sub tali gradu notitiae, non est perfecta ratio sufficienter applicata ad cognoscendum conclusionem. Licet in se sit principium cognitionis habituale, et causa ejus in potentia, tam in esse quam in cognosci; tamen non est actu causa et ratio cognoscendi conclusionem. Bene enim scimus quod notitia quam habeo de principio, non dat sibi quod sit principium conclusionis, nec causa in esse, aut in cognosci. Sed dicimus quod nunquam actu causabit sufficienter notitiam conclusionis, nisi sit perfectius cognitum quam prius. Et addo sufficienter : quia forte ex aliqua majori possunt inferri mille conclusiones, additis aliis propositionibus minoribus ; nec tamen illa major perfectius cognoscetur a priori quam prius; quia illa major praecise sumpta, non est sufficiens principium cognoscendi illas conclusiones distincte, nisi additis aliis comprincipes. Verbum autem divinum, est sufficiens ratio cognoscendi omnem creaturam. Unde, si ex ejus cognitione noviter cognoscitur aliqua creatura, aliquid innovatur circa cognitionem Verbi, et perfectius cognoscitur ejus virtus et causalitas, et sub nova habitudine ad talem creaturam : scitur enim noviter quod Verbum continet virtualiter talem effectum, et est productivum illius. Ad secundam confirmationem, dicitur primo, quod per et post demonstrationem diffinitio subje cti cognoscitur perfectius quam ante demonstrationem, cognitione qui a; et magis cognoscitur a posteriori (a) sua virtus et causalitas (6), in ordine ad novos effectus.

Dicitur secundo, quod, licet per et post demonstrationem non cognoscatur diffinitio subjecti perfectius quam ante, cognitione propter quid et a priori, hoc ideo est, quia conclusio quae noviter scitur per demonstrationem, non solum cognoscitur ex illa diffinitione, immo multa alia sunt principia illius cognitionis, scilicet forma arguendi, et aliquae aliae propositiones assumptae ad inferendum conclusionem et notitiam terminorum : sienim diffinitio praecise sumpta, esset sufficiens ratio cognoscendi conclusionem et inhaerentiam passionis ad subjectum, quandocumque noviter ex ea cognosceretur conclusio vel inhaerentia passionis, oporteret diffinitionem novo modo cognosci in se. Similiter dico de principio, quod, si ipsum non perfectius a priori cognoscitur postquam conclusio aliqua ex ipso cognita est, hoc erit quia ipsum non est perfecta ratio et sufficiens cognoscendi illam conclusionem, nisi addantur alia principia noviter cognita, puta notitia modi arguendi, vel majoris, aut minoris; semper tamen perfectius cognoscitur a posteriori, ut dictum est, et sub aliis habitudinibus, quam prius. Et breviter, recapitulando praedicta, nunquam aliquis est noviter potens ad inferendum ex aliquo principio sufficienti novas conclusiones, et praecise ex illo principio, quas prius ex eodem principio praecognito inferre et cognoscere non poterat, nisi noviter perfectius cognoscat principium quam prius (et simile est de causa respectu effectuum); non quod nova demonstratio vel deductio augeat cognitionem propter quid et a priori ipsius principii, sed praesupponit illud augmentum, undecumque veniat. De praedictis loquitur sanctus Thomas, de Veritate, q. 8, art. 4, ubi sic dicit : " Impossibile videtur quod aliqua creatura videns divinam essentiam, sciat omnia quae Deus scit scientia simplicis notitiae. Constat enim quod quanto aliquis causam aliquam perfectius cognoscit, ex cognitione causae in plurium effectuum cognitionem devenire potest; sicut (a) ille qui perfectius aliquod principium demonstrationis cognoscit, plures conclusiones ex eo potest deducere. Si ergo aliquis intellectus, ex cognitione alicujus causae, omnes effectus ejus (6) cognoscat, oportet quod pertingat ad perfectum modum cognitionis illius causae, et sic quod illam causam comprehendat; quod est impossibile de essentia divina respectu intellectus creati. Unde impossibile est quod intellectus creatus (y) cognoscat omnia quae ex illa causari possunt. "

Haec ille.

Item, q. 20, art. 5, sic dicit : " In cognoscendo, duo sunt consideranda : scilicet id quod cognoscitur, et modus cognoscendi. In quorum uno contingit quandoque aliquos convenire, qui in alio differunt : sicut cum unum et idem est quod a diversis cognoscitur; ab uno tamen minus, et ab altero magis. Id autem quod per se offertur ad cognoscendum, pertinet ad id quod cognoscitur. Quod autem in aliquo cognoscitur, pertinet ad modum cognoscendi ejus in quo cognoscitur; sicut si aliquis cognoscat aliquod principium, et in eo accipiat cognitionem aliquarum conclusionum, illarum conclusionum cognitio dependet ex modo cognoscendi principium. Quanto enim aliquis principium perfectius cognoscit, tanto plures conclusiones in eo intuetur; sed quantumcumque tenuiter principium cognoscat, semper substantia ipsius principii remanet ei cognita; et ideo ejus cognitio non determinat aliquem modum cognoscendi, sicut determinabat cognitio conclusionum quae in eo cognoscebantur. Et inde est quod eorum quibus offertur unum principium, omnes ipsam substantiam principii cognoscunt, non autem aequales numero vel easdem conclusiones; sed in hoc differunt, sicut et in modo cognoscendi principium. Omnes autem qui divinam vident essentiam, vel qui Deum per essentiam vident, dicuntur (8) totam essentiam Dei videre; quia nihil est essentiae, quod ab aliquo eorum non sit visum, cum essentia divina partem non habeat. Non tamen omnes eam totaliter vident; sed ipse solus se totaliter videt, ut scilicet modus cognoscentis adaequetur modo rei cognitae : quanta enim est cognoscibilitas divinae essentiae, tanta est efficacia divini intellectus in cognoscendo. Non autem potest hoc dici de aliquo intellectu creato. Et ideo nullus intellectus creatus pertingit ad hoc ut ita perfecte divinam essentiam videat sicut ipsa visibilis est, ratione cujus nullus intellectus creatus eam potest comprehendere; sed inter intellectus creatos, unus alio minus, alio perfectius, divinam essentiam videt. Et ita patet quod ex quo cognoscere . - QUAESTIO II. aliquid in Verbo dependet ex modo cognitionis Verbi, sicut impossibile est quod aliquis intellectus creatus pertingat ad perfectum modum cognoscendi Verbum ut cognoscibile (a) est, ita impossibile est quod aliquis intellectus creatus cognoscat omnia quae in Verbo cognosci possunt; et haec sunt omnia quae Deus potest facere. Unde impossibile est quod anima Christi sciat omnia quae Deus potest facere, sicut impossibile est quod comprehendat divinam virtutem. Tunc enim unaquaeque res comprehenditur, quando ejus diffinitio scitur : diffinitio enim est virtus comprehendens rem. Cujuslibet autem virtutis diffinitio sumitur ex his ad quae virtus se extendit. Unde, si anima Christi sciret omnia ad qua; Dei virtus se extendit, comprehenderet omnino virtutem Dei; quod est omnino impossibile. "

Haec ille.

Item, 4. Sentent., dist. 49, q. 2, ait. 5, sic dicit : " Impossibile, inquit, est quod aliquis intellectus creatus, videndo divinam essentiam, cognoscat omnia quae Deus potest cognoscere vel facere. Quia quanto aliquod principium perfectius cognoscitur, tanto plura sciuntur in ipso; sicut in uno demonstrationis principio, ille qui est perspicacioris ingenii, plures conclusiones videt, quam ille qui est ingenii tardioris. Cum ergo quantitas potentiae divinae attendatur secundum ea in quae potest, si aliquis intellectus videret in divina essentia omnia quae Deus potest facere, eadem esset quantitas perfectionis in (6) intelligendo, quae est quantitas divinae potentiae in producendo effectus; et ila comprehenderet divinam essentiam ; quod est impossibile omni intellectui creato. "

Haec ille.

Item, Contra Gentiles, lib. 3, cap. 56, sic ait (y) : (( Intellectus creatus, etsi divinam essentiam videat, non tamen omnia cognoscit quae per divinam substantiam cognosci possunt. Tunc enim solum necesse est quod, cognito aliquo principio, omnes ejus effectus cognoscantur per ipsum, quando principium comprehenditur intellectu ; sic (o) enim principium aliquod secundum totam suam virtutem cognoscitur, quando omnes effectus cognoscuntur, qui causantur (e) ex ipso. Per divinam autem substantiam alia cognoscuntur, sicut cognoscuntur effectus ex causa. Cum igitur intellectus creatus non possit divinam substantiam comprehendere, non est necesse quod, videndo ipsam , videat omnia quae per ipsam cognosci possunt.

Item : Quanto aliquis intellectus est altior, tanto plura cognoscit, vel secundum rerum multitudinem, vel secundum earumdem plures rationes. Intellectus autem divinus omnem intellectum creatum excedit. Plura igitur cognoscit quam intellectus creatus. Non autem cognoscit, nisi pelta) ut cognoscibile.

incognoscibile Pi-. (6) in. - Om. Pr. (y) sic ait.

Om. Pr. (6) sic. - hic Pr. (e) qui causantur.

Om. Pr. hoc quod suam essentiam videt. Plura igitur sunt cognoscibilia per essentiam divinam, quam aliquis intellectus creatus per ipsam videre possit.

Item : Quantitas virtutis, per Philosophum, attenditur secundum ea in quae potest. Idem igitur est cognoscere omnia in quae potest aliqua virtus, et ipsam virtutem comprehendere. Divinam autem virtutem, cum sit infinita, non potest aliquis intellectus creatus comprehendere, sicut nec ejus essentiam. Neque igitur intellectus creatus potest cognoscere omnia in quae divina virtus potest. "

Haec ille.

Similia ponit, 1 p., q. 12, art. 8, ubi sic dicit : " Intellectus creatus, videndo divinam essentiam, non videt in ipsa omnia quae Deus potest facere. Manifestum est enim quod sic aliqua videntur in Deo, secundum quod sunt ir. ipso. Omnia autem alia sunt in Deo, sicut effectus sunt virtute (i) in sua causa. Sic igitur alia videntur in Deo, sicut effectus in sua causa. Sed manifestum estquod quanto aliqua causa perfectius videtur, tanto plures effectus in ea videri possunt. Qui enim habet intellectum elevatum, statim, uno principio demonstrativo proposito, ex ipso multarum conclusionum cognitionem accipit; quod non contingit ei qui debilioris est intellectus, sed oportet quod singula ei explanentur. Ille igitur intellectus potest in causa omnes effectus et rationes effectuum causo cognoscere, qui causam totaliter (6) comprehendit. "

Haec ille.

Ex quibus apparet, solutiones datas, ex ejus mente procedere. Ad quartum ejusdem Scoti, dicitur quod sanctus Thomas non negat quin anima Christi sciat alia quam ea quae sunt, vel erunt, vel fuerunt; sed dicit quod non scit omnia possibilia Deo. Quot autem de illis sciat, et qualis sit terminus, non limitat ; nec aliquis viator potest limitare. Sed, ad vitandum infinitatem simpliciter notiliae animae Christi, et quod non videt in Verbo omnia quae Verbum videt in seipso, sufficit dicere quod non videt omnia Deo possibilia. Unde, in 1 p., q. 12, art. 8, sic dicit : " Nullus intellectus creatus, videndo Deum, potest cognoscere omnia quae Deus facit vel facere potest : hoc enim esset comprehendere ejus virtulem. Sed horum quae Deus facit vel facere potest, tanto aliquis intellectus plura cognoscit, quanto perfectius Deum videt. "

Haec ille. Ad quintum dicitur quod deficit multipliciter. Primo, quia ponit quod quicumque intellectus habet naturale desiderium cognoscendi quodlibet objectum, et quodcumque objectum cognosceret, in " hoc perficeretur naturaliter. Hoc enim negat (y) sanctus Thomas, ubicumque loquitur de hac materia. Unde, 1 p., q. 12, art. 8, in solutione quarti, sic dicit : " Naturale desiderium creatura; rationalis, est ad sciendum omnia illa quae pertinent ad perfectionem intellectus; et haec sunt species et genera rerum, et rationes earum, quae in Deo videbit quilibet videns divinam essentiam. Cognoscere autem aliqua singularia, et cogitata et facta eorum, non est de perfectione intellectus creati, nec ad hoc tendit ejus naturale desiderium; neque iterum cognoscere illa quae a Deo non fiunt, sed fieri a Deo possunt. Si tamen solus Deus videretur (a), qui est fons et principium totius esse et veritatis, ita repleret desiderium naturale sciendi, quod nihil aliud quaereretur, et videns illum beatus esset. Unde dicit Augustinus, 5. Confessionum (cap. 4) : Infelix homo qui scit illa omnia, te autem nescit; beatus autem qui scit te, etiam si illa nesciat. Qui vero te et illa novit, non propter illa beatior, sed propter te solum beatus. "

Haec ille.

Simile ponit, de Veritate, q. 8, art. 4, in solutione decimitertii, dicens : " Aliquid est in potentia ad alterum dupliciter. Uno modo, in potentia naturali; et sic intellectus creatus, est in potentia ad omnia illa cognoscenda, quae suo lumine naturali (6) manifestari possunt ; et nihil horum angelus beatus ignorat : ex horum enim ignorantia, remaneret intellectus angeli imperfectus. Quaedam vero potentia est obedientiae tantum, sicut aliquid dicitur esse in potentia ad illa quae supra naturam Deus in eo potest facere; ut si talis potentia non reducatur in actum, non erit potentia imperfecta ; et ideo intellectus angeli non est imperfectus, si non cognoscat omnia quae Deus potest ei revelare. Vel dicendum quod, si aliqua potentia ordinaturad duas perfectiones, quarum prima sit propter secundam, non erit potentia imperfecta, si habeat secundam sine prima; sicut si habet sanitatem sine adminiculis medicinae, quae sanitatem faciunt. Omnis autem cognitio creaturae ordinatur ad cognitionem Dei. Et ideo, ex quo intellectus creatus cognoscit Deum, etiam dato, per impossibile, quod nullam creaturam sciret, non esset propter hoc imperfectus. Necetiam intellectus videntis Deum, qui plures (y) creaturas cognoscit, est beatior ex cognitione creaturarum, sed ex hoc quod perfectius Deum cognoscit. Unde dicit Augustinus, in libro Confessionum, etc. " - Haec ille.

Simile dicit, 4. Senteni., dist. 49, q. 2, art. 5, in solutione quinti. Item, ibidem, in solutione septimi, sic dicit : a. Sanctorum desiderium, quo omnia scire desiderant, implebitur ex hoc solo quod Deum videbunt; sicut desiderium eorum, quo omnia bona habere cupiunt, complebitur in hoc quod Deum habebunt. Sicut enim Deus, ex hoc quod habet perfectam bonitatem, sufficit affectui, et, eo habito, omnia bona quodammodo habentur, ita ejus visio iy) plures. - universales Pr. sufficit intellectui; Joan. 14 (v. 8) : Domine ostende nobis Patrem, et sufficit nobis. "

Haec ille. Secundo argumentum deficit, quia supponit quod ea quae videntur in Verbo, diversis visionibus et actibus videantur. Hoc autem negat beatus Thomas, 1 p., q. 12, art. 10; et 3. Contra Gentiles, cap. 60, ubi sic dicit : a Cum autem ostensum sit quod intellectus creatus, divinam substantiam videns, in ipsa Dei substantia omnes species rerum intelligat; quaecumque autem una specie videntur, oportet simul et una visione videri, cum visio principio visionis correspondeat ; necesse est quod intellectus qui divinam substantiam videt, non successive, sed simul, omnia contempletur.

Item : Summa et perfecta felicitas intellectualis naturae, in Dei visione consistit. Felicitas autem non est secundum habitum, sed secundum actum, cum sit ultima perfectio et ultimus finis. Ea igitur quae videntur per visionem divinae substantiae, qua beati sumus, omnia secundum actum videntur. Non ergo unum prius, et aliud posterius.

Amplius : In divina substantia, intellectus omnium rerum species et genera cognoscit. Quorumdam autem generum sunt species infinitae, sicut numerorum et figurarum et proportionum (a). Intellectus igitur in divina substantia videt infinita. Non autem omnia eadem videre posset, nisi simul videret; quia infinita non est transire. Oportet igitur quod omnia quae intellectus in divina substantia videt, simul videat. Hinc ost quod Augustinus, in 15. de Trinitate (cap. 10), dicit : Non erunt tunc volubiles cogitationes nostras, ab aliis in alia euntes et redeuntes; sed omnem scientiam nostram uno simul conspectu videbimus. "

Haec ille. Tertio deficit argumentum, quia supponit quamdam falsam maximam, scilicet quod quandocumque aliqua multa sunt possibilia respectu alicujus, et nullum eorum habet repugnantiam ad coexsislendum alteri, nec illud esset perfectius, si omnia simul inessent ei, quam si nullum inesset, tunc non repugnat omnia illa simul inesse ei. Hujus enim maximae falsitas patet. Quia (6) possibile est Deo producere hunc effectum ab eo producibilem, et possibile est quud producat illum et illum, et sic de omnibus ab eo producibilibus; nec unum producibilium repugnat alteri; nec est repugnantia hoc et illud simul produci; nec Deus esset perfectior, si omnia produ-cibilia produceret quaecumque non repugnant (r) invicem ; et tamen constat quod impossibile est poni in actu quod Deus producat vel actu produxerit omnia producibilia ab eo. Ita, in proposito, potest argui de visionibus objectorum et infinitorum visibilium ab anima Christi. De hoc sanctus Thomas, de Veritate, q. 20, art. 5, ad 4 ", sic dicit: ie Sicut, (6) Quia.

qjtod Pr, - QUAESTIO II. inquit, non potest esse quod sit lactum quidquid Deus potest facere, quia sic Deus fecisset tot quot non posset plura, et sic ejus potentia esset limitata ad creaturas actu exsistentes; ita non potest poni quod alicui creatura: sit manifestatum quidquid Deus potest manifestare. "

Haec ille.

Ex quo palet falsitas illius maxima:. Et ulterius, quia eodem modo posset argui de divisionibus possibilibus (i) fieri in continuo : quia quaelibet illarum est possibilis, et nulla est iucompossibilis alteri, nec ipsum est perfectius ex hoc quod actu dividitur; et tamen non est possibile omnes illas divisiones esse posilas simul in actu ; sed est fallacia compositionis et divisionis, arguendo a sensu diviso vero (6) ad sensum compositum falsum. Quarto argumentum deficit, in lioc quod dicit inter visiones diversorum objectorum nullam esse ineompossibilitutem. Dico enim quod visiones quarum principia sunt species creatae, incompassibiles; sunt, sicut et illae species quae sunt principia illarum : sicut enim unum corpus secundum eamdem superficiem repugnat diversis figuris actualiter figurari simul, ita repugnat eumdem intellectum diversis speciebus ejusdem generis et ordinis simul informari actu perfecto, distincto contra habitum; ac petite repugnat illum intellectum simul habere plures visiones actuales ex illis causatas (y). Quinto deficit argumentum, in hoc quod asseril nullam potentiam esse perfectiorem, dum est conjuncta suo actui, quam dum est separata. Hoc enim est manifeste falsum ; alias non perfectior esset intellectus beati Petri, qui est conjunctus visioni beatifica;, quam intellectus Judae vel Satanae, qui est in potentia ad talem actum, et separatus ab illo; nec intellectus philosophi esset perfectior ex hoc quod habet habitus virtutum intellectualium ei moralium, quam intellectus pueri vel rustici, qui caret illis. Et, praeter hoc, arguens contradicit in hoc argumento sibi; quia, in eodem argumento, dicit quod omnis intellectus naturaliter perficeretur ex visione cujuscunque objecti, si haberet eam. Nec valet sua probatio : quia, licet actus sit extra rationem putentia: receptivae, potest tamen potentiam perficere accidentaliter (3) saltem, dato quod non perficeret eam essentialiter; multiplex est enim perfectio. Sexto deficit argumentum, quia asserit quod quidquid est simul in potentia ad multos actus non repugnantes, potest omnes illos simul actu capere. Hujus enim falsitas apparel : quia continuum simul est in potentia ad omnimodam suarum partium divisionem, et constat (i) quod non est capax omnium (a) passibilibus.

ponentibus IV divisionum actualium simul. Et alite innumerabiles instantia: dari possunt. Ad sextum dico primo, quod falsum asserit et assumit in hoc quod dicit, quod anima Christi, quoad scientiam lerum in proprio genere, habet infinitas species, ut cognoscat infinita singularia vel individua, etc. Hoc enim non oporiet; licet cognoscat infinitas species numerorum, aut figurarum, aut infinita puncta, vel lineas, aut superficies, et omnia quae sunt in potentia naturali creaturae. Sicut enim h;ec omnia quae sunt infinita non simpliciter, sed solum secundum quid, cognoscit anima Christi in Verbo, per unicam speciem intelligibilem increatam ; sic et infinita, secundum quod cognoscit U) actu vel habitu secundum scientiam infusam, cognoscit (6) per finitas species creatas. Cujus ratio est : quia species sibi infusio similes erant et sunt speciebus concreatis mentibus angelicis, quae, licet sint universales in virtute, tamen per unam illarum cognoscuntur actu vel habitu omnia individua unius generis vel specificae naturae, dato quod sint infinita actu vel potentia; et hoc, vel simul, vel successive; unde per species finitas numero, anima Christi cognovit infinita actu vel habitu ; nec oportuit quod infinitati individuorum aut naturarum specificarum corresiHindeat infinitas intelligibilium specierum. De hoc sanctus Thomas, 3 p., q. 11, ait. 1, dicit quod " anima Christi, per scientiam inditam vel infusam, cognovit quaecumque ab homine cognosci possunt per virtutem luminis ly) intellectus agentis, sicut sunt quaecumque pertinent ad scientias humanas. Secundo vero, per hanc scientiam, cognovit Christus omnia quae per revelationem divinam hominibus innotescunt, sive pertineant ad dunum prophetia:, sive sapientia:, sive ad quodcumque donum. Omilia enim ista abundantius et plenius eaeteris cognovit anima Christi. Ipsam tamen Dei essentiam per hanc scientiam non cognovit ".

Haec ille.

Item, ibidem, in solutione tertii, dicit quod Cbristus, secundum hanc seientiam, " cognovit omnia singularia praeterita, praesentia et futura. " Secundum autem quod ipse ponit in ile Veritate, q. 20, ait. 4 (ad l l, infinita sunt futura, potissime cogitationes volubiles animarum damnatarum , quarum nullam (o; Deus ignorat, nec anima Christi. Item, 3 p., ubi supra, art. 5, in solutione secundi, dicit : " Habitus reducitur in actum ad imperium voluntaris; nam habitus est quo quis agit cum voluerit. Voluntas autem se habet ad infinita indeterminate. Et tamen hoc non est frustra, licet non in omnia actualiter tendat; dummodo tendat actualiter in id quod convenit loco et tempori. Et ideo habitus non est frustra, licet non omnia reducantur in actum, quae habitui subjacent; dummodo reducatur in actum id quod congruit ad debitum finem voluntatis, secundum exigentiam negotiorum et temporis. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod Christus, secundum scientiam infusam, cognovit infinita actu vel habitu, et tamen per species numero finitas. Secundo dicitur quod intellectui creato repugnat babere simul in actu completo multas species intelligibiles; tamen non repugnat ei babere simul multas species in potentia, vel medio modo inter potentiam et actum, scilicet in habitu, ut ponit sancius Thomas, de Veritate, q. 8, art. 1-i. " Sciendum, inquit, quod omnes formae intelligibiles, sunt unius generis, quantumcumque res quarum sunt similitudines, sint diversorum generum; omnes enim eamdem polentiam intellectivam respiciunt. Et ideo omnes simul esse possunt in intellectu in potentia; et similiter in actu incompleto, qui est medius inter polentiam et actum perfectum ; et hoc (2) est species esse in habitu, qui est medius inter potentiam et operationem. Sed in actu perfecto (6) plurium specierum intellectus simul esse non potest. "

Haec ille.

Ex quibus apparel quod, si intellectus creatus non potest babere simul in actu completo plures species intelligibiles, saltem infinitas, multo minus potest babere simul infinitas visiones; immo nec plures simul, nisi habeant inter se certum ordinem et connexionem, ut alias dictum fuit. Ad septimum patet responsio per praelicta in solutione quinti, quod anima Christi, quidquid cognoscit habitualiter in Verbo, hoc est, quidquid potest cognoscere ex illa visione Verbi quam (--) habet, simul in actu cognoscit; et ideo, cum non cognoscat actualiter infinita simpliciter, sed solum infinita secundum quid, scilicet omnia quae sunt in potentia creatura;, non autem quae sunt in potentia Dei, ideo non (0) habitualiter cognoscit infinita simpliciter, quae sunt in potentia Dei, etc. Ad confirmationem, dicitur quod dictum Damasceni solum infert quod Christus cognoscit infinita futura, per unicam (V) visionem Verbi. Sed aliud est dicere infinita simpliciter secundum genus, speciem et numerum, etc, et dicere infinita secundum quid. Primum negatur; secundum vero conceditur. Nec consequentia valet : Cognoscit infinita futura actualiter; igitur cognoscit omnia producibilia a Deo, vel omnia quae novit Deus. Sed est sophisma consequentis.

Ulterius, falsum assumit arguens, cum dicit quod rationes pro nostra conclusione et contra suam sunt solubiles. Hoc enim est falsum , sicut patuit ex praedictis. (y) quam. - quod Vr.

(i) unicam. - unitam Pr. Et haec sufficiant ad argumenta Scoti contra primam conclusionem inducta. II. Ad argumentum Durandi.

Ad argumentum (3) Durandi contra eamdem conclusionem, restat dicere. Et (6) quidem dicitur quod major est falsa. Non enim oportet quod videns divinam essentiam, videat omnia quae divina essentia naturaliter et ex necessitate repraesentat ipsi Deo, vel divino intellectui; sed solum omnia illa quae divina essentia repraesentat tali videnti. Modo sic est, quod divina essentia nulli creato intellectui repraesentat naturaliter, aut ex necessitate, omnes quidditates possibiles possibilium a Deo produci; sed omnia talia soli divino intellectui repraesentat. Potest etiam dici quod, dato quod divina essentia omnia quae praesentat divino intellectui, praesentaret intellectui creato, adhuc (y) non oportet quod videantur ab illo omnia sibi praesentata in essentia Dei. Et ad probationem majoris, in hoc sensu intellectae, dicitur quod impedimentum ne intellectui creato fiat talis repraesentatio, provenit, ex incapacitate intellectus creati, qui non est natus comprehendere essentiam aut virtutem divinam, nec (S) per consequens cognoscere omnia objecta talis virtutis, ut saepius dictum fuit. Et cum dicit arguens, quod non, quia ex quo intellectus creatus potest in divinam essentiam, etc.;

ad hoc respondit sanctus Thomas, in de Veritate, q. 20, art. 5, ubi arguit sic, in inimo loco : " Quicumque scit majus, potest scire minus. Sed Deus est majus quam quidquid potest ipse facere; quia quidquid potest facere, est creatum. Ergo, cum anima Cbristi cognoscat Deum, multo magis potest cognoscere quidquid Deus potest facere. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod quidquid Deus potest facere, est minus quam ipse Deus; et facilius posset ab anima Christi cognosci, si animae Christi per se offerretur quidquid potest facere, sicut per se ei praesentatur ipse Deus. Nunc autem ea quae Deus potest facere, vel quae fecit, non offeruntur animae Christi in seipsis, sed in Verbo. Et ideo ratio non sequitur. "

Haec ille.

Et, sicut dicit in corpore articuli, et recitatum fuit superius, in solutione tertii Scoti, illud quod non offertur in se, sed in alio, sicut conclusio in principio, non semper videtur ab eo qui videt illud in quo offertur, nisi comprehendat illud. Item, 1 p., q. 12, art. 8, arguit consimiliter, dicens (arg. 3) : " Qui intelligit illud quod majus, potest intelligere minima, ut dicitur, 3. de Anima (t. c. 7). Sed omnia quae Deus fecit vel facere potest, sunt minus quam ejus essentia. Ergo quicumque intelligit Deum, potest intelligere omnia quaecumque Deus fecit vel facere potest. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : a. Dicendum, inquit, quod, licet majus sit videre Deum quam omnia alia, tamen majus est sic videre Deum quod omnia in eo cognoscantur, quam videre sic ipsum quod non omnia, sed plura vel pauciora cognoscantur in eo. Jam enim ostensum est (ibid., in corp.) quod multitudo cognitorum in Deo, consequitur modum videndi ipsum magis perfectum vel minus perfectum. "

Haec ille.

Item, 4. Saltent., ubi supra (dist. 49, q. 2, art. 5), in solutione quarti, sic dicit : cc Delectus cognitionis non solum procedit ex excessu cognoscibilis super intellectum, sed etiam ex hoc quod intellectui non conjungitur illud quod est ratio cognoscibilis; sicut quod visus non videt lapidem, contingit quandoque ex huc quod species lapidis non est ei conjuncta. Quamvis autem intellectui videntis Deum conjungatur ipsa divina essentia, quae est omnium ratio, non tamen conjungitur ei prout est omnium ratio, sed secundum quod est ratio aliquorum, et tanto plurium, quanto quisque plenius divinam essentiam intuetur. "

Haec ille.

Item, in solutione decimi, sic dicit : " Quamvis essentia divina sit ratio omnium cognoscibilium, non tamen eonjnngiturcruilibet intellectui creato, secundum quod est ratio omnium. " Item, de Veritate, q. 8, art. 4, arguit, in seeundo loco, sic : " Uniuscujusqiie visus videt illud cujus similitudo est apud ipsum. Sed essentia divina, quae est similitudo omnium, conjungitur intellectui angelico ut forma intelligibilis. Ergo angelus videns Deum per essentiam, videt omnia, n Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod ratio illa procedit quando visus conjungitur similitudini secundum totum posse ipsius similitudinis; tunc enim necesse est ut visus cognoscat omne illud ad quod se extendit similitudo visus. Sic autem intellectus creatus non conjungitur divina essentiae. Et ideo ratio non sequitur. "

Haec ille.

Item, in solutione tertii, sic dicit : " Quod angelus videns Deum, non vident (a) omnia, contingit ex defectu ipsius intellectus, qui non unitur divina essentia secundum totum posse ejus. Hic anium defectus puritati ejus non repugnat. "

Hice ille.

Ex quibus satis potest patere ad argumentum Durandi et similia. S 2.

Ali AnGUMENTA CONTRA SECUNDAM CONCLUSIONEM I. Ad argumenta cujusdam hibernici. -Ad ea quae primo loco contra secundam conclusionem arguit hibernicus, nunc dicendum est. Et Ad primum siquidem, dicitur primo, quod imago est duplex : qiurdam quae assimilatur rei cujus est imago, secundum realem conformitatem in aliqui- (a) viilmt. - vitiet IV. bus accidentibus; alia est quae assimilatur ei cujus est imago, secundum representationem, et non secundum esse naturale. Exemplum primi : ut statua Caesaris lapidea, quae assimilatur Caesari secundum suam realem figuram, vel colorem, et hujusmodi. Exemplum secundi est species intelligibilis hominis in intellectu, quae (a) non assimilatur homini secundum esse naturale,sed secundum repraesentationem, quia representat hominem talem qualis est horno. Tunc, hoc supposito, dico quod, licet ex visione imaginis rei primo modo dictae, non dicatur res cujus est imago, videri, proprie loquendo; tamen (6) ex visione imaginis secundo modo dictae, res cujus est imago, dicitur proprie videri; et tunc potissime, quando dicta imago, quae sic videtur, non solum est immediatum objectum visionis, immo formale principium visionis, se habens ut species intelligibilis perfecte representans i bjectum intellectui, et faciens ipsum esse presens in esse intelligibili; sicut species intelligibilis hominis facit ipsum esse presentem intellectui in esse intelligibili. Et ideo illa quae objiciuntur ibidem, de statua Caesaris, vel de speculo, nihil valent. Tum quia tales imagines sunt termini intellectionum vel sensationum, et non formalia principia. Tum quia tales imagines non assimilantur rebus quarum sunt secundum representationem, sed secundum realem conformitatem. Tum quia, etsi aliqualiter repraesentant rem, non tamen secundum quod in se est, sed quantum ad aliqua accidentia communia. Tum quia, etsi repraesentaret rem secundum quod in se est, tamen (y), quia, variatis conditionibus rei secundum quod in se est, non variatur repraesentatio talis imaginis, nec conformatur rei, immo aliquando representat conditiones praeteritas rei, et non praesentes, ideo per tales imagines exteriores non proprie potest res videri secundum quod in se est. Secus est de repraesentatione lerum in Verbo, et de represenlationo speciei visibilis in oculo, et speciei intelligibilis in intellectu.

Dicitnr secundo, quod, si speculum esset naturalis imago rei primo modoclic la, perillam nun posset proprie et sine deceptione videri res cujus esset imago ; cpiia non posset representare rem modis supradictis.

Dicitur tertio, quod non omnia somnia sunt vera : quia imago visa in somniis (5), non semper representat rem cujtif est imago, modo predicto; sed modo representat rem sub conditionibus impossibilibus in esse, vel in fuisse, vel in fore; et quandoque sub conditionibus quae non insunt, sed infuerunt, vel inerunt; quorum neutrum dici potest visio, sed memoria, vel previsio; et quandoque est occasio multiplicium falsorum judiciorum, quia ila representat rem absentem vel non I (ji) iiua. - 7"i Pr. i (6) (anicii. - (uni IV. i (f) (anicii. - (nm Pr. I o) in somnus.

a annona Pr. exsistentem, sicut presentem vel exsistentem, et aliter quam se habeat de prasenti. Non sic est de visione rerum in Verbo.

Dicitur quarto, quod creatura non solum videtur in Verbo sicut in sua imagine vel idea, immo sicut conclusio in principio, vel effectus in sua causa. Immo, sicut adductum est in probatione primae conclusionis, ex dictis beati Thoniie, de Veritate, q. 20, art. 4, modus videndi res in Verbo, magis assimilatur illi modo quo conclusio videtur in principio, vel effectus in causa, quam illi (a) modo quo res videtur in speculo. Ad secundum dicitur primo, quod visio Verbi et rerum in Verbo, non est per modum enuntiabilis, vel compositionis, aut divisionis. Talis enim modus cognoscendi non accidit nisi propter imperfectionem specierum intelligibilium, quae sunt principia intellectionis : quia per aliam speciem repraesentatur subjectum, et per aliam praedicatum; et ideo oportet componere unam cum alia, vel unum conceptum cum alio, prout docet sanctus Thomas, 1 p., q. 14, art. 14.

Dicitur secundo, quod, virtute illius beate visionis, intellectus potest formare enuntiabilia, et negare unum eorum quae intelligit ab alio. Sed tunc ibi non negatur idem de seipso, nec idem conceptus de seipso, sed alius ab alio; nec sequitur quod eadem compositio intellectus sit necessaria et impossibilis : quia visio beatifica non se habet, in talibus compositionibus aut divisionibus, ut subjectum et praedicatum ; sed subjectum et praedicatum, in talibus compositionibus et divisionibus (6), sunt aliqui conceptus vel species formatae virtute illius visionis. Sicut enim dicit sauctus Thomas, 1 p., q. 12, art. 9, ad 2" , intellectus creatus, ex hoc quod videt res in Verbo, potest formare similitudines illarum rerum quas videt. Et simile dicit, de Veritate, q. 8, art. 5. - Dicitur tertio, quod, secundum multos logicos, idem conceplus potest veraciter negari de seipso, dum tamen negatio sequatur utrumque, ut dicendo : Aliquis homo homo non est, vel sic : Aliquis homo non omnis homo est, Aliquis homo animal noti est; non autem sic dicendo : Aliquis homo non est homo. Nec praedictae compositiones sunt simul necessaria?, et impossibiles. Ad tertium dicitur primo, quod non est inconveniens eodem habitu et actu amoris amari Deum et creaturam, sicut quando eodem actu amatur linis et ea quae sunt ad finem, propter ipsum finem. Et Ime concedit sanctus Thomas in multis locis : utputa, l 2 , q. 12, art. 4, et multis aliis locis. - Et ad hujus improbationem primam, dicitur quod falsum supponit, scilicet quod, eodem actu amandi nullo modo variato, quandoque diligatur Deus tantummodo, et quandoque post Deus et creatura. Et confu) illi. - ibi Pr. in) ut. - Ari. IV. similiter falsum est quod eodem actu videns in Verbo quandoque videat et aliquam creaturam, et postea per illum videatur solus Deus et non creatura, vel econtra.

- Ad. secundam improbationem, dicitur quod postquam beatus Petrus vidit aliquid in Verbo, non est possibile ipsum illud non praevidisse; immo est necessarium ita evenire, et ita praevisum fuisse, non quidem necessitate absoluta, sed necessitate suppositionis : quia, sicut impossibile est rem quae semel fuit, non fuisse; ita impossibile est respectum rationis volitionis ad volitum, et cognitionis ad cognitum, ex quo semel fuit, non fuisse; et ita, si aliqua notitia fuit respectu alicujus objecti, necesse est ita fuisse. Ex quibus palet quod omnes conclusiones et probationes ibidem facta?, nullae sunt, cum fundentur in suppositionibus quas nos nullatenus concedimus. Ad quartum, negatur prima consequentia conditionalis ibi facta. Et ad ejus probationem, dicitur quod peccat ex eadem indice qua praecedens argumentum. Supponit enim quod visio Verbi, quae fuit actualiter praevisio alicujus futuri, potest non fuisse visio aut praevisio talis futuri; quod nos negamus. Supponit etiam quod, si Deus praevidit aliquod futurum, non est necessarium eum sic vidisse illud futurum; cujus oppositum ostendit sanctus Thomas, 1 p., q. 14, art. lo, ostendens quod, si liaec est vera, Deus scivit hoc fit turum, illa est necessaria et non contingens. Et de hac materia dictum est in praecedenti quaestione hujus distinctionis (a), et mullo latius in 1. Senteni. (dist. 38, q. 1, art. 2 ). Ad quintum dicitur quod similitudo ibidem facta et adducta, non valet : quia eodem modo probaret quod, sicut Deus, in visione qua videt se, est sibi ipsi species intelligibilis et actus intelligendi se, ila creatura videns Deum, videret per divinam essentiam, tanquam per speciem intelligibilem et actum intelligendi; quod tamen arguens non concederet.

Dico secundo, quod, si divina essentia esset ipsi Deo species intelligibilis respectu creaturarum, et non actus intelligendi, tunc Deus, per illam essentiam, intelligeret, tanquam per actum primum, creaturas, non autem tanquam per actum secundum ; sed aliquid aliud esset sibi loco actus secundi; vel nullo modo intelligeret creaturam in actu. Et consimiliter, intellectus creatus, per ipsum Verbum, intelligit, tanquam per actum primuni, non autem per actum, secundum ; sed actus secundus est operatio elicita ab intellectu beato, facto in actu primo per divinam essentiam, tanquam per intelligibilem formam.

Dicitur terlio, quod non est simile de divino intellectu et de intellectu creato. Quod enim Deus non possit, videndo essentiam suam, videre creaturas, nisi essentia sua sit ei loco actus primi et secundi, non ideo est quia oporteat id in quo aliquid (a) distinctionis - divisionis Vr.

videtur, esse ipsi videnti visionem et speciem intelligibilem, sicut arguens praetendit; sed quia in Deo non differt actus primus et actus secundus, qui est operatio intellectus. Non sic autem in aliqua creatura intellectuali, cui aliquid potest esse actus primus, quod (et) non potest esse sibi actus secundus, ut in praecedentibus saepe dictum fuit (dist. pnvs., q. 1, art. 3). Immo, in nullo agente creato, actus primus, qui est ratio agendi, est actus secundus, qui est operatio ; secus in Deo. Et ideo argumentum non valet. Ad primani confirmationem, dicitur quod actus visionis, proprie loquendo, non repraesentat mediate nec immediate suum objectum creatum aut increatum ; sed ipsum Verbum, vel divina essentia, repraesentat creaturas intellectui creato, non sicut actum intelligendi supplens, sed sicut gerens vicem speciei. Nec propter hoc sequitur quod Verbum divinum, aut divina essentia, sit aequivocum, cum aequivocatio solum sit in vocibus vel scriptis.

Item, sicut iste arguit de visione creata qua videtur Deus et creatura, quod sit aequivoca, ita potest argui de visione increata qua Deus videt se et creaturas.

Dicitur ulterius, quod actus quo beatus videt Deum et creaturam, immediate terminatur ad Verbum, et, mediante Verbo, ad creaturam. Ipsum tamen Verbum non solum est primus terminus et primarium objectum illius actus, immo formale principium. Ad secundam confirmationem, dicitur quod principium immediatum cognoscendi non oportet quod sit actus secundus ipsi intelligenti, sed (C) solum actus primus, modo superius exposito. Hoc autem modo se habet Verbum ad intellectum creatum, ut saepe dictum fuit. Unde ista argumenta videntur procedere ex hac falsa radice, scilicct quod actus intelligendi non est aliud a specie intelligibili; qu:e generaliter falsa est in omni intellectu creato, ut patet per supradicta in aliis conclusionibus (I. Sentem., dist. 35", q. 1 , art. J ; et 2. Senlcnt., dist. 3, q. 2). II. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum eorum quae contra eamdem secundam conclusionem arguit Aureolus, respondetur, negando minorem. Et ejus falsitas in primo (dist. 35, q. 2, art. 1 ) discussa fuit. Tunc ad probationem, dicitur, sicut ibi dictum fuit, quod Deus quamlibet partem continui ponit in prospectu suo, eo modo quo debet intelligi positio rerum in prospectu intellectus, quia .-ci-licet intellectus per actum suum format verbum perfecte repraesentans objectum, et faciens illud e?se praesens in esse intelligibili. Et ad hujus improbationem, dicitur quod quaelibet pars continui posita in prospectu divino, est divisibilis. Nec valet ulterior consequentia, Parles positae in prospectu mentis diiinae sunt divisibiles, igitur non omnes sunt positio in actu in prospectu divino; quia eo modo quo ponitur in prospectu Dei pars divisibilis, ila et quaelibet paiy illius partis in actu ponitur in prospectu Dei. Si enim arguens intendat quaerere utrum in prospectu mentis divinae sit aliqua pars continui, cujus Deus non videat aliquam parlem, aut nulla sit in ejus prospectu, quin Deus videat eam habere ulterius partem,

constat quod Deus non videt in continuo partem non habentem ulterius parlem, immo quaelibet pars quam Deus videt in continuo, est pars et totum respectu diversorum. Nec ex hoc sequitur quod aliqua pars videatur :i Deo solum in potentia, et non videatur actualiter. Si autem intendat quaerere utrum in prospectu divino sit aliqua pars divisibilis, hoc est, aliqua pars habens partes non positas in prospectu divino, sed possibiles poni et distingui per divinum intellectum,

tunc dico quod nulla pars divisibilis, est in divino prospectu; sed quaelibet est ad illum sensum indivisibilis, quia totaliter divisa; quia nulla pars continui habet parles visas solum in potentia a Deo, et distinctas solum in potentia per intellectum divinum. Sed talis indivisibilitas in esse intellecto, modo praeexposito, non repugnat continuo, scilicet quod in continuo nulla sit pars non distincta, sed distinguibilis per intellectum in duas parles e;-sen-tiales. Tamen talis indivisibilitas repugnaret continuo in esse reali; quia sequitur infinitas in actu, ei quod continuum divisum esset in non continua. Dico igitur quod, in divino prospectu (i), quaelibet pars continui est indivisibilis et divisibilis : divisibilis quidem, quia habens partes eam constituentes; indivisibilis autem , quia quaelibet est tanto distincta, et secundum omnes sui partes tam distincto cognita, quod non potest ulterius vel amplius distingui, aut distincte (6) cognosci, immo tota distingui-bilitas reducta est ad actum in esse cognito. Ad secundum dicitur quod responsio ibidem posita, bona est. Unde sanctus Thomas, de Veritate, q. 8, art. ili : a Sciendum, inquit, quod distinctio cognitionis matutina et vespertinae potest intelligi dupliciter. Primo modo, ex parte rei cognitio. Alio modo, ex parte medii cognoscendi. Ex )"rte quidem rei cognitae: ut dicatur res cognosci in Verbo, quando cognoscitur ejus esse quod habet in Verbo; in propria vero natura, secundum quod cognoscitur ipsum esse rei quod habet in seipsa. Et hic non est conveniens intellectus : quia esse rei quod habet in Verbo, non est aliud ab esse Verbi; quia, ut dicit Anselnius (Monol., cap. 36), creatura in Creatore est creatrix essentia; unde hoc modo cognoscerent prospectu. - conspectu Pr. (6) distincte. - distincta Pr. :;" creaturam in Verbo, nun esset conitio creatune, sed magis Creatoris. Et ideo oportet hanc distinctionem inlelligere ex parte medii cognoscendi : ut dicatur res cognosci in Verbo, quando per Verbum ipsa cognoscitur; in propria vero natura, quando per aliquas formas creatas, rebus creatis proportionatas, cognoscitur; sicut cum cognoscit (x) per formas sibi inditas, vel etiam si per formas acquisitas cognosceret, quantum ad hoc pertinet, nihil differt. "

Haec ille. - Ex quo patet datam solutionem esse de mente ejus.

Tunc, ad primam ejus improbationem, dicitur quod assumit falsum, nec probat scilicet quod Augustinus distinguat illas notitias penes objectum in esse cognito. Unde, sicut dicit sancius Thomas, ubi supra (de Veritate), art. 17, ad 2 "", si illae cognitiones distinguerentur ex parte rei cognita, divisio Augustini non essel sufficiens : essent enim tres cognitiones in angelis et in beatis, secundum triplex esse cognoscibile de rebus; cum Augustinus distinguat, 2. Super Geli, ad litteram (cap. 8), triplex esse creatura:, unum quod habet in Verbo, aliud quod habet in propria natura, aliud quod habet in mente angelica.

Ad secundum improbationem solutionis, dicitur quod aequivocat de hoc cpiod est cognosci in proprio genere. Accipit enim cognosci in proprio genere pro cognitione rei quoad sua praedicata essentialia : puta genus, differentiam, vel speciem. Augustinus autem aliter accipit, scilicet pro cognitione rei per medium sibi proportionatum ; et omnem talem notitiam dicit in propriu genere, sive sit cognitio quoad genus et differentiam rei, sive quoad praedicata accidentalia. Unde patet quod assumptum argumenti falsum est, cum dicit aliquam cognitionem rei per speciem creatam, non esse cognitionem ejus in proprio genere, eundo ad mentem Augustini.

Ad tertium improbationem, negatur consequentia. Nec valet ejus probatio; quia cognitio matutina non distinguitur a vespertina illo inodo quo fingit, scilicet quia terminentur ail diversa objecta, vel ad objectum secundum diversa esse, sed alio modo quo dictum osl.

Ad tjitartaiii improbationem dicitur, negando primam consequentiam : quia, licet ista cognitiones terminentiirail idem esse objecti, nulla tamen siiper-lluit, cum una sit clarior et perfectior alia; sicut, licet aliqua conclusio cognoscatur per medinm dialecticum , non est superllua cognitio qua cognoscitur demonstrative, licet ad idem cognitum terminentur. Unde sanctus Thomas, ubi supra (de Veritate, q. 8), ari. 16, ad ll "" : " Cognitio, inquit, rerum in Verbo, est perfectior quam cognitio earum in proprio genere, inquantum Verbum clarius representat rem (piam species creatas. "

Haec ille.

Similiter : una istarum est perfectio naturalis intellectus, alia vero supernaturalis; ideo neutra superfluit. Et (a) iVMjiiiisril. Kiriiinvii IV. cum arguitur contra hoc, quia, licet actus sit clarior, tamen res est utrobique aeque clara, etc;

dictum est supra, in simili, de argumento dialectico ei demonstrativo : licet enim objectum hujus et illius in se sit aeque clarum, nulla est ibi superfluitas. Unde, si argumentum valeret, utique concluderet quod nunquam eadem veritas posset ab eodem intellectu teneri diversis habitibus; quod est falsum. Ad tertium principale dicitur quod omnes consequentiae ibidem facte, et omnia consequentia illata, possunt concedi. Primo enim conceditur quod videns res in Verbo, potest illuminare inferiorem non videntem talia in Verbo, et potest loqui de illis. De hoc sanctus Thomas, 3. Senteni., dist. 14, q. 1, art. 2, q 4, ad 4 , dicit sic : " Unus augelus non illuminatur ab alio de illis quae. illuminatus videt in Verbo, sed de his quae ibi non videt, quae superior videt, vel in Verbo, vel in lumine alterius angeli magis sibi proportionato, in quo sunt formae magis particulares; sicut inferiores angeli illuminantur a mediis de his quae ipsi in Verbo non vident, medii autem vident in Verbo, vel per illuminationem superiorum angelorum. "

Hice ille.

Simile ponit, de Veritate, q. 9, art. 1 ; et 1 p., q. 106, art. 1.

Dicitur secundo, quod videns res in Verbo, polesl formare in se species rerum visarum in Verbo; et (oc) consequenter, intelligere talia in proprio (6) genere, et reducere se de cognitione matutina ad vespertinam. De hoc sancius Thomas, 1 p., q. 12, art. 9, ad 2 "", dicit : " Aliquae potentia cognitivae sunt, quae, ex speciebus primo conceptis, alias formare possunt : sicut imaginatio, ex speciebus praeconceptis montis et auri, format speciem montis aurei; et intellectus, ex praeconceptis speciebus generis et differentiis, format rationem speciei; et similiter, ex similitudine imaginis, possumus formare in noltis similitudinem ejus cujus est imago. Et sic quicumque videns Deum, ex ipsa visione divina essentia , potest formare in se similitudines rerum quae in divina essentia videntur; sicut in Paulo remanserunt, postquam desiit divinam essentiam videre. Tamen illa visio qua videntur res per hujusmodi species sic conceptas, est alia a visione qua videntur res in Deo. "

Haec ille.

Et idem dicit, de Veritate, q. 8, art. 5. Ad quartum principale dicitur quod, sicut saepe dictum fuit, tam in hac quaestione quam in praecedentibus, eodem actu videtur Verbum et omnes res visae in Verbo. Hoc ponit sanctus Thomas, 1 p., q. 12, art. 10, per totum; et 3. Contra Gentile (cap. 60), ut allegatum fuit supra (ad quintum Scoti contra primam conclusionem). Tunc, ad hujus dicti improbationem, dicitur quod falsum supponit, scilicet quod in visione rerum in Verbo sit successio; (a) ei. - Oin. IV. fo) jintprin.

jtyiwti Pr. hujus enim falsitas ostensa fuit prius (ibid.) ex abundanti. Iterum, ad hoc adducitur dictum sancti Thomae, de Veritate, q. 8, art. 4, in solutione decimiquinti, ubi sic dicit : " Visio beatitudinis est illa qua videtur Deus per essentiam et res in Deo; et in ista non est aliqua successio; nec (a) in ea angeli proficiunt, sicut nec (6) in beatitudine. Sed in visione rerum per species innatas, vel per illuminationes superiorum, proficere possunt. "

Haec ille.

Item, 1 p., q. l 2, art. 10, sic dicit : " Ea, inquit, quae videntur in Verbo, non successive, sed simul videntur. Ad cujus evidentiam considerandum est, quod ideo nos non possumus multa simul intelligere, quia per diversas species intelligimus. Diversis autem speciebus non potest unus intellectus simul actu informari ad intelligendum per eas; sicut nec unum corpus potest simul diversis figuris figurari. Unde contingit quod quando aliqua multa una specie intelligibili possunt intelligi, simul intelliguntur : sicut diversae partes unius totius, si singula? propriis speciebus intelligantur, successive intelliguntur; si autem omnes intelligantur una specie totius, simul intelliguntur. Ostensum est autem (ibid. art. 9l quod ea quae vitientur in Deo, non videntur singula per suas species aut similitudines, sed omnia per unam essentiam Dei. Unde simul et non successive videntur. "

Haec ille.

Dico ergo quod quotcumque res videt beatus in Verbo, omnes videt simul, et unico actu, a principio suae beatitudinis. Nec per illum actum posset aliquid noviter videre, quod prius non videbat, nisi actus ille illo aspectu (7) Verbi esset perfectior, et ita beatior. Nec oportet quod, si ille actus sit respectu aliquarum creaturarum, quod sit respectu omnium, sicut infert arguens. De hoc beatus Thomas, 1 p., q. 12, art. 8 : " Quanto quis perfectius Deum videt, tanto plura in eo cognoscit. " Ille autem perfectius videt, qui plus participat de lumine gloriae; et ille plus participat de lumine gloriae, qui plus habuit de charitate, secundum quod ponit ibi, art. 6. De hoc etiam diffuse dictum fuit in praecedenti questione, in solutione vigesimitertii contra primam conclusionem, quomodo scilicet cognitio aliquarum creaturarum est impertinens ad beatitudinem, cognitio vero aliarum est de bene esse. Ad quintum dico quod prima consequentia non valet, nec ejus probatio. Sicut enim dicit sanctus Thomas, 1 p., q. 12, art. 8, ad 2 , 1 videns speculum, non est necesse quod videat omnia in speculo relucentia, nisi speculum comprehendat. " Et, i. Senteni., dist. 40, q. 2, art. 5, in solutione sexti, sic dicit : " Speculum illud est voluntarium; et, sicut se ostendit cui vult, ita in se ostendit quae (a) vult. Nec est simile de speculo materiali, in cujus potestate non est quod videatur vel non videatur. "

Haec ille.

Ex quo patet quod solutio quam recitat arguens, est bona. Tunc, ad replicam contra illam solutionem,

dicitur quod nulla est : quia, sicut dicit sanctus Thomas, 4. Sententiarum, ibidem , in solutione quarti, " quamvis intellectui videntis Deum conjungatur divina essentia, quae est sufficiens ratio omnium ; non tamen conjungitur ei prout est ratio omnium, sed secundum quod est ratio aliquorum, et tanto plurium, quanto quisque divinam essentiam plenius intuetur, d

Haec ille.

Et multa de hoc allegata sunt in (6) solutione argumenti (y) Durandi contra primam conclusionem. Ex quibus patet quod, licet divina essentia sit naturali-teromnium repraesentativa, tamen, antequam repraesentativum repraesentet intellectui, oportet quod sibi uniatur, loquendo de repraesentatione speciei intelligibilis; nunc autem divina essentia non unitur intellectui ut ratio omnium possibilium aut intelligibilium per eam. Verumtamen, sicut dicit sanctus Thomas, de Veritate, q. 8, art. 4, ad l . " satis probabile videtur quod (31 omnes videntes Deum per essentiam, omnes creaturas cognoscant secundum suas species ad minus. Non autem oportet quod angelus sciens aliquam rem, sciat omnes rationes intelligibiles de ipsa; et (e) si forte sciat omnes proprietates naturales quae comprehensione essentiae cognoscuntur, non tamen scit eam secundum omnes rationes quibus substat ordini divina providentias, qua una res ordinatur ad varios eventus. Et de his rationibus inferiores angeli a superioribus illustrantur. "

Haec ille.

Cum autem ultimo dirit arguens, quod non sufficit differentia rationis, etc;

dicitur quod in unione divinae essentiae ad diversos intellectus creatos, non solum est differentia rationis in hoc quod essentia divina unitur tali intellectui ut ratio A, et non ut ratio B; sed est ibi differentia realis, ex qua differentia rationis consurgit : tinta scilicet unus intellectus plus habet de lumine gloriae quam alius, et ideo magis unitur essentia divina uni eorum quam alteri, et ut ratio plurium intelligibilium. Ad sextum dicitur primo, quod non est necesse sustinere omnia dicta sancti Thomae de hac materia in Scripto 3. Sententiarum: quia multa de illis retractavit in Summa.

Dicitur secundo, quod, sustinendo dicta sancti Thomae in 3", videtur dicendum quod ipse ibidem non intendit negare simpliciter quod Deus cognoscat ea qu;e sunt possibilia, et tamen nec sunt nec fuerunt nec erunt, sine quacumque similitudine illorum quam babeat penes se; sed (y) argumenti. - tiryunieittnruiit Pr. (S) scitica. - A.I IV (s) et. - ut Pr vult ipioil illa simililiiilo, perquam lalia intelligi, non habet lationem ideae determinatae respectu possibilium. Unde, in de Veritate, q. 3, art. 0, sic rlir.it : " Idea proprie rlicla respicit cognitionem practicam , non solum in adu, sed in babitu. Unde, cum Deus de his quae facero potest, quamvis nunquam lacta sint nec futura, habeat cognitionem virtualiter practicam, relinquitur quod idea possit esse ejus quod nec. est nec fuit nec erit: non tamen eodem modo sicut eorum quae sunt vel erunt vel fuerunt: quia ad ea quae sunt vel erunt vel fuerunt producenda, terminatur ex proposito rlivin:e voluntatis, non autem ad ea qua? nec sunt nec erunt nec fuerunt. Et sic hujusmodi hahent quodammodo ideas indeterminatas. "

Haec ille.

Item,"l p., q. "15, art. :S. ad 2" , dicit sic : rr Eorum qua , nec sunt nec erunt nec ruerunt, Deus non habet practicam cognitionem, nisi in virtute tantum. Unde respectu eorum non est idea in Deo, secundum quod idea significat (".) exemplar, sed solum secundum quod significat rationem. "

Hice ille.

Ex quo palet quomodo possibilium qu;c nunquam sunt, fuerunt nec erunt. Dens habet rationes, ac per hoc similitudines. Cum autem arguens secundi) Inno addit quod tunc Deus posset mulari, etc;

dicitur quod consequentia non valet: quia eodem modo posset arcuere quod rpiia Deus multa non vult qua? potest vello, Deus posset mutari. Dico ibitur juxta sanctum Thomani. I p., q. in, art. 7, ubi sic arguit (arg. 4) : ti Deus non ex necessitate vult quod vult; ergo potest velle et non velle idem. Sed omne quod habet potentiam ad opposita, est mulabile. Igitnr, etc. " Et respondit : " Dicendum, inquit, quod, licet Deum velle aliquid non sit necessarium absolute, est tamen necessarium ex suppositione, propter immutabilitatem (6) divina; voluntatis. "

Haec ille.

Ita. in proposito, dico quod Deus habet rationes et similitudines omnium qiiie cognoscit (y). Tamen similitudo rei nunquam fienda;, non habet proprie rationem ideae terminata? vel exemplaris. Si tamen Dens res illas produceret, non oporteret Deo mendicare ideam rei fienda?, sed solum velle producere rem cujus habet rationem; et, eo facto, illa ratio esset proprie idea. Seri, sicut ex quo semel voluit aliquid producere, jam fit impossibile ex suppositione oppositum hujus, scilicet Deus non voluit illud producere, licet sit in se absolute possibile; ita dico quod ex quo aliquid intellectum a Deo non habuit aeter-naliter ideam proprie dictam, vel exemplar in Deo, eo facto, ista lit impossibilis ex suppositione, Tale quid habet vel habuit ideam vel exemplar in Deo. - Quod si ulterius arguitur contra hoc : Quia, si haec est absolute possibilis, A habuit ideam in Deo,

(Z) immutabilitatem. - immutabilem Pr. ponatur ergo in esse; quo posito, videtur sequi mutatio, quia prius non habuit ideam, et modo habet, etc;

dicitur quod ista posita in esse, A habet ideam in Deo, deponit aliam, scilicet A non habuit ideam leternaliter in Deo, et ponit suam oppositam, scilicet A habuit aeternaliler ideam in Ileo. Et simile est in omnibus similibus tangentibus materiam praescientia et praedestinationis. Unde sanctus Thomas, de Veritate, a. 20, art. 5 (arg. ti), arguit sic : " Si anima Christi non scit omnia qua Dens potest facere, tunc, dato quod Deus illa faceret, anima Christi nesciret illa (a), nisi de novo addisceret. Sed inconveniens est ponere quod anima Cbristi aliquid exsistentium ignoret, vel quod aliquid de novo addiscat. Igitur anima Christi scit omnia qua? Deus potest facere. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod hoc modo oportet ad hanc rationem respondere, sicut ad argumenta de praedestinatione. Quamvis enim possibile sit eum qui est praedestinatus damnari, quam cito tamen ponitur esse damnatus, simul cum hoc puniti:) non fuisse praedestinatus : quia ista duo non possuut, simul stare, quod sit praedestinatus, et damnetur. Similiter, dico quod, cum anima Christi scii omnia (pia? Deus praevidit se facturum, simul cum hoc quod ponitur Deum aliquid aliud facere, ponitur Deum illini praevidisse se facturum, et animam Christi illud scire. Et sic non est necessarium quod ponamus in anima Christi ignorantiam, vel quod addiscat de novo. "

Haec. ille; et valde bene ad propositum.

Item, de Veritate, q. 2, art. 13, sic dicit : " Quamvis, secundum quemdam modum, scientia Dei sit tantum exsistentium in praesenti, praeterito vel futuro, scilicet secundum quod scientia Dei ordinatur ad opus quod facit voluntas, si tamen per hunc modum sciendi sciret Deus aliquid quod prius nescivit, nulla variatio accideret in scientia ejus, cum ipsa aequaliler (6) sit entium et non entium, quantum ex parte ejus est (y); sed, si esset ex hoc aliqua mutatio in Deo, hoc esset ex (I) parte voluntatis, quae determinat scientiam ad aliquid ad quod prius non determinabat. Sed nec in voluntate ipsius aliqua variatio ex hoc accidere potest. Cum enim hoc sit de ratione voluntatis, ut libere actum suum producat, quantum est (s) ex ipsa ratione voluntatis, aequaliler (Q potest in utrumque oppositorum exire, ut scilicet velit vel non velit facere vel non facere; sed tamen non potest esse ut simul dum vult non velit. Nec in voluntate divina, quae immutabilis est, potest accidere ut prius voluerit aliquid, et postea nolit illud idem secundum idem tempus; quia sic voluntas ejus esset temporalis, et non tota simul. Unde, si loquamur de necessitate absoluta, non est necesse eum velle hoc quod vult; quia, absolute loquendo, possibile est eum non velle. Sed, si loquamur de necessitate quae est ex suppositione, sic. necesse est eum velle, si vult vel voluit; et sic, ex suppositione praedicta loquendo, non est possibile eum non velle (a), si vult vel voluerit. Mutatio autem, cum requirat duos terminos, semper respicit ultimum in ordine ad primum. Unde hoc solummodo sequeretur, quod ejus voluntas esset mutabilis, si esset possibile eum non velle quod vult, si prius voluisset. Et sic patet quod possunt esse plura a Deo scita per hunc modum scientia , vel pauciora, nulla variatione posita in ejus scientia vel voluntale; hoc enim est eum posse plura scire, quam (6) posse scientiam suam per voluntatem suam ad plura determinare facienda. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod ista consequentia nulla est : Dena non habet nec habuit ideam vel exemplar respectu A, et potent ludicre ideam vel exemplar respectu A; igitnr potent mutari. Nec ista : Deus ab tvlcrno non voluit producere A, et potent velle producere A; igitur potest mutavi. Sed ista consequentia bene valet : Deust ab aeterno non voluit producere A , et potent habere velle producendi A, postquam habuit non velle producere A; igitur est mutabilis. Sed ista copulativa nullo modo sequitur ex dictis nostris, sed solum prima. Et haec sufficiant pro illa secunda improbatione. Ad illud vero quod arguens objicit tertio loco, quod counitio Dei esset acuitiva et imperfecta;

dicitnr quod nihil valet. Supponit enim quod Deus non cognoscat talia per proprias rationes et similitudines; cujus oppositum sentit sanctus Thomas (I p., q. U).

EI sic patet quid dicendum ad argumenta Aureoli. III. Ad argumenta Adae. - Ultimo loco restat respondere rationibus Albe. Et quidem Ad primam dicitur quod anima Christi scit infinita unico actu, quo scilicet videt Verbum et infinita qu;e sunt in potentia creature, vel infinitas creaturas futuras. Nec tamen sequitur quod ille actus sit infinitus simpliciter, vel intensive; sed solum materialiter, et extensive. Unde sanctus Thomas, de Veritate., q. 20, art. 4, ad 2" , dicit : " Operatio anima Christi non est infinita per se. quamvis infinita cognoscat. Cognoscit (y) enim illa infinita, efficacia finita. Unde non remanet inlinila, nisi materialiter. "

U;ec ille.

Et tunc, ad probationem, cum dicitur quod ille actus quo distincte cognoscit infinita, irquipollet infinitis actibus specifice distingi scilicet. - Ad Pr. (61 quam.

quod Pr. (y) dignoscit.

Cognorit Pr. etis, etc;

dicitnr quod non est verum, si loquatur de infinitis actibus specifice distinctis, elicitis ab infinitis habitibus, vel speciebus intelligibilibus aut rationibus intelligendi specifice distinctis : quia talis infinitas competeret per se scientia?; non autem est ita U). Unde sanctus Thomas, ibidem, ad 10 , sic dicit : " Quantitas scientia; quae attenditur penes numerum scitorum, est ei quasi per accidens et materialis, et praecipite quando in multis scitis est una ratio sciendi; secus enim esset, si diversis rationibus cognoscerentur. Sed illa quantitas quae est ex efficacia cognitionis, per se competit scientiae; quia talis quantitas attenditur penes exitum operationis intellectualis ab intellectuali virtute, " Item, ibidem, ad 14 "", dicit : " Quantitas extensionis est scientias accidentalis: quantitas autem intensiva, est ei essentialis. " - Haec ille. - Ex (litibus patet quod non tinta infinitas arguitur in uno actu quo multa cognoscuntur per unicam rationem intelligendi, quanta argueretur si quodlibet cognitorum cognosceretur proprio actu elicito per propriam rationem cognoscendi; et, licet essentia divina, quie est ratio intelligendi infinita objecta ipsi anima: Christi, aequipolleat infinitis rationibus intelligendi, quibus infiniti actus specifice distincti respectu illorum infinitorum objectorum specifice distinctorum nunc ab illa anima cognitorum elicerentur, tamen ("6) divina essentia non facit talem infinitatem in isto unico actu, quales facerent infinita? rationes intelligendi in infinitis actibus per eas elicitis. Cujus ratio est : quia tunc intellectus simul eliciens illos actus infinitos per infinitas species intelligibiles, esset infinite in actu, ac per hoc infinitas derelicta in actibus secundis esset infinitas per se, quia attenderetur penes exitum actionis ab agente, et non solum penes objecta actuum ; nunc autem divina essentia non actuat infinite in esse intelligibili intellectum creatum, quamvis uniatur sibi ut forma intelligibilis; et ideo nec in actu elicito ab intellectu creato invenitur infinitas actionis inquantum hujusmodi, nec intellectus est tante in actu perillam unicam actionem, sicut esset per infinitas; igitur ita non aequipollet illi in perfectione intrinseca; quamvis in perfectione extrinseca, qua attenditur penes objectum, iste actus sil secundum quid infinite perfectus, rpiia ducit in perfectam cognitionem Dei et infinitorum aliorum, et aeqiie perfecte cognoscitur singulum infinitorum per istum unicum, ac si cuilibet corresponderet sua propria cognitio. Dicitnr secundo ad argumentum, quod non est magnum inconveniens concedere quod i.-le actus sit infinite perfectus secundum quid, et aequipolleat inlinitis aclibus specie distinctis, comprehensis tamen suit certo genere generalissimo (z), scilicet qualitatis, et subalterno, "juia sub prima specie qualitatis, et adhuc sub certa specie subalterna illius generis, scilicet sub specie cognitionis. Omnis enim talis infinitas est infinitas secundum quid; et talis non est impossibilis oreaturic, eo modo (pio alias (dist. 13, concl. 2) dictum fuit de gratia Christi : potissime quia talis actus sub tali inlinitate non est infinitus intensive secundum participalionem subjecti; nec sic est infinitus extensive quoad objecta, quin in eadem specie cognitionis posset esse major et perfectior actus cognitionis, et ad plura se extendens. Et de hoc sufficit videre probationem secunda; conclusionis, et alia quip dicta sunt in materia de gratia Christi (disi. 13). Patet enim quod visio solius Dei excedit in perfectione inlinitas visiones per quas viderentur infinitio species numerorum , vel figurarum, vel partium continui proportionalium. Ad secundum dicitur quod anima Christi potest cognoscere in Verbo infinita aequalis perfectionis, sicut infinita puncta, vel infinitas aequales lineas, aut superficies, aut unitates. Et similiter, potest ibi videre infinita, quorum secundum est perfectius primo, et tertium secundo, et quartum tertio; sicut infinitas species numerorum (6), figurarum, vel proportionum. Et similiter, potest ibi videre inlini ta, quorum secundum est minus et imperfectius primo, et tertium secundo, et quartum tertio, et sic sine statu : utpote infinitas partes proportionales continui, quarum secunda sit subdupla ad primam, et tertia ad secundam, et quarta ad tertiani, et sic sine statu. Necargueiis sufficienter improbat aliquam partium hujus divisionis. Non quidem primam. Quia falsum ibi supponitur, scilicet quod quacumque et quotcumque potest aliquis intellectus creatus simul intelligere, Deus possit simul facere. Ista enim propositio non majorem evidentiam vel apparentiam habet quam ista, Quotquot Deus simul intelligit, potnit simul, facere in adu; quam constat esse falsam. Et militie alias instantia; possunt dari : nam actualis exsistentia, et positio in effectu, repugnat infinitis; non autem actualis et distincta intellectio. - Ulterius, cum addit quod, si creatura, videns distincte infinitos homines, quemlibet distincte diligeret ex charitate, infinite mereretur; negandum est, loquendo de infinitate simpliciter. Conceditur autem, loquendo de infinitate meriti secundum quid. Si enim diligeret omnes illos unico actu, adhuc ille amor non esset infinita: intensionis, nec infinite simpliciter actuans voluntatem, nec procederet ex infinita charitate simpliciter, quae maxime facit ad quantitatem meriti respectu praemii essentialis, quidquid sit de quantitate respectu praemii accidentalis. Unde ille actus ict) generalissima.

generatio Pr. (5) numerorum.

majorum Pr. non haberet infinitatem simpliciter in bonitate intrinseca, inquantum actus, nec inquantum a charitate elicitus. Sed haberet infinitam bonitatem secundum quid, scilicet extrinsece; quia per eum inque bene diligerentur singuli, et quodlibet infinitorum, sicut si quodlibet diligeretur proprio actu. Et ideo corresponderet ei infinitum praemium secundum quid, tali scilicet infinitate, qualis erat in merito; quia scilicet esset gaudium respectu infinitorum. Et similiter, talis actus esset infinite secundum quid virtuosus et laudabilis, bonitate intrinseca, vel extrinseca.

Quod autem ultimo inducitur, quod infinitum est ignotum, etc;

dicitur quod inlinitum non potest cognosci per modum infiniti, loquendo de infinito materiali et quantitativo. Et dico secundum modum infiniti : ut scilicet, sicut tale infinitum consistit in successione unius post aliud, ita in actu cognitionis (a) esset successio cogniti post cognitum, et cognitionis post cognitionem ; uunquam enim infinitum illo modo esset complete cognitum. Et banc solutionem tangit sanctus Thomas, 1 p., q. 14, art. 12, ad l : " Infinitum, inquit, congruit quantitati, secundum Philosophum, in 1. Plijjsicoruni (t. c. 15). De ratione autem quantitatis est ordo partium. Cognoscere ergo infinitum secundum modum infiniti, est cognoscere partem (6) post partem. Et sic nullo modo contingit cognosci inlinitum ; quia, quantacumque quantitas partium accipiatur, semper aliquid remanet extra accipientem (v). Deus autem non sic cognoscit (o) infinita, quasi enumerando partem post partem: cum omnia cognoscat simul, non (s.) successive. Unde nihil prohibet ipsum cognoscere infinita. "

Haec ille.

Ita dico in proposito. Sic ergo patet quod non sufficienter improbatur prima pars divisionis, qua ponitur quod anima Christi potest cognoscere infinita aequalia intensive vel extensive. Similiter, nec alia pars, qua ponitur quod posset cognoscere infinita, quorum secundum est minus primo, et tertium secundo, etc, sufficienter improbatur. Tum quia supponit probatum esse quod illa cognitio sit infinita simpliciter in genere cognitionis, qua cognoscuntur infinita aequalia; ^quod patet esse falsum per praedicta. Tum quia supponit quod major efficacia cognitionis requiratur regulariter ad cognoscendum rem minorem quam majorem, loquendo de partibus continui; hoc enim non est verum, nisi ubi virtus cognitiva movetur a re. Et hoc ostendit in mio simili sanctus Thomas, de Veritate, q. 8, art. 1, ad l"2 : (( Id (Q inquit, oportet esse majorem efficaciam visus, ad hoc quod aliquid videatur a I?,) per. - Ad Pr. (y) accipientem.

accidentem Pr. (i) non. - sire Pr. IQ Ideo. - Non Pr. remotiori, quia visus est potentia passiva. Potentia autem passiva, quanto est perfectior, tanto potest moveri a minori; sicut econtra, potentia activa, quanto est perfectior, tanto potest movere majus. Quanto enim aliquid est magis calefactibile, tanto a minori calefit; quanto autem aliquid a remotiori videtur, tanto minori angulo videtur, et ita minus est quod de visibili pervenit ad visum ; sed si aequalis forma perveniret a propinquo et a remoto, non ruatis videretur propinquum quam remotum. "

Hice ille.

Ita dico, in proposito : quod, si centesima pars grani milii aqualem speciem causaret in visu ei quam causat totum granum milii, non difficilius esset videre illam centesimam partem quam totum milium ; nunc autem non ita est in motione visus corporalis, quia debiliorem formam imprimit quam totum visibile. Et ita loquitur Philosophus. Sed in visione Verbi, ubi res non videntur per similitudines ab eis impressas, sed per ipsum Verbum, quod in illa visione supplet vicem speciei intelligibilis, per aequaleni speciem videtur punitusqiii est in linea (a), sicut totum coelum empyreum. Ideo aeqiie facile est videre in Verbo distincte punctum, sicut ccelum. Et haec sufficiant ad obiectiones Adae. Ad argumentum pro parte (6) affirmativa, respondetur negando minorem. Et ad probationem ejus, respondit sanctus Thomas, :) p., q. 10, art. 1, in solutione primi, ubi sic dicit ; " Homo assumptus connumeratur Trinitati in sui cognitione, non rationecomprehensionis, sed ratione cujusdam excellentissimas cognitionis prae castoris creaturis. "

Ilice ille. Et hice de questione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen.